Martese me dashuri apo mblesëri!!
Cila martese eshte me e mire, ajo e lidhur me dashuri, apo ajo e lidhur me mbleseri? Perpara se te pergjigjem dua te bej nje sqarim. Ne martesat me mbleseri duhet te dallojme dy soje te tyre:
a-martesa me force, kunder deshires se vajzes ose djalit
b-martesa me mbleseri me pelqimin e vajzes dhe te djalit
Martesat me detyrim pa pelqimin e te rinjve, jane martesat pas fejesave ne djep, martesat e vajzave te vogla te detyruara nga prinderit, martesa e detyruar e vajzave te perdhunuara ****ualisht, martesa e detyruar e vajzave te mbetura shtatzena, ose martesat e detyruara qe behen per perfitime materiale te prinderve, e shume te tjera.
Martesat e detyruara duhet te trajtohen si nderhyrje kriminale, ashtu si dhe te gjitha krimet e tjera ne familje. Vetem po te trajtohen keshtu, shoqeria do te jete ne gjendje te mbroje vajzat e reja nga krimi i marteses se detyruar..
Si shoqeri, ne nuk kemi bere asgje per keto raste. Keto nuk jane çeshtje me sensibilizim kulturor, as nuk kane te bejne me besimin fetar, qe shoqeria te pengohet te veproje. Keto jane akte kriminale, kunder te cilave duhet te ngrihemi te gjithe. Ato jane pjese e mentalitetit patriarkal, ku prinderit besojne se dine çfare eshte me e mira per femijet e tyre.
Ne disa vende mendohet se po te kriminalizohen martesat e detyruara, pra ato te konsiderohen krim, ato do te shkojne edhe me tej dhe do te fshihen edhe me mire. Sepse njerezit nuk duan t’u merren vesh problemet familjare.
Ka shume vajza qe lene shkollat te detyruara, kunder deshires se tyre, qe te kryejne martesa te detyruara. Ne keto raste, shkollat nuk bejne asgje per te mbrojtur keto vajza dhe per t’ikthyer ato perseri ne shkolle.
Ne nuk kemi studime qe te tregojne, se sa martesa te tilla kemi dhe cili eshte fati i tyre, por, per te krijuar nje ide per permasat e krimit te martesave te detyruara, le te sjellim pak te dhena nga nje njoftim i para disa muajve nga Anglia.
Sipas AFP-se, numri i martesave te detyruara te vajzave te reja, eshte shume me i larte nga sa mendohej te ishte. Nderkohe qe organet shteterore ne Angli raportojne 300 raste çdo vit, e verteta eshte se ato jane me shume se 4000. Ka 300 kerkesa per keto martesa çdo vit vetem ne nje qytet, siç eshte Lutoni.
Kjo eshte maja e ajsbergut, sepse siç dihet,raportohen vetem 10 deri 12 perqind e rasteve me perdhunim dhe violence shtepiake, rastet e tjera mbahen te fshehura.
Ne martesat e detyruara, kunder deshires, marredhenia martesore shume shpesh eshte e paqendrueshme, e dhunshme, me krime brenda saj dhe divorci ka perqindje te larte.
Nga sa thashe me siper, kuptohet qe martesat e detyruara, kunder deshires, duhet te kundershtohen me force nga opinioni dhe te ndalohen ligjerisht.
Soji tjeter i martesave me mbleseri, jane ato kur, nje shok, nje i afert, nje familjar ose kushdo tjeter qe i njeh dy te rinjte, mendon se keta jane te pershtatshem per t’u martuar me njeri-tjetrin dhe ofron opinionin dhe ndihmesen e tij per kete bashkim. Dy te rinjte dhe familjet e tyre, pasi hetojnedhe studiojne rastin, ne fund vendosin te martohen me deshiren e tyre te plote..
Kjo soj martese, per mendimin tim, nuk ka asgje te keqe, madje, statistikat tregojne se keto martesa jane me te qendrueshme. Perqindja e divorcit eshte e ulet, shume me e ulet se ne martesat e lidhura me dashuri pasionante.
Ka disa arsye qe shpjegojne pse martesat e lidhura me dashuri jane jo shume te qendrueshme.
