Ema
Antar Aktiv
NOCIONI I ZBATIMIT Tث Sث DREJTثS
Zbatimi i së drejtës është finalizim i përpjekjeve për të sendërtuar një rend juridik stabil dhe të qendrueshëm.
Zbatimi i së drejtës bëhet ne dy mënyra: vullnetare dhe me anë të dhunës.
Me zbatimin vullnetar të së drejtës nënkuptojm sjelljen e subjeketeve sipas normave juridike, sipas rregullorës parësore të normës juridike-dispozicionit, por nësë subjektet sjelljet e veta i ushtrojnë ndryshe, atëher duhet te zbatohet rregulla dytësore juridike-sanksioni.
Sjellja e subjektit sipas rregullës parësore dispozicionit është vullnetar, sjella e këtill e subjektit mund të jetë rezultat i vetëdijes se ngritur-zbatimi i këtillë i së drejtës quhet zbatim autonom.
Zbatimi nga ana e qytetarëve që nuk kanë motiv për të por kët gjë e bëjn nga frika nga sanksioni quhet zbatim heteronom.
Procsi i zbatimit të normës juridike]
Fazat e procesit të zbatimit të normës juridike jane:
Faza e njohjes se normës juridike-(mbështetet në njohjen e normës juridike, përfshin njohjen me tekstin autentik të norms juridike)
Faza e interpretimit të normës juridike-(i përket sqarimit të normës duke caktuar sa më afër sjelljen konkrete të subjektit për rastin konkret,pra kërkohet vërtetimi i ratio legis së normes apo edhe ligjit)
Faza e kualifikimit të rastit konkret –(bën përpjekje për të gjetur normen juridike e cila do ta zgjidhte rastin ne mënyrë më të drejtë, pra normen juridike e cila rastin konkret e rregullon ose e zgjidh paraqet fazën e kaulifikimit )
Faza e realizimit të normës juridike nëpërmjet veprimeve njerëzore-(sjelljet e subjekteve janë në pajtueshmëri apo në kundërshtim me të drejtën në aspektin e zbatimit të akteve juridike dhe të akteve materiale).
Provat juridike
Provat juridike paraqesin mjetet më anën e të cilave vërtetohen faktet relevante për të drejtën në ndriçimin dhe zgjidhjen e një situate konkrete.
Ndahen ne :1 Provat e drejtëpërdrejta dhe 2. Provat e tërthorta (direkete dhe indirekte)
Provat e drejtpërdrejta janë ato mejete me anën e të cilave në mënyrë të drejtpërdrejt vërtetohen faktet relevante juridike. Prova me të cilat në vendin e ngjarjes mund të shihen, apo me anën e mjeteve të caktuara dhe materialeve të tjera që vërtetojmë para organeve shtetërore faktet relevante.
Provat e tërthorta janë mjete me anën e të cilave në mënyrë indirekte vërtetohen faktet relevante, të cilat janë objekt i dëshimimit. Këtu bëjn pjesë dëshmit e ndryshme, dëshmit e ekspertëve-mjeko ligjorë, ekspertë të elektros, pastaj gjurmët, shenjat e gishtërinjëve apo gjesendet të cilat shiejnë te rezultati i kërkuar.
Supozimet dhe fiksionet
Faktet të cilat konsiderohen si të sakta, ndonëse jo të vërtetuara, sepse në jetën e përditshme keshtu është, faktet e këtilla në të drejtën i quajm supozime juridike.
Supozimet juridke ndahen në:
*supozime të rrezueshme-(janë ato rrethana të cilat mund të provohen argumentohen dhe natyrisht të vërtetohen).
*supozime të parrëzueshme-(janë ato rrethana (fakte) të cilat konsiderohen të sakta dhe nuk ekziston mundësia e vërtetimit të saktësisë, sepse është e ndaluar që të vërtetohet e kundërta.
Fiksionet paraqsin rrethanat të cilat paramendohen apo edhe parafyrohen se ekzistojnë fakte të caktuara edhe pse në realitet nuk ekzistojnë.fiksionet nuk bejnë pjesë në rendin juridike. Pra nuk ju jepet hapësir në zgjedhjen e rasteve. Fiksionet janë supozime te parrëzueshme për të cilat ekziston binjdja e plotë se janë të paskata-ireale.
