Ema
Antar Aktiv
PROCEDURA ADMINISTRATIVE
P-1. Nocioni i procesit administrative
Procedurat ndahen ne procedura gjyqesore dhe administrative.
Proceduren administrative e perbejne rregullat juridike me te cilat rregullohet veprimi i detyrueshem i organeve te administrates kur ne ceshtjet administrative vendoset per te drejtat dge detyrimet e personave fizik dhe juridik.
Me rregullat e kesaj procedure rregullohen kompetenca, veprimet procedurale, te drejtat dhe detyrat e personave qe marrin pjese ne process si dhe forma e akteve me te cilat vendoset, dhe forma e mjeteve te rregullta e te jashtezakonshme juridike.
Qe nje pune administrative te jete ceshtje administrative duhet ti kete 3 cilesi:
1)se eshte nxjerre nga organi administrative; 2) se eshte nxjerre ne ceshtjen e caktuar administrative; 3) se me te te vendoset per te drejten apo detyrimin e caktuar te pales.
Pervec ceshtjeve administrative, organet e administrates kryejne edhe veprime te shumta administrative. Me keto veprime nenkuptohen mbajtja e evidencave te ndryshme dhe leshimi i certifikatave dhe te dokumenteve te tjera nga librat amze te te lindurve, kurorezuarve, te vdejurve, etj.
Dallimi mes ceshtjeve adsministrative dhe veprimeve administrative eshte se me veprime administrative personi nuk fiton te drejta apo detyrime te caktuara.
P-2. Parimet e procedures administrative
1.Parimi i ligjshmerise – ky parim ne proceduren administrative sigurohet me ane te ankimit dhe te padise si dhe me mjetet e jashtezakonshme juridike. Rastet e paligjshmerise radhiten ne pese grupe: 1) jokompetenca; 2) shkelja e dispozitave te procesit; 3) shkelja e te drejtes materiale; 4) vertetimi i gabuar apo jo i plote i gjendjes faktike; dhe 5) paligjshmeria ne qellim apo kuptim te aktit.
2. Parimi i mbrojtjes se te drejtave te qytetareve dhe mbrojtja e interesit publik – Ky parim ka te beje me detyren e organeve qe paleve tu bejne te mundur qe sa me lehte te mbrojne dhe realizojne te drejtat e tyre , te mos jete ne dem te te drejtave dhe personave te tjere e as ne kundershtim me ligjin.
3. Parimi i efektivitetit – Ky parim obligon organet e administrates dhe institucionet e tjera qe ceshtjet administrative ti vendos me sukses dhe shpejte.
4. Parimi i se vertetes materiale – Ky parim perbehet ne obligimin e organit qe te vertetoj gjendjen e drejte te sendit. Sipas ketij parimi, me rastin e vendosjes organi duhet qe te vertetoj faktet te cilat jane me rendesi per marrjen e vendimit . Shmangja nga ky parim mund te paraqitet ne dy raste: kur organi vendos sipas procesit te shkurter drejtperdrejte dhe rasti i dyte eshte kur kemi te bejme me nderrmarjen e masave urgjente te cilat nuk mund te shtyhen.
5. Parimi i degjimit te paleve- Ky parim ka te beje me ate se organi administrative, para marrjes se vendimit e njofton palen me te gjitha faktet dhe rrethanat e rendesishme ne menyre qe pala te mund te deklarohet ne lidhje me to. Kjo realizohet me rastin e ftuarjes se pales ne séance, dhe ate pala duhet te ftohet me kohe, ne menyre qe ai te mund te pregaditet per séance. Me se paku ky afat per pergatitje eshte tete dite.
Degjimi i pales nuk nevojitet kur organi vendos sipas procedures se shkurter ekzaminuese dhe ne rastin kur organi administrative ka te beje me nderrmarjen e masave ne interesin publik te cilat masa nuk mund te shryhen, ndersa faktet mbi te cilat duhet te bazohet vendimi jane bere te besueshme.
6. Parimi i cmuarjes se lire te provave – Ly parim do te thote se personi zyrtar eshte i lire qe sipas bindjes se vete te beje cmuarjne e provave dhe te vendos se cilat fakte do ti marre si te provuara. Keto fakte duhet ti vleresoj ne menyre te ndergjegjshme dhe te kujdeshnme, duke e cmuar cdo prove vec e vec. Personi zyrtar nuk eshte i obliguar qe te pranoj si prove te plote deklaraten e deshmitarit. Mirepo organi eshte i detyruar qe te pranoj dokumentin publimsi prove deri sa personi i kundert te verteton te kunderten.
7. Parimi i pavaresise ne marrjen e vendimeve – Sipas ketij parimi organi zyrtar eshte i lire ne marrjen e vendimeve, por ai kete duhet ta beje ne pajtim me ligjin. Sipas ketij parimi, personi zyrtar nuk guxon te marre udhezime nga askush per nxjerrjen e vendimit.
8. Parimi i se drejtes per ankim – Sipas ketij parimi, ankimi nuk mund te behet kunder vendimit te organit te shkalles se pare mbi te cilin nuk ka organ te shkalles se dyte, pervec kur kjo nuk eshte parapa me ligj. Qe te mund te behet ankimi, duhet te ekzistoj vendimi i shkalles i pare, pervec nese nuk eshte fjala per heshtje administrative ( kur organi administrative nuk i pergjigjet kerkeses se pales ne afatin prej 30 ditesh).
9. Parimi i plotefuqishmerise se vendimit – Sipas ketij parimi i plotefuqishem eshte ai vendimkunder te cilit nuk mund te behet ankim as te ngritet kontesti administrative (vendimi i formes se prere) e me te cilin pala ka fituar te drejta te caktuara.
10. Parimi i ekonomizimit te procesit – Sipas ketij parimi procesi duhet te zhvillohet shpejte dhe me sa me pak shpenzime, duke mos humbur kohe. Mirepo aplikimi i ketij parimi nuk ben te jete ne dem te realizimit te procesit dhe ne dem te se vertetes materiale.
Ky parim perfshin edhe dy parime te jrea ne vete; parimin e kursimit dhe ate te shpejtesise.
11. Parimi per detyrimin e ofrimit te ndihmes pales se painformuar – Organi i cili e zhvillon procesin duhet te kujdeset qe pala me rastin e realizimit te te drejtave te mos pesoj dem per shkak te mosinformimit apo te mosditurise. Ky parim me teper ka te beje me organizimin e mire dhe te pajisur te zyrave te pranimit dhe zyrave te vendit si dhe te zyrave pritese e atyrete ndihmes juridike.
12. Parimi i perdorimit te gjuheve dhe te alfabeteve – Sipas ketij parimi te gjitha paleve u garantohet e drejta qe te perdorin gjuhen e vet. Nese procesi nuk zhvillohet ne gjuhen e plaes, organi administrative eshrte i detyruar qe pales t’ia beje te mundur percjelljen e procesit ne gjuhen e vete amtare dhe kjo gje shenohet ne procesverbal. Palet pra ne keso raste mund ta ndjekin procesin permes interpretit.
13. Perdorimi i shprehjes “organ” – Sipas ketij parimi me shprehjen organ kuptojme organin i cili zhvillon proceduren administrative apo i cili zgjedh ceshtjet administrative,. Organe te tilla jane organet shteterore dhe organizatat e bashkesise veteqeverisese, pervec nese me ligj nuk eshte caktuar ndryshe. Sipas rregullores se UNMIKut, organe te tilla sot jane institucionet e perkohshme te veteqeverisjes ne Kosove.
P-1. Nocioni i procesit administrative
Procedurat ndahen ne procedura gjyqesore dhe administrative.
Proceduren administrative e perbejne rregullat juridike me te cilat rregullohet veprimi i detyrueshem i organeve te administrates kur ne ceshtjet administrative vendoset per te drejtat dge detyrimet e personave fizik dhe juridik.
Me rregullat e kesaj procedure rregullohen kompetenca, veprimet procedurale, te drejtat dhe detyrat e personave qe marrin pjese ne process si dhe forma e akteve me te cilat vendoset, dhe forma e mjeteve te rregullta e te jashtezakonshme juridike.
Qe nje pune administrative te jete ceshtje administrative duhet ti kete 3 cilesi:
1)se eshte nxjerre nga organi administrative; 2) se eshte nxjerre ne ceshtjen e caktuar administrative; 3) se me te te vendoset per te drejten apo detyrimin e caktuar te pales.
Pervec ceshtjeve administrative, organet e administrates kryejne edhe veprime te shumta administrative. Me keto veprime nenkuptohen mbajtja e evidencave te ndryshme dhe leshimi i certifikatave dhe te dokumenteve te tjera nga librat amze te te lindurve, kurorezuarve, te vdejurve, etj.
Dallimi mes ceshtjeve adsministrative dhe veprimeve administrative eshte se me veprime administrative personi nuk fiton te drejta apo detyrime te caktuara.
P-2. Parimet e procedures administrative
1.Parimi i ligjshmerise – ky parim ne proceduren administrative sigurohet me ane te ankimit dhe te padise si dhe me mjetet e jashtezakonshme juridike. Rastet e paligjshmerise radhiten ne pese grupe: 1) jokompetenca; 2) shkelja e dispozitave te procesit; 3) shkelja e te drejtes materiale; 4) vertetimi i gabuar apo jo i plote i gjendjes faktike; dhe 5) paligjshmeria ne qellim apo kuptim te aktit.
2. Parimi i mbrojtjes se te drejtave te qytetareve dhe mbrojtja e interesit publik – Ky parim ka te beje me detyren e organeve qe paleve tu bejne te mundur qe sa me lehte te mbrojne dhe realizojne te drejtat e tyre , te mos jete ne dem te te drejtave dhe personave te tjere e as ne kundershtim me ligjin.
3. Parimi i efektivitetit – Ky parim obligon organet e administrates dhe institucionet e tjera qe ceshtjet administrative ti vendos me sukses dhe shpejte.
