redi-
Anëtar i Respektuar
A cenon të drejtën e lirisë së besimit ndalimi në mjediset shkollore i femrav me shami, si një shprehje kjo e dëshmisë së tyre ndaj besimit Islam? Kjo
çështje, qysh prej boll vitesh, shpërfaqet e fashitet kohë pas kohe. Pikërisht në këto çaste, në Francë debatohet për një ligj që synon të ndalojë "mbulesën tërësore", me fjalë të tjera mbulimin tërësor a të pjesshëm të fytyrës së femrës. Së fundmi, nxënësja spanjolle Najva Malha u përjashtua nga
Instituti "Camilo José Cela" në Pozuelo de Alarcَn (rrethinat e Madridit), pasi nuk hoqi dorë nga mbajtja e shamisë në mjediset shkollore. Pak kohë më parë, në mjediset e Universitetit Publik të Barcelonës, u mbajt një seminar disaditor e që ngjalli mjaft interes, me temë: "Liria fetare dhe
qytetaria myslimane", nën përkujdesjen e z. Alex Seglers - profesor me zë në këtë Universitet - i cili njihet edhe si një specialist i kësaj fushe. Rrjedhimisht, për këtë çështje nuk duket se po vënë ujin në zjarr qeveritarët, por qytetarët e thjeshtë dhe qarqet akademike. Për të dhënë zgjidhjen e
duhur, duhet të shkoklafiten disa çështje të ngërthyera tok: të identitetit, ruajtjes e respektimit të traditës e politikave të të gjitha llojeve. Ndërkohë që, në të vërtetë dhe po sipas mendimit tim, bëhet fjalë thjesht për konceptimin e lirisë dhe kufizimeve të saj. Në fakt, çështja në fjalë nuk duhet as të
ngatërrohet dhe as të përqaset me atë të mbrojtjes të së drejtës së barazisë gjinore, madje as edhe me çështjen e identitetit kulturor. Ajo ka të bëjë, sipas meje, me përqasjen e gabuar të qeverisë franceze ndaj kësaj çështjeje, së cilës ajo do t'i nxjerrë fundin. "Jemi një komb i vjetër dhe i bashkuar si një trup i vetëm rreth idesë së respektimit të dinjitetit të individit dhe në veçanti të dinjitetit të gruas, rreth mënyrës së konceptimit të jetës së përbashkët", shprehet presidenti francez Nicolas Sarkozy. Nga ana e tij, z. Eric Besson, ministri francez i Emigracionit, Integrimit dhe Identitetit Kombëtar ka deklaruar: "Mbulesa tërësore nuk është problemi kryesor i Francës në këto çaste dhe kjo është e qartë, por ajo cenon identitetin francez dhe identitetin perëndimor". Dinjiteti i gruas! Identiteti francez dhe ai Perëndimor! Unë nuk besoj se këto janë argumente të qëndrueshme për të ndaluar mbulesën myslimane. Trualli në të cilin duhet të shtrohet çështja, sipas arsyetimit tim, është e drejta e lirisë së shprehjes së besimit fetar, një ide të cilën shteti laik (apo shteti që nuk ka një fe të vetme zyrtare) e ka të sanksionuar në Nenin 16 të Kushtetutës spanjolle. Saktësisht, shtet laik nënkupton që institucionet e tij, synimet dhe aktivitetet e tij nuk duhet të pasqyrojnë asnjë parapëlqim fetar ndaj atyre të pranishme në vend; të gjitha pushtetet publike duhet të jenë asnjanëse rreth kësaj çështjeje. Për shembull, kryqi, si simbol identifikues i fesë kristiane, nuk duhet të jetë i pranishëm në shkollat publike apo mjedise të tjera shkollore. Nga ana tjetër ky simbol nuk paraqet asgjë të panatyrshme të mbahetnë shkolla private, si një mjet po i tillë
identifikimi i besimit kristian. Sa i takon qytetarëve, ata gjenden në pozita krejt të ndryshme nga shteti dhe pushtetet publike në përgjithësi. Ata janë
njerëz të lirë, të cilëve kushtetuta ua lejon dhe ua njeh të drejtën e lirisë së besimit, që do të thotë, mundësinë e përzgjedhjes së njërës apo tjetrës fe, apo edhe asnjërën prej tyre. Njëherazi, u garanton edhe ta shprehin besimin e tyre lirshëm në publik, përfshirë këtu edhe prozelitizmin, gjithmonë duke respektuar edhe të drejtat e të tjerëve dhe rendin e sigurinë publike në vend. Shteti, duke qenë laik, është i detyruar të shfaqë paanshmërinë e tij, por nga ana tjetër, qytetarët janë të lirë të përzgjedhin besimin e fetar apo bindjet e tyre jo-fetare, gjithmonë brenda kornizave që përcakton Kushtetuta e vendit. Mbështetur në parashtrimet e mësipërme, natyrshëm që lind pyetja: A mundet vallë që t'u ndalohet grave myslimane shamia në mjediset
publike, thjesht duke gërmëzuar shprehjen shteti është laik'. E në këtë kuptim, të lëshohet ‘receta' se si duhet shpërfaqur besimi fetar i individit? ثshtë e qartë se përgjigja në këtë rast është vetëm një fjalë: JO. Individët (subjektet) që gëzojnë të drejtën kushtetuese të lirisë së besimit, mund ta shpërfaqin besimin e tyre fetar ballë individëve të tjerë të besimeve bindjeve të ndryshme. Në këtë rast, përdorimi i shamisë është një shembull i tillë, mbrojtur e
mbështetur saktësisht në të drejtat themelore të njeriut. Tjetër gjë është rasti kur mbulesa pamundëson identifikimin e individit dhe mund të vërë në rrezik sigurinë publike. Në këtë rast, mos-identifikimi i individit duke përdorur mbulesë, duhet të përjashtohet nga suaza e të drejtave të lirisë së besimit.
