Historia e kuzhines otomane ne Shqiperi!!!

Nje kuzhine sulltanesh ne kryeqytetin shqiptar

Quhet Ahmet Dursun dhe prej nje viti ka hapur nje restorant, qe ka ne perberje kuzhinen otomane. Kuzhina, qe ushqeu sulltanet e njeres prej fuqive me te medha ne historine e botes, sot ka mbetur nje "relike" e cmuar, qe kultivohet ne pak vende te botes. Ne Tirane, "Efendi" ekziston prej nje viti dhe gjendet prane Shkolles "11 Janari". Ne kete mrekulli gatuhet qe nga "viagra e famshme otomane", ushqimi i dashur i Sulltan Mehmetit te II, qe luftoi me Skenderbeun dhe perfundon ne gjellet tradicionale historike shqiptare

Ben Andoni

"Nuk ka rendesi cfare keni ngrene dhe pire, me trego vetem se ku ke qene dhe cfare keni pare". Kete fjale te urte te Turqise se Vjeter, turku Ahmet Dursun e ka vene "vath ne vesh". E ka mesuar, teksa vriste mendjen per te krijuar nje restorant, qe do te perdorte kuzhinen otomane ne Shqiperi. Nje sprove, qe pervec Stambollit, eshte vetem ne pak vende te Botes dhe eshte teper e kushtueshme. Tashme, kur e ka realizuar kete fjale te urte edhe ne praktike ne restorantin e tij, kjo nuk i sherben me si shembull, por si nje kanun. Kjo eshte edhe arsyeja, qe nje vit me pas, ai ka pse te admirohet. Fare modest, Dursun e ka bere "restorantin e tij "Efendi", nje nga me te preferuarit ne kryeqytet. E kjo, jo vetem, fale shijes se vecante, qe i pershtatet stilit te vertete te ketij restoranti, kudo qe te jete ne Bote. Per sqarim, kjo lloj kuzhine eshte krejt ndryshe kuzhines turke te sotme. Stili turk i te ngrenit ne kohen e Otomaneve ne shekujt e kaluar u realizua si nje kombinim i gatimit elitar arab dhe stilit nomadik aziatik te te ngrenit. Tavolinat e vogla portative me te cilat ushqeheshin ata, ne ate kohe, percaktoheshin nga kushtet nomadike te kohes. Gjithsesi, nuk duhet harruar se ky stil i te ngrenit ka mbetur gati i njellojte dhe ne Lindje te Turqise dhe sot e kesaj dite, thote qytetari turk. Dursun ne Tirane nuk i eshte larguar shume tradites. Ne dy ambjente jo shume te medha, ku qendrojne lirisht vetem kater tavolina ne nje ish apartament, ai ka ndertuar nje nga restoranet me elitare ne Shqiperi, qe gatuajne kuzhinen "arkaike" otomane. Por, ne ndryshim me ate kohe nuk jane me ne perberje pecetat e asaj kohe, napat, uji i parfumosur per te lare duart, si edhe elementet e tjere qe tregonin ndikimin e madh nga Persia dhe nga Oborret e degjuara arabe.

Ne Shqiperi

Ketij pretendimi (Arkaizmit), Ahmeti, i ka qendruar me disa elemente te tjere. Njerezit qe sherbejne kane tiparet karakteristike turke dhe sherbejne me uniforma karakteristike te popullit turk. Tavolinat kane format e sofrave, te njohura dhe nga shqiptaret, pjesetaret problematike te perandorise per shume kohe. Ndersa, mbulesat jane te punuara me dore. Duke u larguar ne kohe, askush nuk e di si i ka filluar tamam ideja ne koke, Ahmet Dursun, per te bere nje kuzhine otomane ne Shqiperi. Per me teper, ai vete e konfirmon se: "Perpara, njohja e tij me kuzhinen otomane, nuk shkonte me tej se ndonje shije e ndryshme e provuar ne restorante te vecanta ne Stamboll, si edhe pak pjata te kesaj kuzhine, qe behen ne shtepite turke dhe qe i kane provuar te gjithe". Sot, pronari, qe eshte njekohesisht dhe guzhinieri i restorantit te vetem otoman ne Shqiperi, ka ngritur nje nga kendet me te lakmuara ne Tirane e shquar mbi te gjitha per autencitetin e gatimit dhe sherbimit te kulturuar. "Efendi" eshte nje restorant gati i padukshem, por ne nje nga vendet me te nxehta te Tiranes se Re. I vendosur perbri shkolles Edith Durham (11 Janari), ai prej nje viti mban te hapur dyert per klientet shqiptare. "Nuk kam dashur qe te bej nje mence. Por nje shtepi te mire per kedo qe e shijon, gatimin e vertete", shpjegon filozofine e tij ai. Per ata, qe nuk e dine, kuzhina otomane eshte e perhapur kryesisht ne Stamboll dhe ne pak kryeqytete te botes dhe mungon ne shume syresh. Ketu qendron edhe bukuria e aventures se qytetarit turk.