4. Parimi i se vertetes materiale – Ky parim perbehet ne obligimin e organit qe te vertetoj gjendjen e drejte te sendit. Sipas ketij parimi, me rastin e vendosjes organi duhet qe te vertetoj faktet te cilat jane me rendesi per marrjen e vendimit . Shmangja nga ky parim mund te paraqitet ne dy raste: kur organi vendos sipas procesit te shkurter drejtperdrejte dhe rasti i dyte eshte kur kemi te bejme me nderrmarjen e masave urgjente te cilat nuk mund te shtyhen.
5. Parimi i degjimit te paleve- Ky parim ka te beje me ate se organi administrative, para marrjes se vendimit e njofton palen me te gjitha faktet dhe rrethanat e rendesishme ne menyre qe pala te mund te deklarohet ne lidhje me to. Kjo realizohet me rastin e ftuarjes se pales ne séance, dhe ate pala duhet te ftohet me kohe, ne menyre qe ai te mund te pregaditet per séance. Me se paku ky afat per pergatitje eshte tete dite.
Degjimi i pales nuk nevojitet kur organi vendos sipas procedures se shkurter ekzaminuese dhe ne rastin kur organi administrative ka te beje me nderrmarjen e masave ne interesin publik te cilat masa nuk mund te shryhen, ndersa faktet mbi te cilat duhet te bazohet vendimi jane bere te besueshme.
6. Parimi i cmuarjes se lire te provave – Ly parim do te thote se personi zyrtar eshte i lire qe sipas bindjes se vete te beje cmuarjne e provave dhe te vendos se cilat fakte do ti marre si te provuara. Keto fakte duhet ti vleresoj ne menyre te ndergjegjshme dhe te kujdeshnme, duke e cmuar cdo prove vec e vec. Personi zyrtar nuk eshte i obliguar qe te pranoj si prove te plote deklaraten e deshmitarit. Mirepo organi eshte i detyruar qe te pranoj dokumentin publimsi prove deri sa personi i kundert te verteton te kunderten.
7. Parimi i pavaresise ne marrjen e vendimeve – Sipas ketij parimi organi zyrtar eshte i lire ne marrjen e vendimeve, por ai kete duhet ta beje ne pajtim me ligjin. Sipas ketij parimi, personi zyrtar nuk guxon te marre udhezime nga askush per nxjerrjen e vendimit.
8. Parimi i se drejtes per ankim – Sipas ketij parimi, ankimi nuk mund te behet kunder vendimit te organit te shkalles se pare mbi te cilin nuk ka organ te shkalles se dyte, pervec kur kjo nuk eshte parapa me ligj. Qe te mund te behet ankimi, duhet te ekzistoj vendimi i shkalles i pare, pervec nese nuk eshte fjala per heshtje administrative ( kur organi administrative nuk i pergjigjet kerkeses se pales ne afatin prej 30 ditesh).
9. Parimi i plotefuqishmerise se vendimit – Sipas ketij parimi i plotefuqishem eshte ai vendimkunder te cilit nuk mund te behet ankim as te ngritet kontesti administrative (vendimi i formes se prere) e me te cilin pala ka fituar te drejta te caktuara.
10. Parimi i ekonomizimit te procesit – Sipas ketij parimi procesi duhet te zhvillohet shpejte dhe me sa me pak shpenzime, duke mos humbur kohe. Mirepo aplikimi i ketij parimi nuk ben te jete ne dem te realizimit te procesit dhe ne dem te se vertetes materiale.
Ky parim perfshin edhe dy parime te jrea ne vete; parimin e kursimit dhe ate te shpejtesise.
11. Parimi per detyrimin e ofrimit te ndihmes pales se painformuar – Organi i cili e zhvillon procesin duhet te kujdeset qe pala me rastin e realizimit te te drejtave te mos pesoj dem per shkak te mosinformimit apo te mosditurise. Ky parim me teper ka te beje me organizimin e mire dhe te pajisur te zyrave te pranimit dhe zyrave te vendit si dhe te zyrave pritese e atyrete ndihmes juridike.
12. Parimi i perdorimit te gjuheve dhe te alfabeteve – Sipas ketij parimi te gjitha paleve u garantohet e drejta qe te perdorin gjuhen e vet. Nese procesi nuk zhvillohet ne gjuhen e plaes, organi administrative eshrte i detyruar qe pales t’ia beje te mundur percjelljen e procesit ne gjuhen e vete amtare dhe kjo gje shenohet ne procesverbal. Palet pra ne keso raste mund ta ndjekin procesin permes interpretit.
13. Perdorimi i shprehjes “organ” – Sipas ketij parimi me shprehjen organ kuptojme organin i cili zhvillon proceduren administrative apo i cili zgjedh ceshtjet administrative,. Organe te tilla jane organet shteterore dhe organizatat e bashkesise veteqeverisese, pervec nese me ligj nuk eshte caktuar ndryshe. Sipas rregullores se UNMIKut, organe te tilla sot jane institucionet e perkohshme te veteqeverisjes ne Kosove.