Procedura kontestimore

Ema

Antar Aktiv

• Jul 18, 2008

• #1

Subjektet (pjesemarresit) ne procesin kontestimor

Kontesti jur-civil lind mes dy personave.
Cilesine e paleve ata e fitojne ne momentin e paraqitjes se padise ne Gjykate
Per ekzistimin e proc. Kont. Nevojitet ekzistimi I tri subjekteve:
Palet (2, I padituri dhe paditesi)
Gjykata
Paditesi me padi e cakton palen e paditur.
Pervec subjekteve te permendura qe jane te domosdoshme ne proc. Kont. Mund te paraqiten perfaqesuesit e paleve, prokurori public dhe nderhyresit.
Deshmitaret, eksperti, interpreti dhe procesmbajtesi konsiderohen subjekte ndihmese.
te siperpermendurit konsiderohen pjesemarres te Proc.K. ne kuptimin e gjere.

Ne grupin e dyte bejne pjese subjektet, veprimet e te cilave nuk prodhojne efekte ndaj tyre vecse ndaj paleve dhe gjykates (subjekte sekundare).
Subjektet ndihmese (deshmitaret, ekspertet, interpretet, procesmbajtesit) perbejne grup me vete.

Gjykatat dhe juridiksioni gjyqesor
Me juridiksion kuptojme gjithe aktivitetin e drejtuar kah realizimi dhe mbrojtja e sistemit te parapare materialo-jur. (K. I gjere)
Me juridiksion kuptojme aktivitetin gjyqesor qe perbehet nga konstatimi se cka eshte e drejte ne rastin konkret, e ne rast nevoje edhe nga ekzekutimi I vendimeve te gjykatave. (k.i ngushte)

Fjala juridiksion rrjedh nga fjala latine IUS DICERE, qe dmth zbatim ligji ose thenie ligji, shqiptim ligji.

Funksionin gjyqesor ne shtetin tone e ushtrojne gjykatat e rregullta si organe te pushtetit shteteror dhe gjykatat joshteterore te cilat per kah natyra e tyre jane organe shteterore.

Gjykatat e rregullta
Vendosin:
Per raportet themelore personale, per te drejtat dhe detyrat e qytetareve dhe per te drejten dhe detyrat politikp-shoqeore.
shqiptojne denime + caktojne masa kunrejt kryesve VP dhe veprave tjera te denushme te parapara me ligj.
vendosin per ligjshmerine e akteve konkrete te organeve shteterore dhe te organizatave qe ushtrojne autorizime publike/
zgjidhin konteste ne raport pasurore dhe te punes, nese zgjidhja e tyre nuk u eshte besuar gjykatave joshteterore.
vendosin per raporte tjera nese nje gje e tille eshte parapa me lilgj.

Gjykatat joshteterore (shoqerore)
Themelohen si gjykata te zgjedhura (arbitrazhe) dhe si keshilla te pajtimit.

Parimet themelore per organizim dhe veprim te gjykatave te rregullta
GJRr. Krahas gjykatave joshteterore e ushtrojne funksionin gjyqesor pavarsisht nga organet e tjera shteterore duke gjykuar ne baze te kushtetutes dhe aktave tjera te pergjithshme.
GJRr themelohen me ligj.
Kompetenca e tyre, perberja, organizimi dhe procedura sipas te ciles veprojn caktohet me ligj.

Gjygjtaret dhe gjyqtaret porot
Zgjedhja dhe emrimi- ne sisitemin gjyqesor sis gjyq e ushtrojne gjyq dhe qytetaret ne cilesi te gjyqtareve, apo ne cilesi te gjyqtareve porot. Gjyqtar mund te zgjedhet personi I cili e ka shtetesin e vendit tone, moshen madhore, fakultetin juridik te kryer, kualitete e larta morale dhe pervojen e duhur ne punet juridike.
Pwr gjyqtar te gjykates komunale, te qarkut dhe ekonomike te qarkut mund te zgjedhen kandidatet qe pervec kushteve te permendura kane te dhene provimin e jurisprudences.
Gjyqtare te gjykates supreme te kosoves mudn te zgjedhen vetem juristet e dalluar, puna e me parshme e te cileve eshte garanci e mjaftueshme se me sukses do ta ushtrojne funksionin e gjyqtarit te kesaj gjykate.
Gjyqtar porot mund te zgjedhet personi qe ka shtetesi te vendit tone, moshen madhore dhe kualitete te larta per ushtrimin e detyres se gjyqtarit porot.

Pavaresia e gjyqtareve
Shprehet drpdr edhe perms pavaresise se vet gjykates. Kur e interpreton dhe e zbaton ligjin gjyqtari nuk I nenshtrohet askujt.
Ligjshmeria dhe objektiviteti ne punen e gjyqtareve sigurohet duke u krijuar ambjent I volitshem I punes I cili eviton ndikimin negative qe mund te vi nga jasht, por edhe per shkak te dobesive subjective qe mund ti kete vet gjyqtari.

Pergjegjesia e gjyqtareve
Gjyqtari ka te drejte dhe detyre te ruaj kushtetutshmerin dhe ligjshmerine si dhe ti mbroje te drejtat dhe lirit e qytetareve. Ai ka detyr te ruaje autoritetin dhe reputacionin qe e gezon institucioni I gjykates.
Largimi nga detyra dhe shkarkimi I gjyqtarit
kerkesa e gjyqtarit qe te shkarkohet nga funksioni
konstatimi se gjyqtari nuk I ka plotesu kushtet per nje gje te tille
zgjedhja prap si gjyqtar ne gjykaten tjeter apo emrimi ne ndonje detyre tjeter
denimi me burg pa kusht mbi 6 muaj per shkak te cilesdo veper penale
konstatimi se gjyqtari eshte ber I papaershtatshem ne pikpamje morale
konstatimi se gjyqtari nuk ka aftesi per kryerjen e detyres ose ate e kryen parregullisht
konstatimi I komisionit shendetesor se gjyqtari per shkaqe shendetesore nuk ka aftesi qe me tutje ta ushtroje funksionin e gjyqtarit.
Perberja e gjykates
Me ane te dispozitave per perberjen e gjykates parashihet se kush e jep vendimin, trupi gjykues (kolegji) apo gjyqtari I vetem (individual)
Me dispozita te tilla njeherish partashihet se kur vendos trupi gjykues, a e perbejne ate vetem gjytaret preofesional apo edhe GJ porot.
Ne sistemin tone juridik eshte pranuar parimi se gjykatat gjykojne ne trup gjykues, e vetem ne raste te parashikuara me ligj nga gjyqtari I vetem.

Perberja e gjykates ne shkalle te pare
Gjyqtari I vetem eshte competent per zgjidhjen e kontesteve pasuroro-juridike, vlera e te cilave nuk e kalon ate te caktuar me ligj. Ai eshte competent edhe per zgjidhjen e kontesteve ne lidhje me posedimin.
Perberja e gjykates ne shkalle te dyte
Gjithmone vendos ne trup gjykus I cili perbehet prej 3 gjyqtareve professional. Kjo perberje eshte parapar per rastet net e cilat sipas mjetit te goditjes vendoset ne séance te mbyllur te trupit gjykues. Ndersa kur vendos ne séance per shyqrtimin public te çeshtjes trupi gjykues perbehet prej 2 gjyqtareve professional dhe tre porot.
Perberja e gjykates supreme kur vendos per mjetet e goditjes me mjete te jashtezakonshme
Kur vendos per revizionin apo per kerkesen per mbrojtjen e ligjshmeris trupin gjykues e perbejen 5 gjyqtar professional
Kryetari I trupit gjykues
Ne qeshtjet juridike net e cilat vendos trupi gjykues I gjykates se shkalles se pare LPK kompetenc I parasheh kryetarit te saj.
Kryetari I gjykates
Eshte competent te vendos per rekuzimin dhe perjashtimin e gjyqtarit nga gjykimi I qeshtjes konkrete si dhe e cakton zevendesin e tij. Kur kerkohet rekuzimi ose perjashtimi I vet kryetarit te gjykates vendimin e jep kryetari I gjykates qe eshte per nje shkalle me te lart se ajo, kryetari I se ciles duhet te perjashtohet.