Kush eshte

Ahmet Dursun ka lindur ne Mersin ne nje qytet "te vogel", qe ka rreth 1 milion banore.

Prej 13 vjetesh jeton ne Shqiperi dhe ky vend tashme eshte vendi i tij. Jo sepse ka jetuar kaq gjate, por se edhe me origjine eshte shqiptar dhe mbi te gjitha shqipja e tij e folur eshte prone vetem e nje vendasi teper te kultivuar. E do Shqiperine tashme dhe nuk do ta nderronte me asgje. Njeh shume nga arti dhe kultura e vendit te tij Ame dhe eshte krenar per kete fakt. Thirrja e gjakut e ka sjelle ne vendin nga ku kane ikur dikur te paret e tij. I gjyshi eshte larguar perfundimisht nga Nishi ne fillim te shekullit te shkuar dhe bashke me te, te ndjekur barbarisht nga serbet bashke me shume e shume shqiptare te tjere. Gjyshi e fliste shqipen, sepse ishte gjuha e tij; me pak i jati, sepse atdhe iu kthye Turqia-kujton ai; dhe i biri e ka mesuar ne Shqiperi, teksa eshte kthyer thelle ne rrenjet e tij. Ahmeti, nje shtatlarte simpatik, e kalon me shume centimetra mesataren kombetare te vendit te tij. Ka studjuar ekonomi ne Adana. Ne Shqiperi ka ardhur per te studiuar per kanto?! Kjo e ben te vemendshem ne jeten artistike te Shqiperise, por me kohen e kufizuar nuk mundet. Por, nuk i kane shpetuar premierat e TOB-it ne kohen e lire dhe koncertet e Inva Mules. Vete 35 vjecari studjon juridik dhe eshte ne vitin e trete. I eshte shmangur pak prirjes, sepse prinderit kane qene tregtare dhe me sa duket kanalet familjare do te vazhdojne te jene te tille edhe tek pasardhesit, sipas shpjegimeve te tij. Keshtu e ka filluar edhe Ahmeti duke bere import-export mallrash nga Shqiperia. Sepse e tille eshte e konceptuar jeta e tij, qe te jete vazhdimisht ne levizje. "Une jam mire ne Turqi, por dua qe te provoj shume gjera. Nje nga keto ishte pikerisht kuzhina otomane". Ne vitin 1996 eshte martuar me shqiptare, ndersa ne vitin 1997, si pak te huaj ka vendosur, qe te qendroje ne Shqiperi. Ne vitin 1998 i eshte rikthyer perseri bisnesit te tij. Integrimin e ka aq te madh ne Shqiperi, saqe tani eshte tifoz i rregullt me Tiranen. Pa harruar dhe Gallatasarajn e vendit te tij dhe Juventusin, ekipin e tij, te preferuar ne kampionatin italian. "Po te jesh me Tiranen, atehere edhe nje fundjave nuk te shkon kot, sepse Tirana gjithmone fiton", shpjegon ai.

Si i lindi ideja

"Ideja ime: qe te beja nje pune te madhe per te perfaqesuar ato vlera qe ia vlenin per t'u prezantuar ne Shqiperi" me sa duket shpjegon fillimet e tij ketu.

Shqiptaret, -per te- jane te mire, dhe ata qe shkojne per te shijuar kuzhinen e tij, e kuptojne shume mire kete. Perserit shpesh nje fjale te urte, qe e ka mesuar teksa merrej me kuzhinen otomane: "Ne turqishten e vjeter, ne ligjet e Topkapi (Pallati i Sulltanit) eshte e precizuar qe 'saken mos te perdoret ndonje ene e palare; me uje te paster te lahet dhe me lecke te paster te fshihet. Pas cdo gatimi lahet krejt njeriu. Ai qe sherben duhet te jete i paster..." Ne kohen qe ka studiuar te vertetat mbi kuzhinen otomane, i lindi deshira dhe guximi per te patur nje restorant, ku do te kishte mundesine per "t'i deshifruar" recetat e shekujve te shkuar e per t'i provuar tek nje publik. E ku mund te kishte me mire sesa tek pasardhesit e Qyprillinjeve, apo vezireve te pafund te perandorise me origjine shqiptare. "Jam menduar shume per kuzhinen otomane...Por ajo qe me jepte shprese ishte se Tirana eshte kryeqyteti i nje shteti evropian. Eshte nje metropol dhe si e tille, nuk mund qe te ishte kurrsesi e privuar nga nje kuzhine e tille". Por, Guzhina eshte nje art qe ka lidhje me pasionin dhe jo me profesionin..."Dhe, vete profesioni, pa pasionin duket se nuk eshte asgje"...Dhe, e vleresuar nga ai si e tille, ajo eshte menduar se nuk do te ishte aspak e lehte. Ajo te cilen do te identifikoje Ahmeti nga lokali i tij eshte pastertia dhe nje ekuipazh i tere, qe sherben per te justifikuar ne te njejten kohe gadishmerine ne tete tavolinat e lokalit. "Kjo eshte arsyeja, qe une mbaj kater pastruese ne pune.

Cfare ka ardhur nga Shqiperia

"Efendi", emri i restorantit te tij, do te thote zoteri. Dhe, kjo ka nje domethenie ne Shqiperi. Ai ka dashur qe te beje nje restorant per "njerezit zoterinj", fisnike, perserit ai. Sepse vetem keshtu e ka me te lehte qe t'u sherbeje. Ahmeti e merr vete porosine, duke iu shpjeguar bashke me historine e gatimeve te vecanta dhe perberjen, klienteve te ndryshem. Ajo qe ia ben me te kendshme punen eshte se Shqiperia ka kontribuar ne artin kulinar ne Perandorine e madhe Otomane.

Keshtu, p.sh. nga Shqiperia ka ardhur "Tava e Elbasanit". "Ajo ka mish qingji, ajo permban kos, por ndryshe nga shqiptaret, tashme kur ka ardhur ne kuzhinen perandorake, ajo ka marre perime te marinuara dhe shume e shume perberes te tjere, qe nuk i ka pasur ne origjinal. Por, tani vetem emri i ka mbetur ai", shpjegon Ahmeti. Po ashtu, Bozen ne Turqi, e kane sjelle shqiptaret dhe ishin ata, qe ishin shites te rregullt te saj, neper mjediset e brendshme ne Stamboll. Duhet thene se kjo kuzhine nuk eshte shume e njohur ne bote. Recetat e saj, jane ruajtur nga shkrimtaret dhe nga inventari i famshem i TopKapise...Ne menu eshte e perfshire edhe e ashtequajtura "viagra otomane".... Ajo quhej Mahtanxhane dhe ka qene gjella e preferuar e Mehmetit te II-te (Sulltani qe pushtoi Kostadinopojen dhe qe rrethoi pa shprese Krujen e Skenderbeut). "Ajo ka ne perberje te saj fiq te thate, rrush te thate, kumbull, bajame, stika pishe, mish, erza qe nuk jane me ne qarkullim, etj. Te huajt, qe jane nga klientet me te rregullt te saj prererojne edhe Merseremin, baza e te ciles eshte palce", shprehet Dursun.

"Jam nje njeri qe dua qe te bej gjera te reja, te papara gjithmone. Me pelqen te bej shume gjera te ndryshme. Edhe, kjo duhet qe te kishte guxim, sepse ndryshe nuk behej. (Ndersa, tre asortimente jane per cdo dite ne menune e tij). Jane asortimente qe duhet te kujdesem". Kjo eshte per te pergatitur shijen...

Ne kohen tone, thote ai me keqeardhje, kuzhina shqiptare eshte bastarduar nga influencat e ndryshme Perendim-Lindje dhe nga perzierjet e ndryshme pa kriter.

Perndryshe, ne kete kuzhine kerkohen gjithmone gjera te fresketa. Per te realizuar, keto asortimenete, disa syresh, qe kerkojne dhe nej dite te plote kohore,- ai ndihmohet nga nje kryekuzhineire shqiptare, nje ndihmese e saj dhe ndihmes te tjere, po aq te apasionuar. Ketyre u shtohet nje personel djemsh teper te sjellshem dhe mbi te gjitha nje mjedis, qe eshte munduar te implementoje, me ane te disa grafikave, episode, qe i perkasin kuzines elitare otomane.

Titulli: Historia e kuzhines otomane ne Shqiperi!!!

Shqiptaret jane me se shumti klientet e tij ashtu si jane edhe te huajt e trupit diplomatik dhe si kuptohet i gjithe komuniteti turk i Shqiperise. E gjithe menuja e tij pelqehet shume dhe shoqerohet shume nga vererat e thata dhe rakia, qe sherbehet. Nje element, qe Ahmeti i ka mbetur dhe nuk e ka demtuar, eshte ne vetvete edhe pastertia dhe freskia ete gjitha asortimenteve. Kjo sepse i merr vete te gjitha, qe nga ushqimet baze dhe kujdeset vete qe asgje mos te mbese mbrapa. Kjo e ben vete qe te sherbeje dhe te gatuaje ne te njejten kohe. Nga kjo ka humbur sensin e kohes, sepse dita e tij e punes ka filluar qe ne oren tete te mengjezit dhe mbaron vone pas mesnate, brenda nje hapesire gati apartamenti. "Kam fuqi, por mbi te gjitha nuk dua te tradhetoj nje nga pasionet e mia, me te cilen identifikohem tashme", thote ai.

"Efendi", prane kryqezimit te Tiranes se Re, ka mbetur nje lokal modest, ku nje kryeqytetasi, i duhet, qe njehere ne pak kohe te ndaloje. Jo vetem te provoje kuzhinen e rralle, por te ndjeje realisht, ate qe kane ndjere te paret e tij, teksa mendonin per ushqimet perrallore te sulltanit te gjithfuqishem.


Historia dhe karakteristikat e Kuzhines otomane

Rendesia e artit kulinar per Sulltanet otomane ishte shume e madhe dhe per me teper behej e dukshme per te gjithe vizitoret, qe shkonin ne Pallatin e famshem Topkapi. Kuzhinat e medha, qe gatuanin per sovranin, ishin te vendosura ne disa ndertesa, qe ishin te ndara ne dhjete seksione. Qe nga shekulli i XVII, pjesa me e madhe nga stafi prej 13.000 vetesh i kuzhines eshte i vendosur ne kete pallat. Qindra kuzhinere, te specializuar per kategori te ndryshme te supave, pilafeve, qebapeve, perimeve, peshqeve, bukeve, pastave te ndryshme, bonboneve dhe hallvave, shurupeve dhe receleve dhe pijeve ushqenin me shume se 10 mije njerez ne dite. Pervec kesaj, tabaka te tera me ushqime dergoheshin nga Pallati ne drejtim te qytetit, si favor mbreteror.

Jeniceret dhe ushqimi otoman

Rendesia e ushqimit ishte po e kesaj rendesie edhe ne strukturen kryesore elitare ushtarake otomane, tek Jeniceret. Komandantet e divizioneve kryesore ishin te njohur si "Njerezit e Supes" (Supeberesit), rangjeve te tjera te oficereve u perkisnin vec gradave dhe percaktimeve si "Shefi i Gatimit", "Platalaresi", "Pjekesi" dhe "Petull beresi". Paradoksi ishte se megjithate funksionet e tyre kishin te benin fare pak me kuzhinen.

Kazani i madh, qe perdorej per te bere pilafin, kishte nje simbolike speciale per jeniceret, qe ishte dhe mjeti i identifikimit te seicilit divizion. Kuzhina ishte ne qender te politikave, per cfaredo qe trupat e Jenicereve kerkonin si ndryshim ne kabinetin e Sulltanit, apo nga veziri kryesor. Ne menyre simbolike, ata kur benin revolte do te permbysnin kazanin e pilafit. "Te kthesh kazanin" ishte nje shprehje, qe perdoret edhe sot e kesaj dite per te treguar rebelimet e cdo niveli ne Turqi.