1-Shkencetaret kane zbuluar se dashuria, para se gjithash, eshte nje adiksion kimik midis njerezve.
Dashurine dhe pasionin e shikoj ne menyre materialiste, sepse u besoj teorive qe e shohin ate si nje seri proceseshkimike qe ndodhin ne neuronet trunore. Gjate gjithe historise njerezore, kane qene artistet, poetet, dramaturget dhe psikologet qe kane nxitur perparime te medha ne kuptimin e dashurise njerezore. Romanca, ka qene konsideruar si e pashpjegueshme, ashtu siç konsiderohej dikur edhe bukuria e ylberit. Por, ne ditet e sotme, shkencetaret e kane sfiduar kete nocion dhe kane thene shume gjera qe shpjegojne si dhe pse njerezit dashurojne njeri-tjetrin.
Sa per fillim, le te themi se te gjitha marredheniet, çfaredo qofshin ato, te prinderve me femijet, midis partnereve dhe te kolegeve me njeri-tjetrin,kane per baze aftesine per te krijuar dhe mbajtur lidhjet sociale.
Ne vitin 2000, Andrea Barteli dhe Semir Zeki te “University College” ne Londer, na dhane dy surpriza. E para, Ata gjeten nje zone relativisht te vogel ne trurin e njeriut qe aktivizohet kur personi ka rene ne dashuri. Supriza e dyte ishte se, zona trunoreaktive e personit te rene ne dashuri, nuk eshte e njejta zone qe aktivizohet ne gjendjet e tjera emocionale, siç eshte frika dhe ankthi.
Pjeset e trurit qe lidhen me dashurine, jane po ato zona qe jane pergjegjese per ndjenjen e mireqenies dhe me zonen qe jep euforine nga drogat, siç eshte kokaina. Keshtu truri i njerezve qe bien thelle ne dashuri, nuk duket si i atyre njerezve qe ndjejne emocione te forta, por ndryshe, ai duket si truri i atyre qe thithin kokaine. Me fjale te tjera, dashuria aktivizon te njejtat mekanizma neurale qe aktivizohen edhe gjate adiksionit me droga.
Dr. Young ka qejf te thote: “Ne jemi te adiktuar me dashurine”, ne vend qe te thote ne kemi rene ne dashuri .
Helen Fisher, nje kerkuese ne Universitetin e “Rutgers” dhe autore e nje libri te ri mbi dashurine, thote se ne kemi mundesi te frenojme ndjenjat e dashurise romantike, por vetem ne stadet e saj fillestare. Barna si Prozaku, qe ruajne nivelin e serotonines ne tru per nje kohe me te gjate se normalisht, jane te afta te largojne ndijimet romantike. Kjo do te thote se njerezit qe marrin terapi anti-depresive, mund te humbasin aftesine te bien ne dashuri.
Dashuria romantike eshte nje nga instinktet me te fuqishme ne bote. Ajo eshte me e fuqishme se uria, por mjafton pak serotonine dhe ajo mpihet.
Nje mendim qe meriton vemendje ne keto studime eshte fakti, se dashuria romantike eshte e paqendrueshme. Ajo eshte nje terren jo i mire per lindjen, kujdesin dhe rritjen e femijeve. Vetem ne lidhjet per kohe te gjate, ajo i lejon prinderit te bashkepunojne per lindjen dhe mirerritjen e femijve.
Per arsyen se tre sistemet e dashurise (epshi, dashuria pasionante dhe marredhenia e zgjatur) jane te pavarura, keto tre sisteme funksionojne ne menyre simultane, por ky funksionim ne te njejten kohe, ka pasoja te rrezikshme. Ashtu siç shpjegon Dr. Fisher: “Personi mund te perjetoje nje lidhje te zgjatur me nje partner, nderkohe qe perjeton dashuri romantike per dike tjeter dhe ndjen deshiren per te bere **** me nje partner te rastit”.
Kjo pavaresi do te thote se, eshte e mundur te dashurosh me shume se nje person ne nje kohe, nje situate kjo, qe çon ne xhelozi, ne tradhti dhe ne divorc. Rritet mundesia qe personi te perfshihet ne marredhenie te shumta (promiscuity) dhe ne poligami. E gjitha kjo rrit shanset per te pasur femije jashte marteses, qe prish keq te ardhmen gjenetike. Keto jane pasojat qe sjell dashuria romantike, sepse siç thote Dr. Fisher “Ne nuk jemi ndertuar te jemi te lumtur, por te riprodhojme”
2-Dashuria pasionante nuk zgjat shume.
Si eshte e mundur te shohesh nje person aq te bukur te Henen dhe 364 dite me pas, nje te Hene tjeter, ta shohesh kete bukuri te tretur?.
Me siguri qe personi nuk ka ndryshuar kaq shume. Ajo ka akoma po ato sy. Ajo ka po ate ze. Por tani, ai ze duket si i ngjirur, sikur ka nevoje per antibiotike, ose ju jeni ai qe u duhen antibiotiket, sepse partneri qe dikur e deshet dhe e lakmuat dhe qe reflektonte vetem drite, tani duket si nje infeksion i keq, qe vetem u lodh dhe u merr gjithe forcen.
Studimet ne te gjithe boten konfirmojne se pasioni, zakonisht, mbaron. Ky konkluzion eshte i pergjithshem. Mos u çudisni, disa kultura mendojne se, te zgjedhesh nje shok per gjithe jeten, eshte nje lloj budallalleku.
Marredhenia, shpesh, prishet pas 4 vjetesh. Pse? Sepse kaq vite duhen per te rritur nje femije nga nje infant. Me njehere sa femija nuk ka me nevoje per kujdes, per ushqim ai mund te lihet tek nena, tek motra, tek tezja, tek shoqja. اdo prind tani eshte i lire te takoje nje partner tjeter dhe te kete me shume partnere.
Po te flasim biologjikisht, arsyet pse dashuria romantike zvetenohet, gjenden ne menyren se si truri yne pergjigjet ndaj bollekut dhe fluksit te dopamines qe shoqeron pasionin dhe na ben te fluturojme. Perdoruesit e kokaines pershkruajne fenomenin e tolerances. Truri adoptohet ndaj marrjes me shumice te preparatit. Mundet qe neuronet humbasin ndjeshmerine dhe kane nevoje per me shume doza qe te japin gjendjen e kenaqesise. Pra, na duhet te marrin me shume pluhur “te çmuar “, po te flasim ne menyre metaforike.
Ndoshta eshte gje e mire qe romanca zbehet. Po qe se te gjithe do te ishim gjithmone te dehur nga romanca, nuk do te kishim hekurudha, ura, aeroplane, fakse, internet, fluturime kozmike, vaksina, televizion etj. Ne vend qe te zhvillonim teknologjine, qe ka karakterizuar kulturen humane, qe nga veglat e saj me te hershme, ne do te kishim vetem bonbone, buqeta lulesh dhe antikonceptive.
Ne qofte se ne dashurine romantike gjendja ndryshon nga prania e kimikateve dhe se po te njejtat kimikate sjellin euforine nga perdorimi i drogave, atehere ekspozimi ndaj ketyre kimikateve per kohe te gjate, do te çonte ne demtime psikologjike, siç ndodh me kokainen. Per te mos sjelle keto demtime, dashuria venitet, si nje mase vetembrojtese e organizmit.
Antropologet mendojne se romanca eshte per te sofistikuarit, ne klubet me kafe dhe vere cabernet, ose ne dhomat me zjarr bubulak ne oxhak. Ata me shume detyrime familjare dhe sociale jane shume te varfer per pasionin.
Nga sa thashe deri tani kuptohet se, dashuria romantike, nuk eshte garanci per marredhenie te qendrueshme martesore.
Si duhet te martohemi atehere, me dashuri apo me mbleseri?
Kesaj pyetje eshte veshtire t’i japesh nje pergjigje te prere, jo ose po. Njerezit do te vazhdojne te martohen edhe duke u dashuruar me pare, edhe me mbleseri dhe dashuria do te vije me vone. Gjithkush do te beje zgjidhjen e vet. Askush nuk ka te drejten te imponoje mendimin e tij. Gjithkush duhet te flase dhe edukoje me shembullit e vet.!!