 

Ema

Antar Aktiv

• Jul 18, 2008

• #2

Format organizative te posacme te punes se gjykates
séance e dhomes gjyqesore
sipas nenit 37 al 1 te LGJRR dhoma gjyqesore formohen net e gjitha gjykatat net e cilat disa gjyqtar vendosin ne qeshtjet juridike te cilat I takojne nje lemi juridik. Ato mund te jene civile penale dhe administrative.
séance e gjithe gjyqtareve
kjo séance mbahet ne tegjitha gjykatat e rregullta edhe net w trajtohen raportet shoqrore te percjella dhe te strudiuara nga gjykata.
senaca e pergjithshme e gjykates
kete séance e perbejne kryetari dhe te gjithe gjyqtaret e kesaj gjykate. Ne te caktohen qendrimet parimore dhe mendimet juridike parimore me qellim te zbatimit unik te ligjeve nga te gjitha gjykatat e vendit.
Rekuzimi dhe perjashtimi I gjyqtarit nga gjykimi
kuptimi dhe baza juridike perrekizim dhe perjashtim
kerkese nga poltesimi I se ciles varet autoriteti I punes se organeve gjyqaore eshte papunesia dhe objektiviteti I gjyqtareve.
Ne nje gjykim konkret mund te ekzistojne rrethana te ndryshme te cilat e sjellin ne dyshim objektivitetin dhe pronesine e gjyqtarit.
Ato mund te jene te natyres penale, materiale etj. Ne rastet e tilla gjyqtari sipas vete ligjit perjashtohet nga gjykimi konkret sipse trajtohet si JUDEX INHABILIS.
Perjashtimet e gjyqtarit (JUDEX INHABILIS)
Sipas LPK-se gjytari prof dhe ai porot nuk mund ta ushtrojne detyren e gjyqtarit ne gjykimin konkret nqs:
vet eshte pale, perfaqesues ligjor apo me prokur I pales. Nqs me palen eshte bashkekreditor, bashkedebitor ose kur eshte ne te njejten ceshtje eshte degjuar me pare si ekspert ose deshmitar.
nese pala, perfaqesuesi I saj ligjor apo me procure eshte ne gjini gjaku (dr=pakufi dhe terthorte (shakala 4-te), gjini krushqije (shk 2-te).
nqs eshte kujdestar, adoptues apo adoptuar I pales I perfaqesuesit te tij ligjor me apo pa procure.
nqs net e njejten ceshtje juridike ka marre pjese ne dhenien e vendimit nga gjykatae ulet nga gjykata joshteterore apo nga org tjeter shteterore.
nqs eshte ne marredhenie pune me subjektin qe eshte pale ne gjykim.

Rekuzimi-suspendimi ose eliminimi I gjyqtarit nga gjykimi

Rekuzimi I gjyqtarit ( JUDEX SUSPECTUS)
Shkak per rekuzim eshte cdo rrethane e cila e sjelle ne dyshim objektivitetin dhe paanesine e gjyqtarit ne gjykimin konkret. Per eleminimin e gjyqtarit nga gjykimi kerkohet jo vetem cilesia e tij subjective por edhe prova se cilesia e tille in concrete eshte e natyres, e cila e ve ne pikepytje objektivitetin e tij.
Kompetenca e gjykatave ne proc kont. Komp & llojet e komp.
Me termin komp ne pikepamje objective kuptojme rrethin e puneve te nje organi.
Ne pikepamje subjective komp eshte e dr dhe deyre e oraganit qe te veproje ne ceshtjen e caktuar jur.
Llojet e kompetences
Kompetenca ndahet ne:
komp absolute
komp releative
a.rregullat per komp absolute (ose juridiksioni) e perkufizojne komp e gjykatave te vendit nga komp e organeve tjera te vendit apo te huaja qe te gjykojne ne ceshtjet juridike te caktuara.
b.rregullat per komp relative (komp ne kuptim te ngushte) e perkufizojne rrethin e puneve te sist gjyqesor te vendit tone. Me keyo rregulla caktohet komp lendore, tokesore dhe funksionale.

Komp lendore eshte ajo ne baze te se ciles gjykatat e nje kategorie disa ceshtje jur per shkak te llojit , natyres dhe vleres se subjetit te tyre.

Komp tokesore eshte ajo ne baze te se ciles gjykata, qe eshte kompetente ne pikpamje llendore, mund te gjykoje ceshtjen jurdike qe ka ndonje lidhje me territorin ku ajo e zhvillon veprimtarine e saj.

Me rregullat per kom funksional caktohet komp e gjykatave per ndonje per mjetet e gjykatave per vendosje per mjetet e goditjes se vendimeve apo per kryerjen e puneve te caktuara.

Rregullat per komp gjyqesore te gjykatave te vendit tone ose I gjejme te shprehur ne ligje te posacme, ose I nxjerrim nga rregullat per komp lendore te gjykatave.

Komp lendore e gjykatave te rregullta

Gjykata komunale (neni 26 LGJRR)
Kjo gjykate eshte komp te gjykoje:
ne kontestet pasurore-jur vlera e te cilave nuk e kalon shumen e te hollave te caktuara me ligj
ne kontestet nga marredhenia e punes.
ne contest lidhur me ushqimin ligjor, nese nuk zgjidhen bashke me kontestet lidhur me ekzistimin apo mosekzistimin e marteses, anulimin apo zgjidhjen e marteses apo lidhur me vertetimin ose kundershtimin e atesise apo amesise.
ne kontestet lidhur me ruajtjen dhe edukimin e femijeve, por vetem nese jane shkaktuar pas dhenies se vendimit te formes se prere me te cilin martesa eshte zgjidhur me shkurorezim, eshte anuluar apo eshte shpallur e paqene.
ne kontestet lidhur me servitudet reale apo personale.
ne kontestet e lindura per shkak te pengimit te posedimit.
ne kontestet lidhur me ushqimin e perjetshem.

 

Ema

Antar Aktiv

• Jul 18, 2008

• #3

Gjykata e qarkut (sipas nenit 28 te LGJRR).
Eshte competent:
a. qe si gjykate e shka II te vendose per ankesen kunder vendimit te gjykates komunale te dhene ne shka te pare.
b. qe ne shk te pare t’I gjykoje:
1. kontestet lidhur me vertetimin dhe kundershtimin e atesise dhe amesise.
2. komp lidhur me ekzistimin apo mosekzistimin e marteses, anulimin e marteses dhe shkurorezimin.
3. kont. Lidhur me ushqimin ligjor. Kur zgjidhen bashke me kontestet martesore apo me kont lidhur me statusin prindor.
4. kont lidhur me ruajtjen dhe edukimin e femijeve, kur zgjidhen bashke me kont martesore.
5.kont lidhur me te dr. e autorit si dhe kont qe kane te bejne me mbrotjen apo perdorimin e zbulimeve, modeleve, shembujve apo vulvae te thata, apo me te dr. e perdorimit te firmes.
6. kont lidhur me kerkesat pasurore-jur kur vlera e tyre net e holla eshte me e madhe se ajo e parapare per komp e gjykates komunale.

Gjykata supreme (nen 30 LGJRR)
Gjyk supreme eshte komp:
qe si gjykate e shkalles se II te vendose per ankesat e paraqitura kunder vendimeve te gjykatave te qarkut te dhena ne shkalle te I.
qe te vendose per mjetet e goditjes se jzak. Te paraqitura kunder vendimeve te formes se prere te dhena nga gjykatat e ulta apo nga trupi gjykues I gjykates supreme te kosoves.
qe te vendose per konfliktin rreth kompetences qe ka lindur mes gjyk te ulta.
qe t;a caktoje komp tokesore dhe te vendose per ceshtjet tjera te caktuara me ligj.
Komp lendore e gjykatave te komp se posacme
Gjykata ek e qarkut
GjeQ kane keto komp:
ne kontestet ek dhe ne kontestet per shperblimin e denimit net e cilat si pale paraqiten organizatat e punes se bashkuar, bashkesite politico-shoqerore dhe persona tjere jurdike apo fizike qe ushtrojne veprimtari tregtare.
net e gjitha kontestet qe kane te bejne me mbrojtjen dhe perdorimin e zbulimeve, moduleve, vulvae te thata, me te dr. e perdorimit te firmes si dhe ne kontestet nga konkurrenca jolojale dhe te d rte autorit.
ne kont admin-llogaritare.
ne kont qe lindin ne lidhje me zbatimin e falimentimit dhe likudimit te rregullt, pavaresisht se te ciles cilesi jane palet ndergjyqesore dhe
ne kont qe lindin gjate dhe ne lidhje me proc e ekzekutimit te vendimeve te cilat I kane dhene nw shk te pare.
Gjykatat ushtarake
1.kont per shperblimin e denimit te cilin personat ushtarak apo pers civil ne sherbimin te armates popullore ia shkaktojne sht. Lidhur me ushtrimin e sherbimit.
2.kont lidhur me kerkesen e sht. per cdemtim kur ai e ka kompensuar demin e shkaktuar me pune te kunderligjshme nga personat ushtarak dhe perso civil me sherbim ne armate.

Caktimi I vleres se objektit te kontestimit
Vleren e objektit te kontestit e cakton zakonisht paditesi.
Kur kerkesa e padise ka te beje me te holla, atehere shuma e te hollave e treguar me padi perben vleren e objetit te kontestit.(argumentum a contrario).

Kur kerkesepadia ka te beje me ndodnje prestim tjeter, e paditesi ne padi deklaron se ne vend te tij paguhet shuma e caktuar e te hollave, atehere si vlere e objetit merret shuma e tille.

Kompetenca funksionale
Me rregullat per kompetencen funksionale behet ndarja e veprimeve procedurale,apo e puneve ose e fazave te ndryshme te zhvillimit neper te cilat kalon procesi, mes organeve apo mes gjyk te ndryshme.

Komp tokesore
Gjykatave te shk se pare qe ekzistojne ne territorin e vendit tone u eshte caktuar territory Brenda te cilit e ushtrojne funksionin e tyre gjyqesor.

Komp e gjykatave ne kontestet me elementet nderkombetare
Perkufizimi I komp mes gjykatave te sht tone dhe atyre te huaja behet sipas rregullave mbi komp gjyqesore ndr (competence internacionale) te vendit tone.
Me termin “komp ndr” kuptojme komp e gjykatave tona ne raport me gjykatat e huaja.

Terheqja e komp (forum atractionis)
Sipas rregullave per terheqejen e komp, komp e gjykates se caktuar mbeshtetet ne faktin se para saj, apo ne teritorrin e saj eshte ne zhvillim e siper ose duhet te filloje procedimi qe ka lidhje me procedimin qe duhet te vihet ne veprim.
Kete komp ndryshe e quajme komp per koneksitet (lidhje) sepse mes ceshtjes se pare dhe te dyte jur. gjithmone ekziston lidhja e caktuar.
Shkaqet per rregullimin e ketille jane: kursimi qe behet me zgjidhjen e dy kontesteve ne nje proc te vetme, shfrytezimi I njohurive te fituara per faktet ne njeren procedure per dhenien e vendimit per ceshtjn tjeter juridike etj.

 

Ema

Antar Aktiv

• Jul 18, 2008

• #4

Atraksioni – jo I plote=kur ligji e parasheh vetem terheqejen e komp toksore.
Atraksioni I pote=kur perfshihet si komp lendore po ashtu edhe nje tokesore.

Komp kontraktuale (forum proagatum)
Palet mund te merren vesh qe ceshtjen e tyre jur ta gjykoje gjykata, e cila sipas rregullave ligj per komp tokesore nuk do te ishte kompetente per nje gje te tille.
Me marreveshjen e tille te paleve njeherish themelohet kompetenca e gjykates se caktuar nga to (prorogacioni) dhe perjashtohet komp e caktuar me ligj.