Ishte e besueshme ne mjedisin e kohes, qe qindra shefa te kuzhines, qe i sherbenin Sulltanit dhe qe i dedikonin jeten ketij profesioni, te kene zhvilluar dhe kene perfeksionuar Kuzhinen Turke. Qe duhet thene se eshte adoptuar nga kuzhinat e provincave, qe nga Ballkani deri ne jug te Rusise dhe duke iu afruar madje edhe Afrikes se Jugut, ku shtrihej Perandoria ne kohen e lulezimit te saj. Stambolli ishte kryeqyteti i botes dhe kishte te gjitha atributet dhe prestigjin e ketij niveli. Keshtuqe te gjitha gjerat jane te imituara nga te gjitha zoterimet.

Ne te njejten kohe, kjo eshte mbeshtetur nga organizata te pafundme dhe nga nje infrastrukture, e cila ishte e afte, qe te thithte te gjitha thesaret e botes se atehershme. Provincat e te gjithe Perandorise ishin te integruara ne nje sistem te rrugeve te tregjeve; me rifreskimin e haneve per tregtaret e ndryshem dhe forcave te sigurimit. Po ashtu, rruget kryesore nga ku mund te merreshin erezat, faktori kryesor ne zhvillimin e historise kulinare, ishte nen kontrollin e plote te Sulltanit. Vetem perberesit me te mire ishin te lejuara qe te tregtoheshin, por kuptohet si gjithmone nen kontrollin strikt te vendosur nga autoritetet otomane te kohes.

Esnafet

Edhe esnafet kane luajtur nje rol te rendesishem ne zhvillimin dhe vlerat ushqyese te Kuzhines. Esnafet perfshinin gjuetaret, peshkataret, kuzhinieret, beresit e qebapeve, pjekesit, kasapet, baxhoxhite dhe tregtaret e kosit, shefat e embelsirave, beresit e turshive dhe tregtaret e sallamit. Te gjitha tregjet kryesore besohej se ishin te shenjteruara dhe seicili esnaf kishte patronazhin e tij nga Profetet dhe Shenjtet perkates. Cdo shoqate zejtaresh mbizoteronte ne cmimet dhe ne kontrollin e cilesise. Ata paraqisnin produktet e tyre dhe talentet e vecanta ne tezgat, qe i terhiqnin permes rrugeve te Stambollit gjate rasteve te festave te vecanta, te tilla p.sh si rrethanat e festimeve per Princin e Kurores apo per ditet e caktuara fetare. Duke ndjekur shembullin e Pallatit, te gjitha shtepite e medha otomane krenoheshin per kuzhinat e tyre te jashtezakonshme dhe konkurronin duke pergatitur gosti per njeri-tjetrin. Me te pasurit pergatisnin edhe per publikun e pergjithshem. Ne fakt, ne seicilen lagje, te pakten nje nga shtepite do te hapte dyert e saj, qe kushdo qe te deshironte ne Muajin e Ramazanit te hante dreken apo gjate rasteve te tjera te festave.

Kjo ishte edhe menyra sesi kuzhina tradicionale u zhvillua dhe u perhap, madje deri ne cepat me modeste te vendit. Kur Sulltan Mehmeti i II pushtoi Stambollin ne vitin 1453, ai ka urdheruar si aktin e pare qe te ndertohej nje pallat ku ai mund te banonte. Me nje dekret te famshem imperial ne Oborr ligjet e protokollit mund te vezhgohen dhe te admiroheshin me kujdes ne Pallatin e Topkapise. Ketu eshte pare qe ushqimi duhej qe te pergatitej dhe te sherbehej me kujdes per sovranet, ministrat e tij, per dinjitaret e thesarit te oborrit dhe deri te anetaret e tjere te stafit te pallatit.

Titulli: Historia e kuzhines otomane ne Shqiperi!!!

Kuzhina ne kohen e Sulltan Mehmetit II

Ne kohen e Mehmetit te II, kuzhina e pallatit ishte e perbere nga kater hapesira kryesore, nga i cili me i rendesishmi ishte "Kushane", qe ishte emeruar keshtu nga emri i nje ene te vogle gatimi. Kuzhina e dyte quhej "Has Mutfak". Ky vend ishte atje, ku ushqimi ishte i destinuar vetem per nenen e sulltanit, princeshat dhe anetaret e privilegjuar te haremit per t'u pergatitur. Kuzhinat e tjera perfshinin edhe kuzhinen e haremit, shefin e eunukeve, Gjykaten e larte perandorake dhe anetaret qe perbenin pallatin sipas rangut te tyre. Anetaret qe mbanin shtepine dhe qe ishin pergjegjes per kuzhinen ishin kryesherbetori; shefi, qe drejtonte kuzhinat; superintendentin e kuzhines qe ishte pergjegjes per materialet dhe furnizimin. Te tre keta formomin triumveratin e personelit qe drejtonin kuzhinen.

Ne fillim te lartesise se moshes klasike te Perandorise Otomane 1446-1566, Stambolli u be qendra e kultures kulinare te Turqise. Trashegimia nomadike, e influencuar nga vendet arabike dhe ato persiane dhe asimilimi i Perandorise Bizantine, sherbyen si nje rruge per te formuar bazat e rruges se kuzhines otomane.

Kuzhina perandorake dhe ajo lokale

Kuzhina perandorake kishte disa berthama kryesore. Nje perandor do te sillte pas vetes nga vendet qe do te pushtonte dhe vendet me te cilat bente tregeti, kuzhiniere dhe lloje te ndryshme gatimi, qe perdoreshin atje. Shendeti i oborrit inspironte specifikime me te medha, permiresime dhe shtrirjen e zhvillimit te recetave te ndryshme. Urbanizimi i larte dhe edukimi i qytetareve krijoi nje pritje me te madhe te shefave dhe masivitetin e nje ushqimi te mire. Stambolli, nga ana e tij, i permbushte te gjitha keto kualitete. Pergjate te gjithe Perandorise, rajone shume te specializuara u bene te njohura per prodhimin e halves, byrekut, embelsirave, veres dhe shume asortimenteve te tjera. Keshtu, shefa te ndryshem kane udhetuar nga Stambolli per te punuar ne kuzinat e TopKapise dhe te fisnikeve te tjere. Ne te gjitha vendet e perandorise, madje edhe fisniket e rangjeve me te uleta mbanin dhe trajtonin kuzhina dhe kuzhiniere te mire.

Keshtuqe edhe te gjitha fshatrat u bene te njohura per nje tip te specializuar kuzhineri. Per dekada me rradhe, qyteti i Bolu, ka nxjerre ne kompeticionin e madh kombetar, shefin e kuzhines me te mire ne te gjithe Perandorine Turke. Keshtuqe, shefi me i mire nga ana profesionale, ka ndihmuar per te definuar dhe per te standartizuar shume nga gjellet e kuzhines standarte turke. Ndersa, kuzhinieret lokale te shtepive te pasura, pergjate te gjithe perandorise, do te imitonin kuzhinen e vertete te oborrit. Influencat kulinare, recetat dhe stilet e gatimit, kane influencuar kuzhinen ne te gjithe perandorine otomane, nga Egjipti, Greqia ne te gjithe Ballkanin dhe deri ne qender te Azise.

Sistemi kulinar

Sistemi otoman i qeverisjes, i perandorise muslimane perfshinte sistemin persian dhe ate bizantin te menaxhimit shume te sakte, dhe kjo siguronte qe kualiteti me i larte i gjerave te tregut do te ruhej vetem per shoqerine e larte. Te ardhurat nga taksat diktonin deri intervenimin ne treg, nese mallrat do te ishin jo me cilesine e duhur. Duhet thene se ne nivelin praktik te gjykimit dhe ekonomia ishte e ruajtur mire nga cmime, qe ishin te qendrueshme. Keshtuqe, aspekti kulinar i tregut, siguronte qe qytetaret e Stambollit dhe te qyteteve te tjera te mbeshteteshin ne freskine dhe cilesine e artikujve ushqimore dhe po ashtu ne cmime te qendrueshme.

Standartet kulinare turke u zhvilluan brenda vendosjeve kryesore urbane. Ndersa, ne fshatra, ushqimi i fshatareve mbeti me baze bimore i thjeshte dhe i fresket. Kuzhina mbeti e varur nga mallrat lokale, me shume sesa nga artikujt ushqimore qe importoheshin. Ndersa, perandoria rritej, tolerimi otoman terhoqi edhe hebrejte nga Perandoria Evropiane e Lindjes, si edhe ato qe u moren nga Mauret e Spanjes dhe Portugalise. Kultura e komuniteteve Sefardike dhe Ashkenazi, pergjate komuniteteve te medha te grekeve ortodokse, kontribuan ne ndryshueshmerine dhe thellesine e kuzhines turke.

Festivalet islamike dominuan nga ana tjeter kulturen e kuzhines se kohes. Gatimet pergatiteshin nga ushqime te perpunuara perpara agimit te Diellit gjate Ramazanit. Ushqimi hahej ne fund te dites pas perendimit te diellit. E meqe duhej qe keto ushqime te mbaheshin atje, u zhvillua gjeresisht tradita e mezeve. Kualitetet e larta te

Aperitiveve te prodhuara, ishin te tilla qe te prodhuara qe ne agim, ruheshin shume mire deri ne fund te dites. Ushqimi sherbehej me temperaturen e dhomes, nje shenje cilesore e mezeve dhe kuzhines turke. Nje tjeter karakteristike e kuzhines turke ishte zhvillimi i kurseve speciale te ushqimit "zeytinagli", apo vajit te ullirit. Keto pjata me bishtajore, fasuleve, mishrave, sherbeheshin vetem me temperaturen e dhomes dhe me vaj ulliri.

Zakonet dhe ushqimet

Jeta njerezore qe nga lindja, rrethprerja, martesa dhe vdekja kishte ushqimet specifike dhe ushqimet, qe i shoqeronin ato. Pas lindjes, nje pije qe behej nga kajsite e pastra apo nga sheqeri i kanelles roze, ndihmonte nenen qe te forcohej. Familjet organizonin pjata me ushqime te medha per te festuar ceremonite e rrethprerjes, ceremonialin qe do te thoshte se nje i ri kishte hyre plotesisht ne komunitetin e muslimaneve.

Supa e marteses dhe supa e nuses, pregatiten edhe sot e kesaj dite, dhe sherbehen vetem ne ceremonite e marteses. Pije te specializuara dhe embelsira, vecanerisht hallvat, ishin te shoqeruara vetem gjate funeraleve. Nje nga pjatat me interesante dhe me te vjetra eshte zhvilluar ne nivelet shume te larta ne kohen e Otomane dhe quhet Ashure, apo Ashura si e quajne arabet.

Titulli: Historia e kuzhines otomane ne Shqiperi!!!

Ashurja ose "Keku i Noes" apo "Keku i grurit" behet zakonisht ne muajin e dhjete henor. Ajo nga legjenda eshte pergatitur ne arken, kur Noe arriti ne Malin Ararat, qe gjendet ne juglindje te Turqise.

Ashuria eshte nje lloj kompostoje me grure te bardhe, qiqer, elb, fiq, kajsi, lajthi e bute, bajame, stafidhe (rush i thate), me levozhgat e kokres se grurit e garnituar me shtese arrash. Kjo ka qene nje nga markat e recetave me te vjetra turke. (Cuditerisht bullgaret e quajne ate "Pudingu i Krishtlindjeve"). Ashurja eshte e pergatitur me ene te medha dhe eshte e shperndare tek fqinjet. Muaji i Ashures do te tregoje ndihmen per njerezit e tjere dhe eshte nje nderim per te vdekurit.


Si ka ardhur kuzhina otomane

Libri i pare eshte perkthyer nga "Tabh-i Et-ime" (Instruksion ne gatim), qe besohet se eshte perkthyer nga libri arabik "Kitabut-Tabih" (Libri i gatimit) ne shekullin e 15-te nga Sirvani. Te tjere libra te shquar jane "Agidiye Risalesi" ( Manuali i gatimit ) nga Abdullah Efendi dhe "Yemek Risalesi" nga autore te panjohur, qe jane publikuar ne shekullin e 18-te. "Melceu't Tabbahin" (Shenjteria e Gatimit), eshte hartuar ne vitin 1844 nga Mehmet Kamil. Ai eshte libri i pare, qe eshte bere ne litografi dhe eshte perkthyer ne anglisht nga Turabi Efendi.

Menuja

(Disa nga gjerat speciale te menuse)

Pilafi i gatuar ne menyra te ndryshme

Mishi i trajtuar ndryshe

Superat

Byreqe

Perime te marinuara

Fruta dhe Lengje

Sallatra te ndryshme

Mezerira

Turshi

Merseren

Mahtanxhana (asortimenti i Mehmetit II)

Bakllava

Embelsira te ndryshme
Albforumi

Ku kane pas kuzhine Mongolet aman...
Ata dhe fjalen Ku-Zin se kan ne fjalor, imagjino te gatuajne...!!