Vlefshmëria hapësinore e normave juridike
Norma juridike në aspektin e vlefshmërisë ka dy momente të rëndësishme : hapsirën dhe kohën.
Norma juridike varësisht prej llojit ka edhe vlerën e vet territoriale varet se a është normë e përgjithshme juridike, si edhe aktet e përgjithshme kanë vlefshmëri hapsinore për tërë hapsirën e shtetit përkatës pra vlejnë për tërë territorin e shtetit.
Vlefshmëria kohore e normave juridike
Koha është ndër elementet më të rëndësishme e cila ndikon drejtpërdrejt në efikasitetin (joefikasitetin) e normës juridike.
Normat juridike krijohen për t’i rregulluar dhe për t’i zgjidhur raportet juridike brenda kohës së caktuar.
Sa i përket vlefshmërisë kohore të normës juridike, janë dy momente :
fillimi i vlefshmërisë së normës juridike, momenti kur norma juridike hyn në fuqi dhe
momenti kur norma juridike pushon së ekzistuari (pushon vlefshmërin e saj).
Fillimi i vlefshmërisë së normës juridike dhe hyrja në fuqi e normës quhet VOCATIO LEGIS.
Fuqia prapavepruese (retroaktive) e normave juridike
Norma juridike nuk mund të zbatoht para se të jetë e krijuar, sepse ajo krijohet për t’u zbatuar për situatat të cilat do të ndodhin, natyrisht pasi të jenë krijuar normat juridike.
Normës i njihet vlefshmëria kohore para se të jetë e krijuar në mënyrë që të zbatohet për rastet të cilat kanë ndodhur para krijimit të normës juridike.
E drejta pozitive
E drejta pozitive është e drejtë e cila obligon subjektet e ndryshme që ta respektojnë, dhe ta zbatojnë në rasportet e tyre shoqërore.
Rendi juridik në vete bart elementin normative dhe atë faktik, pra ekzistimin e normave dhe akteve juridike si dhe sjelljen e subjekteve sipas këtyre normave dhe aktev juridike.
E drejta positive nënkupton ekzistimin e normave juridike të cilat janë në fuqi- të cilat vlejnë, e drejta pozitive ka vetëm elementin normative, pra mungon elementi i dytë i rendit juridike-sjelljet sipas normave dhe akteve juridike.
Zbatimi i së drejtës është finalizim i përpjekjeve për të sendërtuar një rend juridik stabil dhe të qendrueshëm.
Zbatimi i së drejtës bëhet ne dy mënyra: vullnetare dhe me anë të dhunës.
Me zbatimin vullnetar të së drejtës nënkuptojm sjelljen e subjeketeve sipas normave juridike, sipas rregullorës parësore të normës juridike-dispozicionit, por nësë subjektet sjelljet e veta i ushtrojnë ndryshe, atëher duhet te zbatohet rregulla dytësore juridike-sanksioni.
Sjellja e subjektit sipas rregullës parësore dispozicionit është vullnetar, sjella e këtill e subjektit mund të jetë rezultat i vetëdijes se ngritur-zbatimi i këtillë i së drejtës quhet zbatim autonom.
Zbatimi nga ana e qytetarëve që nuk kanë motiv për të por kët gjë e bëjn nga frika nga sanksioni quhet zbatim heteronom.
Procsi i zbatimit të normës juridike]
Fazat e procesit të zbatimit të normës juridike jane:
Faza e njohjes se normës juridike-(mbështetet në njohjen e normës juridike, përfshin njohjen me tekstin autentik të norms juridike)
Faza e interpretimit të normës juridike-(i përket sqarimit të normës duke caktuar sa më afër sjelljen konkrete të subjektit për rastin konkret,pra kërkohet vërtetimi i ratio legis së normes apo edhe ligjit)
Faza e kualifikimit të rastit konkret –(bën përpjekje për të gjetur normen juridike e cila do ta zgjidhte rastin ne mënyrë më të drejtë, pra normen juridike e cila rastin konkret e rregullon ose e zgjidh paraqet fazën e kaulifikimit )
Faza e realizimit të normës juridike nëpërmjet veprimeve njerëzore-(sjelljet e subjekteve janë në pajtueshmëri apo në kundërshtim me të drejtën në aspektin e zbatimit të akteve juridike dhe të akteve materiale).
Provat juridike
Provat juridike paraqesin mjetet më anën e të cilave vërtetohen faktet relevante për të drejtën në ndriçimin dhe zgjidhjen e një situate konkrete.
Ndahen ne :1 Provat e drejtëpërdrejta dhe 2. Provat e tërthorta (direkete dhe indirekte)
Provat e drejtpërdrejta janë ato mejete me anën e të cilave në mënyrë të drejtpërdrejt vërtetohen faktet relevante juridike. Prova me të cilat në vendin e ngjarjes mund të shihen, apo me anën e mjeteve të caktuara dhe materialeve të tjera që vërtetojmë para organeve shtetërore faktet relevante.
Provat e tërthorta janë mjete me anën e të cilave në mënyrë indirekte vërtetohen faktet relevante, të cilat janë objekt i dëshimimit. Këtu bëjn pjesë dëshmit e ndryshme, dëshmit e ekspertëve-mjeko ligjorë, ekspertë të elektros, pastaj gjurmët, shenjat e gishtërinjëve apo gjesendet të cilat shiejnë te rezultati i kërkuar.
Supozimet dhe fiksionet
Faktet të cilat konsiderohen si të sakta, ndonëse jo të vërtetuara, sepse në jetën e përditshme keshtu është, faktet e këtilla në të drejtën i quajm supozime juridike.
Supozimet juridke ndahen në:
*supozime të rrezueshme-(janë ato rrethana të cilat mund të provohen argumentohen dhe natyrisht të vërtetohen).
*supozime të parrëzueshme-(janë ato rrethana (fakte) të cilat konsiderohen të sakta dhe nuk ekziston mundësia e vërtetimit të saktësisë, sepse është e ndaluar që të vërtetohet e kundërta.
Fiksionet paraqsin rrethanat të cilat paramendohen apo edhe parafyrohen se ekzistojnë fakte të caktuara edhe pse në realitet nuk ekzistojnë.fiksionet nuk bejnë pjesë në rendin juridike. Pra nuk ju jepet hapësir në zgjedhjen e rasteve. Fiksionet janë supozime te parrëzueshme për të cilat ekziston binjdja e plotë se janë të paskata-ireale.
Vlefshmëria hapësinore e normave juridike
Norma juridike në aspektin e vlefshmërisë ka dy momente të rëndësishme : hapsirën dhe kohën.
Norma juridike varësisht prej llojit ka edhe vlerën e vet territoriale varet se a është normë e përgjithshme juridike, si edhe aktet e përgjithshme kanë vlefshmëri hapsinore për tërë hapsirën e shtetit përkatës pra vlejnë për tërë territorin e shtetit.
Vlefshmëria kohore e normave juridike
Koha është ndër elementet më të rëndësishme e cila ndikon drejtpërdrejt në efikasitetin (joefikasitetin) e normës juridike.
Normat juridike krijohen për t’i rregulluar dhe për t’i zgjidhur raportet juridike brenda kohës së caktuar.
Sa i përket vlefshmërisë kohore të normës juridike, janë dy momente :
fillimi i vlefshmërisë së normës juridike, momenti kur norma juridike hyn në fuqi dhe
momenti kur norma juridike pushon së ekzistuari (pushon vlefshmërin e saj).
Fillimi i vlefshmërisë së normës juridike dhe hyrja në fuqi e normës quhet VOCATIO LEGIS.
Fuqia prapavepruese (retroaktive) e normave juridike
Norma juridike nuk mund të zbatoht para se të jetë e krijuar, sepse ajo krijohet për t’u zbatuar për situatat të cilat do të ndodhin, natyrisht pasi të jenë krijuar normat juridike.
Normës i njihet vlefshmëria kohore para se të jetë e krijuar në mënyrë që të zbatohet për rastet të cilat kanë ndodhur para krijimit të normës juridike.
E drejta pozitive
E drejta pozitive është e drejtë e cila obligon subjektet e ndryshme që ta respektojnë, dhe ta zbatojnë në rasportet e tyre shoqërore.
Rendi juridik në vete bart elementin normative dhe atë faktik, pra ekzistimin e normave dhe akteve juridike si dhe sjelljen e subjekteve sipas këtyre normave dhe aktev juridike.
E drejta positive nënkupton ekzistimin e normave juridike të cilat janë në fuqi- të cilat vlejnë, e drejta pozitive ka vetëm elementin normative, pra mungon elementi i dytë i rendit juridike-sjelljet sipas normave dhe akteve juridike.