Prokuria publike
Prokuria publike – avokatia publike jane orhane sht, te cilat kane lidhje te ngushte me punen e gjykatave.
Ne lamin e gjyqesise civile prokuroria publike ka rol te kufizuar, sepse funksionimi I saj kryesor eshte ndjekja penale e kryesve te veprave penale dhe kundervuajtjeve ne ekonomi.
Funksionimin e prokurorise e ushtron prokurori public te cilin e emeron organi me I larte I pushtetit (parlamenti) prokurorite publike te qarkut dhe ato komunale.
Rolet e pjesmarrjes ne proc kontestimore:
Autorizimet e prokurorit public competent ne proc kontestimore jane te disa llojta:
aim und te jete pale (paditesi) ne disa konteste martesore
nderhyres (intervenient) sui generic dhe
ushtrues I kerkeses per mbrojtjen e ligjshmerise.





Avokatura publike
Eshte rregulluar me ligjin per avokature publike te kosoves. Exist. edhe avokatura publike ushtarake.
Avokatura publike eshte organ sht. I drpdr I bashkesise politico-shoqerore I themeluar me qellim te hyrjes se puneve per mbrojetjen jur te se dr edhe int te saj pasurore, si dhe personave jur – shoq te tjere te caktuar me ligj.
Dhenia e ndihmes profesionale dhe perfaqesimi
2 baza jurdike ne mbesht. te t e cilave avokati public perfaqeson palen e caktuar ne proc kontestimore:
Ex lege (sipas ligjit)
Ne baze te procures (autorizimit te dhene nga pala)
Avokatoria dhe ndihma tjeter jur
Nocioni “avokatoria” eshte sherbim shoqeror professional dhe ne menyre te pavarur avokatet-si individe apo te bashkuar, ne bashkesi punuese te avokateve/ e “avokat:= person, I cili ka dijeni jur. dhe qe ne menyre profesionale u jep ndihme jur qytetareve dhe subj. tjera te se dr.
Dhenia e ndihmes jur e nenkupton:
Dhenien e keshilave jur, perpilimin e parashtersave (p.sh, padi ankesa, kerkesa, lutje etj )
Perfaqesimin dhe mbroejtjen e paleve para gjykatave dhe org te jera sht.
Perfaqeismin e paleve ne veprimet jur te tyre si dhe ne raportet me personat e tjere (lidhja e kontrateve, ujdive, dhenia e deklaratave etj).
Palet dhe perfaqesimi I tyre
Palet ne proc kontestimore
2 pale – paditesi (actor)
I padituri (reus)

Paditesi – personi I cili nga gjykata kerkon mbrojtje jur te permbajtjes se caktuar per te dr subjective me pretendim se ajo I eshte rrezikuar apo shkelur.
I padituri- personi kunder te cilit eshte dr kerkesa per mbroejtje jur, e mbeshtetur ne pretendimin se ai e ka rrezikuar apo shkelur te dr subjective te caktuar.
Palet – jane subjkete te proc kontestimore dhe net e paraqiten int te kunderta.

Suksedimi porc
Kalimi gjate gjykimit I te dr dhe detyr. proc te pales te nje tjeter quhet suksedim proc.

Zotesia per te qene pale (z. proc-jur)
z. e subjek. te se dr. qe te jete bartes I te dr dhe det proc. Quhet zotesi per te qene pale nndergjyqese.
- cdo pers fizik, pavarsisht moshen, zotesine per te vepruar apo shtetesine e tij.
Pers fiz e fiton zot per te qene pale ne momentin e lindjes, e humb be momentin e vdekjes apo shpalljes si I vdekur.
-cdo perso jur.

Zot proced
Cilesi e pales ndergjyqese qe personalisht dhe vleftesisht te kryejne veprime proced ne procesin kontestmor.
Pers fizik=mbi18vjet
Person jur=pasice u njihet zot per te vepruar z. per te qene pale ndergjyqese, detyrimisht duhet t’u pranohet edhe z. proc

Zot postulative - me zot post. Kuptojme zot e pales qe e ka zot. Proc qe person (pa perfaqesues te krueje veprimet procedurale