Lauri
Anunnak
Serbët e njohin mirë historinë tonë ,e dijnë shumë mirë qe janë në tokë të huaj.I dijnë doket e zakonet tona; dhe sa më mirë të na njohin aq më mirë e më lehtë manipulojnë me ne. Ky është arti i diplomacisë të cilën ata e kanë mësuar mirë. Ne jemi largë dhe shumë largë në këtë aspekt; e më e keqja është që po largohemi edhe më shumë nga ajo që duhet ta dijmë përmendësh.
Në lutjet e tona të përditshme, shqiptarët nuk e përmendim atdheun. I lutemi Zotit, i kërkojmë falje për gabimet e bëra. I lutemi të na dhurojë pasuri, fat dhe mirëqenie. I lutemi të na shpëtojë nga e keqja, nga i mallkuari. I lutemi të na shpëtojë familjen; por vetëm lutje për veten vetjake. A e keni dëgjuar kënd të lutet për atdheun? Nuk i lutemi Zotit që ai t`na shpëtojë kombin, atdheun. Nuk i lutemi Zotit të na shpëtojë nga zhbërja. Nuk i lutemi Zotit që të na ruajë kombin.Pse? Askush nuk na mësuar për një lutje të tillë.
Bota vëren dhe vrojton. Ne shqiptarët sigurisht që jemi në qendër të vrojtimit. Ata e dinë që ne jemi të lehtë, ata e dinë që ne nuk kemi qendër të rëndimit.Për derisa bota na vrojton ,ne nuk i përfillim rregullat më elementare të qytetërimit. Vrojtuesi më i madh ka qenë dhe është Serbia. Prej se ka ardhur dhe na është afruar ,dhe e kemi fqinj ,Serbia vazhdimisht vrojton , shënon dhe sipas nevojave të veta i shpërndanë ato shënime ,vrojtime dhe dihet vazhdimisht për të keqen tonë. Kemi ne,farë institucioni të mësheft apo të hapur ku mund të lexojmë karakterin e një populli tjetër të huaj. ?Serbët e kanë ,jo vetëm për ne por për tërë botën.
…Arnauti div i trimit,
që e përgatit të keqën në çdo anë
Por se në gjakun e tij trimëror
As një pikë nga ai i turkut nuk e mbanë
(Aleksa Gj. Bogosavljeviç , 1897)
Më rastisi të lexoj një libër të botuar në vitin 1897 me titull ” O arnautima” (Për Arnautët) të shkruar nga Aleksa Gj. Bogosavljeviç – oficir i zhandarmerisë mbretërore të Serbisë . Dikush mund të pyet se ç`është për ne interesant sa çka ka shkruar një oficir zhandarmerie për ne.. Mua mu duk e arsyeshme që të komentoj këtë përmbledhjen etnografike për një popull (për ne) ,nga një ushtarak icili si e thot edhe vet ” unë e bëra t`imen dhe le të sherbej për nevojat e shtetit ” (Serbisë).
Libri është thjesht përshkrim i një populli nga syri i një atdhetari serb( për Serbinë ky është atdhetar) që mendon më largë, libri botohet më 1897 , e që të këqijat për ne në atë kohë ishin në vazhdimin e përgatitjeve.
Moto të librit të tij , shkruesi e venë një poezi ku e lartëson trimërinë shqiptare ,dhe sipas bindjës së tij që gjaku shqiptar nuk paska asnjë pikë gjaku turk .E quditshme të dëgjohet nga goja e serbit një gjë e tillë.!
