Qentë endacakë bartin sëmundje ngjitëse, shkaktojnë degradim urban, aksidente rrugore, dhe kështu me radhë. Dhe, më pak e dukshme por (shumë) me vlerë të përmendet, është ana tjetër e tregimit: jeta si qen endacak është një shumë e dhimbshme dhe e shkurtër.
Dikush mund të pyes veten pse dikush duhet të shqetësohet për kafshët endacake në Kosovë. Një mënyrë e parë për të marrë përgjigje për këtë, do të ishte të pyesnit vetë kosovarët. Në të vërtetë, sipas raportit të Safeworld të vitit 2011, shqetësimi për qentë endacakë është kërcënimi i tretë më i perceptuar në mesin e tyre, më shumë sesa, për shembull, krimi dhe korrupsioni Dhe, është e vështirë të thuhet se kosovarët janë vetë fajtor për këtë. Qentë endacakë bartin sëmundje ngjitëse, shkaktojnë degradim urban, aksidente rrugore, dhe kështu me radhë. Dhe, më pak e dukshme por (shumë) me vlerë të përmendet, është ana tjetër e tregimit: jeta si qen endacak është një shumë e dhimbshme dhe e shkurtër. Dhe, sigurisht, qen endacak në Kosovë ka shumë.
Nga ana tjetër, shumica e njerëzve në Kosovë ndoshta e injorojnë faktin se "zgjidhja" më e përhapur e problemit në vend, përkatësisht vrasja e tyre, është e paefektshme dhe poashtu barbare. Autori i këtij shkrimi ka pasur mundësi të shohë se çfarë dhimbje është kur vritet një qen me armë, dhe ai është goxha i sigurt se nëse dikush mund të dëshmojë për këtë gjë, atëherë shumica e mbështetësve të kësaj zgjidhjeje do të ndryshonin mendje. Në të vërtetë, nuk ka gjasa që një qen i goditur nga plumbi i gjuetarit të vdesë menjëherë: në të shumtën e rasteve, ata kalojnë një kohë të gjatë në agoni e dhimbje. Pra, si u tha më parë, kjo është një qasje joefektive. Në të vërtetë, ata mund të riprodhohen me një ritëm shumë më të shpejtë në krahasim me mundësitë e juaja për t’i eliminuar ata, dhe në fund të ditës rezultati i vetëm që ju merrni me eliminim e tyre është lirimi i burimeve që qentë nga zonat fqinje së shpejti do të zbulojnë dhe shfrytëzojnë, duke populluar përsëri zonat e "spastruara".
Një zgjidhje shumë më efektive ekziston dhe ajo tashmë ka dhënë rezultate të mira në disa vende evropiane. Ajo është e njohur me akronimin mjaft enigmatik të CNVR (Catch Neuter Vaccinate Release) ose TNR (Bukurosh Neuter Release): në thelb, kafsha kapet, sterilizohet dhe vaksinohet nga një veteriner, dhe pastaj përsëri lirohet pasi i vihet etiketa (për të mos e kapur prapë). Në këtë mënyrë, rreziku i sëmundjeve pothuajse eliminohet, dhe qeni nuk mund të riprodhojë, procedurë që e mban nën kontroll shtimin e racës së qenve. Kjo mund të tingëllojë e çuditshme, por ka suskes, dhe kjo është politika e vetme e rekomanduar nga të gjitha organizatat ndërkombëtare që merren me mirëqenien e kafshëve.
Miqtë e kafshëve të Kosovës (AFKosovo) është OJQ e themeluar në vitin 2011 në Prishtinë nga vullnetarë vendorë dhe ndërkombëtarë të prirur për "të përmirësuar mirëqenien e kafshëve në Kosovë dhe për të reduktuar popullsinë e kafshëve endacake në mënyrë humane". Ndër aktivitetet e saj të ndryshme, AFKosovo në mënyrë aktive lobon për të bindur të gjitha komunat e Republikës së Kosovës të miratojnë një CNVR politika dhe për t'i dhënë fund vrasjes së qenve endacakë. Rezultatet e arritura në vetëm më pak se një vit të veprimtarisë janë me të vërtetë inkurajuese, dhe OJQ-ja tashmë ka dhënë disa rezultate impresionuese, ndër të cilat edhe dhënia fund e vrasjeve të qenve endacakë në Komunën e Prishtinës. Ky rezultat u arrit pas një mobilizimi i cili për të nënshkruar një kërkesë nga më shumë se 10.000 njerëz, e cila kulmoi me një demonstratë në qytetin e Prishtinës, në korrik 2011, që u përcoll me vëmendje edhe nga mediet.
Por aktivitetet e AFKosovo nuk janë të kufizuara vetëm në lobimin për miratimin e politikës CNVR. Në të vërtetë, është e qartë se çdo zgjidhje e këtij lloji do të përmirësojë situatën, por nuk do të zgjidhë problemin. Në fund të fundit, një qen endacak mbetet ende i tillë, edhepse pas trajtimit, është më i shëndoshë. Gjithsesi, kjo paraqet situatë të vështirë, pasi qentë janë një racë e zbutur dhe si të tillë nuk janë të mësuar të jetojnë jashtë qytetit ose vendeve ku ka më pak njerëz. Kjo është arsyeja pse AFKosovo gjithashtu drejton një fushatë për birësimin e kafshëve endacake: qentë dhe macet e gjetura në rrugë janë të sterilizuara dhe të vaksinuara, por edhe nën përkujdesjen e vullnetarëve të AFKosovo derisa ato të gjejnë një shtëpi të re. Por edhe ky është një veprim që nuk do të ndryshojë rrënjësisht situatën: ajo që vërtet është e nevojshme është kultura e pronësisë së një kafshme shtëpiake. Në të vërtetë, në Kosovë, mbajtja e kafshëve shtëpiake është në rritje, megjithëse kjo është shpesh e kufizuar për racat të cilave iu dihet prejardhja. Për më tepër, shpesh ekziston vetëdije e kufizuar, edhe për faktin se një kafshë është para së gjithash qenie e gjallë. Kjo do të thotë se shumë shpesh qentë nuk vaksinohen (dhe kështu shkaktojnë sëmundje të njerëzit dhe kafshët), nuk bëhen shterpë (një qen femër të së cilës nuk i hiqen ovaret, shoku i saj dhe këlyshët e saj mund të shtojnë 67,000 sish për gjashtë vjet), dhe në rastin më dramatik, ato mund të jenë të braktisur (kjo do të thotë, kjo punë merr kohë dhe përsëri nuk ka kontroll mbi ta). Në fund të ditës, kjo do të thotë më shumë qen të pakënaqur në rrugë, dhe më shumë probleme dhe kërcënime lidhur me ta. Për të adresuar këtë situatë në mënyrë drastike, AFKosovo është duke zbatuar një program kombëtar edukativ, me shpërndarjen e fletëpalosjeve, ngjarjet publike dhe aktivitetet në shkollat e Kosovës, për të zgjidhur problemin e qenve endacakë duke adresuar problemin nga rrënja: pra duke marrë përgjegjësinë.
Nga Francesco Caberlin