Shuhet Gynter Gras – “rilindësi” i romanit gjerman të shekullit të ‘20

Shuhet Gynter Gras – “rilindësi” i romanit gjerman të shekullit të ‘20.
Mediat gjermane njoftuan se “mjeshtri gjerman i letrave” dhe fituesi i çmimit “Nobel” në letërsi, ka ndërruar jetë mëngjesin e djeshëm në moshën 87-vjeçare, në një klinikë në qytetin gjermanoverior të Lybekut. Autor i shumë romaneve, eseve, poezive dhe dramave, shkrimtari i shumëdiskutuar, urryer e adhuruar nga vetë gjermanët, do të mbahet mend gjatë edhe për angazhimin e tij civil e politik



Gunter Gras (2)Na ishte një herë: djali i ca njerëzve të thjeshtë nga Gdansku. Ai i mbijetoi Luftës Botërore për fije të perit, studioi art, shkroi në Paris romanin që i dha suksesin mbarëbotëror “Daullja prej teneqeje” ( botuar në 1959) dhe mori çmimin “Nobel” katër dekada më pas. Përzierja në politikë për të vinte si pasojë e një mësimi historik. E tashmë Gynter Gras (Günter Grass) ka vdekur në moshën 87-vjeçare. Por vepra e tij padyshim se do të rrojë gjatë e do të ketë ndikim në jetët njerëzore. Ai do të mbetet sidomos i paharruar për këto pesë gjëra:

Daullja prej teneqeje


Një roman i shekullit. Në arsyetimin që Komiteti i çmimit “Nobel” për Letërsinë i bëri me rastin e dorëzimit në duart e Grass, e cilësoi atë roman si: Rilindja e romanit gjerman të shekullit të 20-të”. Rrëfimtari në vetën e parë, fëmija “i çuditshëm”, Oskar Matzerath, do të mbesë gjatë në kujtesën e gjeneratave të tëra të gjermanëve si pjesë e ekranizimit të Volker Schlِndorff. Në tri vitet parisiene lindi në dhomën e lagësht të një plevice ai roman. Protagonisti i tij i vogël, qysh në vitin 1958 i mrekulloi shkrimtarët gjermanë të grupimit legjendar ’47, të cilët pasi ai u kishte lexuar disa kapituj, i dhuruan atij çmimin e tyre që në atë kohë përmbante 4500 marka.

Ai ishte idhull për qytetarët “politikë”
E pandashme për Gras do të jetë veprimtaria e tij si shkrimtar dhe si aktivist e qytetar. Streha e tij politike pas Luftës së Dytë ishte socialdemokracia. “Reformat me hapa të vegjël dhe jo ai zari i madh i ideologjisë”, e përshkruante Gras bindjen e tij politike. Vili Brandin (Willy Brandt), në atë kohë kryebashkiak e Berlinit, ai e mbështeti qysh në fillim të viteve ’60-të, por më pas e kritikoi. Pajtimi me Poloninë, drejtësia në konfliktin veri-perëndim, mjerimi në Kalkuta, një ribashkim të drejtë gjerman, në të cilin gjermanolindorët të mos ndiheshin të nëpërkëmbur, angazhimi për autorët e përndjekur në mbarë botën, luftërat e Gjirit, rreziqet nga energjia bërthamore ose dhe konflikti në Lindjen e Mesme – për të gjitha këto, Gras është shprehur hapur. “Republika e Vajmarit, u desh të dështonte për shkak se pati pak demokratë të vendosur”, deklaronte ai duke sqaruar angazhimin e tij, nisur nga leksionet që na mëson historia.

Ai ishte një njeri shumë moralizues, por edhe shumë “grindavec”
Kështu e përshkruan atë shoku dhe miku i tij i ngushtë, politologu dhe shkrimtari Johano Strasser. Gras edhe ka polemizuar me imazhin e tij rreth moralit, e shumëkush e pati marrë shumë negativisht pohimin e tij të mëvonshëm për pjesëmarrje në formacionet SS të ushtrisë naziste gjatë Luftës së Dytë Botërore. Por ai vijoi me bindjet e tij duke mos i parë ato si kontradikta.

Gjatë kohës së Ribashkimit gjerman, ai u bë njëri ndër kritikët më të mëdhenj të tij. Pozicioni ekcentrik i Grasit e largoi atë nga disa kolegë si për shembull, Erich Loest apo dhe Günter de Bruyn. Që ai nuk mund ta ndalonte dot “trenin e bashkimit”, atij i bëhet e qartë më vonë. “Kështu, ky nuk mund të jetë vendi im. Unë duhet të ndahem pra prej tij”, shkruante ai më pas në ditarin e vet.

Një punë të vështirë që lidhej me trajtimin e kujtesës historike, megjithatë ai bëri falë kryeveprës së dytë autobiografike “Duke qëruar qepën” (2006). Për herë të parë, ai në këtë vepër raportoi për angazhimin e tij të shkurtër si anëtar i forcave SS, pak muaj para përfundimit të Luftës së Dytë Botërore. Paraqitjet e tij në këtë vepër janë një përkujtimore letrare mbi tmerrin e luftës. Ishte diskutuar hapur, por vetëm pendesa e vonë, bëri që Gras papritur të vishej me ligësi, e atij iu mohua kësisoj çdo besueshmëri.

Ai ishte përzier në të gjitha çështjet “si intelektual”. Gras i ndante shumë me kënaqësi gjërat me të tjerët. Së fundmi u pa në një skenë të madhe me një poezi kritike ndaj Izraelit: “Ajo çka duhet thënë”, të cilën ai e shkroi “me pikën e fundit të bojës”.

Ai nuk ka harruar kurrë të jetojë
Pas kulisave të politikës publike dhe teatrit letrar, njeriu me emrin Gynter Gras nuk është kuptuar si duhet. Ai për veten thoshte se kishte një kompleks rreth nënës. Se me gratë nuk kishte qenë gjithmonë e lehtë. Nga tre partneret, Grass ka gjithsej gjashtë fëmijë. Gruaja e tij e dytë, Ute Grunert solli në familje edhe dy fëmijët e saj në vitin 1979, pas martesës me Gras. Kështu ai shkruante dikur për dashurinë në moshë të vonë: “Vonë, sipas lajmeve të fundit/ nga radio e kuzhinës, / ne numërojmë njëra pas tjetrës /tabletat që po na shtohen / të cilat duhen marrë të gjitha me recetë./Ndonjëherë, sigurisht, /kur na vjen/ të nxehtët, papritur dhe parezistueshëm, /i gëlltis  ato, e ato mua. / Pastaj ne presim – krah për krah – /dhe duam të përjetojmë, atë që po na ndodh“.

Ai ishte më shumë se shkrimtar
Një stallë e dikurshme në afërsi të Lybekut, në Gjermaninë Veriore. Atje shkrimtari kishte dhe atelienë e tij. Pasi Gynter Gras ishte më shumë sesa “vetëm” një burrë i fjalës. Ai ishte një burrë i veprimit. Një skulptor profesionist dhe një skalitës me diplomë. Puna me një skulpturë për të ishte më sublimja. Për spekulime letrare aty nuk duket se ka shumë vend”, pati thënë dikur ai për një gazetë. E meqenëse ra fjala, edhe e vetmja punë në të cilën ai nuk shihej të pinte duhan.

Përgatiti: Armand Plaka



Kush ishte “mjeshtri i letrave”

Mediat gjermane njoftuan dje se Gynter Gras (origjinali në gjermanisht: Günter Grass) i cilësuar si “mjeshtri gjerman i letrave” dhe fituesi i çmimit “Nobel” në letërsi, ka ndërruar jetë mëngjesin e djeshëm në moshën 87-vjeçare, në një klinikë në qytetin gjermanoverior të Lybekut. Autor i shumë romaneve, eseve, poezive dhe dramave, shkrimtari i shumëdiskutuar, urryer e adhuruar nga vetë gjermanët, lindi në një familje të varfër në Gdansk, sot qytet në Poloninë veriore, buzë brigjeve të Balltikut.
“Një fëmijëri mes shpirtit të shenjtë dhe Hitlerit”, shkruan biografi i Grasit, Michael Jürgs.
Në moshën 17-vjeçare, Gras përjeton tmerret e Luftës së Dytë Botërore, duke u angazhuar në 1944 si fëmijë ushtar dhe më pas si i rekrutuar në njësitë SS. Sidoqoftë lidhur me këtë fakt, ai do të rrëfehej dekada më vonë, gjë e cila shkaktoi një tërmet të vërtetë, pasi shkrimtari njihej si njeri i moralit të fortë dhe për më tepër mbështetës i ethshëm i së majtës. Fillimisht, ai konsiderohej si i mbijetuar i kohës së luftës.
Udhëtimi i tij letrar nis në vitin 1956, ndërsa ndodhej në Paris. Projekton këtu romanin e tij të parë “Daullja prej teneqeje”, që u botua më 1959 dhe që shkaktoi indinjatë tek mikroborgjezia gjermane në ato vite, por që më pas qe një sukses botëror i përkthyer në shumë gjuhë dhe i vënë disa herë në skenë. Në vitin 1990, ai ka qenë një ndër kundërshtarët më të zëshëm të asaj kohe për ribashkimin e Gjermanisë.
اmimi “Nobel” që iu dorëzua në vitin 1999 në Gjermani pati thuajse efektin e një pajtimi, meqenëse ai urrehej shumë nga një pjesë e mirë e gjermanëve. Gynter Gras ka shkruar drama, poezi e kryesisht romane. Lista e veprave të tij është shumë e gjatë. Ndër veprat e tij më të njohura janë: “Vite qeni”, “Anestezi lokale”, “Shojëza”, “Miushja”, “Ogurzinjtë” e shumë të tjera.