Se çfarë populli janë shqiptarët ,autori i siguron lexuesit se do t`i njoftoj me këtë libër; ”duhet t`i njofim sepse neve, pas fatkeqësisë së vitit 1690 na zuan tokat tona ( Shpërngulja e Madhe Serbe fxh)” . Ky thot se serbët janë ”vëllazër prej gjaku (?) me Drenicakët, Rugovësit , Lumjanët, Shkodranët dhe Dibranët,Labjanët dhe Malësorët ”Ata janë kusherinj me serbët sepse janë të krishterë ortodoks dhe katolik”. ” Kemi humbur mjaft kohë , duhet të punojmë më shumë për Serbinë tonë duke njohur vetvetën dhe të tjerët që na rrethojnë” -thot autori. Por pa dashtas e cekë se shqiptarë ka në Srem ,në Nikinci dhe në Ratkoci fër Mitrovicës së Sremit ( Serbia e sotme). Pse po them pa dashtas , sepse e sjegon shumë mirë se si erdhën shqiptarët në këto anë : me shpërnguljen e madhe serbe . Një shpërngulje e rrjejshme serbe dhe në të njejtën kohë një largim i së paku 40 00 familjeve ortodokse shqiptare nga Kosova. Një mashtrim epokal për shqiptarët . ” Aty u vendosën Kelmendasit dhe që edhe sot e kësaj dite i ruajnë doket dhe zakonet e tyre ( Viti 1897fxh)”
Në Istër, në fshatin Peroj ( arnautska dolina) jetojnë mbi 500 arnaut. Këtu i solli sipas autorit, Republika e Mletës me 1657 . Ata e paskan ruajtur veshjen e tyre kombëtare , zakonet e tyre ,flasin arnautisht (shqip) ,por që të gjithë janë të fesë ortodokse.
Në librin “ O arnautima”: spjegohet drejtë gjendja e shqiptarëve në Itali,” Shqiptarët e Italisë jetojnë në regjionin e Puljas dhe Abruzias. Kanë ardhur këtu menjëherë pas vdekjës së Gjorgje Kastriotiçit ( Gjergj Kastrioti). Këta Arnaut ,këtu i solli i biri i Skënderbeu dhe nëna e tij Andronika ( Donika) ,pas vitit 1468. kurrkund nuk e cekë se Skënderbeu ishte serb.
”Në kohët e fundit, ankohet autori në libër se të Arnautët e Italisë ka filluar të ngjallët vetdija kombëtare. E kanë filluar luftën për kombësinë e tyre por edhe për bashkëkombasit e tyre në Shqipëri . Ata për këto i kanë formuar komitetet e tyre dhe mbajnë mitingje të vazhdueshme duke kërkuar që Shqipëria të fiton autonominë dhe që qeveria italian t`i ndihmojë shkollat e tyre. Këta shqiptarë janë me ndikim të madh në Itali,dhe të gjitha mitingjet që janë mbajtur kanë dhënë rezultate. اështja shqiptare në Itali është popullarizuar shumë dhe opinioni publik në Itali e kërkon autonominë e Shqipërisë.””
Pra kjo ishte koha e Rilindjes Shqiptare në vrullin më të madh.
Ku janë shqiptarë? ” Në pjesën Perendimore të Gadishullit Balkanik, përgjatë Detit Adriatik dhe atij Jon, nëepër , Thesaali ,Greqi , Mal të Zi Bosne , Hercegovinë dhe në Serbinë e vjetër (Kosova), është vendi që është tri herë më i gjatë se i gjerë e i cili quhet Arbania ose Arnautluki.” Serbët janë plotësisht të vetdijshëm për shtrierjen tonë të vërtetë natyrale .
Lumenjt e Arnautlukut thot autori janë shumë por me rrjedhë të shkurtër si : Bojana (Buna) , Shkumba (Shkumbini) , Vojuca (Vjosa) Drini, Limi,Vardari, Ibri ,Sitnica dhe Llabi.Sipas tij të lundrueshëm janë vetëm Buna , Shkumbini dhe Vjosa.
” Arnautët ndahen në fise ”Gegë e Toskë , Krasniqë Kelmendas, Mirditas , kastar , Hot, Dibranë dhe Malisor . Këta të fundit janë më të këqinjt ,mëtë zjarrtit dhe më trimat nga të gjithë.” Ndarje e gabuar e fiseve! Kurse për gjuhë shqipe thot se ështe e veqantë dhe nuk ka asnjë lidhëshmeri me ndonjë gjuhë të gjallë.
”Shqiptarët nuk janë pak ,por ndjenjë për shtetformim nuk kanë :dhe vazhdon ” sipas traditës sonë (serbe fxh) dhe të drejtës sonë historike,duhet që kërkojmë të drejtën për posedim të Serbisë së Vjetër ( Kosovës) dhe Maqedonisë e posaqërisht në ato anë që banohet me shqiptarë se pa ata Sërbia e Madhe nuk mund të paramendohet.”
Vazhdohet me përshkrimin tonë të jetës në fise , hakmarrjen sidomos te shqiptarët ortodoks të Kosovës dhe Shqipërisë Veriore ( vëllezërit tonë si e thot autori):. Përshkruhet se të shqiptarët kihet shumë kujdes në martesat ndërfisnore që ato mos të ndodhin. Kuse në faqën 20 ceket se shumica e shqiptarëve e pijnë rakinë dhe verën por që nuk dehen ,nuk njihen me shprehinë e të dehurëve.
“Te shqiptarët musliman bëhet synetia ,por nëpër fshatra ndodhë që të mbesin pa atë ceremonial edhe nga 3-4vjet në mungesë të hoxhës , por edhe kur t`iu vjen rradha ,të rinjt rriten dhe ikin nëpër male për tu mëshefur se iu vjen marre ,dhe kështu mbesin të pa synetuar.” “ Shqiptarët nuk janë fetarë të mëdhenj, të premteve hoxha me tre -katër pleq e kryejnë faljen ,kurse të rinjt në oborrin e xhamisë apo nëpër fshat në atë kohë luajnë me armë , duke i treguar aftësitë e tyre. Arma për shqiptarët është diçka që nuk guxon t`iu mungoj” . Flitet për besën dhe hakmarrjen.
Një gjë që e brengosë autorin e librit është që shqiptarët pa dallim feje e mbrojnë njëri tjetrin nga çdo rrezik
Fahri Xharra ,09.06.13
Në lutjet e tona të përditshme, shqiptarët nuk e përmendim atdheun. I lutemi Zotit, i kërkojmë falje për gabimet e bëra. I lutemi të na dhurojë pasuri, fat dhe mirëqenie. I lutemi të na shpëtojë nga e keqja, nga i mallkuari. I lutemi të na shpëtojë familjen; por vetëm lutje për veten vetjake. A e keni dëgjuar kënd të lutet për atdheun? Nuk i lutemi Zotit që ai t`na shpëtojë kombin, atdheun. Nuk i lutemi Zotit të na shpëtojë nga zhbërja. Nuk i lutemi Zotit që të na ruajë kombin.Pse? Askush nuk na mësuar për një lutje të tillë.
Bota vëren dhe vrojton. Ne shqiptarët sigurisht që jemi në qendër të vrojtimit. Ata e dinë që ne jemi të lehtë, ata e dinë që ne nuk kemi qendër të rëndimit.Për derisa bota na vrojton ,ne nuk i përfillim rregullat më elementare të qytetërimit. Vrojtuesi më i madh ka qenë dhe është Serbia. Prej se ka ardhur dhe na është afruar ,dhe e kemi fqinj ,Serbia vazhdimisht vrojton , shënon dhe sipas nevojave të veta i shpërndanë ato shënime ,vrojtime dhe dihet vazhdimisht për të keqen tonë. Kemi ne,farë institucioni të mësheft apo të hapur ku mund të lexojmë karakterin e një populli tjetër të huaj. ?Serbët e kanë ,jo vetëm për ne por për tërë botën.
…Arnauti div i trimit,
që e përgatit të keqën në çdo anë
Por se në gjakun e tij trimëror
As një pikë nga ai i turkut nuk e mbanë
(Aleksa Gj. Bogosavljeviç , 1897)
Më rastisi të lexoj një libër të botuar në vitin 1897 me titull ” O arnautima” (Për Arnautët) të shkruar nga Aleksa Gj. Bogosavljeviç – oficir i zhandarmerisë mbretërore të Serbisë . Dikush mund të pyet se ç`është për ne interesant sa çka ka shkruar një oficir zhandarmerie për ne.. Mua mu duk e arsyeshme që të komentoj këtë përmbledhjen etnografike për një popull (për ne) ,nga një ushtarak icili si e thot edhe vet ” unë e bëra t`imen dhe le të sherbej për nevojat e shtetit ” (Serbisë).
Libri është thjesht përshkrim i një populli nga syri i një atdhetari serb( për Serbinë ky është atdhetar) që mendon më largë, libri botohet më 1897 , e që të këqijat për ne në atë kohë ishin në vazhdimin e përgatitjeve.
Moto të librit të tij , shkruesi e venë një poezi ku e lartëson trimërinë shqiptare ,dhe sipas bindjës së tij që gjaku shqiptar nuk paska asnjë pikë gjaku turk .E quditshme të dëgjohet nga goja e serbit një gjë e tillë.!
Se çfarë populli janë shqiptarët ,autori i siguron lexuesit se do t`i njoftoj me këtë libër; ”duhet t`i njofim sepse neve, pas fatkeqësisë së vitit 1690 na zuan tokat tona ( Shpërngulja e Madhe Serbe fxh)” . Ky thot se serbët janë ”vëllazër prej gjaku (?) me Drenicakët, Rugovësit , Lumjanët, Shkodranët dhe Dibranët,Labjanët dhe Malësorët ”Ata janë kusherinj me serbët sepse janë të krishterë ortodoks dhe katolik”. ” Kemi humbur mjaft kohë , duhet të punojmë më shumë për Serbinë tonë duke njohur vetvetën dhe të tjerët që na rrethojnë” -thot autori. Por pa dashtas e cekë se shqiptarë ka në Srem ,në Nikinci dhe në Ratkoci fër Mitrovicës së Sremit ( Serbia e sotme). Pse po them pa dashtas , sepse e sjegon shumë mirë se si erdhën shqiptarët në këto anë : me shpërnguljen e madhe serbe . Një shpërngulje e rrjejshme serbe dhe në të njejtën kohë një largim i së paku 40 00 familjeve ortodokse shqiptare nga Kosova. Një mashtrim epokal për shqiptarët . ” Aty u vendosën Kelmendasit dhe që edhe sot e kësaj dite i ruajnë doket dhe zakonet e tyre ( Viti 1897fxh)”
Në Istër, në fshatin Peroj ( arnautska dolina) jetojnë mbi 500 arnaut. Këtu i solli sipas autorit, Republika e Mletës me 1657 . Ata e paskan ruajtur veshjen e tyre kombëtare , zakonet e tyre ,flasin arnautisht (shqip) ,por që të gjithë janë të fesë ortodokse.
Në librin “ O arnautima”: spjegohet drejtë gjendja e shqiptarëve në Itali,” Shqiptarët e Italisë jetojnë në regjionin e Puljas dhe Abruzias. Kanë ardhur këtu menjëherë pas vdekjës së Gjorgje Kastriotiçit ( Gjergj Kastrioti). Këta Arnaut ,këtu i solli i biri i Skënderbeu dhe nëna e tij Andronika ( Donika) ,pas vitit 1468. kurrkund nuk e cekë se Skënderbeu ishte serb.
