Metamorfoza- At Gjergj Fishta

gjergj-fishta-730x375.jpg

METAMORFOZA ,
një uragan emocionesh e ndjesish , një katarakt zhgënjimi (nga ato që secili prej nesh çdo ditë i përjetojmë), një ujëvarë dhimbjesh e At Gjergj Fishtës.
Në këtë shpërthim poetik kritikët e socrealizmit u kacavarën pas dy vargjeve të marra nga konteksti për të justifikuar denigrimin e këtij patrioti të madh…

Qe besa, or burra,/Nuk dij kah t’çajë,
Mbasi do t’thirret/Sot derri dajë…

Me anmiq t’Shqypnís/ un pa u frigue
Mjaft jam, i mjeri,/Kacagjelue.

Pse kam pasë thânun/Deri sivjet:
Lum aj puth shkrihet/Për atme t’vet;

Edhe kam pritun,/Mbas ktij mendimi,
Trimnisht për atme/Çfarëdo ndëshkimi.

Por tash, t’a dini/T’tânë rreth e qark,
se mue m’ka hi/Sod lepri n’bark.

M’âsht bâ shtupë zêmra,/E m’la trimnija,
Si jam tue njoftun/Se ç’m’qet Shqypnija…

Po, po; kujdesi/Për Gegë e Toskë
Mue sod m’ka hjedhun/Si hút n’kët prroskë,

Kû, ndêjë harû/Si dac n’goviç,
M’janë bâ, qe besa,/Kërçikët si viç,

E shtati tjetër/Porsi degë pishe,
Thue se kam hangër/Haram gjâ kishe.

Si me pasë lé/M’ndo’i knetë n’Zejmên,
A me pasë ndêjun/Tue tredhun qen.

Ehu! t’kishe shkue/Pak mâ kadalë,
S’kisht’ kênë nevoja/Me tjerrë ktû fjalë;

Përsè ishe màjun,/Si mâjet njala,
E punue m’kishte/Kuleta e fjala;

Porsi njatyne,/që ndêjë n’Shqypní,
Kujtojn se gjinden/Si n’Australi;

E për dhé t’Parvet/S’u bjen ndërmend
Me sa për kpurdha/që bijn n’dervend.

Ata, eh t’paça!/Kanë spatën n’mjaltë,
E si balona,/Përditë mâ t’naltë:

Përditë t’u mâjun,/Si mâjet njala,
U punon m’shekull/Kuleta e fjala.

As për punë t’ême/S’kanë t’lodhët, hae i keq,
Me sá druen halen/Se i therë n’përpeq.

E pse, pra, t’rrekem/Pa i bâ gjâ kujë?
Përsè t’a mbajë/Un shatin n’ujë?

A thue dishroni/Prej ktyne s’ligash
Gjithmonë me m’pamun/Si t’pimun shtrigash?

Ehu jo, bre burra,/S’kam lé për s’teprit!…
Mâ mirë u rrnueka/Me zêmër t’leprit…

Kam dá, t’a dini,/Me vjetë t’sivjetit
Me u shporrë Shqypnijet,/Me kênë i vetit.

E dij se kini/Ju t’gjith me m’shá,
E se me m’thirrun/Mâ s’kini vllá;

T’a dijë Shqypnija/Prá, e sheklli mbarë,
Se mâ mbas sodit/U s’jam Shqyptár,

A ndiet, Zotni,/që rrini m’shkam?
Un mâ me sodjet/Shqyptár nuk jam.

M’thirrni si t’doni/ U tham: Urdhno!
Zulù m’a njitni…/Shqyptár, por, jo.

Për mue Shqypnija/Kufij mâ s’ká,
Nuk kam kund atme/As fis, as vllá,

Fis kam mâ t’fortin/E vllá bujarin,
Për atme barkun,/Për erz kam arin.

Prandej, mbas sodit,/Kur t’m’leverdisin
Un kam me shndrrue/Sá herë t’due fisin.

Kshtû, kam me rá/Un n’mbramet Grek,
Kam me ndjehë n’nesret/Shkjá ja Zejbek.

Dér sod kjeç dhanun/Për gjuhë shqyptare:
Por shka, me sodjet,/Për mue daltë fare.

Përsè veç shqypja/Do folë n’Shqypní,
(Si duen me thânun/Nji palë zotní),

Kur me ‘i gut’n Morgen!/A i kalimera!
Me’i dobro vecer!/A buona sera!

Pamfleti.net
 
Nga Dr. Ndue Zef Toma

Dersa t’mundem me ligjrue
E sa gjallë me frymë unë jam,
Kurrë, Shqipni, s’kam me t’harrue,
Edhe në vorr me t’përmend kam.

Paradokse e (zh)vlerësimit

Personalitet jo i zakonshëm, me talent e aftësi të rralla, me energji e prirje të gjithanshme, Fishta tërhoqi që herët vëmendjen e bashkëkohësve, brenda dhe jashtë vendit. Ai qe jo vetëm poet i përmasave të mëdha, por edhe njeri i veprimit shoqëror e politik, atdhetar i flaktë, tribun i popullit, mbrojtës i vendosur e sypatrembur i çështjes kombëtare, për të cilen ngriti zërin në shumë mbledhje ndërkombëtare, si perfaqësues i Shqipërisë, duke stigmatizuar fqinjët grabitqarë dhe fuqitë e mëdha që qëndronin pas tyre.
Megjithatë, sot është koha që pohime të tilla nuk duhet të mos deklarohen, po të provohen me argumente të pakundërshtueshme, për arsye se, deri tani, jeta dhe vepra e Fishtës kanë kaluar dy periudha vlerësimi:
Në të parën, sa qe gjallë, Fishta arriti apogjeun e vlerësimit, duke u ngritur në piedestalin e lartë të Poetit Kombëtar.
Në të dytën, vetëm katër-pesë vjet pas vdekjes, jeta dhe vepra e Fishtës u përbaltën në mënyrën më të pashembullt, me synimin që ai të varrosej njëherë e përgjithmonë, ose, e shumta, të mbetej si një njollë e zezë dhe e turpshme në historinë e letërsisë shqiptare.
Të hiperbolizosh vlerat e tua kombëtare, është një veprim i kuptueshëm, ndonse jo i drejtë; kurse t‚i zvogëlosh ato, t‚i mohosh, apo, çka është edhe më keq, të arrish deri aty sa t‚i përçmosh, t‚i përbaltësh, siç u veprua me Fishtën, është veprimi më i pakuptueshëm, më paradoksal, që mund të mendohet!
Është thenë se personalitetet e mëdha kalojnë nëpër tri periudha vlerësimi: në të parën, himnizohen, pastaj mohohen, për të arritur, më në fund, në përcaktimin e vlerave objektive të tyre. Në qoftë se kjo është e vërtetë, kohës sonë i bie detyra e vështirë dhe më e rënda me një përgjegjësi të madhe e vendosjes së Fishtës në piedestalin që i takon. Kuptohet se kjo është një punë shumë e mundimshme, gjatë së cilës u duhet rikthyer të gjitha atyre që janë thënë për té, mirë apo keq qoftë, duhet "rilexuar" vepra e Fishtës, për t‚u thelluar në analizën e poetikës dhe të problematikës, për të nxjerrë së andejmi mesazhin që u solli bashkëkohësve, kur u botua si dhe atë që marrim né sot prej saj.
Natyrisht, nuk kam asnjë iluzion se mund të plotësohet një detyrë kaq e vështirë dhe me një përgjegjësi të madhe në caqet e këtij artikulli modest popullarizues. Kryerja e saj në nivelin e dëshiruar mund të arrihet me përpjekje të përbashkëta të forcave shkencore më të afta, me studim të gjërë të monografive, ku vepra e Fishtës të vështrohet nga të gjitha anët. Duke shfaqur ndonjë mendim për vlerësimet dhe zhvlerësimet që i janë berë Fishtës në dy periudhat që përmendëm, deshëm vetëm të ndihmojmë sadopak për të sensibilizuar studimet tona për t‚u përqendruar mbi këtë figurë të madhe të letërsisë shqiptare, që të përcaktojmë drejt vendin dhe rolin që luajti në pasurimin dhe në zhvillimin e saj. Mendoj se koha kërkon me ngut të hidhet dritë mbi disa vlerësime kontradiktore, diametralisht të kundërta, që janë bërë për Fishtën dhe veprën e tij.
Nga njëra anë është thënë se është poet i madh, Homeri apo Tirteu i Shqipërisë. Nga ana tjetër është mohuar talenti poetik i tij, është denigruar si vargëzues i rëndomtë, madje është edhe akuzuar si përvetësues ikrijimtarisë popullore, pra si plagjiat i saj.


Cila është e vërteta shkencore?

Kryevepra e Fishtës, "Lahuta e Malsisë", nga njëra anë është vlerësuar si apologjia artistike më e fuqishme që i është bëre Atdheut të rrudhur e të copëtuar nga fqinjët grabitqarë, nga ana tjetër është akuzuar për frymë shoveniste?

Përsëri: Cila është e vërteta shkencore? Tokat e kujt synon Fishta të rrëmbejë, i shtyrë nga shovenizmi i tij? A nuk kanë parasysh autorët e akuzes se shovenizmit se né jemi i vetmi vend në Evropë i rrethuar nga të gjitha anët me vetveten? A mund të quhet shovenist Fishta pse denoncoi padrejtësitë që i janë bërë Atdheut tonë nga armiqtë dhe nxori në shesh ëndrrat e tyre për të copëtuar e për të rrëmbyer përsëri trojet tona?
Nga njëra anë është thënë se Fishta gjatë gjithë jetës ka luftuar për të drejtat e Shqipërisë e të shqiptarëve, nga ana tjetër është trumbetuar me forcë e kundërta: se ai ka qenë i shitur jo tek një po tek shumë të huaj, madje, për të mos lënë pikë dyshimi, është thënë se vetë Fishta ka pohuar publikisht se nuk është shqiptar! A mund të besohet një gjë e tillë?! Këto duhen ndriçuar.
Për Fishtën është thënë, përsëri pa asnjë argument, se ka pasur paragjykime fetare edhe krahinore, që ia kanë mjegulluar vështrimin atdhetar. Mirëpo, edhe me një arsyetim fare të thjeshtë, kam përshtypjen se akuza të tilla bien menjëherë.
Po të kishte pasur Fishta paragjykime fetare, si do të shpjegohej që personazhe të shumtë të krijimtarisë së tij janë "të fesë tjetër", madje dhe kryeheroi i kryeveprës së tij, Oso Kuka, të cilin e ka përjetësuar në një nga tablotë më madhështore dhe më emocionuese të letërsisë shqiptare, edhe ky është i "fesë tjetër"?
Po të kishte pasur paragjykime krahinore At Fishta, si shpjegohet që binomi poetik, që përshkon nga fillimi në fund krijimtarine e tij ka gjymtyrë vëllezërit Toskë e Gegë, të cilët me të njejtin krahasim i karakterizon me dy rrufe që çajnë qiellin si shpata dhe zharisin armiqtë?
Po të kishte pasur Fishta vizion të ngushtë provincial, si do të shpjegohej që ndërmjet pseudonimeve të shumta që përdori, me i parapëlqyeri prej tij qe Gegë Toska me të cilin nënshkroi kryevepra të tilla si "Gomari i Babatasit"?
Jo, jo! Akuza të tilla janë fare të pathemelta! Siç ka vërejtur me mprehtësi shumë kohë më parë Prof. Eqrem Çabej, vështrimi artistik i Fishtës ishte i tillë që niste tek malësori i moçëm Marash Uci dhe vinte gjithnjë duke u shtrirë, deri sa arrinte tek Abdyl Frashëri, tek Lidhja e Prizrenit, për të rrokur, më në fund, tërë Shqipërinë, të gjitha trojet tona etnike nga Veriu në Jug, nga Perëndimi në Lindje.
Këto janë vetëm pak gjëra nga shumë e shumë të tjera që janë thënë për Fishtën në të dy periudhat: të vlerësimit dhe të denigrimit të tij. Në këtë mënyre figura e madhe e Fishtës është veshur me një mjegullnajë, që duhet të zhdavaritet nga kritika dhe nga shkenca letrare objektive.
Nga sa është thënë deri sot për Fishtën del se vlerësimet e larta që i janë bërë përgjithësisht janë konkluzione të nxjerra nga analiza e jetës dhe e veprës së tij, kurse mohimet dhe denigrimet, deklarata aprioristike të paargumentuara. Le të arsyetojmë mbi ndonjërën prej tyre. Në rast se Fishta nuk do të ishte poet i madh, si mund të flasin me superlative për te autoritete të tilla të artit e të shkencës, vendas dhe të huaj, si virtuozi i fjalës poetike Lasgush Poradeci, që e quan me gjuhë metaforike "shkëmb të tokës dhe shkëmb të shpirtit shqiptar", që shpreh me art ndjenja dhe ideale të mëdha atdhetare? Në rast se nuk do të ishte gjeni i letrave shqipe, nuk do të ishin mahnitur aq shumë nga vepra e tij Aleksander Xhuvani e Maksimilian Lamberci, Eqrem Çabej e Norbert Jokli, Faik Konica e Anton Harapi, Jolanda Kodra e Kolë Kamsi, Gabriele d‚Anunzio e Kostaq Cipo. Nuk ka dyshim se mendimet e tyre janë shprehje e çiltër e ndjenjave që u ka përftuar vepra e Fishtës.
A mund të besohet se Fishta ishte i shitur tek të huajtë, pra antikombëtar, kur në momentet më të vështira, në mbledhjet më të rëndësishme ndërkombëtare në Paris, në Athinë, në Stamboll, kur fatet e Atdheut ishin në rrezik, ai u dërgua si përfaqesues i vendit tonë për të mbrojtur të drejtat e Shqipërisë dhe të shqiptarëve?
Prandaj, shkenca dhe kritika letrare kanë mundësi dhe detyrë parësore të rrëzojne me argumente këto fyerje qellimkëqia dhe në të njëjtën kohë, të zbulojnë fondin e pasur të vlerave artistike, shoqërore e politike të këtij personaliteti të gjithanshëm të kombit tonë, për të cilat kemi aq shumë nevojë sot.

Nga buronte urrejtja për Fishtën?

Duke pasur bindjen e palëkundur se Fishta është një figure ndër më të ndritura të kombit, natyrshëm lind pyetja: ku e kishte burimin gjithë ajo urrejtje patologjike kundër tij, që çoi në trillime e shpifje aq monstruoze e njëherësh, banale sa të mos besoheshin?
Megjithëse për këtë problem deri tani janë dhënë disa shpjegime, kam bindjen se përbaltja e Fishtës u bë për arsye të koniukturave politike. Dhe nuk kishte si të ndodhte ndryshe. Në vitet e para, pas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore, kur Jugosllavia ishte "miku" ynë i ngushtë, nuk mund të qëndronte Fishta dhe vepra e tij, që demaskonte nga fillimi deri në fund padrejtësitë dhe coptimin e trojeve tona nga sllavët. Pastaj, në kohën e miqësisë me Bashkimin Sovjetik nuk mund të qëndronte Fishta dhe vepra e tij, që e shihte Rusinë si tutor të armiqve tanë dhe këta të fundit i cilësonte shprehimisht "klyshë të Rusisë".
Në kohën kur dy miqësitë e sipërme u kthyen në armiqësi, Fishta as atëherë nuk mund të rehabilitohej më, për arsye se ishte hedhur shumë baltë mbi të.
 
Nuk e di sa e kuptoni shkrimin gege ju te tjeret qe nuk i perkisni kti dialekti?
 
C`Fare force goditse!! :))
Me mallengjej deri ne shpirt.
 
Kallxoni more dikush atyne nburg se na kane mshel krejtve.
 
  • Haha
Reactions: D.

Konkursi Letërsisë

  • 1-Kur flet shpirti.

    Votat: 6 27.3%
  • 2-Buzëqeshje Maskuar.

    Votat: 12 54.5%
  • 3-Jam femër.

    Votat: 2 9.1%
  • 4-Je ti Nënë.

    Votat: 1 4.5%
  • 5-Ne duart e kohes.

    Votat: 1 4.5%
Back
Top