Titulli: Shuhet Gynter Gras – “rilindësi” i romanit gjerman të shekullit të ‘20

Tjeter shkrimtar imi i preferuar veprat e te cilit shumicen i kam lexuar ne gjuhen e shkruar.Me pelqenin jo vetem veprat e tij por shume me teper personaliteti, jeta dhe qendrimet e mendimet e tij.


Ju ftoj ta lexoni kur te keni kohe artikullin qe Salman Rushdie ka shkruar per Gunther Grass


The Greatness of Günter Grass
BY SALMAN RUSHDIE

In 1982, when I was in Hamburg for the publication of the German translation of “Midnight’s Children,” I was asked by my publishers if I would like to meet Günter Grass. Well, obviously I wanted to, and so I was driven out to the village of Wewelsfleth, outside Hamburg, where Grass then lived. He had two houses in the village; he wrote and lived in one and used the other as an art studio. After a certain amount of early fencing—I was expected, as the younger writer, to make my genuflections, which, as it happened, I was happy to perform—he decided, all of a sudden, that I was acceptable, led me to a cabinet in which he stored his collection of antique glasses, and asked me to choose one. Then he got out a bottle of schnapps, and by the bottom of the bottle we were friends. At some later point, we lurched over to the art studio, and I was enchanted by the objects I saw there, all of which I recognized from the novels: bronze eels, terracotta flounders, dry-point etchings of a boy beating a tin drum. I envied him his artistic gift almost more than I admired him for his literary genius. How wonderful, at the end of a day’s writing, to walk down the street and become a different sort of artist! He designed his own book covers, too: dogs, rats, toads moved from his pen onto his dust jackets.



After that meeting, every German journalist I met wanted to ask me what I thought of him, and when I said that I believed him to be one of the two or three greatest living writers in the world some of these journalists looked disappointed, and said, “Well, ‘The Tin Drum,’ yes, but wasn’t that a long time ago?” To which I tried to reply that if Grass had never written that novel, his other books were enough to earn him the accolades I was giving him, and the fact that he had written “The Tin Drum” as well placed him among the immortals. The skeptical journalists looked disappointed. They would have preferred something cattier, but I had nothing catty to say.

I loved him for his writing, of course—for his love of the Grimm tales, which he remade in modern dress, for the black comedy he brought to the examination of history, for the playfulness of his seriousness, for the unforgettable courage with which he looked the great evil of his time in the face and rendered the unspeakable into great art. (Later, when people threw slurs at him—Nazi, anti-Semite—I thought: let the books speak for him, the greatest anti-Nazi masterpieces ever written, containing passages about Germans’ chosen blindness toward the Holocaust that no anti-Semite could ever write.)

On his seventieth birthday, many writers—Nadine Gordimer, John Irving, and the whole of German literature—assembled to sing his praises at the Thalia Theatre in Hamburg, but what I remember best is that when the praise songs were done music began to play, the theatre’s stage became a dance floor, and Grass was revealed as a master of what I call joined-up dancing. He could waltz, polka, foxtrot, tango, and gavotte, and it seemed that all the most beautiful girls in Germany were lining up to dance with him. As he delightedly swung and twirled and dipped, I understood that this was who he was: the great dancer of German literature, dancing across history’s horrors toward literature’s beauty, surviving evil because of his personal grace, and his comedian’s sense of the ridiculous as well.

To those journalists who wanted me to diss him in 1982, I said, “Maybe he has to die before you understand what a great man you have lost.” That time has now arrived. I hope they do.

Titulli: Shuhet Gynter Gras – “rilindësi” i romanit gjerman të shekullit të ‘20

Un u mundova ta lexoj ket artikullin por me hutoi reklama anash faqes.
Shpresoj qe ti heqi reklamat ky admini qe te jemi i cik me te perqendruar.