Ceshtja e vullnetit te lire v determinizmit eshte nje nga ato ceshtje qe i ka shqetesuar dhe i ka vene ne mendime filozofet per shekuj me rradhe. Disa besojne qe njerezit kane aftesine per te perdorur vullnetin e lire ndersa disa te tjere besojne qe veprimet e njerezve kane te bejne me determinizmin dhe ne kte menyre nqfse njerezit ndjekin ligjin e natyres nuk mund te thuhet qe ata kane vullnet te lire.
Koncepti i vullnetit te lire thote qe njerezit jane te afte te bejne zgjedhje te lira dhe te pafrenuara nga situata te jashtme, nga fati ose nga vullneti hyjnor. Ndersa determinizmi ka kuptime te ndryshme: 1) Njera prej teorive thote qe ngjarjet e te ardhmes bazohen ne ngjarjet e te shkuares 2) Nje tjeter thote qe te te gjitha sjelljet, besimet dhe deshirat e njerzve jane te vendosura nga gjenet e tyre. 3) Dhe e fundit thote qe zoti percakton ate qe ne bejme.
Jane edhe ca te tjere qe besojne qe vullneti i lire dhe determinizmi jane te pajtueshem me njeri tjetrin. Pra njeriu ben zgjedhje te lira por kto zgjedhje prape se prape jane te percaktuara nga ngjarje dhe ndikime te meparshme. Schopenhauer ka nje shprehje ku thuhet "Njeriu mund te bej ate cka deshiron por nuk mund te deshiroj ate cka deshiron."
Ajo cka ne besojme (vullnetin e lire ose determinizmin) ka komplikime etike pasi nqfse ne besojme qe njerezit nuk kane vullnet te lire, atehere i bie qe edhe zgjedhjet dhe veprimet tona nuk mund te jene imorale pasi nuk varen nga ne dhe jane te percaktuara me perpara se ne te veprojme.
Ju si mendoni? A kane njerezit plotesisht nje vullnet te lire? Apo jemi thjesht si makineri, te kontrolluar nga dicka tjeter dhe ne vetem reagojme ndaj asaj qe na eshte paracaktuar?
Koncepti i vullnetit te lire thote qe njerezit jane te afte te bejne zgjedhje te lira dhe te pafrenuara nga situata te jashtme, nga fati ose nga vullneti hyjnor. Ndersa determinizmi ka kuptime te ndryshme: 1) Njera prej teorive thote qe ngjarjet e te ardhmes bazohen ne ngjarjet e te shkuares 2) Nje tjeter thote qe te te gjitha sjelljet, besimet dhe deshirat e njerzve jane te vendosura nga gjenet e tyre. 3) Dhe e fundit thote qe zoti percakton ate qe ne bejme.
Jane edhe ca te tjere qe besojne qe vullneti i lire dhe determinizmi jane te pajtueshem me njeri tjetrin. Pra njeriu ben zgjedhje te lira por kto zgjedhje prape se prape jane te percaktuara nga ngjarje dhe ndikime te meparshme. Schopenhauer ka nje shprehje ku thuhet "Njeriu mund te bej ate cka deshiron por nuk mund te deshiroj ate cka deshiron."
Ajo cka ne besojme (vullnetin e lire ose determinizmin) ka komplikime etike pasi nqfse ne besojme qe njerezit nuk kane vullnet te lire, atehere i bie qe edhe zgjedhjet dhe veprimet tona nuk mund te jene imorale pasi nuk varen nga ne dhe jane te percaktuara me perpara se ne te veprojme.
Ju si mendoni? A kane njerezit plotesisht nje vullnet te lire? Apo jemi thjesht si makineri, te kontrolluar nga dicka tjeter dhe ne vetem reagojme ndaj asaj qe na eshte paracaktuar?