Ligji që është gatitur në Francë, synon ndalimin e mbulesës tërësore(velo integral), me fjalë të tjera të burqas që fsheh tërësisht fytyrën e femrës apo të nikabit që lejon vetëm dallimin(identifikimin) e syve. Kjo lloj ndalese nuk bie ndesh me lirinë fetare për arsyet e përmendura nga Sarkozia dhe ministri tij Besson... "dinjiteti i gruas apo identiteti francez dhe ai perëndimor", por për shkaqe të rendit e sigurisë në vend. Një përjashtim klasik ky i rregullit
të së drejtës së lirive themelore. Në rastin e nxënëses spanjolle Najva Malha, rrethanat janë krejt të ndryshme, pasi ajo nuk përdor ‘mbulesën tërësore'. Ajo u përjashtua nga Instituti "Camilo José Cela" -s për shkak të rregullores së brendshme disiplinore të shkollës, vetëm e vetëm se përdori hixhabin,
që do të thotë shaminë që mbulon kokën. Kjo është një zgjedhje individuale që nuk vë aspak në rrezik rendin e sigurinë në vend, aq më tepër kur fytyra e saj është plotësisht e dallueshme( e identifikueshme). Duke përdorur hixhabin, qytetarja spanjolle Najva Malha ka ushtruar të drejtën e saj të lirisë së besimit që ia garanton kryeligji(kushtetuta), një e drejtë themelore e njeriut që mbizotëron ndaj çdo lloj
ligji, aq më tepër ndaj çdo lloj rregulloreje. Kështu, përjashtimi i saj nga Instituti nuk mbështetet aspak në të drejtën kushtetuese.
*Prof.dr. i së Drejtës Kushtetuese në Universitetin Publik të Barcelonës
Përktheu: Zamir Gjurgji
çështje, qysh prej boll vitesh, shpërfaqet e fashitet kohë pas kohe. Pikërisht në këto çaste, në Francë debatohet për një ligj që synon të ndalojë "mbulesën tërësore", me fjalë të tjera mbulimin tërësor a të pjesshëm të fytyrës së femrës. Së fundmi, nxënësja spanjolle Najva Malha u përjashtua nga
Instituti "Camilo José Cela" në Pozuelo de Alarcَn (rrethinat e Madridit), pasi nuk hoqi dorë nga mbajtja e shamisë në mjediset shkollore. Pak kohë më parë, në mjediset e Universitetit Publik të Barcelonës, u mbajt një seminar disaditor e që ngjalli mjaft interes, me temë: "Liria fetare dhe
qytetaria myslimane", nën përkujdesjen e z. Alex Seglers - profesor me zë në këtë Universitet - i cili njihet edhe si një specialist i kësaj fushe. Rrjedhimisht, për këtë çështje nuk duket se po vënë ujin në zjarr qeveritarët, por qytetarët e thjeshtë dhe qarqet akademike. Për të dhënë zgjidhjen e
duhur, duhet të shkoklafiten disa çështje të ngërthyera tok: të identitetit, ruajtjes e respektimit të traditës e politikave të të gjitha llojeve. Ndërkohë që, në të vërtetë dhe po sipas mendimit tim, bëhet fjalë thjesht për konceptimin e lirisë dhe kufizimeve të saj. Në fakt, çështja në fjalë nuk duhet as të
ngatërrohet dhe as të përqaset me atë të mbrojtjes të së drejtës së barazisë gjinore, madje as edhe me çështjen e identitetit kulturor. Ajo ka të bëjë, sipas meje, me përqasjen e gabuar të qeverisë franceze ndaj kësaj çështjeje, së cilës ajo do t'i nxjerrë fundin. "Jemi një komb i vjetër dhe i bashkuar si një trup i vetëm rreth idesë së respektimit të dinjitetit të individit dhe në veçanti të dinjitetit të gruas, rreth mënyrës së konceptimit të jetës së përbashkët", shprehet presidenti francez Nicolas Sarkozy. Nga ana e tij, z. Eric Besson, ministri francez i Emigracionit, Integrimit dhe Identitetit Kombëtar ka deklaruar: "Mbulesa tërësore nuk është problemi kryesor i Francës në këto çaste dhe kjo është e qartë, por ajo cenon identitetin francez dhe identitetin perëndimor". Dinjiteti i gruas! Identiteti francez dhe ai Perëndimor! Unë nuk besoj se këto janë argumente të qëndrueshme për të ndaluar mbulesën myslimane. Trualli në të cilin duhet të shtrohet çështja, sipas arsyetimit tim, është e drejta e lirisë së shprehjes së besimit fetar, një ide të cilën shteti laik (apo shteti që nuk ka një fe të vetme zyrtare) e ka të sanksionuar në Nenin 16 të Kushtetutës spanjolle. Saktësisht, shtet laik nënkupton që institucionet e tij, synimet dhe aktivitetet e tij nuk duhet të pasqyrojnë asnjë parapëlqim fetar ndaj atyre të pranishme në vend; të gjitha pushtetet publike duhet të jenë asnjanëse rreth kësaj çështjeje. Për shembull, kryqi, si simbol identifikues i fesë kristiane, nuk duhet të jetë i pranishëm në shkollat publike apo mjedise të tjera shkollore. Nga ana tjetër ky simbol nuk paraqet asgjë të panatyrshme të mbahetnë shkolla private, si një mjet po i tillë
identifikimi i besimit kristian. Sa i takon qytetarëve, ata gjenden në pozita krejt të ndryshme nga shteti dhe pushtetet publike në përgjithësi. Ata janë
njerëz të lirë, të cilëve kushtetuta ua lejon dhe ua njeh të drejtën e lirisë së besimit, që do të thotë, mundësinë e përzgjedhjes së njërës apo tjetrës fe, apo edhe asnjërën prej tyre. Njëherazi, u garanton edhe ta shprehin besimin e tyre lirshëm në publik, përfshirë këtu edhe prozelitizmin, gjithmonë duke respektuar edhe të drejtat e të tjerëve dhe rendin e sigurinë publike në vend. Shteti, duke qenë laik, është i detyruar të shfaqë paanshmërinë e tij, por nga ana tjetër, qytetarët janë të lirë të përzgjedhin besimin e fetar apo bindjet e tyre jo-fetare, gjithmonë brenda kornizave që përcakton Kushtetuta e vendit. Mbështetur në parashtrimet e mësipërme, natyrshëm që lind pyetja: A mundet vallë që t'u ndalohet grave myslimane shamia në mjediset
publike, thjesht duke gërmëzuar shprehjen shteti është laik'. E në këtë kuptim, të lëshohet ‘receta' se si duhet shpërfaqur besimi fetar i individit? ثshtë e qartë se përgjigja në këtë rast është vetëm një fjalë: JO. Individët (subjektet) që gëzojnë të drejtën kushtetuese të lirisë së besimit, mund ta shpërfaqin besimin e tyre fetar ballë individëve të tjerë të besimeve bindjeve të ndryshme. Në këtë rast, përdorimi i shamisë është një shembull i tillë, mbrojtur e
mbështetur saktësisht në të drejtat themelore të njeriut. Tjetër gjë është rasti kur mbulesa pamundëson identifikimin e individit dhe mund të vërë në rrezik sigurinë publike. Në këtë rast, mos-identifikimi i individit duke përdorur mbulesë, duhet të përjashtohet nga suaza e të drejtave të lirisë së besimit.
Ligji që është gatitur në Francë, synon ndalimin e mbulesës tërësore(velo integral), me fjalë të tjera të burqas që fsheh tërësisht fytyrën e femrës apo të nikabit që lejon vetëm dallimin(identifikimin) e syve. Kjo lloj ndalese nuk bie ndesh me lirinë fetare për arsyet e përmendura nga Sarkozia dhe ministri tij Besson... "dinjiteti i gruas apo identiteti francez dhe ai perëndimor", por për shkaqe të rendit e sigurisë në vend. Një përjashtim klasik ky i rregullit
të së drejtës së lirive themelore. Në rastin e nxënëses spanjolle Najva Malha, rrethanat janë krejt të ndryshme, pasi ajo nuk përdor ‘mbulesën tërësore'. Ajo u përjashtua nga Instituti "Camilo José Cela" -s për shkak të rregullores së brendshme disiplinore të shkollës, vetëm e vetëm se përdori hixhabin,
që do të thotë shaminë që mbulon kokën. Kjo është një zgjedhje individuale që nuk vë aspak në rrezik rendin e sigurinë në vend, aq më tepër kur fytyra e saj është plotësisht e dallueshme( e identifikueshme). Duke përdorur hixhabin, qytetarja spanjolle Najva Malha ka ushtruar të drejtën e saj të lirisë së besimit që ia garanton kryeligji(kushtetuta), një e drejtë themelore e njeriut që mbizotëron ndaj çdo lloj
ligji, aq më tepër ndaj çdo lloj rregulloreje. Kështu, përjashtimi i saj nga Instituti nuk mbështetet aspak në të drejtën kushtetuese.
*Prof.dr. i së Drejtës Kushtetuese në Universitetin Publik të Barcelonës
Përktheu: Zamir Gjurgji
Last edited by a moderator:
