Ese

Titulli: Ese

Burgu prej qelqi...

Nuk ka gjë më të tmerrshme se burgu prej qelqi. Ai është shpikja më mizore e aparatit gjenial të ndëshkimit,të cilin ti e krijove vetë,por të tjerët e përsosën vazhdimisht dhe pamëshirë për ty. Nga vazua e vogël kur mbyllje insektet dhe i shihje me orë të tëra sesi përpiqeshin më kot të dilnin, deri tek burgu yt prej qelqi kanë kaluar qindra vjet. Tani pa pakuptuar sesi, ti je vetë brenda ndërsa rreth atij që po të sheh ty, tani dikush po ngre tinëzisht,pa bujë një shtëpi gjigande prej qelqi.
Ti vetëm aty brenda kupton i dëshpëruar sa e madhe dhe e bukur është bota. Përmes mureve të vazos tënde prej qelqi ti sheh vazhdimisht njerëz të lire që qeshin dhe urrehen me gjithë shpirt.
I zemëruar dhe pa shpresë merr vrull dhe i bie qelqit me kokë. As qelqi dhe as koka jote nuk thyhen,por ndërkohë ajo njolla e kuqe mbi qelq nuk është gjaku i tij, sepse qelqi nuk ka gjak. Eshtë gjaku yt.
Por ti merr përsëri vrull, përsëri dhe përsëri. Tani gjithë qelqi është skuqur, por ajo që ti kujtoje se ishte një krisje e vogël nuk është krisje, sepse ti e fshive me dorë dhe atëherë e kuptove se është një copë e vogël nga trutë e tu. Tani truri jot ka dalë jashtë teje dhe ti mund t’a shohësh më në fund vetveten edhe nga një pikë tjetër. Por vetëm kaq. Meqë nuk je Pikaso, bile t’a marrë dreqi të paktën as Zot nuk je, ti as tani nuk i sheh dot të gjitha.
Tashmë kafka jote është krisur, mbase në mënyrë të pariparueshme. Ti ke filluar të harrosh gjëra të rëndësishme siç është ngjyra e syve të saj apo shija e pjeshkëve.
Në momentin kur kafka jote është shëndoshur mjaft dhe kur ti më në fund rikujton megjithëse turbull shijen e harruar të pjeshkëve apo ngjyrën e syve të saj, teksa bëhesh gati për sulmin përfundimtar me kokën e ngulur si dash mbi supe, sheh nga brënda burgut tënd prej qelqi një reklamë të madhe në murin përballë. Ah, më në fund qenka shpikur një lloj i ri qelqi, më i fortë se çeliku. Këtë qelq kanë në dritare makinat e zeza qeveritare dhe anijet kozmike.Kjo shpikje i jep fund shpresave të tua sepse ato xhama nuk i shpon asgjë. As dhimbja e mprehtë që ndjeve kur e pe atë tek kaloi para burgut tënd e bukur dhe e përhumbur,ndërsa të tjerët i përkëdhelnin vithet dhe gjoksin me sy.
Atëherë ti fillon e flet me qelqin. I përshkruan shijen e mahnitëshme të pjeshkëve apo ngjyrën që kanë sytë e saj kur trishtohet. Natë e ditë ti flet me qelqin e ftohtë dhe fryma jote e ngrohtë e vesh atë dhe e mjegullon botën pas tij aq shumë saqë ajo nuk të duket më kaq e largët.
Derisa zgjohesh pastaj një mëngjes të lumë dhe i habitur sheh se mu në mes të qelqit ka nisur papritur,ndrojtur,por dallueshëm një krisje e lehtë, një çarje e mrekullueshme. Ishte mëngjesi i asaj natës me ëndrrën ku pushi i pjeshkëve të lagura nga shiu të kujtonte lëkurën e saj dhe ti qave me dënesë në gjumë.
Qelqi po mëdyshet.
Dhe ti atëherë qëllimisht fillon e sheh çdo natë ëndrra e çdo ditë me t’u zgjuar flet pa pushim për shijen e mahnitëshme të pjeshkëve me sy blu, për aromën e dheut të sapo zier në xhezve dhe më në fund për thekët pa fund të qiellit të rëndë të dimrit.
Përgjon netëve, në intervalin midis dy ëndrrave se si qelqi kriset pak nga pak.
Ti flet, hukat dhe puth qelqin e ftohtë i bindur se tashmë ai është e vetmja pengesë ndërmjet teje dhe botës. (S.S)

Titulli: Ese

Sjam e mire ne te shkruar ..se diku dikur u harru sensi i te shprehurit .Mos me pyetni pse...As une sdo kem pergjigje.

Jane copeza mendimesh qe sillen si pshtjelles ne koken time.

Endem neper kohet e lena pas kraheve , kerkoj sensin e gjerave..Se di po asgje ska kuptim ,ropatemi ecim ,biem dhe prap ngrihemi.

Ngrihesh per te vetmen arsye te jetosh se je e rendesishme per femine ,,ngrihesh se eshte e ndaluar te mos ngrihesh se ndryshe do te thone e dobet. Ngrihesh per inerci me shpresen se e djeshma ishte me e keqe se e sotmja e me shpresen qe e nesermja me e mire e se e sotmja. ILUZIONE.

اfarë bëra në këtë jetë, që s'ju pëlqeu
Ku u gabova, ku shkela rregull apo kod?
Erdha e lirë në këtë botë
Nuk desha shpirtin të ma prangosin me dry
Doja ta shijoja këtë botë ku më sollën
Para se të më sillnin këtu, a më pyeti njeri?
Nuk dua të njoh rregulla e norma fallso
Që vetëm për disa në letër janë shkruar
Por respektoj çdo ligj human e të natyrës
Ato që këta me kohë i kanë harruar.
Nuk jam kundër rregullit dhe ligjit,
Kur për mirëqënien e njerzimit veprojnë,
Por jam kundër privilegjeve të "privilegjuarve"
Që shkruajnë ligje, dhe vet nuk i zbatojn.
Më kanë rrethuar sot mendimet e mërzitura
Thonë se e djallëzuar duhet të jem në jetë
Buzëqesh hidhur, e di se janë korruptuar
Shpirti më thotë, 'ato nuk kan të drejt. B.B

Titulli: Ese

I ulur në karrike me brylat e mbështetura mbi tryezën e madhe prej druri, përballë dritares që bie nga ana e bulevardit, vështron pikat e shiut që pasi bien mbi dritare, duke trokitur në të, rrëshqasin përgjatë xhamit, duke dashur të lënë pas gjurmët e tyre të lagura. Mbase edhe duke dashur të të shtojnë mallin, për Atë, që ndoshta në këto momente ndodhet nën ndonjë shi të rrëmbyer apo në bardhësinë e dëborës. Do kishe edhe ti dëshirë, që sot bora të kishte zbardhur gjithshka përrreth, t'i kishte kthyer skeletet e pemëve në statuja të bardha elegante.Pastaj të shihje fëmijët tek mblidhnin borën rreth tyre dhe pasi të formonin topa, të qëllonin njëri tjetrin. Bora është e rrallë në qytetin tënd ndërsa shiu aq i shpeshtë. Dhe ja sot, përsëri shi! Kur do të bijë dëborë? Mbase edhe ti do të kishe mbledhur topat e saja dhe të qëlloje mbi Atë. Do të gëzoheshe me të qeshurën e saj dhe mbase nuk kishe për ta ndaluar këtë lojë, veçse kur të ndjeje se duart do të ishin skuqur dhe ajo, e shtrirë mbi dëborë, do të mbante duart në ije nga të qeshurat. Po sot, çfarë bën ajo? Mbase edhe atje bie shi dhe ajo qëndron kështu si ti e ulur përballë dritares dhe ndan mallin me pikat e shiut. Mendon se çfarë është midis teje dhe saj. Malli i ngatërron gjërat...dikur të bën të ndjehesh me krahë dhe të fluturosh tek ajo, ta mbështjellësh në krahë dhe duke e rrotulluar rreth vetes, t'i thuash, se nuk mund të jetosh pa të. Po ai mall ka edhe tjetër zë. Ai të thotë të shtrosh mbi tryezën e madhe të drunjtë arsyen. ثshtë pikërisht ajo që mallit i thotë, se është vetëm një dëshirë. Një dëshirë për ta patur në krah, për ta rrotulluar rreth vetes, për tu kënaqur, jo lumturuar, për të kaluar disa orë me të dhe pastaj për të pritur, kur të vijë një radhë tjetër...ashtu sikur pret të shtunat e të djelat e pushimeve.
Ngrihesh të shkosh për të pirë një kafe, për të hequr nga mëndja këto mendime. Merr çadrën e zezë, thonë se e zeza është ugur i keq, por ja burrat më të shumtën çadrat i mbajnë të zeza. Ti len pragun e shtëpisë dhe hap çadrën. Tani pikat e shiut trokasin duke u përplasur mbi stofin e zi të çadrës dhe rrëshqasin në formë curili nëpër copat e saja të prera formë konike dhe kur arrijnë në buzë të tyre, kthehen përsëri në rruaza shiu duke u përplasur mbi asfaltin.
Për një çast të duket sikur dëgjon pas teje kërcitjen e takave mbi asfalt. Kthen kokën. Mbase është ajo...Nuk ka asnjë njeri nën këtë shi. Je vetëm ti, shiu dhe çadra e zezë që me majën e saj si rrufepritëse, pret e përcjell mendimet e tua mbi Atë. Mbyll çadrën dhe pikat e shiut, duke formuar një rrëke më të shpejtë, përshkojnë majën e çadrës, duke rrjedhur mbi pllakat e lokalit. Sheh për një tryezë të lirë dhe sytë e kërkojnë përsëri pranë dritares. Sot nuk dashke t'i ndahesh pikave të shiut. Kërkon të zgjidhesh enigmën tënde. Dashuri apo dëshirë?
Kamarieri të sjell një kafen e porositur dhe ti thith atë herë pas here, pa patur vëmëndjen tek ato që janë ulur në tryezat përballë. Je në bisedë me veten, nën trokitjen e pikave të shiut që të sjellin mall. Diku godet një rrufe dhe pas saj pikat e shiut shtohen. Ti psherëtin...Trokitjet e tyre, tani, janë më të fuqishme dhe ato bien mbi xham si një masë uji duke penguar të shohësh jashtë.
Dikush nga tryeza pranë, thotë me zë të lartë "Filloi fortunal!" dhe ti padashje përplas dorën grusht mbi tryezë, se ai fortunal po pritej me kohë në mendimet e tua, që filluan si pikat e shiut të pakët dhe tani të kanë rrëmbyer të tërin. Ngrihesh, vendos lekët e kafes mbi tryezë dhe pasi hap çadrën del nën shiun e rrëmbyeshëm. Era luan me çadrën tënde duke ta kthyer mbrapsht dhe ti ndjen mbi fytyrë, rjedhën e shiut që tani nuk sjell më mall, por të bezdis dhe herë pas here e fshin atë me pëllëmbën e dorës. "ثshtë vetëm dëshirë", thua se po të ishte ndryshe zemra nuk do ta bënte këtë pyetje... B.B

Titulli: Ese

Mendoj se njerezit me te mire, jane ata per te cilet ja vlen gjithmone, jane ata te cilet per fat te keq humbasin pas dashurive te pamundura, qe cmenden per dike qe nuk do t'i doje kurre, qe per te qene te lumtur e kane provuar nje ose dy here dhe pastaj kane hequr dore, sepse lumturia nuk ben per ta. Njerezit me te mire jane ata qe jane te bindur, jane ata qe nuk i besojne kurre te pares "Te dua" , jane ata qe e dine se te dashuruarit nuk eshte per te gjithe dhe per nje ore dashurie do te sakrifikonin vite jete. Njerezit me te mire jane ata qe nuk ju bejne pershtypje komplimentet, nga gjinia tjeter, nga gjestet e medha. Njerezit me te mire bien ne dashuri per arsye absurde, "ndersa rrefejne, ju duket per te qeshur".
Une mendoj se njerezit me te mire vuajne shume per te qene ata qe jane.

dedicated you @Akull

Titulli: Ese

Fati i shkrimtarit


Ata qe nuk e ndjejne fatin e shkrimtarit gabojne, ata mendojne se e ndjejne ndoshta gabojne edhe me shume se te paret,por them se duhet te keshe se paku nje fare predispozicioni shkencor mbi njohjen e letersise dhe artit te te shkruarit te fjales qe te kuptosh kete magji ne kete c´ékulibrim te mudshem ndjenjash njerezore, qe duket sikur percaktojne fatin e shkrimtarit. Ne te vertet dihet qe nga lashtesia e ketej, te gjtha koherat radhazi kane dhene shkrimtare te vegjel dhe te medhenj, shkrimtare fantastike dhe shkrimtare medioker, narciste, pseudoshkrimtare dhe shkrimtare "mamuthe", por gjithmone nje komb, madje te tere kombet ne pergjethsi,si tekniken mete larte shpirterore te tyre, kane pranuar ate letersi qe i ka sherbyer mbare njerzimit, duke menjanuar "eksperimentet e deshtuaraletrare" per te arritur deri tek e perkryera.

GOETHE p.sh. punoi rreth dyzet vjet mbi "FAUSTIN" e tij te famshem. duke na dhene se fundi njerin nga personazhet me tronditese te letersise boterore. Pothuajse te njejten gje beri dhe Servantes me "DON KISHOTIN E MANCES" , duke bere veten te konsiderohet si nje nga pese autoret me te medhenj te njerezimit, ndersa W. SHEKSPEARE, thone, ne menyre qe intriga te ishte sa me tronditese ne tragjetite e tij, shkruante skena dhe akte te tera ne erresire te plote, kaq sa kur dilte nga nata e zeze e studios se vet, dukej i llahtarshem.

Me kete ritem torturues, sic duket, HONORE DE BALZAK arriti te hedh ne letren e bardhe "KOMEDINE NJEREZORE" me te 97 romanet e saj, ani se francezi i madh e tepronte deri ne ate pike sa lidhej ne tavolinen e punes ku shkruante pa pushim rreth 18 ore ne dite. Keto, dhe mjaft shembuj te tjere si keta, provojne ne te vertete se vet shkrimtaret vuajne tek krijojne vlera te pamatura shpirterore, qe te tjeret i kuptojne me vone , ose hic, shkelqejne rralle per se gjalli, paguajne gjithmone"harac" regjimesh (pavarsisht nga format) dhe zakonisht fitoret ose humbjet e tyre te perkohshme perputhen drejtpersedrejti, nga gjendja e superstrukturave politike dhe shpirterore te popujve qe ata perfaqesojne. Por per fat, prapa mbeten veprat e tyre dhe ky eshte shansi i fundit i shkrimtarit!

Ne duart e njerezve te cliruar nga ish tensionet dhe indoktrinimet e teperta, koha thith te gjitha helmet.

Titulli: Ese

..jeta ka edhe lotë të vonuar....

I strukur nën çatinë e vjetër, në këtë ditë të ftohtë e të lagësht dimri, ndjen lagështirën t'ia mbërthejë shtyllën kurrizore. Për t'ia lehtësuar asaj dhimbjen mbërthyese si morsë, mundohet të kërrusë kurrizin. E ka mësuar këtë kërrusje, ia din peshën asaj, që ia lehtëson pak dhimbjen e shtyllës kurrizore, por ia shton dhimbjen e shpirtit. Zhurma e hapjes së një dritareje e bën të ngrejë kokën me shpresë drejt saj. Kërcitja e eshtrave të saja të deformuara nga reomatizma e viteve, çuditërisht i pëlqen atij. I duket sikur ato janë vjetëruar së bashku me rruazat e shtyllës së tij kurrizore dhe kërcasin në çdo lëvizje. Pra jeta ka rënduar mbi të dy. Mbi atë dritaren e katit të dytë, që nga hapja e sforcuar, ka hedhur mbi të ashkla të saj. Diçka i kujtojnë ato. Ajo fytyra e saj me buzëqeshjen e trembur. Ajo dorë e butë, tek afrohej pranë buzëve dhe derdhte, që përtej dritares, atë puthjen e mbledhur nga buzët. Ai që e priste aty poshtë dritares dhe largohej me të shpejtë sapo dëgjohej ai zë nga brënda,"اfarë bën në dritare, mbylle atë!"
Ngren sytë nga dritarja, flokët e pabindura, nga fytyra e një gruaje, zgjaten një pëllëmbë tej parvazit të saj dhe atij i kujtohet përralla me Rapunzel. E kishte lexuar këtë përralle, për herë të parë në Gjermani, kur mbesa ia kishte lënë librin e përrallave të Bruder Grim, në duar dhe i kërkonte t'ia lexonte.
Vështrimi i ngulitur në atë fytyrën e dalë në dritare, i thoshte se e njihte atë fytyrë edhe pse shiu ia kishte lerosur ngjyrat dhe më pas dielli i ngrohtë ia kishte tharë dhe plasur ato. Harroi dhimbjen e shtyllës kurrizore dhe e drejtoi atë, për ta parë më nga afër atë fytyrë , që me sytë nga rruga, diçka fliste me vehte. I kuptonte ato fjalë, që bënin kureshtare kalimtarët e rrugës. Ishin ato fjalë që e kishin sjellur atë deri këtu, ishin ajo shpresë që kishte arritur të kalonte çdo zhurmues antenash dhe kishte ndaluar tek ai, duke e joshur të kthehej atje, prej nga ishte nisur. Ndaj kishte marrë rrugën ai, për të qetësuar shpirtin që ishte malluar, ndoshta edhe për t'i kërkuar falje, asaj dashurie të braktisur. Kishte menduar ai për të? I kujtohej se në fillim e kishte patur gjithnjë në mëndje, më pas kishte gjetur të tjerë sy që e kishin tërhequr me forcën e manjetit dhe e kishte lënë atë të parën, diku në bodrumet e kujtesës së tij, të kalbej nën lagështinë e viteve dhe të rrethuar nga merimangat gjakpirëse. Kishte gabuar, ajo kishte qënë më e fortë se ai. Ajo ishte ngritur dhe i ishte shfaqur, kur ai ishte thyer nga dhimbja e shtyllës kurrizore, kur bora ia kishte zbardhur flokët duke i treguar se dimri kishte ardhur tashmë. Kishte ndjerë të ftohtë dhe parasyve i kishin ardhur ato ditët me diellin e ngrohtë që përplasej pingul mbi sofatet e shtëpive, atë ëmbëlsinë e hënës në lulishten pranë shtëpisë, ato duar të buta që i mblidheshin rreth qafës dhe çdo herë i thoshin, "kam frikë" dhe ai e shtrëngonte më shumë pranë vehtes, për ia larguar mëndjen nga frika.
Ajo fytyrë lartë përpiqte të tërhiqte buzët për të formuar me to buzëqeshjen. Por cepat e buzëve të saja nuk mund të ngjiteshin më lart dhe ashtu të rënduara formonin figurën e smiles së trishtuar. Si biografia e jetës së saj, ndoshta e dashurisë së saj të flakur mënjanë. Donte të ngjitej nëpër ato flokët e pabindur. Jo, ato nuk ishin të pabindur, ato vareshin jashtë parvazit, sepse donin të ledhatoheshin si atëhere, ndoshta donin t'i bëheshin litar, atij që kishte marrë udhët dhe qëndronte tani ashtu i befasuar para tyre. Po ajo fytyra e plasaritur në dritare, a e ndjente ajo praninë e tij? Dikur i ndjente ajo sapo hapat e tij hynin në rrugicën e ngushtë. Po ta ndjente, mbase do t'i thoshte ajo diçka, do ta pyeste se pse ishte larguar, ndoshta edhe pse kishte ardhur. Dhe ai nuk dinte të përgjigjej. Ndoshta ishte kujtuar për të, ndoshta ishte ajo që e kishte urdhëruar shpirtin e tij të bënte këtë udhëtim.
Befas dëgjoi një klithmë. Ndoshta ajo e kishte njohur, pas kaq e kaq vitesh, ndoshta ajo ishte e gëzuar që ai ishte kthyer, apo hidhërohej me vonesën e tij. Donte të ngrinte sytë përsëri lart, tek dritarja e vjetër që ishte bërë kuadër i kësaj fytyre, dikur aq të dashur, por ishte vonë. Fytyra ishte shkëputur nga kuadri dhe kishte rënë para këmbëve të tij. Buzët tashmë kishin shtrënguar njëra tjetrën dhe sytë e hapur kishin hedhur vëshrimin e fundit nga hyrja e rrugicës, nga ajo anë, që priste të vinte ai.
U përkul mbi të. Ndjeu dhimbjen e shtyllës kurrizore, ndjeu dhimbjen e shpirtit dhe duke vendosur duart mbi fytyrën e saj të plasaritur nga vitet, ia mbylli sytë për të marrë, ajo me vehte, atë hyrje rrugice dhe dy pika loti që rodhin prej syve të tij, ranë mbi të, duke dashur të njomin pak atë fytyrë të tharë.

marre nga nje mikja ime.

Titulli: Ese

Dhimbjet vinin dhe shkonin serish. Nje ze femre vinte dhe shuhej nga casti ne cast!
Djerset paten mbuluar trupin e saj dhe dridhjet ishin te forta, i tere trupi i ishte mbeshtjellur ne ankthe. Te gjithe qendronim ne anen tjeter, vetem muret na ndalonin per te shikuar sfilitjet e saj, dhimbjet qe ajo ndjente per te sjelle ne jete dhe nje krijese.
Ne dhome ishin shume njerez, por asgje s'levizte, kishim te fiksuar ne koke vetem frazen "a thua do jete djale?"
Syte na vezullonin nga kureshtja, rrahjet ngadalesoheshin e me pas rifillonin vrapin serish, duart kercisnin nga e papritura qe do na ofronte casti, momenti...!
Heshtje!...
Me lote ne sy doli nena plake nga dhoma, mbuloi fytyren dhe nisi si nje e cmendur t'i shkule floket e thinjur. Nuk tha asgje, po menyra se si vepronte tregoi qarte se dhe kete vit do shuhej nje shprese, nje lumturi.
Oxhakun harruan ta ndezin per te lare femijen. Ajo mbeti e lene, ashtu e vetmuar, sikur te ishte fajtore qe lindi vajze dhe s'u be djale!
Gjithcka u shnderrua ne zi, ishte hera e shtate qe ndodhte po e njejta gje, e njejta histori. E dija se gjithe asaj mbremje ato do qanin te gjithe edhe pse thone se femija eshte dhurate e zotit dhe duhet ta pranojme, tek ne gjerat shkonin ndryshe. E deshte tradita te kishte shtepia nje djale! S'ishte aq ne pyetje tradita sa qe ishte ajo se asnjeri s'e pranonim faktin e hidhur qe na fali zoti.
Te gjithe deshem te sjellim kete here ate qe dikur patem humbur...
Qendrova ne prezence te asaj nate monotone. Flisja shume pak, sa per te treguar se isha aty, por mendja me rrinte gjithe kohes tek vogelushja. E urreja faktin qe askush s'i afrohej!
A s'ishte mekat te vajtosh nje engjell per se gjalli, te mohosh se zoti te dha nje krijese pa marre parasysh gjinine? Ajo ishte e mrekullueshme, por jo dhe e mireseardhur ne ate mbremje. Veshtrohej si shtrember nga te gjithe dhe nena plake s'bente gje tjeter pervec lutjes se ndoshta viti tjeter do t'u sjelle dicka me te mire dhe jo nje femer qe t'ua shuaje shtepine.
Sa i dhimbshem ishte vajtimi i nenes se re. Ishte dicka e llahtarshme te degjoje gjithe ato fjale qe shprehnin po kaq dhimbje, po kaq ligeshti. Qante te birin duke kujtuar kohen me te, pyeste pandalur perendine perse duhej t'ia merrte te birin, perse duhej t'ia ndalonte vitet, kohen, lumturine, perse?!...
Si qenka jeta, perserisja ne vete, pa pikenisje dhe pikembarim, lindim ashtu te heshtur dhe largohemi pa diktuar asgje. Megjithate humbja e nje te dashuri la plage te thella tek ne. Me kote u munduam te mohojme fatin, te largojme ndjenjen se dikush mungon. Ishte e pamundur qe te bindeshim se ai ndoshta kurre s'do te zevendesohej nga nje djale tjeter!...
Qame deri ne agim duke mallkuar naten, diten, jeten. E dinim se ishte shenje e keqe kjo, por sic duket ndjenjat nuk kishin te kontrolluar dhe lotet s'mundem t'i ndalonim edhe pse me lote s'beme asgje vetem se ia shtuam dhe me teper plaget vetes, shpirtit... Per te mos dashur te kthehemi ne realitet humbem shume. Megjithate jeta vazhdon! Shpresa duhet te vdese e fundit! Ndoshta Zoti dhe ne na degjon, sjell tek ne ate qe deshem me teper se vetja, me teper se jeta!...
Sa keq qe shkoi aq i ri, i tha lamtumire nje jete te pajetuar, nje fati te paprovuar! Sa keq, sa dhimbshem tingellon kjo tek ne...!

Vemendja...kjo fjale e bukur!

Vemendja...​

Fjala "vemendje" eshte nje fjale e mrekullueshme e gjuhes sone. Kjo, nese e analizojme me hollesisht, do te thote ta veme mendjen, ta vendosim mendjen, ta perqendrojme mendjen tone mbi nje gje, send, mbi nje problem, ose mbi nje çeshtje. Pra, te perqendrojme mendjen tone mbi çfaredo fenomeni, qofte real apo joreal ne menyre aktive apo pasive. Nga te gjitha qe njohim deri tani, vetem mendja mund te vihet ose te perqendrohet mbi te gjitha. Mjafton nje moment dhe mendja mund te pershkoje gjithesine tej e pertej. Vetem mendja mund te pershkoje edhe asgjesine deri ne fund dhe, perseri pa veshtiresi e pa u vonuar, t'i kthehet vetvetes. Ja psh, tani, pasi menduam per te gjitha keto kthehemi dhe, mendojme per mendjen tone. Vetem mendja mund te mendoje per vetveten.

Ne jeten e perditshme, sa e sa here na ka ndodhur qe edhe shqisat tona nuk na kane ndihmuar nese nuk kemi qene te perqendruar. Kemi pare nje njeri te njohur qe na ka kaluar prane, madje duke e veshtruar drejte s'e kemi njohur. Apo pamundesia te degjojme fjalet qe na thote dikush sepse mendjen e kemi patur diku tjeter. Pra, ne te vertete, njeriu eshte atje ku e ka mendjen.

(1) Njeriu me vemendje te shperqendruar edhe vete eshte njeri i shperqendruar.
(2) Njeriu me vemendje te copetuar edhe vete eshte njeri i copetuar.
(3) Njeriu me vemendje te percipte eshte edhe njeri i percipte.
(4) Njeriu me vemendje te plote eshte edhe njeri i plote.
(5) Njeriu me vemendje te forte eshte edhe njeri i forte.

Ne fund te fundit, çdo perjetim i yni eshte rezultat i cilesise se vemendjes tone. Nese e perjetojme diçka me gjithe vemendjen tone atehere edhe ne vete shndrrohemi ne ate gje.

Per te ilustruar paragrafet e mesiperme me nje shembull konkret le te marim shembull te gjithe ne: nese populli yne do t'i kushtonte vemendjen e duhur diturise do ta kishte diturine; nese do t'i kushtonte vemendjen e duhur cilesise se jetes, me kohe do e kishte fituar ate. Me kete shembull nuk fajsoj popullin per gjendjen mjerane qe ndodhemi. Populli s'ka faj sepse i mungon faktori i pare: dija!

Titulli: Ese

Orë Kreativi8i​

Titulli: Ese

Nuk kanë ç’na duhen më dy duar
Umberto Eco

- Lexoja para disa kohësh se një hotel në Forte dei Marmi, i frekuentuar nga menaxherë të mëdhenj dhe yje, ofronte, mes shumë shërbimeve të tjera, edhe një psikoterapist poliglot që ka për detyrë të shërojë klientët nga varësia e tyre nga telefoni celular dhe nga domosdoshmëria për Ipad, Twitter dhe forma të tjera të zakoneve, që tashmë vështrohen si neuroza.

Në fillim të viteve ’90, kur celularët nuk ishin ende kaq të përhapur, shkruaja se telefonoforët-pra përdoruesit e celularëve-( neologjizëm që merr shkas nga mbajtësi i pishtarit) kërkonin të binin në sy në trena apo në aeroporte, duke bërtitur me zë të lartë lidhur me gjëra të tilla si pjesë këmbimi metalike, apo kredi bankare; dhe me këtë rast vëzhgoja se sjellja e tyre ishte shenjë e inferioritetit social, sepse ata, të fuqishmit realë nuk kanë celularë por nja njëzet sekretare që u filtrojnë komunikimin.

Për celularin ka nevojë pjesa e ndërmjetme, ajo që duhet t’i përgjigjet në çdo çast administratorit përgjegjës, apo edhe matrapazi i vogël, të cilit banka duhet t’i komunikojë se llogaria e tij ka kapur vizën e kuqe. Në atë kohë, Maurizio Ferraris nuk e kishte shkruar ende esenë e tij mbi ontologjinë e celularit dhe vërejtjet e mia kishin të bënin me statusin social të telefonaxhinjve dhe jo me neurozën e tyre, sepse ndoshta mendohej se, me t’u larguar nga sytë dhe veshët e gjithkujt, këta performues të thekur do t’i përgjigjeshin aparatit dhe do të merreshin me punët e tyre.

Sot nuk është më kështu. Një ditë në rrugë sfiluan krah meje pesë persona të të dyja ****eve: dy telefononin, dy të tjerë ishin kredhur në botën dixhitale duke rrezikuar të pengoheshin, njëra ecte duke e mbajtur objektin në dorë, e gatshme t’i përgjigjej çdo zileje që premtonte një kontakt njerëzor. Një miku im, njeri i zgjuar dhe i shquar, e flaku Rolex-in e tij, sepse thoshte se orën tani mund ta shihte në BlackBerry.

Teknologjia shpiku orën me pulsim për t’i lejuar humanëve që të mos vinin vërdallë me një orë mbi supe, apo një e më dy të nxirrnin nga xhepi i jelekut qostekun; dhe ja pra që kështu edhe miku im duhet të lëvizë, çdo gjë që duhet të bëjë një dorë e ka përherë të zënë. Njerëzimi po atrofizon një nga dy artet e veta, sepse e dimë mirë sesi dy duart me pëllëmbët, e majta dhe e djathta, kanë kontribuar në evolucionin e species sonë.

Më erdhi në mendje se në kohën kur shkruhej me pendë, nevojitej vetëm një dorë, por me tastierën e kompjuterit nevojiten të dyja, e për më tepër, telefonaxhiu nuk mundet të përdorë celularin dhe kompjuterin në të njëjtën kohë. Por, më vonë reflektova se Telefonomani (phone addict) nuk ka më fare nevojë për kompjuterin (objekt ky tanimë prehistorik) sepse me celularin mund të lidhet me internetin dhe të dërgojë sms, as edhe duhet të dërgojë e-mail sepse mund të flasë direkt me personin që kërkon t’i bëhet havale apo nga ai që pret që t’i ngjitet.

ثshtë e vërtetë se leximi i Wikipedias nga ana e tij do të jetë më i lodhshëm e kështu të shpejta dhe sipërfaqësore, mesazhet e shkruara më telegrafike, por telefonaxhiu nuk ka më kohë që të qëmtojë informacione enciklopedike as të shprehet në mënyrë të artikuluar, sepse është i zënë me biseda, për koherencën sintaksore të të cilave na thonë shumë përgjimet e lëna pas tashmë - që këtej padyshim që mund të deduktohet se telefonomani, duke hedhur dorë nga çdo lloj sekreti, i shpreh planet e veta me tre pika të vogla apo me disa shtesa neandertalin të tipit K... dhe ik q...(cazzo e vaffanculo).

Më ka ndodhur të lexoj një intervistë që më bëri një gazetar spanjoll (përndryshe në dukje inteligjent dhe i zgjuar) që vëzhgonte me habi sesi në vijim të bisedës sonë nuk e kisha ndërprerë asnjëherë atë, për t’iu përgjigjur telefonit, duke vendosur kështu vetë ai se isha një person shumë i sjellshëm. Nuk arrinte të imagjinonte se unë ose nuk e kisha telefonin ose e mbaja gjatë gjithë kohës të fikur sepse nuk më duhet për të marrë mesazhe të padëshirueshme, por vetëm për të konsultuar axhendën time.

Marrë nga faqja e të nderuarit profesor Fuga në FB

Titulli: Ese

Perpara portes se hyrjes rri e nguruar me friken se ndoshta do ta kem te veshtire dhe fshehurazi shhkoj ne nje cep per te thene lutjen fetare me qellim qe Zotin ta kem prane per te me ndihmuar te mos gaboj drejt rruges se ardhmerise. Ne salle jane shume njerez dhe jam e sigurt se cdokush ka nje mendim, nje hall: a thua do t’ia kalojme mire?
Dhe ne cast me vijne ne mendje miliona kujtime. I habitem faktit se si vitet kaluan aq shpejt: sa gezime, sa zenka, sa fjale kemi thene bashke; sa ore kemi ndenjur ne te njejtin vend per kaq vite; sa shpesh dilnim jasht per te shikuar dike, dhe menjehere tik-taket rinore nisnin vrapin dhe na skuqnin ne fytyre per te na zbuluar sekretin rinor. Dhe sot, cfare do t’i thoshim njeri-tjetrit...? A do mundnim te largoheshim me thenien “lamtumire”? Jo! S’dua ta them kete, me vjen veshtire ta pranoj se ndoshta nuk do shihemi asnjehere, apo do te shihemi pas disa vitesh, te ndryshuar, si udheheqes te jetes, te pamvarur nga askush, te rritur... Sa cudi...! Jashte te gjithe jane veshur me uniformat qe paralajmerojne kalimin e nje gjenerate tjeter. Fytyra te qeshura rrine prane njeri-tjetrit, marrin fotografi castesh per t’i kujtuar me pas me mall dhe lot ne sy ato momente ku cdo sekonde kishte kuptim, ku asnje moment s’ishte i qete, gjithmone ne levizje per te zbuluar dicka te re, per te marre ndonje lajm apo dhe ndonje dezinformate per dike… Serish me vjen cudi dhe vazhdimisht pyes veten: valle a do te shihemi serish?!
Futem ne dhomen kryesore dhe verej nje grumbull njerezish te rritur. Me plot te drejte mund te them se ata jane te gjithe prinderit e mi. Jane njesoj si rrezet e diellit, te cilit po t’i shkeputet njera shkaterrohet e tera. Ata ndihen krenare tek shohin se si rriten engjejt e tyre per te kaluar ne nje periudhe tjeter, atje ku ardhmeria ka hapur krahet dhe pret te deshmoje se ia vlen qe dhe per ne dikush te ndihet plot shprese se te nesermen do t’ua bejme me te bukur, me me vlere..
Marr nje flete te bardhe per te shkruar nje tekst, apo dhe nje fjale, dhe ne cast habitem. E kam te veshtire te shtrij te gjitha vitet ne nje flete. Kujtimet dhe castet jane te shumta, andaj s’di nga t’ia nis me pare. S’mundem t’i permbledh ne rreshta, e kam te veshtire te gjej fillin e mendimeve te mia te cilat kane te fshehura po kaq shume fjale, po kaq shume deshira... Mendoj se me mire eshte te flas pak dhe t’ju them te gjitheve se i dua. Ju dua, pa dallim se si jeni dhe c’keni bere! Asgje nga keto s’ka rendesi per mua. Ju uroj te gjitheve fat, me shprese se do te behemi te gjithe dikushi dhe mbase dhe do te shihemi ndonjehere, te pakten dhe ne distance! Do t’me mungoni shume! Do te me marre malli per gjithe keto caste te pakthyeshme qe i kaluam ketu dhe qe iken kaq shpejt sa qe qe e pamundur t’i zesh dhe t’i rikthesh serish.
Largohem nga kjo ndertese dhe syte me mbushen me lot, por nuk di ne jane lot gezimi ose trishtimi. S’mundem ta konceptoj... eshte ndjenje e cuditshme, e pakapshme per mua, por megjithate me ben te lumtur, te gezuar...!

Gusht 2005

Titulli: Ese

Endrrat e bukura u fiken, kjo vere hodhi ujin e fundit e une kam hapur syte per te pare te verteten.
E pamundur duket gjithcka tani, por ato dite cmendurie egzistuan. Degjova diku se dashuria eshte miqesi ndertuar mbi zjarr. Ndoshta ky zjarr me kishte prekur edhe mua. Ky zjarr qe si shkrepse i mjaftoi
cmenduria e moshes. Rrahjet e zemres, shikimi, netet kur yjeve endrrat do tua tregoja, tani me duket se i kam lexuar ne nje perralle. Sa keq qe perralles iu gris faqja e fundit ku shkruhej "...dhe ata jetuan te lumtur pergjithmone..." Pergjithmone? Kete fjale dua ta fshij nga fjalori. Asgje nuk eshte pergjithmone. Cdo casti i vjen fundi, dielli fshihet diku per t'i hapur rrugen pastaj erresires, qe ndonjehere do te plasaritet
nga hena dhe yjet. Por vjen momenti qe mengjesi do te filloje perseri. Dhe vete jeta ka vendosur nje prag qe e ndihmon kunder fjales "pergjithmone", edhe natyra ka krijuar ligjet e saj. Ndaj frikesohem ta them e ta shkruaj kete fjale. Se eshte nje nga to gjera abstrakte qe kur i degjon per here te pare ve doren ne zjarr dhe betohesh se u beson. E tille ishte dhe ajo ndjenje qe provova per ty. Abstrakte. Por cuditerisht tani qe i rikthehem kujtimeve dua te buzeqesh. Se ne fund te fundit s'eshte krim te lejosh zemren te rrahe. S'eshte krim as te besosh. As te enderrosh.

-anonim

Titulli: Ese

Si guzon ta besh ate qe bere
Edhe mund te kerkoje lejen te ikje
E ti cf bere asgje
I urdherove atyre mushkerive te mos thithnin me ajer
I lejove zemres te mos rrihte me
Dhe spyte per asnje
Aq egoist paske qene njeri i pashpirte?
E din me vjen te te mallkoj pse e bere, ndoshta sepse dhimbja
me ka shkurtuar lotet dhe nuk ndjej me as mishin
Por pse e bere
E per engjellin tend smendove pak?
E me per ate qe zgjodhe jeten, apo normale zgjodhe rrugen me te lehte ti
Normale keshtu ke bere cdo here
Sa i pashpirte paske qene!!

Sono esausta non c'e' la faccio piu'

Zbehja e funksionit publik të moralit

Zbehja e funksionit publik të moralit
Wolfhart Pannenberg

Shpërbërja e ndërgjegjes, nga një vlefshmëri universale e normave etike ose, së paku, e humbjes së marrëveshjes rreth përmbajtjes së tyre, nuk ka ndodhur vetëm në sferën e diskutimeve akademike, por edhe në jetën sociale,saktësisht me patosin e emancipimit nga konvencionet shoqërore detyruese. Pretendimi i normave morale për vlefshmëri universale ka humbur tanimë çdo besueshmëri dhe ato duken thjesht si konvencione. Opinioni publik e ka perceptuar këtë proces shpërbërjeje të normave sidomos në sferën e sjelljes se.ksuale, jo më pak si rezultat i punës së Wilhelm Reich-it. Ndryshimi prek çdo sferë të jetës sociale, që nga marrëdhënia midis brezave ndaj etikës profesionale e deri tek marrëdhënia e qytetarëve me institucionet e shtetit. Në lidhje me këtë, sociologu Nikolas Luhmann ka pohuar se këtu nuk gjendemi përballë një zhvillimi historik të rastësishëm. Përkundrazi, shoqëria moderne, gjatë procesit të diferencimit të tyre progresiv, arriti në një pikë ku morali humbet gjithnjë e më shumë domethënien e tij si faktor i integrimit social. Ai është zëvendësuar nga forma organizative e nënsistemeve të shoqërisë, që përqafon edhe marrëdhëniet e tyre reciproke.[1]

Me këtë tezë, të një “çmoralizimi” të shoqërisë dhe të transformimit të sistemit social në një rrjet nënsistemesh, Luhmann-i i kundërvihet sociologëve të tjerë, si përshembull Jürgen Habermass-it,të cilët e besojnë si të domosdoshme për bashkëjetesën njerëzore përvetësimin e një forme etike të llojit kantian, në kuptimin e rregullave për veprim me shtrirje universale, përmbajtja e të cilave të përcaktohet dhe ripërpunohet përmes shkëmbimit të lirë të diskursitmidis anëtarëve të një shoqërie. Edhe filozofi i të drejtës Otfried Hِffe ka kritikuar tezën e Luhmann-it.[2] Midis të tjerash, Hِffe sjell ndërmend se e drejta, që rregullon organizimin e të gjithë nënsistemeve të shoqërisë, ka nevojë edhe vetë ajo për një themel moral, e njëjta vlen edhe për problemin e përligjjes të sistemit social në tërësinë e tij.[3] Këto argument të Hِffe-it janë relevante, vetëmse ato presupozojnë që ekziston një etikë apo moral i vetëm, i pajisur me një karakter detyrues për të gjithë. Por ky presupozim nuk qëndron më kur ndodhemi përballë një gjendjeje shumësie vizionesh morale, kundërshtimet e të cilave nuk mund më të sheshohen në mënyrë që të gjendet një marrëveshje e përgjithshme. اdo sistem moral dhe çdo etikë pretendon një karakter detyrues për të gjithë, por asnjë sistem moral në veçanti nuk arrin më të marrë një pajtim universal. Kështu që, apelimi tek principet morale themelore nuk është më i mjaftueshëm për të zgjidhur çështjen e përligjjes së sistemit social dhe rendit të tij juridik. Në fakt, për një qëllim të tillë, do të ishte e nevojshme një forcë bindëse efikase për të gjithë qytetarët. Në pamje të parë, të drejtat themelore apo të drejtat e njeriut duket se e përmbushin një funksion të tillë në shoqëritë demokratike. Megjithëkëtë, nga njëra anë, këto të drejta themelore nuk përbëjnë aspak bazën mbi të cilat janë konturuar të gjitha detajet e njëkushtetute: përkundrazi këto të fundit e kanë zanafillën në të drejtat që mbrojnë individin përballë fuqisë së shtetit. Nga ana tjetër, nuk ekziston asnjë konsensus i plotë mbi kuptimin e këtyre të drejtave themelore. Përshembull, debati mbi abortinështë një tregues se si kundërshtitë në interpretimin e të drejtave themelore vijnë vazhdimisht duke u shtuar. Këtu qëndron domethënia e përgjithshme e këtij debati, që herë pas here del përtej temës specifike.

Nëse, pavarësisht nga konfliktet kaq të thella në vlera, bashkëjetesa sociale vazhdon të funksionoj, duket e arsyeshme të dalimnë përfundimin, së bashku me Luhmann-in, se integrimi i sistemit social nuk ndodh në saj të moralit. Luhmann-i, gjithashtu, ka të drejtë kur vëren se faktikisht është prodhuar një çmoralizim progresiv përsa i përket pritshmërive të shoqërisë në lidhje me individët. Në vend të një morali personal, ajo që është e rëndësishme sot është që individët të sillen në mënyrë konsekuente me funksionalitetin e nënsistemeve sociale në të cilat, herë pas here, zhvillohet aktiviteti i tyre. Gjithë pjesa tjetër i lihet vendosjes sëlirëtë ekzistencës së individit për të vendosur se çfarë duhet të bëj. Sigurisht, edhe nëse pranohet një gjë e tillë, kjo nuk do të thotë se motivet morale individuale janë bërë jo relevante për bashkëjetesën e njerëzve. Për funksionimin e saktë të nënsistemeve sociale është e nevojshme një farë besueshmërie personale, e cila duhet ta ketë bazën e saj në integritetin personal të individëve. Sa më shumë e mbushur me përgjegjësi të jetë pozicioni që individi zë në shoqëri aq më shumë i rëndësishëm bëhet edhe ky këndvështrim. Kështu që edhe fabrikat, për të zgjedhur drejtuesit e tyre, i kushtojnë rëndësi jo vetëm kompetencës specifike të kandidatit, por edhe integritetit të personit ashtu siç shprehet ai në tërë sferat e tij të jetesës. Kështu që mbetet i dyshimtë pohimi i Luhmann-it sipas së cilit për të garantuar bashkëjetesën sociale nuk është e nevojshme pasja e një morali. Funksionimi i sistemit social mund të varet, në proporcione më të mëdha nga çfarë mund të jetë i ndërgjegjshëm opinioni publik, nga shenja dhe motivimi moral që shoqërojnë pjesën më të madhe të individëve duke filluar që nga procesi i tyre i shoqërizimit, sidomos nga jeta e tyre në familje, pavarësisht nga mënyra se si janë themeluar rregullat e sjelljes morale. Konstatimi i një procesi “çmoralizimi” në jetën sociale gjen një shpjegim të gjerë nëse marrim parasysh formën e organizimit publik të shoqërisë dhe të ndërgjegjes publike që lidhet me të. Por, kjo nuk do të thotë se individët nuk kanë më asnjë qëndrim moral dhe asnjë përfytyrim të asaj që është e mirë ose e keqe për tu bërë. Problemi qëndron në faktin që, nga njëra anë, këto përfytyrime morale dallojnë nga njëra-tjetra në mënyrë të konsiderueshme e gjithnjë e më të madhe dhe, nga ana tjetër, këto përfytyrime, kur përfshijnë mënyrën e jetesës të personit në veçanti dhe marrëdhënien e tij me shoqërinë, shpesh mbeten abstrakte. Përshembull, në dhjetëvjeçarët e fundit është vërejtur një ndërgjegje në rritje përsa i përket përgjegjësisë në ruajtjen e ambientit natyror. Por, pak njerëz nxjerrin prej kësaj rrjedhime për politikën e trafikut, e aq më pak për përdorimin e automobilit të tyre. Në të njëjtën mënyrë, duket se shprehen shumë më lehtë gjykime mbi zgjidhjen e problemeve që prekin njerëzit e tjerë të vendeve të largëta se sa mbi atë që duhet bërë në jetën e tyre komunitare më të menjëhershme.

Së fundmi, konstatimet për një “çmoralizim” të jetës shoqërorë nuk vlejnë aspak nëse marrim në konsideratë prirjen për të shprehur gjykime private dhe publike mbi sjelljen e të tjerëve. Gjykimet morale i referohen pyetjes se si duhet të sillen njerëzit në jetën sociale. Sado të ndryshme mund të jenë idetë në lidhje me këtë çështje, përsëri ne jemi gjithnjë të drejtuar dhe të kthyer, si persona, drejt bashkëjetesës me të tjerët. Atëherë është e natyrshme që të ketë një interes për nevojat e një jete të tillë të përbashkët dhe për rregullat, në bazë të së cilave duhet vepruar, në mënyrë që jeta sociale të mund të lulëzoj. Kështu që, njerëzve nuk do t’i mungojë asnjëherë arsyeja për të shprehur gjykime morale, veçanërisht nëse i referohen veprimeve të të tjerëve. Një formë ekstreme e gjykimeve të tilla është fajësimi moral, një fenomen që nuk do të zhduket asnjëherë nga jeta shoqërore njerëzore, sepse i garanton atij që gjykon kënaqësinë, ndryshe nga të tjerët, e të ndjerit në sintoni me nevojat e një bashkëjetese vërtetë njerëzor. Megjithëkëtë, për të përmbushur një qëllim të tillë, nuk mjafton vetëm gjykimi i shprehur kundër të tjerëve. ثshtë, padyshim, më e vështirë të vlerësosh, mbi bazën e normave morale, sjelljen personale tonën, sepse në një rast të tillë, rrethanat apo nevojat e veçanta bëhen kaq shtrënguese sa që të përbëjnë shpesh një justifikim të dukshëmpër të bërë, për veten, një përjashtim nga normat e përgjithshme.

Fakti që shprehen gjykime morale edhe në jetën publike, deri edhe rreth konflikteve për partitë politike,thotë pak për përbërjen morale të një shoqërie. Gjykime të tilla kanë tendencën të bëhen gjithnjë e më shumë skrupuloze sa më shumë që zvogëlohet, në jetën e shoqërizuar të njerëzve, orientimi i përbashkët ndaj disa normave morale detyruese për të gjithë. Kështu që, gjykimi moral mbi të të tjerët luan një rol kompensuespër mungesën e moralit që ndjehet në shoqëri. Aty ku, në një shoqëri, fuqia detyruese e normave morale zbehet deri në fanitje, kujdesi i sjelljes individuale kufizohet vetëm në normat e rendit juridik. Në nenin nr. 2, paragrafi nr. 1 të kushtetutës gjermane, pohohet se e drejta e zhvillimit të lirë të personalitetit është e kufizuar nga të drejtat e të tjerëve, nga rendi kushtetues dhe nga ligji moral. Në këtë mënyrë, të drejtat e të tjerëve nuk shterojnë në atë që vendos e drejta pozitive. Ato, në pjesën më të madhe, themelohen moralisht. Nëse ligji moral, si kufizim ndaj zgjedhjes së lirë individuale, dështon sepse përmbajtja detyruese për të gjithë e shembullit të “ligjit moral” nuk është më në mënyrë të qartë e përcaktuar, atëherë ndërgjegjja për të drejtat e të tjerëve fillon tendencialisht të reduktohet në atë që është e fiksuar në të drejtën pozitive. Nga tre kufizimet e treguara në kushtetutën gjermane, përsa i përket zhvillimit të lirë të personalitetit vetjak, mbetet vetëm norma juridike. Ndërsa në lidhje me pjesën tjetër ne presim gjithnjë nga njëri-tjetri një minimum tolerance për atë që çdokush e konsideron të domosdoshme për zhvillimin e lirë të personalitetit vetjak. Fatmirësisht, bashkëjetesa në shoqërinë tonë nuk përcaktohet vetëm nga kjo, përndryshe jeta sociale do të ishte bërë prej kohësh e padurueshme. Situata zbutetnga fakti që njerëzit zotërojnë një prirje për t’i ardhur në ndihmë fqinjit me dashamirësi si edhe nevojën për të përjetuar edhe ata vetë dashamirësinë e të tjerëve. Nga kjo zhvillohet prirja ndaj një respekti reciprok, si edhe një farë grade gatishmërie për të qenë tolerant përballë sjelljes së të tjerëve. Vetëmse, jo rrallë herë, prirja drejt tolerancës ndikohet fuqishëmnga zhvillimi i personalitetit të të tjerëve. Kjo ndodh kur efekti moderues i një morali, i njohur publikisht si detyrues, shkrihet dhe për gjykimin individualmbeten efikase vetëm normat e rendit juridik.

Aty ku rendit juridik i mungon një substrat moral në ndërgjegjen e një popullate, arrihet lehtësisht të vihet në dyshim edhe vete e drejta juridike. Pikënisja e këtij procesi gjendet në faktin që normave juridike i kushtohet një vëmendje pastërtish formale, për të cilën nuk është e nevojshme pasja e një bindjeje të brendshme. Në këtë kuptim, Kanti ka bërë dallimin midis ligjores dhe morales. Një shoqëri e privuar nga një moral universalisht i njohur, mbahet vetëm mbi vlefshmërinë e detyrimit ligjor, pavarësisht nga efektet jo të parashikueshme të dashamirësisë spontanedhe të respektit reciprok në marrëdhëniet ndërpersonale.

Nëse në marrjen në konsideratë të të drejtës mbizotëron këndvështrimi i legalitetit dhe normave juridike fillon ti mungojë rrënjosja në ndërgjegjen morale të qytetarëve, atëherë vetë rendi juridik do të filloj të duket si thjesht një shtrëngim i imponuar nga jashtë, që paragjykon zhvillimin e lirë të personalitetit. Rrjedhimisht, shumë do të priren t’ia hedhin normave juridike apo do ta konsiderojnë veten të përligjur për të mos i zbatuar ato, në momentin kur mendojnë se një veprim i tillë do të kaloj i pavërejtur. Këtu kemi të bëjmë me fenomenin e “udhëtarit pa biletë”: një formë shkeljeje e rregullave që ka sukses për individin vetëm në rastin kur pjesa tjetër dërrmuese i përmbahet rregullave. Në një konditë sociale që i shpëton një vështrimi gjithëpërfshirës, siç është rasti me shoqërinë moderne të masave, një sjellje e tillë mund, padyshim, ti duket e leverdishme individit. Por, nëse numri i “udhëtarëve pa biletë” rritet së tepërmi, atëherë transporti publik pëson kolaps.
Publikuar në: peshkupauje



[1] N. Luhmann, “Paradigm Lost. Die ethischeReflexion der Moral”, 1988.

[2] O. Hِffe, “Kategorische Rechtsprinzipien. Ein Kontrapunkt der Moderne”, 1990.

[3] Po aty, f. 53 e më poshtë dhe f. 61 e më tej.


_____

Përktheu nga italishtja: Rezart Beka

[*] Fragment i shkëputur nga libri i Wolfhart Pannenberg , “Fondamenti dell’etica: prospettive filosofico-teologiche”, Queriniana, Brescia 1998, f. 7-28.

Titulli: Ese

Makiaveli dikur bëri një doktrinë politike me moton ''qëllimi justifikon mjetin'' ,më pas tha ; ''interesi lëviz botën'' dhe për këtë ishte krejtësisht i bindur.Diku më tej për të mbrojtur ato që tha, gjithashtu shkroi;''njerëzit më shpejt mund të harrojnë vdekjen e babait se sa humbjen e pasurisë''.Interesat e atyre që kanë pasuri përplasen me të atyre që nuk kanë.Nga kjo rrjedhin të gjitha ligjet që nxirren në emër të lirisë,shteti nuk është për të vendosur drejtësi por qëllim në vetvete ka mjetin për të sunduar.Për të sunduar ç'do gjë është e lejueshme,përdoren të gjitha mjetet e mundshme,të moralshme dhe të pamoralshme.Sunduesi duhet të jetë edhe dhelpër edhe ujk,edhe zvarranik edhe ligavec që jargavit dynjanë.Makiavelizmi është sot një sinonim i sundimit hileqar dhe pa ide.Kemi makiavelistë kudo për fat të keq,ata nuk janë vetëm në politikë,janë në një familje,janë në punë , në rrugët ku kalojmë ,në shoqërinë që frekuentojmë.Makiavelistë ka kudo ,edhe në botën virtuale.Mos u çuditni nëse i shihni si sundues,bota është e padrejtë më së shumti se ''sunduesit'' kanë këto tipare,janë makiavelistë të pashoq për të cilët edhe e shtrembra është e drejtë,edhe e zeza e bardhë.Këta janë njerëzit që edhe pse Makiavelit nuk i kanë dëgjuar as emrin lere më të njohin idetë e tij e zbatojnë me përpikmëri teorinë e tij.Për Makiavelin dhe makiavelsitët pushteti është vlera më e lartë ,prandaj ç'do vlerë tjetër njerëzore nuk ka as një peshë dhe është e papërfillshme,mund të injorohet totalisht.

Ka faj Makiaveli për teoritë e tij? Ka faj që këto teori zbatohen me kaq fanatizëm nga ''ndjekësit'' e tij, që mbase nuk i dinë as emrin? Absolutisht jo!Nuk kemi pse shpallim fajtor një njeri i cili nuk bëri më shumë se sa të zbulonte pak nga të fshehtat e njerëzve që duan të sundojnë me ç'farëdo lloj forme.

Detyra morale e një populli ,e një individi të çfarëdoshëm do të ishte që ''sunduesin'' mos ta kishte makiavelsit .Mund të arrinte njeriu i thjeshtë të kundërshtonte makiavelsitin, edhe kur ai ti dilte para si një ligavec plot jargë? Populli do ta mëshironte dhe nuk do të donte të ndynte duart me të.Po kur ''sunduesi'' të ishte ujk,mundej populli ti bënte ballë?Ai do të trembej dhe do i dorëzohej bishës që j'u shfaq nga ''errësira''.Nëse ''sunduesi'' do të ishte dhelpër,populli ç'mund të bënte? Sigurisht do i ofronte ndonjë pulë dhe do priste se mos kushedi do binte në kurth.Kështu populli ynë ka rrënë në hallin e madh ku ''sundohet'' nga makiavelsitët që kanë gjithë farë trajtash.Fundja ''qëllimi justifikon mjetin'' dhe rëndësi ka ''sundimi ''

I kemi hasur shpesh këta lloj ''sunduesish'' që ngjitjen e tyre e kanë pasur si ligavecë dhe sot mund të quhen dhelpra.Janë më të pështirët midis makiavelistësh por për fat të keq edhe më të suksesshmit.Rrallë ka ndonjë shënjë dalluese të një makiavelisti, por kriteri kryesor i kërkuar për të qënë një makiavelist është lëpirja ,e cila sjell edhe jargët që identifikojnë ligavecin.E pra këta më të pështirët ,bëjnë mik këdo,shajnë këdo,pranojnë kritikën dhe e quajnë këshillë,ndërkohë këshillën e quajnë kritikë.
Prandaj populli nganjëherë është më mirë të ndyjë duart me jargët e ligavecit se sa ta lejojë të bëhet dhelpër apo ujk.


Dinjiteti nuk egziston për këto qënie të pështira,parimet nuk egzistojnë ,miqësia jo e jo,nderi dhe besa.. janë për idiotët.
Qëllimi justifikon mjetin ,makiavelsitët janë në aksion,i kemi kudo dhe mund ti dallojmë vetëm nga lëpirjet.

Titulli: Ese

Ligji i makines plehrave (mbeturinave)...

Ishte pasdreke, e do u nisesha per Zyrih per takime pune diten e neserme. Ne taksi, sapo kishim dale ne rruge kryesore, nje makine e zeze del perpara pa sinjal, pa asnje njoftim. Shoferi i taksise perplas frenat, rreshqet por fatmiresisht, per disa centim eviton perplasjen me makinat parkuar anash.

Shoferi i makines perpara ktheu koken mbrapa e filloi te shante e te bertiste. Ndersa shoferi i taksise qesh edhe e pershendet me dore. U tregua aq i sjellshem, aq i shoqerueshem, nuk mu besua. E pyes: “perse u solle ashtu? Ky njeri gati sa nuk te prishi makinen e na shpeu ne spital!” E pikerisht ketu, ky shofer taksie me mesoi ate qe une tani e quaj “ligjin e makines plehrave”.

Ai shpjegoi se shume njerez jane si makina plehrash. Ata enden lart e poshte plot mbeturina, plot mllef, plot duf, plot nerva e perplot me zhgenjim. Gjate kohes, mbeturinat grumbullohen, kane nevoje te shkarkohen diku dhe ndonjehere shkarkohen tek Ti. Mos e mer personalisht, vetem buzeqesh, pershendeti me dore, uroju mire e vazhdo perpara. Mos merni mbeturinat e tyre dhe t'i shperndani tek te tjeret ne pune, ne shtepi, apo ne rruge.

Titulli: Ese

Ne duhet të udhëheqëmi nga mendja jonë dhe jo nga fjalët e të tjerëve, është më e mirë ajo jetë që mendjen e vendos në ballë të udhëve të tija, fjalet e të tjerëve mund të jenë ndikimi me i keq dhe gropa më e madhe që mund të ju hapet. Buzqeshni që nga mengjesi, dhuroni fytyrës tuaj mimika të ëmbla me plotë buzëqeshje , mos harroni në mengjesët tuaja nuk jeni i vetëm, ka dhe njerëz të tjerë pranë jush për të cilet ju jeni personi më i rendesishëm, ata ju duan të lumtur , e një buzqeshje e mengjesit mund të tregoj se sa të lumtur mund të jeni. Kryeni punet tuaja me dashuri, është me rendësi që punen tuaj të e doni, nuk mund të shkoni në punë me fjalët "Ohh si do ja dalë" , një punë që ju e doni mund të jetë dhe ajo e mekanikut, mjekut , juristit , e një mesuesi, por duajeni punën tuaj, ndryshe do lodhëni në punë, e punet që kryhen me dashuri jo që nuk janë lodhje por ato janë kënaqësi .
Beni vepra të mira, të vogla por të cilat mund të ju ju gezojnë, putheni një femijë të lagjës tuaj, qeshni dhe ndihmojeni plakut që shkon për të blerë bukë në mengjës, ndihmojni fqinjit tuaj për punet që mund të ketë, është një vepër e vogel për të cilen ju do të ndiheni mirë, punet e vogla të mira madje edhe jetën tuaj do e ndryshojnë, puna e vogel , mirësia e vogel është fillimi i një ndryshimi të jetës tende.

-V-

Titulli: Ese

.....Ngrihesh per te vetmen arsye te jetosh se je e rendesishme
per familjen "ngrihesh se eshte e ndaluar te mos ngrihesh"
se ndryshe do te thone e dobet.Ndrihesh per inerci me shpresa
se e djeshmja ishte me e keqe se e sotmja, me shpresen qe e
nesermja me e mire se e sotmja........"B-B"

Titulli: Ese

Lumturia?

Ajo shtrohej në sofrën time gjatë e gjerë dhe më përkëdhelte krahët me mirësi. E shikoja dhe falenderoja për gjithçka që më rrethonte.
E falenderoja për rrezen e parë të mëngjesit që më puthte qerpikët e përgjumur dhe për shigjetën e parë të hënës, që çante qiellin e zymtë të natës.
E falenderoja për kafenë e mëngjesit e për çajin e darkës.
Isha mirënjohëse për njerëzit që kisha pranë dhe për ata që kisha në mendime.
E falenderoja për vetminë dhe për shoqërinë.

Unë e përkëdhelura e fatit.... e po atij fati që herë pas here adhuronte të tundte themelet e të më rrëzonte në shkallët e fillimit.
E unë që e urrej dorëzimin, kapesha me thonj në çdo rreze shprese e me të njëjtën buzëqeshje force rikthehesha atje sipër... atje prej ku u rrëzova.

Me një buzëqeshje 32 dhëmbëshe i ngërdheshesha fatit: Urdhëro ja ku jam sërish.

Më tundte e më shkundte e prapë qëndroja në këmbë ose e gjunjëzuar përpara tij dhe me lotët e buzëqeshur vazhdoja monologun tim: ''Unë nuk heq dorë!''.

Dhe une nuk heq dore....sepse ka disa njerez qe i japin jetes nje kuptim tjeter.... Qe me nje fjale, nje perqafim, te rikthejne buzeqeshjen, te falin lumturi....

Nga ata qe do te jene gjithmone aty per ty sa here te kesh nevoje...

Të kam xhan! - nuk blihet, nuk shitet, nuk detyrohet me thikën në grykë dhe as nuk mund të shmanget. Të kam xhan! - thjesht ndodh!

E.K

Titulli: Ese

Mos fol me mua se s'me arrin dot...
Nese do te flasesh ndiq rruget e mia
Kalo ku kam kaluar une
Vuaj sa kam vuajtur ,
Ndihmo sa kam ndihmuar une
Ec ne rruget qe kam ecur une
Nderto jeten qe ndertova une dhe
TE NDODHIN GJERRAT SI ME NDODHEN MUA
Atehere fol me mua ..................................

L.O....E

Titulli: Ese

E PARA MBETET FJALA…

Unë mendoj se të mendosh është një mendim shumë i fismë
Të gjesh se të vërtetat janë të vërteta për gjysmë.
Të flasësh duke heshtur është një urti' perëndish
E të dridhesh nga dyshimi se të dish është shumë frikë...

Unë mendoj se të mendosh është një guxim pak i tepërt
Kur as vetja s'të pyet çfare do të bësh me veten…
Kur krejt bota të sheh si një pemë pa kurorë
Që lidh fryte në dimër e çel syth’ në tetor.

Por të mendosh në këtë mot është një lodhje e kotë
Humbje kohe pa grat', ves i mbetur, një modë
Dalëboje, kjo jetë nuk të pret as të rrosh, as të shkosh,
Ti veç mund të jesh
Si kalliri pabukë me kokën perpjetë.

Të durosh një mendim që të lodh ditë e natë
Si ta shmangësh gjykimin e botës përqark
Se atëherë je i zi, je cinik, firaun
Nuk bën dot vend për njerëz e do mbesësh kërcu'...

Dhe krejt bota mbi shpinë ta fshik si kamzhik
Gisht e fjalë, helm e vrer. Atëherë ku të ikësh?!
Kur dhe emri të le e fati t'braktis
ا'ka t'u desh të mendoje? Fjalën ta bësh pis?

Se deshe një vend ku ta lesh zemrën peng
E të rrosh pa u dridhur, rritur shtat e mend
Të flijosh djersë e shpirt, të këndosh lavd për Zot
E njeriun ta shohësh drejt ne sy pa pas' ndoht...

Ku ta çosh një mendim që dhe ashtin ta bluan?
Një dëshirë që e fsheh dhe një frikë që e druan
Se të mendosh është një krim përballë gjithë njerëzisë
Që ka gjetur rehat, që nuk do të lafisë

E ta vuajë dyfish: trup e shpirt, gjak e lot...
Dora që s’kafshohet ndoshta s’puthet dot
Por shtrëngohet. Shtrëngohet sa damarët t’i plasin
E fati si gjaku per fyti bëhet lak...

E sado që të them se të mendosh është virtyt
Përsëri une mbetem një njeri i arsyeshëm
Që heshtjen ka cak si qefinin e bardhë
Por fjala... fjala ishte e para... E para mbetet
Fjala...

Alban Bala

Titulli: Ese

IKEM LARG ME NJE IKJE STUHIE...

Ikem larg me nje ikje STUHIE
Erdhem drejt njeri-tjetri me zemerdelire
Si ndaj nje pikture tere dritë e hije
Që duhet t'i largohesh
Për ta kuptuar më mirë

Stuhi e ndarje
s'di se kush e tha(goja ju thaft)
Shuan zjarret e vogla
Dhe ndez më teper zjarret e mëdha.

Titulli: Ese

BESOJ NJERIUN

Njeriun e mir , mes marrëzisë
Në këtë shekull çorodites,
Unë s'e kërkoj si Diogjeni i lashtësisë,
Që dilte me fener në mes të dites,
E,e s'më pushton kjo ndjenjë naivja
اu bê njeriu? - s'bertas e s'lus,
Es 'kërkoj strehe te primitivja
As tek Olimpi e Zeus.

Njeriu i mirë ështe Pranishem
Dhe tek zbulimi më i vonshem
Siç ështe tek buka e uji i pishem
Dhe tek talenti i jashtzakonshem.

Dhe me çdo shpikje e shkrepje fjale
Më njerëzor bëhet Ai
Dhe kur shtrydh driten prej nje vale
Dhe kur ne muzg bën dashuri.

Sa per shemtit qe s'rrêfehen
Kjo s'i takon emrit Njeri,
Po veç dykêmbshave qe ushqehen
Me gjakun dhe gjeninë e tij.

..P. K....

Titulli: Ese

10,000 orë

Mbreme perfundova librin e Malcolm Gladwell titulluar "Outliers" i cili shkruan se nevojiten afersisht 10,000 ore praktike per te arritur zoterim ne nje fushe. Si e arrin Gladwell kete konkluzion? Dhe, ne qofte se konkluzioni eshte i vertete, si mund ta perdorim kete ide per te arritur madheshti ne profesionet tona? Gladwell ka studiuar jeten e njerezve te suksesshem per te pare se si ata e arriten kete sukses.

Violinat ne Berlin

Ne fillim te viteve 90'te, nje ekip psikologesh ne Berlin studioi studentet e violines. Me hollesisht, studiuan zakonet e tyre te praktikes ne femijeri, adoleshence dhe ne moshe te rritur. Te gjitha subjektet u pyeten: "Gjate karrieres suaj, qe kur keni mare violinen per here te pare, sa ore keni praktikuar?"

Violinistet kishin filluar mesimet afersisht ne moshen 5 vjecare me ore praktike te ngjashme. Orari i praktikes filloi te ndryshonte ne moshen 8 vjec. Nga mosha 20, interpretuesit elit mesatarisht kishin bere me shume se 10,000 ore praktike secili, ndersa interpretuesit me pak te afte kishin bere vetem 4,000 ore praktike. Elita kishte bere me shume se dyfishin e oreve praktike sesa interpretuesit me pak te afte.

Talenti i lindur: Jo i rendesishem

Nje pike interesante e studimit ishte se nuk u shfaq asnje interpretues qe kishte "talent te lindur". Nese talenti natyror do kishte luajtur nje rol, pritej qe keto "talente te lindur" te notonin ne krye te elites me me pak ore praktike se te gjithe te tjeret. Te dhenat treguan ndryshe. Psikologet gjeten nje mardhenie te drejteperdrejte statistikore midis oreve te praktikes dhe arritjes. Pa rruge qe i bie shkurt. Pa talent te lindur.

....vazhdon!​

Titulli: Ese

Daniel Gàzulli
BOTث VIRTUALE
- Ese -
Marr përditë mesazhe nga vende të ndryshme të Europës, nga Amerika e deri nga Australia. Mesazhe plot, fjalë, fjalë, fjalë, po kur nuk u shoh sytë, edhe fjalët më vinë të shurdhëta.
Dal në shëtitje rrugëve të Lezhës, po veshtirë të gjej dike me pi një kafe e me shkëmbye dy fjalë. Shumica e miqëve të vjetër janë përnda nëpër botë. Dikush ka pothuej njëzet vjet që asht largue: ka shkue burrë i fortë e i bukur e tash asht mplakë. Shumë prej tyne, mbasi kanë punue për vite në mërgim, më shkruejnë se janë në pension: dikush ka pësue infarkt, dikush një sëmundje tjetër. Nuk besoj se u ka ardhë e keqja nga puna e randë, po nga shpirti i plasun.
Disa të tjerë ikën ma vonë tek fëmijtë, shpirtplasun këtu, në Atdhe, shpirtplasun atje, në dhé të huej. Mesazhet e tyne janë ma të ngrysuna. Pa punë, pa pension, barrë për fëmijtë mundqarë, prind të heshtun e të piklluem, si gjithë prindtë që u randën fëmijëve.
Këta shkruejnë ma rrallë, shumë rrallë. Këtyne po, ma mirë që nuk ua shoh sytë: kushedi ç’perde e randë do t’ua ketë zanë vështrimin.
Komunikojmë. Asht koha e internetit, një botë virtuale.
Po sytë më mungojnë. Vështrimet. Vetëm fjalë, fjalë, fjalë …
Shkruejnë. Ndonjeni ban edhe pyetje. Kur më bajnë pyetje, gjendem ngusht. Unë e di ç’përgjigje presin ata. Po nuk kam si t’u ushqej më kot iluzionet. Ata andërrojnë Atdheun të lulëzuem. E unë, si t’u them? Edhe pse nuk ua shoh sytë, jo, nuk mundem me i rrejtë.
Ma mirë ata që nuk pyesin. Tashti besoj e morët vesht edhe ju të tjerët: Ju lutem, mos pyesni, më bani të ndjehem ngusht.
Nga Norvegjia më thonë se asht ftohtë. E di. Kam ba pak gjeografi. Më thonë se asht ftohtë, sepse nuk duen të më thonë shumëçka tjetër. As pse ka pësue infarkt. As pse ka dit që nuk e shikon të vetmin bashkatdhetar që e ka në të njejtin qytet. Asht ftohtë, më shkruen. Si t’mos e besoj.
Nga Australia më shkruejnë se edhe atje shqiptarët zihen mes veti, nuk kanë punë me vendasit. Mes vetit: sherr i madh.
Nga Italia, një mik i vjetër, që ka qenë disa vjet në Burgun e Burrelit, më jap këshilla se si mund të ndërtohet shteti i së drejtës dhe ankohet se nuk ban dot operacion prostatet: kushton shumë shtrejt. E pyes diçka për Berluskonin. Nuk më kthen përgjigje. Tri herë e kam pyetë, po nuk më asht përgjegjë, më shkruen vetëm se çfarë duhet të bajmë që të ndërtojmë shtetin e së drejtës. ا’hyn Berluskoni këtu?!
Një mik tjetër, prej shumë kohe në Amerikë, me këshillon t’i bind shqiptarët se asht ma mirë të mesojsh tjetrin si zihet peshk, se sa t’i falish një peshk. E ka ba kaq për vete kjo thanje e urtë, sa me kanë folë edhe shumë të tjerë se kambëngulë edhe me ata t’i bindin shqiptarët të veprojnë në këte mënyrë: kështu ban Amerikani.
E pyeta një herë për luftën në Irak. A do të ketë fund një ditë. Nuk më ktheu përgjigje.
Një mjeke në Francë asht e zemrueme me ata që shkruejnë keq për Shqipninë në frëngjisht. E pyes: Shkruejnë ma keq se sa na për vete? Jo jo, më thotë, deri aty jo.
Komunikojmë.
Po fjala vjen e shurdhë pa vështrim.
Më ka marrë malli t’i shoh miqtë në sy.

Titulli: Ese

Buzeqeshja.....
Kembet te zhyteshin deri ne nocke, ne barin e fushes se golfit. Ca pata te egra, kullosni pak me tutje krej te qeta, pothuajse inekzistente.
- E di? Sot u grinda me bossin tim. Me nervozoi. Ajo bertiti dhe une bertita.....
- Dhe kush fitoi ne fund?
- Asnjeri nuk fitoi, u pajtuam. Nuk di pse jam kaq nervoze kohet e fundit. Nuk mbaj dot asgje. E di brenda meje qe duhet te permbahem por nuk mundem. Them te fundit ne fillim. Keshtu bej edhe me ty. Behem si mace ndonjehere me ty e? Po me bie shume shpejt inati dhe harroj dhe fal shume shpejt, e?
- mmmmmm-
Buzeqeshja ja ngriti cepat e syve perpjete. I shikoja profilin dhe buzeqeshja edhe une.
- Po nuk eshte se jam gjithmone keshtu e keqe, apo jo? Brenda meje nuk dua as te bej ashtu, por ja qe shperthej.....
Buzeqeshja fluturoi ne ajer pak me siper se kokat tona, ngrita duart ta kap.....
- ehe......
- Me thuaj praaaa......
- po
- si po? Ma thuaj me fjali te gjate, si na thoshte mesuesja ne klase te pare, qe ti shprehim mendimet me fjali te plota, jo vetem me nje po ose jo.
E kapa, e mora buzeqeshjen ne duar dhe e mbaja me kujdes...
- cfare te them me fjali te plote?
- Me thuaj a nuk bej ndonjehere si mace?
- po, ben ndonjehere si mace
Po luaja tani me buzeqeshjen. Sa e ngrohte, nuk e shtrengoja shume
- Po ti si me duron e?
Me shpetoi prap nga duart dhe flluturoi diku aty siper kokave tona.
- hmmm, epo jam njeri i durueshem une.........
Aroma e pemeve te sapocelura dhe gjelberimi i akoma i virgjer na mbeshtillte.

Titulli: Ese

BESA - Myslimanet qe shpetuan Hebrenjte ne Luften e Dyte Boterore

Ne Shqiperi, nje shtet i ndodhur perballe çizmes se Italise, permes Adriatikut shpetuan rreth 2,000 hebrenje nga persekutimi nazit ne vitin 1943-1944. Nga ky shtet me nje mazhorance myslimane, Italia u terhoq ne shtator 1943 edhe kontrollin e shtetit e moren nazistet deri ne fundvit 1944.

Libri i shkruar, qe tashme eshte kthyer edhe ne film dokumentar mbart fotografite e atyre familjeve qe rrezikuan jeten e tyre per te strehuar hebrenjte. Fotografite e librit jane te gjitha bardhe e zi dhe shpesh perfshijne nuanca te trasheguara ne familje te tilla si psh nje tryeze e ndertuar nga nje refugjat hebre per mikpritesit e tij dhe murin ku babai i nje njeriu te vetem gati sa s'u qellua sepse refuzoi te tregonte ku ishin fshehur partizanet anti-gjermane aty afer.

Ne nje familje tjeter, 3 libra fetar ishin lene amanet nga mysafiret hebre per tu mirembajtur derisa ai te kthehej t'i merte. Ai nuk erdhi kurre, e i jati i la amanet te birit te shkonte t'ja kthente. Keshtu, me besen e dhene, ai niset sebashku me te birin per ne Izrael edhe gjen djalin e autorit librave. E çoi amanetin deri ne fund.

Fotografite bardhe-e-zi, une i interpretova edhe ne nje menyre tjeter: JETA E NJERIUT ESHTE E SHENJTE! Ne qofsh mysliman, katolik, hebre, budist a i pafe, jeta e njeriut eshte dhurate e shenjte e mbetet e tille deri ne fund. Eshte njerezore te shpetohet. Kjo çeshte eshte BARDHE e ZI. Nuk ka paqartesi apo pasiguri. JETA eshte e SHENJTE! Secili nga ne ka detyre te shpetoje nje jete po ju dha mundesia!

Po ndaj me ju disa citate nga libri:

Faqja 4: "Te gjithe femijet hebre do te flene me femijet tuaj, te gjithe do te hane te njejtin ushqim, te gjithe do te jetojne si nje familje!" - Frasheri, Kryeministri i Shqiperise

Faqja 20: "Eshte nje thenie: Ne aq me shpejt do te kemi djalin tone vrare se sa te thyejme Besen tone!"

Faqja 30: "Babai yne shkruan se kur ai kishte mundesi dhe privilegjin per te strehuar kaq shume familje hebrenjsh, i dha gezim per te vene ne praktike besimin e tij ne Islam. Te jesh bujar eshte virtyt!"

Faqja 34: "Pse fsheh nje hebre? E beme. Sepse ishte ajo qe duhej bere!"

Faqja 42: "Si myslimane te mirepritur ata te gjithe: te mirepritur me buke, kripe e zemer te bardhe!"

Askund ne Kur'an nuk shkruhet se duhet vrare e duhet prere, Islami eshte nje fe paqesore edhe SHQIPTARET e treguan mese miri se çdo te thote te jesh nje njeri i fese, me respekt, me dinjitet, me tradite, me mikpritje, besnikeri e bujari!

Jam ndjere krenare pertej fjaleve!

Titulli: Ese

Isha mes shume njerzish dhe prap ndjehesha vetem.Shiu qe po binte po me tregonte edhe njehere qe duhej te largohesha qe aty..Nuk e di nese isha une qe nuk po pershtatesha me vendin apo vendi me mua?
Ose...
Thjesht ata qe me rrethonin me benin te ndihesha keq,ishin pjese e te shkuares apo pjese e te ardhmes kete nuk e kuptova,ajo qe arrita te dalloja ishte qe un nuk pershtatesha dot me ate ambjent.Preferova te largohesha...u largova me hapa gjigand sikur te me ndiqte dikush,nje e ardhme jo..por nje e shkuar me ishte vene pas si nje re e zeze kur pritet te bjere shi...E ardhmja nuk me ndoqi por...hm...do ta ndjek une ate.

Titulli: Ese

Fjeta i qetë sepse isha i rrethuar nga miqtë.
U zgjova dhe rreth meje pashë vetëm ujqër.
Nuk e di nëse ujqërit kishin ngrënë miqtë,
apo miqtë ishin bërë ujqër...

Titulli: Ese

Te premten dola nga zyra ne perfundim te orarit te punes me preshendetjen e zakonshme: Mire u pafshim te henen!
Sot erdha ne zyre dhe gjata nje disponim te zymte, nje atmosfere mosdurimi...nuk di se cfare kishte ndodhur mo keloget e mije gjate fundjaves? U kishte ikur disponimi, apo ate ua kishin shkaterruar anetaret e familjeve te tyre.