Nga Ylli Demneri
I dashur mik,
Nuk dua të bëj apologjinë e dialektit tiranas, sepse edhe unë, ashtu si ti, mendoj se nuk është më i bukuri, por e kam parë atë më tepër si një shenjë rezistence.
Gjatë periudhës së diktaturës, në momente të caktuara dhe për subjekte të caktuara, vija re që disa qytetarë tiranas e rëndonin të folurën e tyre për ta diferencuar nga e folura zyrtare që ishte e mbushur me fraza të thata politike. Kur këto fraza dilnin nga goja e tyre, por tashmë të veshura me dialektin tiranas, merrnin një ngjyrim qesharak. Frazat e Marksit apo Enverit e humbisnin seriozitetin.
Në përgjithësi, mendësia komuniste, bashkë me frazeologjinë e saj, ka qenë si mish i huaj në mendësinë dhe frazologjinë e tiranasve. Lidhja e tyre me komunistët u bë vetëm gjatë Luftës për çlirim. Me vendosjen e diktaturës, ajo mbeti sipërfaqësore, u pa më tepër si një domosdoshmëri për të mbijetuar. Me dhjetra familje tiranasish, që gjatë Luftës dhanë një ndihmë të jashtëzakonshme, më vonë u tërhoqën krejt nga politika, duke ushtruar profesionet e tyre. Sigurisht që mes tyre ka patur edhe përjashtime. Mund të përmendja edhe emra kriminelësh, por nuk është vendi.
Këtë shpërfytyrim e shpreh shumë bukur Sefer Daja:
Kur e hudh farën e keqe,
Ene del naj shejton me bisht,
S’ka qelbsinë mo të keqe,
Se nji tironc kamunist.
Ajo që më ka pëlqyer në humorin e tiranasve është tallja me veten. Kjo u jep atyre lirinë për t’u tallur me të tjerët dhe gjithmonë duke luajtur rolin e shejtan-budallait. Të atij që nuk kupton mirë, jo për fajin e tjetrit, por për fajin e tij. Dhe sa më i theksuar të jetë ky rol, aq më i hidhur bëhet edhe helmi.
Në dhomën e miqve, apo Odën e madhe, siç e quanim ne, sa herë kam qeshur me historitë që tregonin pleqtë e plakat që vinin për të pirë kafe me gjyshen. Nuk ishin vetëm situatat dhe personazhet që më kalonin para syve, por edhe fjalët e frazat që i ndërtonin ato.
Kurrë nuk e kisha menduar që tani, pas kaq vitesh, i ndodhur në vend të huaj, shprehjet dhe humori i atyre pleqve e plakave tiranase do të kishte qenë i regjistruar në mendjen time si në një hard disc.
Në ato muhabete plakash kalonin të gjithë; që nga diktatori, të cilit nuk i përmendej kurrë emri (por që me një të luajtur të syrit kuptohej se për cilin bëhej fjalë), e deri te historitë mes nuseve e vjehrrave.
Ishin këto histori gojore plot humor, por herë-herë edhe dramatike, që në fëmijërinë time zëvendësonin televizorin.
Le te jete kjo teme per dekime mbi Tironen.
I dashur mik,
Nuk dua të bëj apologjinë e dialektit tiranas, sepse edhe unë, ashtu si ti, mendoj se nuk është më i bukuri, por e kam parë atë më tepër si një shenjë rezistence.
Gjatë periudhës së diktaturës, në momente të caktuara dhe për subjekte të caktuara, vija re që disa qytetarë tiranas e rëndonin të folurën e tyre për ta diferencuar nga e folura zyrtare që ishte e mbushur me fraza të thata politike. Kur këto fraza dilnin nga goja e tyre, por tashmë të veshura me dialektin tiranas, merrnin një ngjyrim qesharak. Frazat e Marksit apo Enverit e humbisnin seriozitetin.
Në përgjithësi, mendësia komuniste, bashkë me frazeologjinë e saj, ka qenë si mish i huaj në mendësinë dhe frazologjinë e tiranasve. Lidhja e tyre me komunistët u bë vetëm gjatë Luftës për çlirim. Me vendosjen e diktaturës, ajo mbeti sipërfaqësore, u pa më tepër si një domosdoshmëri për të mbijetuar. Me dhjetra familje tiranasish, që gjatë Luftës dhanë një ndihmë të jashtëzakonshme, më vonë u tërhoqën krejt nga politika, duke ushtruar profesionet e tyre. Sigurisht që mes tyre ka patur edhe përjashtime. Mund të përmendja edhe emra kriminelësh, por nuk është vendi.
Këtë shpërfytyrim e shpreh shumë bukur Sefer Daja:
Kur e hudh farën e keqe,
Ene del naj shejton me bisht,
S’ka qelbsinë mo të keqe,
Se nji tironc kamunist.
Ajo që më ka pëlqyer në humorin e tiranasve është tallja me veten. Kjo u jep atyre lirinë për t’u tallur me të tjerët dhe gjithmonë duke luajtur rolin e shejtan-budallait. Të atij që nuk kupton mirë, jo për fajin e tjetrit, por për fajin e tij. Dhe sa më i theksuar të jetë ky rol, aq më i hidhur bëhet edhe helmi.
Në dhomën e miqve, apo Odën e madhe, siç e quanim ne, sa herë kam qeshur me historitë që tregonin pleqtë e plakat që vinin për të pirë kafe me gjyshen. Nuk ishin vetëm situatat dhe personazhet që më kalonin para syve, por edhe fjalët e frazat që i ndërtonin ato.
Kurrë nuk e kisha menduar që tani, pas kaq vitesh, i ndodhur në vend të huaj, shprehjet dhe humori i atyre pleqve e plakave tiranase do të kishte qenë i regjistruar në mendjen time si në një hard disc.
Në ato muhabete plakash kalonin të gjithë; që nga diktatori, të cilit nuk i përmendej kurrë emri (por që me një të luajtur të syrit kuptohej se për cilin bëhej fjalë), e deri te historitë mes nuseve e vjehrrave.
Ishin këto histori gojore plot humor, por herë-herë edhe dramatike, që në fëmijërinë time zëvendësonin televizorin.
Le te jete kjo teme per dekime mbi Tironen.
Redaktimi i fundit:
