mondsha
Anëtar i ri
DY TE MUNDUR
tregim nga Ziko Ll. KAPURANI
Fredi kishte vite që ndiqte tufat erkëndëshme të çajit, por një të tillë, si e kësaj pasdite, nuk i kishte zënë syri. Ajo i ngjiste një sofre rreth së cilës mund t’i shtroheshin për darkë dhjetë barinj. E dalloi që larg si valëvitej në erë dhe iu afrua. Pa se tufa ngrihej në një thepisje masivi shkëmbor afër majës së malit ku nuk mund të shkelte këmba e njeriut. Nuk i trembej syri lehtë, por këtë radhë zunë t’i dridheshin këmbët para kohe. Kjo nga paramendimi se ndoshta s’do të mundte ta këpuste atë bukuri aq të rrallë. Nisi t’i rrahë zemra fort. I erdhi disa herë për rreth masivit të rrezikshëm. Në mes të greminës ngrihej ajo rrënjë bukurie, e cila duhet të ishte e paprekur ndonjëherë prej ditës që kishte mbirë. Kishte përpara mbretëreshën e virgjereshave. Lëshoi midis dy gurëve të bardhë krahun e çajit të mbledhur fije- fije. Pranë tij u ul dhe vetë. Ai duhej t’i shkonte patjetër asaj hijeshie, që asnjë tjetër s’kishte mundur të vinte dorë mbi ‘të. Po ajo rrëpirë e ashpër nuk kërkonte pak për këmbim të pasurisë së saj. Në pakujdesinë më të vogël drejt saj, njeriu mund të thyente qafën. Dhe kishte dy fëmijë të vegjel, një grua, një nënë që e prisnin. Ai ishte shtylla, po të binte ai, lëkundej e gjithë shtëpia. Ashtu, por familja nuk mbahej duke mbajtur duart lidhur, as duke u trembur nga hija, e cila ndjek besnike gjatë gjithë ditëve me diell e pa diell vetëm frikacakët. Ato fije çaji do të ishin shkaku, që, sapo të dilte në pazar të dielën, do t’ia rrëmbenin gjithë barrën e çajit. Do t’ia mbushnin kuletën me pesëdhjeçe. Ato pak ara ranishte, pa ujë, megjithë merakun ndaj tyre, nuk i jipnin dot bukën e përditëshmen. As kurbeti nuk i pëlqeu, por më mirë të themi, nuk i eci. E kthyen disa herë si të paligjshëm. Tek e fundit, Fredi ishte nga ata që e nxirrte bukën edhe majë shkëmbit. Pak më fukara, po në strehëzën e tij. اaji i sillte një të ardhur të mjaftueshme. Pastaj, ishte në malet e tij, në erën e tij, nën gunën e tij.
Për një çast mendoi të lidhej me rripin e mezit pas qafës së një shkëmbi, i cili mbaronte në sofrën e lakmuar të tufës erëmirë. T’i vinte nga sipër. Si zog. Shumë shpejt ndërroi mëndje, mbasi rripi nuk ishte veçse pesë pëllëmbë. Pastaj ishte dhe mjaft i vjetër, i ngrënë nëpër vrima, i gatshëm të këputej. Dhe pse nuk ia hante syri, nuk hiqte dorë nga dëshira. “Syri është gjithmonë frikacak, nuk i duhet besuar dhe shumë,” mendoi. Do të varej me dhëmbë e thonj nga ndonjë anë për t’i vajtur asaj barishte, e cila i merrte pamje nga më të ndryshmet. Pak e nga pak po i merrte nurin e një zonje të bukur, belkëputur, e cila përkulej sa në një krah, në tjetrin sikur desh t’i shmangej puthjes së erës. Do të ishte ai, Fredi i sholleve të grisura, që do ta këpuste. Do t’i shijonte aromën, bukurinë. Do ta puthte, do ta shtrëngonte nën krah, do ta ndante tufëza, tufëza, do t’ua lidhte belin me kulmak. Do të çmëndte gjithë pazarin. Do t’i tundte në erë duke thirrur: “اaj Gramozi, çaj Gramozi! اaj kundër gripit, kundër ftohjes! اaji i jetës!” Si ajo punë! Dhe do ishte dimër, ngricë. Me kokën në jakë, të gjithë do vraponin drejt tij. Por, së pari, të mirrte guximin e t’i vinte asaj tufeje magjike. Do t’i shkonte patjetër. Kështu e kishte pësuar ai dhe me zonjën që tani merr për natë nën çarçaf. Ajo mbahej më të lartë, nuk binte me asgjë në duart e tij. Po Fredi nuk iu nda, e ku nuk e ndoqi gjersa e rrëzoi, e vuri poshtë. Edhe kjo virgjëri në rrëpirë tani duhej të binte në dorë të tij. Sapo kishte hapur lulet, megjithëse korriku i kishte futur këmbët prej dy javësh. Kreshtë mali këtu. Dielli nuk është ai i fushës. Tjetër se lind më parë se kudo në botën tjetër dhe ikën më vonë. Këtu rrezet i thyen një veri i hollë, i cili nuk di të pushojë njëherë. Ai vjen që larg, ndoshta nga Antraktida.
Mbi kokë të tij papritur rrëshqiti një hije. Një shpejtësi e frikëshme. Kërcënuese. Instiktivisht uli kokën. Një zog midis shqiponjës dhe skifterit pasi i kaloi mbi kokë, qëndroi mbi shkëmbin e tufës së çajit. U panë të dy sy më sy, më shumë si dy kundërshtarë, se sa si dy kureshtarë për të njohur njëri tjetrin. Ishte gati një armiqësi e fshehtë. Dukej sikur do dilnin në duel për të njëjtën të dashur. Fredi, si padashur, mori një gur dhe ia fërshëlleu shpendit mbi kokë. Zogu u tremb. Me një kërcim u fsheh në një vrimë në mes të shkëmbit. Herë mbas herë nxirrte kokën nga vrima me një vështrim kërcënues ndaj njeriut. Njeriu kuptoi se shpendi ishte pronari i asaj gremine dhe, me sa dukej, do ta mbronte me çdo kusht. Tani nuk ishte më rrëpira pengesa për të këputur tufën e artë, por një zog i egërsuar, i vendosur, i kthyer në një ushtar i betuar me atdhedashurinë të rrënjosur në mishin e tij. “ Atje do të ketë folenë grabitqari,” mendoi Fredi. “Më duhet t’i jap të kuptojë se unë nuk kam asgjë me ‘të dhe të vegjëlit e tij.” Po si t’ia shpjegonte këtë një shpendi të lartësive të mëdha, që kurrë nuk ishte bërë mik me njeriun? Ishin të dy të ngjashëm: shpendë të lartësive, kokëfortë, këmbëngulës në qëllimin e tyre. Askush nuk bënte pas. Njeriu mund të bënte dhe tjetrën, të merrte çiften dhe ta hiqte qafe. Kjo nuk ishte e rrugës, bile ishte poshtëruese për një njeri që dashuron natyrën, që jeton në gjirin e saj. Të ndeshej ballë për ballë me një shpend grabitqar, këtë s’e kishte dëgjuar. Po sikur shpendi ta rrëmbente në thonjt’ e tij dhe ta ngrinte si ljepur në qiell? E mbushi mëndjen se shpendi nuk do të ishte kurrë më i fortë se ai. Po të shkonte puna gjer atje sa të përleshen, le të bëhej edhe ajo. Fredi do ta shqyejë shpendin e pabindur. Do t’i tregonte se në këto male ishte zot ai, një krijesë zoti me emrin Njeri. Në fund të fundit do luftonte për bukën e përditëshme të fëmijve. Në greminën shkëmbore dalloi disa të çara. Do të vendoste atje këmbët dhe duart do t’i zinte pas disa xhufkave me barishte. Do të bëhej një me ashpërsinë e thepisur. Do t’i ngjitej nga poshtë. E ç’do t’i bënte një zog njeriut? Nga ana tjetër shpendit i dukej se i preknin atdheun. Ndoshta dhe familjen. U tremb pësëri. Ndër mënd i shkoi një thënie e famëshme e një njeriu të dëgjuar. I huaj tjetri. I kishte parë monumentin në një revistë, monument në mes të një kryeqyteti europian: “Për dashurinë jap jetën, për atdheun jap dashurinë.” Shumë bukur. Sidoqoftë kohërat ndryshuan. Tani njerzit ndjekin jetën, atdheu mbetet vetëm një pikë malli. Po e di Zogu këtë? E di se njeriu për atdheun kujtohet rrallë? Njerzit kështu e kanë në këto kohra të reja. Flenë me kë t’i zerë nata. Të shkelin fjalën e kanë për të rrugës. Po shpendët? Shpendët janë akoma afër natyrës. I la të gjitha dyshimet mënjanë. U ngrit, më mirë brofi menjëherë në këmbë dhe me një kërcim të shkathët i hodhi dorën një xhufke bari në përpjekje për t’i vajtur tufës provokuese. Këmbën e djathtë e mbërtheu në një të çarë si ta kishte kthetër ketri. Pastaj një përpjekje tjetër për më lart. Në një kërcim tjetër dhe gishtat do t’i preknin në fijet e para të çajit. Zogu me kreshtën pëndore ngritur gjëmb, lëshoi një klithmë tmerruese, ankthi. Nuk ngurroi t’i hedhë kthetrat në shpinë të njeriut duke i grisur këmishën dhe duke i lënë gërvishtje të thella në shpinë. Mandej u ngrit lart, shumë lart. Humbi në hapësirë. Ndërsa shpëndi u ngrit lart, Fredi humbi duke shkarë tatëpjetë në një përplasje nëpër gurë. Ishin dy të keqkuptuar. Dy trima të trembur. Të trembur dualën nga vrima e shkëmbit edhe katër zogj të vegjël. Të gjithë së bashku lëshuan një vikamë të sertë duke hapur gojën të gatshëm për sulm. Ndoshta për të kërkuar ndihmë. Njeriu i malit pak e nga pak, duke u zvarritur bëri të largohej nga ai rrezik. Por nuk mundi as dy hapa. Zogu që një çast më parë kishte humbur në qiell, tani kthehet me forcë dhe egërsi të dyfishtë. I hedh kthetrat në sup dhe u dha krahëve me forcë për ta ngritur kundërshtarin lart. Nuk mundi ta lëvizë, por as iu nda. Fredi instiktivisht i hodhi dorën në qafën e hollë të shpendit. Ia shtërngoi aq fort, sa tjetri lëshoi një zë mbytës duke iu varur i gjithi në krahun e tendosur e duke u munduar të luftojë me kthetra. Nuk e zgjati më shumë, por me sa i hante krahu, Fredi e përplasi zogun pas shkëmbit. Kur mendoi se gjithçka kishte mbaruar, ajrori i plagosur nuk e pranoi humbjen. Ai u lëshua plumb e i nguli një sqep të mprehtë në kapakun e syrit të majtë. Atëhere shpendi ndjeu se krahët ia mbërthyen çengelat e duarve të armikut të tij. Bëri t’ishkëputej, por nuk mundi. Njeriu e kishte vënë nën gju për t’i dhënë fund kësaj beteje duke e shtypur kundërshtarin përfundimisht.
Nuk ndodhi kjo. Papritur shpendi ndjeu në qafë një dorë të butë, miqësore t’i ledhatonte pendët e ngritura gjëmb. Bashkë me këtë mirësi ai ndjeu disa fjalë të pakuptueshme për shpendët e egër. Megjithatë kuptoi se tjetri e falte dhe kërkonte paqe, një paqe, e cila i kushtonte shumë zogut: humbjes së atdheut të tij. Kështu e kuptoi shpendi i maleve. Përfitoi nga kjo dobësi e njeriut dhe me një lëvizje të shkathët iu shmang mbërthimit. Nuk ngurroi t’i sulej pushtuesit me një urrejtje të thellë, me këlthitje dëshpëruese. Mundi ta shkëputë nga toka mbi dy metra, por jo më shumë. E lëshoi nga ajo lartësi duke e ndjekur nga pas për ta ngritur përsëri, ndoshta më lart, për ta lëshuar mbi rrëpirë. Në çastin kur bëhej gati ta rrëmbente Fredi bëri një lëvizje vetëmbrojtëse dhe shpendi u gjend përsëri i mbërthyer në forcën e krahut, e madhështisë njerëzore.
- Po të fal edhe njëherë!- i thirri Fredi,- më nuk të fal! Nuk të kërkoj folenë, as zogjtë, kërkoj vetëm bukën e fëmijëve të mi, çajin që mban të mbërthyer! Ai nuk të takon ty, se për ty ai nuk është gjë, ndoshta një stoli! Kërkoj një marrëveshje midis nesh! – dhe e lëshoi përsëri kundërshtarin.
Ajrori i maleve më në fund iu duk se nuk kishte të bënte me një armik të vërtetë, porse me një farë miku që kërkonte paqe, mundet dhe pa ndonjë kusht rëndues mbi ‘të. Megjithatë nuk ishte i sigurtë. Humbi përsëri në hapësirën qiellore, por këtë radhë disi i rënduar. Fredi, ashtu i dalë nga përleshja siç ishte, vuri re se zogut njeri krah i rrinte i varur. I erdhi keq. Ishte ai shkaktari që i preu krahun. I preu kaltërsitë, përpjekjet për të jetuar. E bëri invalid. Dhe jeta në male ishte e vështirë. Dhe e priste me padurim të kthehej.
Vonoi. Kthimi i tij kësaj radhe ishte një ushtri e tërë, e ngjashme me një re të zymtë, e gatëshme për t’u shkarkuar nga mbingarkesa e urrejtjes ndaj pushtuesit. Reja erdhi duke u ulur mengadalë mbi shkëmbin ku dualën zogjt’ e vegjël. Shpendi i plagosur këtë radhë nuk kishte ndër mënt të luftonte më. Ai bëri rrugë. Siç duket, u pendua. Mundohej të fshihte dhimbjen. Suita e tij rrëmbeu të vegjëlit në kthetra dhe iku. Fredi ndjeu një goditje në lugë të zemrës. Ai ngriti duart lart dhe thirri me sa kishte në kokë:
- Mos, mos ikni! Ju lutem! Kthehuni në atdheun tuaj! Po ikij unë, ja, po largohem!- Dhe u dha këmbëve tatëpjetë.
Po skuadra e zogjve malorë nuk dëgjonte më. Ajo u ngrit lart, shumë lart. Pak e nga pak shtëllunga e reve të saj u kthye në një mjegull e shtyrë nga një veri që erdhi poshtë nga lugina. Iku. Kushedi ku. Mërgoi. E lanë shpendët shtëpinë e tyre. Fredi i ndoqi me sy derisa ata nuk dukeshin më. Ndjeu në faqe ngrohtësinë e lotëve të pendimit, të dhimbjes.
- O perëndi!- thirri me sy drejt qiellit.- E kthe prapa mikun tim! Ka përleshje dhe midis miqve, por jo ndarje!
Zëri i tij ushtoi gjer përtej, por zogjtë nuk u kthyen. Njeriu ktheu sytë nga ajo tufë e mrekullueshme çaji. “Bukuri vrasësë” psherëtiu nëpër dhëmbë. Nuk e urreu. Ajo ishte prapë e bukur, atje në mes të shkëmbinjve. Po nuk u kthye ta këpuste. Iu duk një bukë e hidhur. Shumë e hidhur. Kokëvarur mbi gjoks, ndjeu se ai dhe shpendi ishin dy të mundur. A do të shiheshin më vallë, të nënshkruanin paqen, fitoren?