”Në kohët e fundit, ankohet autori në libër se të Arnautët e Italisë ka filluar të ngjallët vetdija kombëtare. E kanë filluar luftën për kombësinë e tyre por edhe për bashkëkombasit e tyre në Shqipëri . Ata për këto i kanë formuar komitetet e tyre dhe mbajnë mitingje të vazhdueshme duke kërkuar që Shqipëria të fiton autonominë dhe që qeveria italian t`i ndihmojë shkollat e tyre. Këta shqiptarë janë me ndikim të madh në Itali,dhe të gjitha mitingjet që janë mbajtur kanë dhënë rezultate. اështja shqiptare në Itali është popullarizuar shumë dhe opinioni publik në Itali e kërkon autonominë e Shqipërisë.””
Pra kjo ishte koha e Rilindjes Shqiptare në vrullin më të madh.
Ku janë shqiptarë? ” Në pjesën Perendimore të Gadishullit Balkanik, përgjatë Detit Adriatik dhe atij Jon, nëepër , Thesaali ,Greqi , Mal të Zi Bosne , Hercegovinë dhe në Serbinë e vjetër (Kosova), është vendi që është tri herë më i gjatë se i gjerë e i cili quhet Arbania ose Arnautluki.” Serbët janë plotësisht të vetdijshëm për shtrierjen tonë të vërtetë natyrale .
Lumenjt e Arnautlukut thot autori janë shumë por me rrjedhë të shkurtër si : Bojana (Buna) , Shkumba (Shkumbini) , Vojuca (Vjosa) Drini, Limi,Vardari, Ibri ,Sitnica dhe Llabi.Sipas tij të lundrueshëm janë vetëm Buna , Shkumbini dhe Vjosa.
” Arnautët ndahen në fise ”Gegë e Toskë , Krasniqë Kelmendas, Mirditas , kastar , Hot, Dibranë dhe Malisor . Këta të fundit janë më të këqinjt ,mëtë zjarrtit dhe më trimat nga të gjithë.” Ndarje e gabuar e fiseve! Kurse për gjuhë shqipe thot se ështe e veqantë dhe nuk ka asnjë lidhëshmeri me ndonjë gjuhë të gjallë.
”Shqiptarët nuk janë pak ,por ndjenjë për shtetformim nuk kanë :dhe vazhdon ” sipas traditës sonë (serbe fxh) dhe të drejtës sonë historike,duhet që kërkojmë të drejtën për posedim të Serbisë së Vjetër ( Kosovës) dhe Maqedonisë e posaqërisht në ato anë që banohet me shqiptarë se pa ata Sërbia e Madhe nuk mund të paramendohet.”
Vazhdohet me përshkrimin tonë të jetës në fise , hakmarrjen sidomos te shqiptarët ortodoks të Kosovës dhe Shqipërisë Veriore ( vëllezërit tonë si e thot autori):. Përshkruhet se të shqiptarët kihet shumë kujdes në martesat ndërfisnore që ato mos të ndodhin. Kuse në faqën 20 ceket se shumica e shqiptarëve e pijnë rakinë dhe verën por që nuk dehen ,nuk njihen me shprehinë e të dehurëve.
“Te shqiptarët musliman bëhet synetia ,por nëpër fshatra ndodhë që të mbesin pa atë ceremonial edhe nga 3-4vjet në mungesë të hoxhës , por edhe kur t`iu vjen rradha ,të rinjt rriten dhe ikin nëpër male për tu mëshefur se iu vjen marre ,dhe kështu mbesin të pa synetuar.” “ Shqiptarët nuk janë fetarë të mëdhenj, të premteve hoxha me tre -katër pleq e kryejnë faljen ,kurse të rinjt në oborrin e xhamisë apo nëpër fshat në atë kohë luajnë me armë , duke i treguar aftësitë e tyre. Arma për shqiptarët është diçka që nuk guxon t`iu mungoj” . Flitet për besën dhe hakmarrjen.
Një gjë që e brengosë autorin e librit është që shqiptarët pa dallim feje e mbrojnë njëri tjetrin nga çdo rrezik
Fahri Xharra ,09.06.13
Redaktimi i fundit:
