Etrusket dhe Pellazget!

(Materjali qe po postoj mbi etrusket eshte ne gjuhen angleze marre nga nje websit linkun e te cilit shpresoj se administratoret do ma lene ta vendos edhe sepse ownerin e atij web siti e njoh dhe nuk ka asnje lloj problemi ne lidhje me te drejtat e autorit)

The Enigma of Pelasgians and Etruscans

Pelasgians, ancient people, the ancestors of all the Indo-European people, was people whom it knew to illuminate and it taught the culture to Europe, about they it is known little, or better to say nearly null.
The' alphabet of this mysterious people is called Pelasgic since to that civilization laughed them, DIODORUS SICULUS one informs to us that the PreHomeric poets expressed themselves just with that alphabet, and from the same source, we learn that, at least 10 centuries aC. That same writing was used. Moreover Diodorus reports that they were the first to bring theyr alphabet in Italy, as well as the rest of Europe, practicing opportune adaptations and improvements.
Also Pliny the elder confirms the information of Diodorus.
Virgil (Aeneid, VIII, V. 62-63), writes:
“It is sayd that the first dwellers of our Italy were the Pelasgians”.
From the ancient authors we have learned that before the arrival of the Greeks, those territories were known as Pelasgia, the several sources inform to us moreover, than the Greeks they learned from the Pelasgians not only the art of the working of the metals, of the construction of walls, but they learned, perfecting it, their way to write and making their divinity own.
Several populations, species the pelasgic one, have given to the country their name
Pausanias (Arcadia, VIII, 1,4,6) reports:
“The Arcadians tell that Pelasgus was the first born in Arcadia. Since Pelasgus became king, the country was called Pelasgia in his honour”
Pindar (Carminia, Fragmenta Selecta, I, 240) tells:
“Bringing a beautifull gift, the earth made the first human being, the "Divine pelasgus", be born in arcadia, long before making the moon”
Pindar's narration could appear as poetically, or even mythically, inspired, thought long later scientists have proved that the moon is formed by fragments separated from our globe.
Homer mentions the Pelasgians between allied with the Troyans, (Iliad, II, 840-843) and narrates that Achille prayed “PELASGIAN ZEUS OF DODONA” (the Iliad, XVI, 223). Homer also mentions them also like “PEOPLE of Crete”, (Odyssey, XIX, 177).
The Eforo historian reports of a book of Esiodo that attests the tradition of people of the Pelasgians in Arcadia and develops the theory that was people of warriors from a “native land” that annexed and had colonized all the regions of the Greece in which the ancient authors they make signal they, from Dodona to Clay to the fine Triade in Italy, where their very recognizable takeovers are anchor in the time of the Elleni and in are tightened relation with the “Tyrrhenian ones”.
The characteristic structure of the masonry of the citadel of Atene has made that all the constructions in squared blocks and without the use of malta have not had the name, of “pelasgian masonry” exactly as sometimes they are said “walls gigant(ciclopiche in italian language)”, that is constructed from the Pelasgians, those who taught to the Greeks the methods of the constructions, the way to write and the culture.

We could continue to the infinite with citations of the Pelasgians, in order to always finish in any case and that the civilizations in general terms begin with the Pelasgians, but the main question that rises to this point is: They still exist? If yes, who are they today?
Nermin Vlora Falaski, in its book “Linguistic and genetic heredities” (written also in English language), has deciphered to registrations Etruscan and Pelasgic with the today's Albanian language. This would try that the Albanians (Descendants of the Illyrians) are the modern descendants of the Pelasgians, one of most ancient civilizations that lived Europe. Here of continuation we will propose some translations of Falaski.
Therefore, in Italy it exists the locality of the TOSCHI (the Tuscany), therefore as the Toschi lives in the “Toskeria”, in southern Albania.
Note: Many authors support that the Tosk word, or Tok, is the "DHE" synonym, a lot that today in Albanian uses indifferently word "DHE" that that TOK in order to say “earth”.
In Tuscany an ancient city is founded from the Pelasgians, that is Cortona, (Famous is called, in Albanian: COR=harvest, TONA=nostri, that is “our harvests”). From the immense and fertile plain of the Val di Chiana it is approached a fast hill, in top to which a beautifulst castle is found, transformed in archaeological museum. In means to a large epigrafic patrimony, there is also one particularly beautiful registration and interesting, on a sarcophagus bearing the following inscription.

Nermin Vlora Falaski simply translated this written pelasgian with the Albanian language:

“The ship is for us pride, courage and liberty”

Ire, ira, in albanian has the positive meaning of "pride", while in english, as well as in latin, italian and in old french stands for "anger". It could make one deduce that ira is a reason of pride in war, becoming negative in peace. However, in albanian the word is rather obsolete. In Sanskrit, latin, spanish, the word ir, ire, means "to go", But with the slight change from ir to iras, in sanskrit means "hostile behavoiur". The several sources inform to us that the Greeks learned from the Pelasgians not only the art of the working of the metals, of the construction of wall, but they learned, perfecting it, their way to write and made their divinity own, like as an example DE-MITRA (Dhe=earth Mitra=womb, that is the GODDESS MOTHER EARTH), let alone AFER-DITA (Afer=near, Dita=day, later call Venus from the Romans).
The Pelasgians, that were called also “The Sea People”, since was skillful and free navigators, they called ILLYRIA (ILLYRIA for the Romans) their homeland: witch meant the country of the free people (lir=free), as a land spanning from the mediterranean to the Danube.
The Root of the word lir can be traced in the following languages: Pelasgo-illyrian (Liri), Etruscan (Liri), Albanian (Liri), Italian (libertà), French (Liberte), Latin (libertas), English (liberty), Spanish (libertad), Rumanian (libertade), Portuguese (liberdade).
In Italy, and precisely in the Lazio, it exists the Liri mount, let alone the Liri river, and Liri Fountain. This name has been conserved during the centuries in several the Mediterranean European countries, a lot probably through the “irradiation” of the several illiric tribes, like the Etruscans, the Messapi, the Dauni, the Veneti, the Piceni, etj, Everyone of these names has meaning in the Albanian language: ETRURIA (E=of, TRURIA= Brain, country of intelligent people), MESSAPI (MES=center, HAPI=open, country of open people), DAUNI (dauni, separated), to VENETI (name to you deriving from the goddess VEND, native land, place for excellence), PICENI (PI=to drink, KENI=you have, place with abundant water).
The "Pelasgian" name can be reported to Albanian word PELLG (deep sea), like in Italian “pelago”.

This is a illiyric registration, dated between the III-II century a.C, than currently it is found in the archaeological museum of Durres, in Albania:



“Underego your pain and weep, if that helps you anguish, but entrust him to the warm earth, to the Heavenly Grace and to the Supreme Good”

It is important to notice that the language of this registration is so similar to the today's Albanian, than with difficulty can be thought that it goes back more than two thousand years ago.
Normally, the more ancient inscriptionsare written from right to left, sometimes continuing alternately from left to right, namely in a bustrophedic way, often without interruption between each word. the Durres documents we have just seen, is formulated from left to right, revealing a relatively recent engraving and the writing always went from left to right.
//---------------------------------------------------------------------

In going to the search of new registrations, from the Aegean to the Atlantic and accidentally in Egypt and beyond, in the attempt to not only discover their content, but also in order to verify the monogenesis of the languages that comes supported from eminent students, in the Archaeological Museum of Atene it has been met a stele much ancient one that contains a written up bustrofhedic registration with the Pelasgian alphabet and expressing a heartbreak mourning. This stele has been discovered in the island of Lemno and, in general terms, it comes considered much difficult and little every convincing attempt to comprise the content of that writing. And it is for that till now little are seriously engage to you to melt that enigma. We begin showing this Stele of Lemno, attributed to YOU century a.C. (but from some characterized studious more ancient deduction also):


But, observing with attention the registration, since the first words, we can see that it have been recorded in the pelasgo-illyrian language, like in the rest of the euro-Mediterranean territories, and are therefore obvious that comprises only through the Albanian language, this is the translation






This entire bustrophedic registration, where the letters “TH” and “H” can be read continuously, in order to represent sighs and sobs, as we would today make “AH” and “OH”, contains tormenting complains funeral, obviously for the dead person that had been also a great hero, like demonstrates to the repeated pride of all the relationship.
We more rewrite hour the Stele in a melted shape adapting it to the modern era:


“MOURNING, we are in full mourning,
anguish, ill luck all over,
women covered with black veils.
Grief you have given to the kinship, oh kinsman!
He belongs to our stock, Ah! , Oh!
He was torn away from us, what misfortune.
But in order which guilt, this disaster?
Gelid is his golden throne, Ah!
Of his fame we were proud, Oh!
Grief, grief in the whole world,
tearing him away, we are beheaded!
This grief struck us suddently, ah!
Alas, who knows for what fault? Oh!



Our kinsman he was,
Why ever did he struck us with such grief?
In Grief and despair, ah!
tears choke us, Oh!
He, who kept up our stock,
for what fault, now does he extinguish it?
Ah! Oh!


Oh! precious he was,
knife wounds, oh misfortune,
he suffered so much!
In Silence, never uttering an insult!
Ah! Oh!
You, kinsman, you have beheaded us, Oh!
You, great affliction you have given us, Ah! Oh!”
//-----------------------------------------------------

The word "ZI" (or "SI") appears also in this inscription, very short but remarkable for tenor, found at Feltre (Northern Italy).




"We suffer grief without end"


It must hold always present that the linguistic wealth of the people is the only incontestable archives documentary, species when other tests lack, but is above all the main testimony of the human creativity.
Several scholars uphold the thesis of the monogenesis of the languages, particularly during these last 2 centuries, when the progress of the communications has given to the persons the possibility to move with facility and of having contacts also with populations in remote zones much fastly.

Alfredo Trombetti, Elia Lattes and Francisco have been cited the Italian students Disgust which is valid supporters of this thesis, beyond that to the illyric origin of the italian populations. Beyond to cited authors, there are other scholars, let alone German, Austrians, French and English who assert the illyrica origin of the italian populations. A particular merit goes to prof the Zacharie Mayani, teacher to the Sorbona, which in years 1970 has published 3 large volumes, in order to support that the Etruscan language it can be understand only through the Albanian language. In order to verify the truth of its discovery, it has studied the Albanian, before to Paris, therefore one has oed in Albania, in order to perfect itself. The three volumes publish to you from Mayani are entitled: “Les Etrusques Commencent a Parler”, “Les Etrusques Parlent” and “La fin du Mystère Etrousque”.

In any case, he who for first has launch and diffused the idea of the monogenesis of the languages it was Sir William Jones (1746-1794), famous orientalist that to the end of its intense life knew 28 languages. However, in our days, the valid supporter of this thesis is prof. the Colin Renfrew of the university of Cambridge, who in his work “Archeaology and Linguistics” published in 1989, he writes:
“The main reason of the publication of this my job is in order to put in evidence that the archeologists of these last years, in order to recompose the past has not taken in the due consideration the witness of linguistics”.
in our globe, there is always a horizon, beyond which it is not possible to see. Therefore, as far as the antiquity, our Divine horizon are the Pelasgians. Being be they the first inventors of the phonetic writing, we cannot deny that the true culture begins with the Pelasgi, as however we have learned from several authors of the antiquity.
For the time being, let us put aside the linguistic correspondences and let us read some inscription found from the Aegean to the Atlantic with the samewords with a common meaning, such as Yj, Arno, Reze etc.
We may begin with words found in Albania, all pelasgo-Illyrian origin.

On this little temple of the III century B.C found and kept in the city-state of Apollonia (west-Albania) we can read:



"The Child entrusted to this temple, now is deified. Let it be for the Good!"
After to have read this illyric registration, than, without a doubt, it corresponds to the Modern Albanian, concentrated the essence of just meant, hour we read of it an equally beautiful other, of Durres, than as the previous one narrates of Deification (YJNERIM) and that it belongs to III the century a.C:




"Oh, (Lord) deify her and make her belong to Thou. Let it be for the good!"

Herodotus has explained to us that, before the arrival of the Greeks, that territory was called PELASGIA. Also it has told to us that the Greeks learned from the Pelasgians the art of the working of the metals, the construction of walls, the writing that refined and that until the discovery of the Latin, was the only divulgative writing. Still today, in the several museums of Albania are epigraphs written up with the Greek alphabet, whose contained it is comprised however not with the Greek language, but with that Albanian, with the exceptions ofa few neologism. We shall have later the opportunity to examine some of these inscriptions.
Hour we were dealing the registrations that contain words YJ (stars) like already seen, let alone those with ARNO (Creator) and REZE (beams).
Since we speak about the monogenesis of the languages, we return to this river of the Adriatic and read in the archaeological museum of Siena this registration that is found on a wonderful one sarcophagus, where moreover all and the three words are found with that we mean to deal (YJ, REZE and ARNO).

From the relief shown in front of the sarcophags with personages in a state of meditation and with the Godness Vend in the middle it is easy to deduce a cosmonogiv meaning of the inscription:


Now we read the translation:



As we know, the Etruscans called themselves Resa. Let us now recompose this inscription in its dynamic modern form
“Arno, (Creator), as you for us are in the stars, you deserve be commemorate by all the Etruscans (Resa)”.

The word “ARNO” today we find it alone in the Albanian language with declassed meaning of “restorer”, but, to restore one damaged what, means “to recreate it”, therefore the interpretation of the word very many ARNO in this and other registrations of the Etruria task is valid.
Moreover, there is the very famous river ARNO who bathes, between others, the flourishing city of Florence: and we know that the civilizations always are been born close to important rivers.

YJ (stars): neanche this word has been found in other languages, unless the Albanian, also being much common one in epigrafici documents of the antiquity, from the Aegean to the Atlantic. YJ, YJNOR, HYJNERON are coming from terms from the pelasgo-illirico-Etruscan. In fact, they are found some in abundance in their registrations, but today they are used alone in the Albanian language. From this it can be deduced that the several shapes of YJ could be of origin proto-Indo-European. And it can be arrived to this conclusion taking in consideration all the other Indo-European languages that do not call “YJE” the stars, but: Sanscrito (Astra), Italian (astro, stella), Spanish (Estrella), Portuguese (Estrela), English (Stars), Greek (Aster) Persian (Setareh), German (Stern).
In the Iberian Peninsula registrations much similar to those of the Illiria are found and of the Etruria, recorded with the pelagic alphabet and are always interpreted through the Albanian.

We have mentioned the registrations with word YJE and derivatives. Now, in order to remain in the topic, between the other registrations of the Portugal of the South, discoveries to first of XVIII the century and up to now never deciphered, we see this epigrafe that it appears on the stele n.22:




“I have dedicated It to the divinity when I was still while still alive”

link: The Enigma of Pelasgians and Etruscans, Albanians


BIBLIOGRAFIA
Conrad Malte-Brun (1755-1826)
"Annales des Voyages de la geographie et de l'historie" - paris 1809 In this book he express the thesis that the albanian language is related to the pre-homeric, and express the thesis of the descendenty of the albanians from the pelasgians
__
Johann Georg von Hahn (1811-1869)
1) He consider completly the albanians as the descendants of the pelasgians, 2) and he connect illirians with the pelasgians, considering this in all his publications of books.
__
Eduard Schneider , french scholar, specialist of the etruscan language, he translated etruscan insctiptions throught the albanian language, afferming deeply the theory of the descentancy from the pelasgians of the albanians, as he write in his book publicated in Paris in 1894 "Une race oublièe. Les Pelasges et leurs descendantes".
__
August Schleicher (1821-1868) , big german linguist, knower of all the ancient and modern indo-european languages.
"Die Sprachen Europas in systematischer Uebersicht" 1850 ,new edit 1982, in this book he was not sure about the albanian language, if more close to the greek or latin, and considering it more close to greek ans calling the albanian language as the "copy of the pelasgic language"
____________________________________________________________
"We have demostrations that supports that many things have been produced in a particular way where communities or groups of Greeks would want to make credible that they say in relation with their past, many Greek writers are become many fantasious connecting their descendancys from people not-Greeks and ancient logons between they and "hellens", as theirs descendants."
C. Baurain, Rome, 1989, page 131 "Heracles dans l'epopee homerique", Heracles, actes de la table ronde de rome
______________________________________________________________
"The ancient Greeks appeal themselves honorable descendancys. They have noticed that mythology could serve for the political propaganda of the city state. Therefore for having heroic descendants, they lengthen behind their geneaologia right back to the age of myth "
S. Gotteland, Paris, 1995, page 379 "Genealogies mythiques et politiques chez isocrate", actes du VIIIe colloque du centre de Recherches mythologiques de l'universitè de Paris.
________________________________________________________________
"They (ancient greeks) choose the myth that the servants in order to support their politics, and after change it. They introduce the myth so that them servant for every political work."
W. Burkert, 1979, Los Angeles and London, Vol XLVII, page 78, 97, 379 "structure and history in Greek mythology and rituals", Sather classical lectures.
________________________________________________________________
"They dream the names of theyr ancestors of various personages... these are manipulations that can rebound the tonality completely, the main meant one of a myth"
A.Moreau 1998, page 30 "Manipulations Genealogiques: les epouses d'Edipe, Medee, Promethee". Actes du VIIIe Colloque du centre de Recherches Mythologiques de l'universitè de Paris.

ETRUSCANS: SHORT HISTORY OF ROMAGNA ( in modern north Italy) IN FIRST MILLENNIUM BC.


by Ugo Cortesi

In this work, I tried the best development possible and certainly as a result will be additions and changes, believing this written a point of departure rather than arrival.

THE PLACES AND PEOPLE
Even prehistory is manifested by a line of demarcation between two different geographical and cultural areas. The river Panaro highlights the watershed that is, in the north, what is called the civilization of Terramare, with settlements protected by earthen embankments, with huts on piles and, importantly, from the perspective of the study, the cremation of the dead . In the area south and east of the Panaro we find Villanovian civilization (name derived from findings of a Villanova Castenaso) with greater urbanization and land-based mixed pile work and with two different cults of the dead, and cremation (with the laying of ashes in clay urns in the shape of a double cone, placed in tombs along with personal belongings of the deceased), that the burial.
Specify that the Panaro is a former line geophysical and geographical, but not necessarily the line of demarcation of Emilia Romagna territories, as then show below.


A settlement Villanova, with the passage of working from flint to bronze to iron then, we have found during excavations organized by an amateur association, of which I was party, led by the late Mr. Marino Marini, in the early 1980 around Longastrino of Argenta in the area called Big Mouth that, in time Villanovian and up to the early centuries of our era, was the mouth of the largest branch of the Po.
Since the fifth century BC, we find in our area a mixture of four types of people. That represented by native-Villanovians Padus, the Spineto, the Etruscans and the Celts. Four people with different languages and customs, but who lived in a single territory.

This is perhaps one of the first major additions, which will be followed by others, as we shall see later. I especially will illustrate albeit briefly, the Spineto, the Etruscans and the Celts with the derivation of Galli. The first two populations (Etruscans and Spineto), up to now does not have much information if not on the basis of the few finds, partly because, unlike other ancient peoples (Sumerian, Phoenician, Egyptian and Greek) there is no tables " information "or other forms of incunabula. Even their origins are not certain to have some legendary characters and sometimes fantastic. Celtic, however, has more background information. Certainly that was the first civilization Villanovian has merged with the main Etruscan culture and Celtic, then later with the Roman developing identity that today is typical of Romagna.

The Spineti
On the history and life of this population there are two schools of thought. The first defines Etruscan inhabitants of the town of Spina, founded by them. For various reasons, this argument is difficult to sustain, if not indicate that the Etruscans occupied the town of Spina in 2 moments in X and the sixth century BC
The other school of thought, the most plausible is well on the few findings that have highlighted the ways of life of people and their physical characteristics. This school wants Spina was founded by Pelasgians, an ancient Greek population originally not present in Greece and the Aegean islands as early as the second millennium a. C. and migrated in various regions and particularly in Samothrace, the center of religious worship of Cabiria, which then will worship together at the Spineto.
Some argue that even a small part of Pelasgians followed emigration Lidice, on the Tuscan coast, then giving life to Etruscans population. The fact is that Spina always maintained close ties with Greece and in particular the Attica which according to legend was divided into 12 villages Pelasgia. From the necropolis of Val Pega and downstream Trebbo was able to observe the cultural transition of this people that for a certain period cremated the dead (first periodopelasgico) then later (Etruscan period) to bury. Even the grave, composed mainly of ceramic containers, delineate the two eras with the presence of Attic pottery with red figures, valuable and well-worked, Etruscan pottery and other colored black or just cooked.

Some bronze handmade certify the employment of Spina by the Etruscans.
Certainly the same Spina can be divided into two periods, the first Spina and that is founded by Pelasgians and the second Spina, after the second Etruscan employment.
Dionysius of Halicarnassus tells us that Spina was founded in 1514 around BC after the deluge of Deucalion, when the Epiriots leave at a time of Saturnia (Italy) to land at the mouth of the Po, in the area that was then called "spinet". Dionigi always tells us that the Pelasgians for their safety retreated from the low places and marshes of the sea, going to populate the islands among the marshes Po valley.
The decline of Spina occupied by the Etruscans starts from the third century BC with the start of the decline of the Etruscans and the siege of Galli.

The Etruscans
From where they came? There are also two different schools of thought. The first, which I think is the most credible, that the Etruscans are of Illyrian-Hellenic origins transferred on the shores of the current Tuscany and Marche in different times and from different areas. The first was probably the beaches, after a great famine which, in the thirteenth century BC Lidia had struck, then settling as well as in areas designated well in Sardinia. Lidia was the region of Asia Minor on the Aegean Sea, bordering with Misia, the Caria and Phrygia. Its capital was called Sardi. From this comes the name "Sardinia" (Sardinia) land of the people of Sardis.
At the same time (more or less) a large part of the Illyrians emigrated to the northern coast of the Adriatic.
The Illyria was an ancient region that occupies the western part of the Balkan peninsula, from the Danube to Epirus.

It was an Indo-European people including those Dalmatians and Pannon that subsequently became Celts. Already these people, one Balkan and the other Greek, mixed with other native, need to talk among themselves and then coined a new language, a mixture of the various dialects, which constituted what was then called Etrusco.
From these people were born the Umbrian and the Piceni. The Umbrian had a population between the Tiber and the Adriatic, who spoke a language called Osco-Umbrian, where "Osco" stands for "Etruscan". Following then (about the sixth century BC) thanks to the Etruscan expansion from the west, Samnite from south, Gallica from the north, the Umbrian are in the area corresponding to the Umbria region.
Piceni of Villanovian origin, lived in the region between the Apennines and the Adriatic bounded by rivers Esino and Salino. It was around the XI century BC that they knew the cultural influence of Etruscans and Balkans.
The second school of thought believes that the Etruscans are an indigenous population of central Italy who lived precisely the Tuscia and the surrounding areas (now Tuscany). It could also be, but it is difficult to think and therefore able to understand the complexity of the culture and customs, and different ways of life, even at a distance of few kilometers, of this population.

Celts
The Celts (keltoi) is the strain of the population that was then called "Galli" (Galatians). Celtic tribes of small-scale were already present in northern Italy early as 700 BC and led the first knowledge of the iron age and later in the fifth century, the practice of "pump magna" burials in addition to the fortification of villages, which were invaded by other people descended from Northern Europe. In this period we had the most peaceful migration of peoples Celta-gallic, from modern France to Lombardia, Venice and Etruscan lands.
The first major invasion of Gallic tribes took place from the fifth century, then with the outlet, in 400 BC, Mediolanum (Milan) by the "Insubria," Brescia from "Cenomani," Bologna from " Boi ", up to Marche, from Senoni.
The Senoni, Galli and Boi settled mainly in the area south-east of the Po Valley to the territories of Piceni. There was about three centuries bustle of a Gallic tribe that blend the local population already formed from previous mixtures of Villanovians, Etruscans, Spineto and early Celts. They started from the fourth century BC contacts between the Gauls and Romans almost exclusively characterized by hostility.
These were two people who tried the primacy of control. At the beginning the Galli were the favorites (from 390 to 283 BC) and later the Romans began the military campaigns, and beating back for about a century Gallic tribes originating in their territories. The Roman-Gallic history culminate in the submission, in the 51 BC by Julius Caesar, not only of the Italic Gauls but also Celtic-Gauls in their territories of Northern Europe.

The Celtic Boi tribes were the most numerous and powerful, it drove well in Bohemia (which just means the land of Boi) and Pannonia where they had made a coalition with the Celtic tribes of the Arava and Breuci. They will change the name of Etruscan “Felsina” (Bologna) in the Gallic “Bononia” of the same name of other Bononia, the current Vidin, a city in modern Bulgaria on the border with Romania, and in the plains occupied by Boi.
According to Strabo, the Gauls had the passion for war, were irascible and were tease threw himself into the fray. They were not easy to compromise and remained firm on their decisions. They always associated them selfs with the indignation of anyone who seemed to them, the victim of an injustice.
Tito Livio said about the Senoni: "...gente per istinto portata a inutili schiamazzi... Di canti selvaggi e di urli strani..."(“people that instinctively inclined for the disturbing of peace ... with wild songs and strange screams".
Other Gallic tribe that settled in northern Italy were: the Biturigi, the Arven, the Edui, the Ambarri, the Carniti, the Aulirci, the Libui, the Salluvi and several other smaller tribes.

#

Titulli: Etrusket dhe Pellazget!

Artikulli qe po postoj me posht me eshte derguar nga Zoti Lek Previzi te cilin e falenderoj per punen e madhe qe ka bere dhe vazhdon te beje ne lidhje me zbardhjen e rrenjeve tona! Po bashkangjis gjithashtu edhe nje pjese te e-mailit te cilin e konsideroj te rendesishem nga te gjith per tu lexuar dhe per te reflektuar!


***
I nderuari mik,
po te nis nje kumtese qe kam shkrue per Akademine Iliria te Nermin Vlores, qe siç dihet, e ka pase krijuar ne Rome me financimin e saj, ku organizonte takime te herpashershme per problemet historike shqiptare, veçanertisht per studimet mbi lashtesine e popullit shqiptar, lidhur me Pellasget, Iliret, Thraket, Etrusket e popuj te tjere pellasgjike te atyre koheve parahistorike e parahelenike, kur pellasget dominonin ne gjith boten e vjeter. une kam shkuar disa here ne ato takimi ki ku edhe kam folur per keto probleme, para nje auditori te zgjedhur.

Ajo arriti disa perfundime te kenaqeshme duke zberthyer etruskishten me ane te shqipes, gje qe peshoi ne studimet e linguisteve paleografe te huaj, por fatkeqesisht qe u nenvleftesua dhe keqtrajtua nga "shkencetaret" shqiptare.
Ajo mjerisht ka vdekur para tre vjeteve, dhe per turp te institucioneve ta larta kulturore dhe shtetrore nuk u tha asgja per te. Tash kohet e fundit ka fillue me u permende. Ne kemi pase miqesi familjare me te, dhe kemi bahkepunuar per çeshtjet gjuhesore dhe arkeologjike ne lidhje me pellaget, si popull primar nga rodhen popuj e qyteterime te tjera, se ai etrusk, qe u be shkaku i lidhjes gjuhesore shqipe, etruske, pellasgjishte, dhe fakt i prejardhjes se shqiptarve nga pellasget...

Me nderime
Lek Pervizi








Pema e gjuhëve me rranjet proto-europiane me trungun e gjuhës pellasgjike ku ndahet degët e ndryshme, sipas radhës : shqipe, gjermanishte, armenishte, helene-greke, etj… Në të gjithë grafikët e gjuhëtarve të tjerë, gjuha shqipe përcaktohet e para dhe e veçantë, në të njejtin trung të gjuhëve.




PELLASGE - ETRUSKE - SHQIPTARE
NGA LEGJENDA NE TE VERTETEN HISTORIKE

Kumtesë për Akademinë “Iliria”, Romë,
themelue nga Nermin Vlora Falaski

Lek Pervizi


Pellasgët perherë e ma tepër po shfaqen mbi skenën e historisë të qytetnimit europian, sikur t'ishin zgjue befasisht prej nji letargut të thellë, në të cilin qëndronin prej mijavjetësh, duke e shkundun shtresën e trashë të pluhunit të harresës që i kishte mbulue. Sa do që të duket e çuditshme, ata filluen të flasin nga thellësia e kohnave të kalueme me të njejtën gjuhë që flasin shqiptarët e sotëm. Si ishte e mundun të ndodhte një fenomen i tillë ? ا'lidhje mund të kishte mes popullit të madh lëgjendar të Pellasgëve dhe popullit të vogël të shqiptarve, mbas kaq shekujsh ? Pikëpyetjet do t'ishin të shumta; unë do të mundohem me paraqitë disa mendime që të mund të pranohen si të kënaqëshme në atë drejtim, duke pohue se janë pikërisht Etruskët që ndërhyjnë për me na dhanë një pergjigje të pranueshme. Duke pasë përshkue lexime të ndryshme mbi sa thashë ma nalt, kam arritë të formoj një opinion të mirëcaktuem që mund t'i jepte arësye çeshtjes së paraqitun.
Në fakt problemi etrusk, pa pritun bahet epiqendër e vëmendjes të studiuesve të ndryshëm të lashtësisë, të cilët u gjetën para një nyje të Gorgonit, që priste të zgjidhej prej 2500 vjetëve, qysh kur Etruskët u mposhtën dhe qytenimi tyne u shkatërrue prej supremacisë së pandalshme të Romës. Prej atëherë ra mbi ta një heshtje e randë. Si do të zgjidhej ajo nyje ? Me anë të arësyes apo të shpatës së Aleksandrit ?
Andej nga 1828, Luçian Bonaparte bani një zbulim të jashtëzakonshëm në pronat e tija të Lacios në Itali, që shkaktoi bujë dhe i dha shkas letersisë të trajtojë një të tillë çështje, me anë të shkrimtarit farncez Prosper Merimè, i cili shkrojti novelën “Vasoja Etruske”. lshte një flakë kashte, sepse ndërhynë ngjarje politike, revolucione e lufta, kështu që heshtja e Etruskëve vazhdoi të mbetëj e pa shpresë.
Gabriele d'Anuncio, në dramën e tij Forse che si, forse che no (Ndoshta po e ndoshta jo) i vendosi përsonazhët e tij në ato vende të mbulueme me mister, dhe e rishikoi çeshtjen etruske, por vetëm në drejtimin letrar. Duhej të dilte D.H. Lawwrence, autori i”Lady Chattery" për të pasun një paraqitje tjetër të Etruskëve, në librin Etruscan place (vendi etrusk) në të clin, ndër të tjera, përshkruhen vorret dhe mbishkrimet toskane (të shikohët ngjashmënia e emërtimeve Toskana e Toski me ato shqiptare Toskënia e Toskë). Por si të gjitha interpretimet letrare e filosofike, ato të d'Anuncios dhe të Lawrencit, i deformonin të dhënat historike dhe arkeologjike. Nuk kemi çka me thanë në këtë mes, sepse zhenitë kanë të drejtë të ndjekin frymezimin krijues të tynin.
Ndërkaq ishte hapun një shteg dhe publiku dëshironte ta ndiqte nga kurreshtja.
Kjo shërbeu për daljen e një libri tjetër Buzëqeshja e Etruskëve nga Dino Garrone (1944), në një çast të trishtë për Italinë, por që theksonte anën misterioze dhe enigmatik të Etruskëve. Të gjithë këto vepra, ishin mbushun ma tepër me hamendje, se sa me kërkime të proflit historik, arkeologjik apo gjuhësor. Ma vonë botohet libri Etruscologia nga Massimo Pallottino që në 1955 përkthehet dhe anglisht dhe fiton mjaft interesim, sepse vepër e një studiozi plot gjykime, megjithëse jo tërheqës në lexim. Tashma Etruskët kishin të drejtën për t'u përmendun në letërsi siç ndodhte në Francë, Itali, Angli, dhe gjetke. Në këtë kontekst, Italia nuk kishte qëndrue anash dhe ishte paraqitë me Kaldarellin, i cili qyshë në 1924 kishte botue Ricordi delle mia infanzia (Kujtime të fëminisë sime) e në 1952 Il sole a picco (Dielli pingul), në të cilat vepra ai përshkruente plot ndjenja atë Toskanë - etruske, që tashma ishte kthye në një tokë italiane të mirëfilltë. Ndërkaq edhe francezët ishin të tërhequn dhe të frymëzuem nga Etruskët që trajtoheshin me simpati në një roman të M. Bonkompen Lucienne et les Etrusques (Lysieni dhe Etruskët) që doli në 1955. Edhe në Austri kishte fillue të flitej për Etruskët përmes zonjushës Kles - Reden me librin Das versunkene Volk (Populli i humbun), përkthye italisht Gli Etruschi. Skrime të bukura me përftyrime Wagneriane, ma tepër me përmbajtje letrare se sa historike.
Veprat që përmendëm deri tani nuk e mbyllin listën e atyne që iu përkushtuen
etruskëve nga ana letrare, siç ishin Karduçi dhe Huxlej. Por lavdia dhe popullariteti i Toskanëve të lashtë na vjen nga libri me titull të bujshëm The Etruscan, shkrue nga Gageons e botue në 1957, i cill u ba subjekti i një filmi të Hollivudit me të njejtin titull, i paraqitun në një supërprodhim të Eastmankolor.
Pas aq shekujsh harrese, ky ishte një afirmim i bukur !
Cilët ishin shkaqet e një harrese dhe mospërfllje kaq të madhe, që peshuen aq randë mbi Etruskët ? Në fakt ato janë të thjeshta dhe i përkasin vetë lashtësisë. Prej kujt mund të vinin informatat në ketë drejtim perveç se prej Grekëve dhe Romakëve ? Të cilët nënkuptohët kishin përvetësue gjithë historinë. Veçanërisht Latinët që për historinë zyrtare ishin themeltarët e lavdisë së Romës. Për këtë arësye Etruskët megjithëse kishin ndihmue në ngritjen dhe fuqizimin e pushtetit romak, u lanë në heshtje prej vetë romakëve, të cilët flitnin për ta vetëm për t'i përçmue, pse ato nuk kishin lanë asnjë letërsi të mjaftueshme që të mund t’u jepte atyne arësye për të qenë të pranishëm në një qytetnim të randësishëm e me plot ndikim në zhvillimin e historisë së popujve europianë, mbi baza ma të vërteta dhe ma të përcaktueme.
Etruskët pra, ranë viktima të drejtimit që mori Humanizmi në mendimin evropian, në pesë shekujt e fundit krejt i përqendruem në studimin e në lavdinë e Greqisë dhe Romës. Në mjediset e studiuesve të shekullit XX, ata u konsideruen si nënprodukte të helenizmit, viktima të paragjykit romantik, si mbas të cilit gjithçka që nuk ishte greke ose romake, duhet të bahej i tillë, në të kundërten rrezikohej të mos ekzistonte fare. Dhe një historian i shquem si Momsen, admirues i madhështisë së Romës, nuk u jepte randësi Etruskëve duke i përmendun vetëm shkarasi, sikur të mos kishin qenë! Prandaj interesimi ndaj Etruskëve përmbante arësyena jashtë deshirës së informimit apo të objektivitetit historik. Por një ndër anët ma të spikatuna të qytetnimit etrusk, qëndronte pikërisht në misterin me të cilin ishte mbështjellë, e që aq vite kërkimesh nuk kishin arritë të zbulonin, mister që mundi të nxierrë në dritë problemin etrusk, nga dëshira e papërmbajtun e njeriut për t’u gjetun zgjidhje të gjitha çeshtjeve, aqmatepër atyne shumë të ndërlikueme.
Me 20 nëndor 1957, radioja dhe shtypi evropian, njoftonin publikun se një studioz italian, Licinio Glori, kishte arritë me zgjidhë misterin e gjuhës etruske. Një lajm që përmbyste të gjitha të dhënat që i përkisnin origjinës se atij populll deri dhe të Romës vetë. Por shpejt u kuptue se ishte vetëm një fantazi që përputhej me hamendjet e tjera të shprehuna deri në atë kohë, që vështirësonin edhe ma tepër kërkimet mbi Etruskët. Orvatja e parë e besueshme ishte ajo e Prof : Zakeria. Majanit me librin Les Etrusques commencent à parler (Etruskët fillojnë me folë) që doli në 1961 e ku autori përdori gjuhën shqipe per u dhanë kuptim fjalive misterioze të gdhenduna në gurë vorrësh apo sende të tjera. Ai kishte mësue shqipën dhe kishte shkue edhe në Shqipni mu në kohën e diktaturës, për ta përvetesue dhe ma mirë. Majanit i dolën plot kundërshtarë e dukej se vepra e tij mund të përfundonte si ato të parardhësve. Por profesorl i shquem nguli kambe mbi tezen e tij dhe botoi dy libra të tjerë : Les Etrusques parlent (Etruskët flasin) dhe Fin du mystère Etrusque (Fundi i misterit etrusk). اudia ma e madhe erdhi kur librat e tij të përkthyem në shtatë gjuhë, nuk ishin përkthye në gjuhën itallane ! Si shpjegohej kjo mungesë ? E pra në ato libra kishte aqë të dhëna dhe aqë shkencë që e lehtesonin hyrjen në misterin etrusk. Pse kjo mospërfillje absurde? Gjelozi ? Tashma zarët ishin hedhun dhe hendeku i moskuptimit dhe mospërfilljes ishte kalue. اështja etruske i imponohej vëmendjes së përgjithëshme.
Ndërkohë Prof. Giuzepe Katapano, me studimin e tij Lashtësia e gjuhës shqipe theksonte faktin se jo vetëm Etruskët flisnin gjuhën pellasgo - shqipe, por edhe popuj të tjerë si : Egjyptianët, Fenikasit, Kartagjinezët, deri dhe Babilonezët ruenin gjurmë të saj. Tashma çeshtja gjuhësore përmblidhej në treshën etruske ¬pellasge – shqipe.
Rruga ishte hapun dhe studiuesit mund të nisëshin pa pengesa, për të arritë qëllimin aq të deshiruem dhe aq të përfolun, megjithëse shumë i zorshëm (teorikisht) për t'u arritë mbrenda një kohë të shkurtë. Por me durimin dhe kambënguljen që karakterizon çdo studiues, të gjitha pëngesat mund të kapërcehëshin.
Në këtë ndërmarrje të madhe që përfshinte atë pjesë të historisë e të njohunive njerëzore të mbetuna pa u zgjidhun, si ajo pellasgjike dhe degëve të saj, ilire ¬etruske - shqipe (për të mos përmendun popuj të tjerë), një vend me randësi zen bashkatdhetarja jonë e nderueme Nermin Vlora Falaski, luftëtare e palodhun per afirmimin e identitetit të shqiptarve si pasardhës të drejpërdrejtë të Pellasgëve ¬Ilirëve dhe Thrakëve, tre përbasit themeltarë të zhvillimit të popujve- e të qytetnimeve te tjera të botës antike, të gjithë me një emnues të përbashkët:
Pellasgët. Asht pikërisht vepra e saj që më ka frymëzue e ndihmue për këtë nderhyemjen time.
Puna e Zojës Nermin Vlora Falaski, asht përqëndrue mbi përkthimin e shkrimeve të lashta etruske me anë të shqipës, që ajo njeh mirë, kur në të njejtën kohë ajo zotnon dhe latinishtën dhe greqishtën e vjetër, turqishtën, përsishtën, sanskritishtën, dhe gjuhët kryesore evropiane. Ajo iu përkushtue paleografisë për të gjetun një zgjidhje mbishkrimeve të lashta, jo vetëm të atyne etruske, por edhe ato të vendëve të tjera, si Greqia, Kreta, Shqipnia, Turkia, Spanja, portugali, e deri dhe përtej oqeanit. Nermini iu kushtue me pasion studimeve të paleografisë euro - mesdhetare, të krahasueme me shqipën, duke korrun mjaft suksese, të përforcueme nga puna e studiozëve të tjerë italianë e të hue j, që ishin ndikue nga librat e saj dhe të studiozëve të tjerë të atij drejtiml. Në Shqipni ishte Prof. Spiro Konda që merrej me çeshtjen pellasgjike, ku kishte arritë përfundime të kënaqëshme, po në linjën e Nermin Vlorës, duke theksue me forcë se ishte shqipja ajo që do të sjellte nje kontribut të madh në historinë e qytetnimit europian, si gjuha ma e vjetër që lidhej drejtpërsëdrejti me gjuhën e Pellasgëve, stërgjyshët e lashtë të Shqiptarve. Por puna e tij nuk pati jehonë, sepse ai jetoi e punoi ne kohën e diktaturës, që nuk lejonte të tilla studime.
Në këtë drejtim duhet me përmendë Prof. Françesko Ribezzon që arriti të përktheje me anë të shqipës, treqind mbishkrime mesapike; pastaj, studiues tjerë, profesorë e linguistë të shquar, si Trombeti, Latte, Elefteriadhis, Stipçeviç, e të tjerë. Tashma rruga ishte shtrue për të gjithë. Një radhë studiuesish po përqedrohej mbi çështjen pellasgo - ilire - etruske ¬shqiptare, dhe Prof. Cavalli Sforza me dy bashkëpuntorët, Piazza e Minch, nxierrin përfundimin se shqipja rezulton të jetë gjuha amë e të gjitha të ashtuquejtunave gjuhë Indo- europiane, sa që të përcaktohet deri si gjuhë e parë europiane (proto ¬europiane), duke rishikue edhe pemën gjenealogjike të Scleicherit, që do të paraqes këtu (shiko pemën e gjuhëve). me një midifikim të rrenjët e pemës, ku hiqet termi indo-europian i zevendësuem me atë proto-europian dhe ku trungu i gjuhëve asht pellasgjishtja, prej ku ndahen degët e ndryshme. Ndërsa grafiku i Prof. Erich Minch e Alberto Piazza flet ma qartë e thjeshtë (shiko grafikun). Nuk po due me përmendë studiues të vendëve të tjera që janë marrë e merren me çeshtjen pellasgjike. Por duhet të përmend, se në këto vitet e fundit pas shëmbjes së diktaturës, në Shqipni janë ndërmarrë disa ekspedita arkeologjike nga ekipe të përbashkëta, amerikanë, anglezë, kanadë, austriakë, kroatë, italianë e francezë, etj., me rezultate të befasueshme, që vërtetojnë praninë e një qytetnimi të lashtë shumë ma i vjetër se ato para hellenike të njohuna, e që u përket Pellasgëve dhe pasardhësve të tyne.




Dikush u shpreh se grafiku asht sajue sipa rendit alfabetik ku Shqipnisë i ruhet vendi i parë. Një idioci e shkallë së injorancës. Ky asht një grafik i dalun nga puna e madhe e këtyne shkencëtarve, që ne një far mënyre kanë thjeshtësue pemen
e gjuhëve të Shlajhërit (Schleicher), që edhe aty shqipja asht radhitë si degë e parë dhe e veçantë nga gjuhët e tjera, në fillim të të njejtin trung, Siç e kemi shpjegue, në do ta paraqesim këtu pemën e Shlajhërit, me një modifikim në pjesën e rrajëve dhe të trungut, që i përgjigjet teorisë së re të origjinës së gjuhëve, ku pellasgjitja paraqitete si gjuhë proto-europiane ose nostratike, qe do të thotë autoktone.




Kërkimet vazhdojnë dhe rezultatet janë në shqyrtim të arkeologëve për të përcaktue randësinë e tyne historike e shkencore Në këtë mes Shqipnia do të jetë një vend i zgjedhun për kërkime arkeologjike, sepse mendohët se fsheh në truellin e saj një pjesë të veçantë të historisë së njeriut europian qysh nga agimet e para të pranisë së tij, e mbetun pa u zbulue per shkaqe të një hermetizmi të imponuem nga ngjarjet historike që pëngonin çdo orvatje hulumtimi në atë drejtim.
Kemi arritë në çështjen që i përket drejpërdrejt Etruskëve. Vetëm duke u nisun nga koncepti të një populli primar pellasgjik, mund të kuptohët e të shpjegohët çdo formë qytetnimi që mban të shkruem në gurë gjuhën dhe alfabetin ma të vjetër që mund të jetë dukun në Europë, e që i përket Pellasgëve. Kjo rastësi shkëncore, e mohueme e pastaj e pranueme, e aprovueme dhe e studiueme, të një gjuhë shqipe e aftë për të deshifrue si duhet shkrimet e ndryshme të lashtësisë, të mbetuna memece e pa kuptimpër një kohë shumë të gjatë, nuk mund të quhet rastësi e kotë, duke qenë se çdo ditë e ma tepër, shkrimet misterioze të Etruskëve e të popujve të tjerë të ngjashëm mesdhetarë të të njejtës periudhë historike, nuk mund të gjejnë as përgjigje as zgjidhje jashtë të folmës së shqipës të vjetër apo të re. Fakt që përmban në vetvete të vërtetën e pamohuseshme se Shqiptarët janë pasardhësit e drejtpërdrejtë të Pellasgëve. Pikërisht, duke u nisun nga etruskologjia që u ba e mundun të njihet kjo e vërtetë, që kurrë nuk mund të guxohej e të mendohej të përmendej ma përpara. Me këtë ndërhyrjen time, nuk kam ndërmend të ngul kambë në paraqitjen time, se sa të sensibilizoj opinionin shkencor, që studiozët t'i flakin tutje mbeturinat e skepicizmit e të mospërfilljes e të përpiqën të kapërcejnë rëservat dhe dyshimet që mund t'i shqetësojnë, përsa i përket tezës pellasgjike - etruske - shqiptare, e cula po tregohet për ditë e ma tepër ma e përshtatshme për të zgjidhë një mister që ka zgjatë shekuj të tanë.
Rruga ma e mirë për t'u ndjekun do t'ishte ajo e studimit dhe e thellimit të njohunive mbi gjuhën shqipe, që nuk kërkon shumë lodhje për ata që zotnojnë gjuhë të ndryshme, të vjetra apo të reja.
Duke vazhdue në arësyetimin mbi tem~n fillestare, nxierrim se çështja etruske asht e lidhun me atë pellasgjike, e se katalizatori i përbashkët i ketij farë lloj reaksioni gjuhësor, rezulton të jetë gjuha shqipe, faktikisht dhe jo për paragjykim, që do t'i jepte fund debatit edhe nga ana shkencore, në qoftë se ajo do të pranohej si partnere paieografike.
Pika e mbështetjes për të zbulue aq të përfolunin mister që mbeshtjellë Pellasgët dhe Etruskët, asht vetë ai, Herodoti " Babai i Hisorisë ". Si ? ... Aq ma tepër që lëxohet e studiohet vepra e tij aq ma tepër kuptohet dhe arrihet në përfundimin e ekzistencës së një populli shumë të vjetër të Pellasgëve, si dhe të kontributit të ndikueshëm për lulëzimin dhe zhvillimin e qytetnimeve të tjera në gjithë botën antiken prej kohnave ma të thella e deri të lufta e Trojës, si fakt historik, e deri të Helenët, që para kohës homerike nuk ishin gjekundi, as si emërtim. Sipas Herodotit Pellasgët respektohëshin pikërisht për lashtësinë e tyne, pra si një popull i vjetër e themelues i qytetnimit njerëzor, në zanafillën e tij. Në qoftë se Homeri ka dashun t'i përmendë, e ka ba vetëm me iu dhanë hapësinë Helenëve në një kontekst në të cilin nuk ishin fare, duke qenë se ai vetë mbahej Helen. Emni Greqi dhe Grek ka ardhun ma vonë prej romakëve. Për këtë na vjen në ndihmë profesori i shquem francez i gjuhës dhe letërsisë greke - latine, H. Petitmangin,. që në një libër të tij te historisë së letërsisë greke shkruen :
“Nuk mund të thuhet veçse pak, mbi origjinën e Grekëve ". Romakët morën shkas nga fjala Graii, Graeci, qe në fillim i përkiste vetëm një fisi të vogël".
Duke ndjekun Herodotin dhe shkrimtarët e historianët e tjerë të antkitetit, nga Homeri te Virgjili, nga Tuciditi e te Plutarku, nga Pausania deri te Eskili e Seneka, nga Straboni te Plini Plak e Dionizi i Sicilisë, Tit Livi, Taciti etjerë, kuptohet se të gjitha të ashtuquejtunat qytetnime, megjithë emërtimet e tyne të ndryshme, si Kreteze ose Minoike, Mikenike, Dorike, Jonike, Etolike, Fenike, Lidike etj. nuk janë send tjetër veçse shprehje të qytetnimit pellasgjik, që dallohën në të njejtën gjuhë, të cilën Helenët e quenin barbare (të huej), pra krejt e huej për ta, sepse ata vetë flitnin një gjuhë të krijueme nga përzjerja e disa dialektëve e nëndialektëve të fiseve të ndryshme,duke u shkëputë krejtësisht nga pellasgjlshtja, sa që kjo u quejt barbare (e huej). Prandaj këto popuj për "grekët” ishin të huej. Cila mund të ishte kjo gjuhë barbare që edhe në kohën e Herodotlt flitej në qytetet e ishuj të ndryshëm të botës se vjetër ? Për çudi edhe sot e kësaj dite në Greqi flitet gjuha " arvanitas » (shqipe arbërishte), siç flasin edhe në arbëreshët e Italisë. Cila mund të ishte gjuha e përdorun në luftën e Trojës, ku luftuesit merrëshin vesh me të njejtën gjuhë ? Kështu që lufta e Trojës nuk mund të quhët luftë e " Grekëve” (helenëve) kundër Trojanëve, por një luftë mes popujve pellasgjikë vllazën, për supremaci toksore e pushteti. Dihet se Akejtë (pellasgë) që sulmuen e pushtuen Kretën (pellasgjike) andej nga 1700 p. K. për supremacinë e Mikenës nuk flitshin greqisht.. Kështu vepruen dhe me Trojën, që fuqizohej dita ditës e ma tepër me pretekstin egrabitjes së Helenës, që u ba shkak lufte, e vërtetë apo e gënjeshtërt të ketë qenë arësyeja e dashunisë. Në atë kohë Athina nuk ishte fare e mund të ishte ma tepër pellasgjike se helenike. Herodoti na thotë se Athinasit ishin Pellasgë të quejtun Kranoi e se Helenët në fillim ishin të dobët dhe pak nga pak u forcuen . Por nuk din me na thanë ose nuk don (sepse mbahej si helen), si ata u formuen vërtetësisht. Një deshmi tjetër e randësishme na e jep Herodoti kur shkruen se populli i Tirrenëve - Pellasgë kishte kolonizue e themelue Tirrenian ( ma vonë e quejtun Etruria) prej nga edhe deti Tirren. Prandaj s'asht nevoja me fantazue për të pranue origjinën pellasgjike të Etruskëve që përforcohet pastaj nga përsonalitete të shqueme të kulturës latine si Virgjili, Plini Plak, Dionosi i Sicilisë etj., e veçanërisht nga Denis i Halikarnasit, të cilët ishin ma afër atyne ngjarjeve historike. E quej të domosdoshme hulumtimin në dokumentat e shkrueme që na vijnë nga shhrimtarët e antikitetit, për të nxierrë në dritë atë të vërtetë që mbetet akoma e trubullt prej mbinkarkesave artificiale të krijueme vetëm per të mos lejue një rishikim të asaj pjesë të historisë, që mund të ndërhynte në kontekstin aq të hyjnizuem të qytetnimit greko - romak, që ne fakt nuk do të humbiste asgja nga lavdia e fitueme.
Përsa i përket tezës që po paraqesim, për ata që mund ta kundështojnë, e kanë lirinë e plotë, sepse liria e mendimit asht një e drejtë themelore e shoqnisë njerëzore, kur ajo nuk bie nën shtypjen e një diktature të pamëshirshme, ku dhe vetë frymëmarrja asht e kontrollueme. S'asht fjala për të gjetë qimen mbrenda në vezë, por sigurisht se qimja gjëndet kollaj në mjekren e Matuzalemit !
Duhet të ndërhyj pakëz në këtë paraqitje, sepse ka diçka të veçantë që duhet të sqaroj nga pikëpamja historike, që edhe vetë grekët e kanë trajtue, e që mjerisht gjeti mbeshtetje edhe pranë historianëve shqiptarë që i përshtatëshin udhëzimeve të regjimit diktatorial, që e kishte ndalue kapërcimin e caqeve që ishin caktue nga historiografia e zyrtarizueme, që mbështetej mbë qytenimin greko-romak Keshtu që e gjithë Akademia shqiptare bashkë me historinët i përshtatëshin politikës antikombëtare që zbatohej nga regjimi totalitar komunist. Kjo politikë linte liri harimit të historisë sipas diktatit të grekëve.
Në historinë e lashtësisë të shkrueme prej tyne, thuhet se qytetet bregdetare, si Butrinti, Apollonia, Durrësi, etj. paskëshin qenë themeiue prej kolonëve helenë (grekë), rreth vitëve 600 p.K. Si mund të quhet e vërtetë kjo shmangie dhe mashtrim i historisë, kur dihet se ato qytete ishin themelue shumë ma përpara prej Pellasgëve? Qytete që në vazhdim kishin marrë zhvillim prej IIirëve, siç e tregojnë poemët Homerikë e ato Virgjilianë? Trojanët pas shkatërrimit të Trojës, u shpërndanë në drejtime të ndryshme të territorit që perfshin aktualisht pjesën jugore të gadishullit ballkanik ( Greqi e Shqipni të sotme si dhe në ltali e gjetke) dhe asht Eleni, bir'i Priamit që themëlon e ndërton Butrintin (ku kishte gjetë fisin pellasgjik të Kaonëve) si një Trojë të vogë. Kjo ndodhi pas vjetëve 1200 p.K. Si mund të guxojnë keta historianë grekë, etj. të përvetësojnë apo të shtrëmbnojnë historinë e të tjerëve për lavdinë e tyne ? Kjo vien edhe për qytete të tjera që janë themelue e kanë pasë zhvillim pellasgjik – ilir disa shekuj ma përpara të dukjes së helenëve e të romakëve. Megjithatë nuk jemi kundër një pranie të mavonshme greke apo romake, që mund t'i kenë dhanë ma hov një qytetnimi që kishte fillue në kohna shumë ma të hershme. Si rrjedhim ajo tezë e mbrapshtë se ato qytete që përmendem apo të tjera jo të përmenduna por që gjendën në tokat shqiptare, të kenë pasë një origjinë helenike (greke), bie poshtë e do t'ishte absurde per një historian të mirëfilltë qe të besonte të tilla pralla me mbret. Në qofte se faktikisht pranohet se qytetnimi Minoik i Kretës, krejtësish pellagjik, (4000 - 1500 vjet p.K.) nuk i përket një qytetnimi helenik, pavarësisht se Kreta ishte e përfshime në ujnat detare helene (greke). Si mund të quhën helenike ato qytetnime të tjera të ngjashme me atë minoikën, siç ishte qytetnimi Mikenik i Akejve, ai Trojan i Dardanëve, apo ato Dorik dhe Jonik, për të mos përmendun të tjerë, vetëm pse u zhvilluen në ato toka, por që s'kishin të bajnë fare me helenët dhe aspak me emertimin "grek ", shumë ma i vonshëm. Nuk mund të ekuivokojmë ma tut je, sepse ekuivokët e tepërt arrijnë të pranohen si të vërtetë.
Nga i gjithë arësyetimi që u shpreh deri ketu, mund të nxierrim se dhe poemët e famshëm epikë, si Iliada dhe Odisea, nuk mund të ishin krijue, as shkrue as këndue në një gjuhë greke (helene) para e gjatë luftës së Trojës, 1200 p.K. kur gjuha as helenët as gjuha helene nuk ekzistonin akoma. Ato poemë u krijuen, shkruen e kënduen vetëm në gjuhën pellasgjike, që ishte gjuha e përbashkët e gjithë pjesmarrësve të luftës së Trojës. Edhe menyra se si ishin këndue ato kangë epike, mund të krahasohet akoma sot me menyrën se si këndojnë shqiptarët trimnitë e herojve të tyne, lëgjendarë apo të vërtetë, sipas një riti, një still, një strukture poetike dhe një ritmi të gjitha specifike, të ruejuna në shekujt ndoshta prej asaj kohë që tani mbahet si historike, aq të shumta janë faktet përkatëse. Të përvetësojsh lavdinë e tjetrit nuk asht aspak nder ! Jepi اezarit çfar i takon اezarit! Ja çka kërkohët përsa i përket historisë së shqiptarve. As ma tepër as ma pak ! Në këtë mes na vjen në ndihmë kronologjia. Po të pranojmë se lufta e Trojës ndodhi 1200 vjet p.K., kuptohet se edhe poemët përkatës u krljuen në atë periudhë. Por Homeri u shfaq 400 - 500 vjet ma vonë, dhe u gjet para disa poemëve që askush nga helenët (grekët) nuk mund të kuptonte, e që këndohëshin nga ato popuj barbarë që banonin fund e krye " teritorin e sotëm grek", në gjuhë barbare (jo greke). Homeri i përktheu në atë gjuhë që mund t'u përshtatej helenëve, tashma të vendas, që ishte dialekti jonik, ma i përhapun dhe i trajtueshëm. Iu vu punës dhe ja që Iliada dhe Odisea u kënduen në gjuhën e re që kishte dalë nga mbështjellimi e përzjerja makeronike e dialekteve të ndryshme të fiseve të ndryshme. Prej një studimi gjuhësor të poemëve, rezulton se ato përmbajnë një shumicë fjalësh pellasgjike, të hueja për dialektin helenik (grek), e si pas Prof. Robert d'Angely, në librin e tij "Enigma, në ato poemë, fjalëve pellasgjike për t'i helenizue, u janë shtue vetëm parashtesa e mbrapashtesa helene (greke). Nga një studim tjetër i linguisti belg Prof. Vindekens, del se në ato poemë ka një shumicë fjalësh pellasgjike, te pakutueshme që nuk marrin kuptim në gjuhën greke të vjetër e aq ma pak të re.
Rikthehemi po ne atë breg, sado që kërkojmë të arrijmë brigje të tjera. Si çështja Kolombiane. Mosbesimi dhe mospranimi ndaj një të vërtete revolucuinare te tokës së rrumbullakët, të propozueme prej Kristofor Kolombit ishte aq i madh sa që kundërshtarët filluen ta quejnë të çmendun. Por truni i lundërtarit të madh, punonte përtej caqeve të konformizmit ptolomeik, me një intuitë që i kapërcente njohunitë dogmatike, dhe pati të drejtë. Prandaj, në çështjet që i përkasin shkencës (të çdo forme), edhe asaj historike, duhet një mendje e hollë që të ndjekë fillin e përfundimeve intuitive që kanë zgjidhun shumë probleme, edhe ato shkencore.
Duke u kthye në bisedën tonë dhe me kambët të mbështetuna mirë mbi tokë, nuk mund ta trajtojmë çështjen që na përket pellasgjike - etruske - shqiptare, po të ndjekim rrugën e zyrtarizueme, por duhët të mbeshtetemi mbi vetinë e vërtetë që afron popujt e ndryshëm, që asht gjuha. Nga ana tjetër këtu na vjen në ndihmë një rregull themelore e aritmetikës,
Nëqoftë se këtë ngatërresë gjuhësore e shtrojmë si problem matematik, arrijmë në një krahasim numerik në të cilin trajtohet barazia reciproke e disa madhësive reale apo teorike, faktikisht :

Po qe se
A = B
B = C
C = D
D = E .... e me radhë ateherë A = B = C = D = E pra A = E

Përfundimisht problemi ynë gjuhësor e historik duhet pranue si ma poshtë

Etruskishtja = shqipe
Pellasgjishja = etruske = ilire (nuk kemu trajtue gjuhë të tjera)
Shqipja = pellasgjike = ilire


Rrjedhimisht kuptohet se Pellasgët = Shqiptarë si popull e si gjuhë

Thjeshtësia, disa herë, ta mbush mendjen ma shumë se çdo traktat shkencor apo filosofik.

Si përmbyllje, mund të themi se, ma tepër që shtrydhim trunin per të gjetë qimen në vezë aq ma tepër shkëputemi nga ajo e vërtetë që na qëndron përpara viganore.
Shqiptarët kanë një shprehje : unë të tregoj ujku, kurse ti me tregon gjurmë.
Në çështjen pellasgjike që aq na tërheq dhe që përfshin në vetvete e për saktësi historike, popuj të ngjashëm si etruskët e shqiptarël, të largët në kontekstin kohor e të afërt në kontekstin ekzistencial nuk mund të ketë ngatërresa që t'i jepnin shkas ndërhyrjes së rastësisë, siç dikush ka pasun e ka ajam të kambëngulë. Mjaftojnë disa shembuj fare të thjeshtë që kuptohën me një shikim, por që përcaktojnë ma së miri vlerën dhe peshën e tezave që ne mbrojmë: të një bashkërenditje të padiskutueshme gjuhësore që vërtetohet edhe në krahun e kundërt, duke marrë si bazë gjuhën shqipe, për të cilën mund të pohojmë se ajo e përkthen dhe e i jep kuptim Etruskishtës, e cila rezulton për analogji se ka prejardhje pellasgjike - iliriane, pra, megjithëse të ndamë nga një hapësinë e madhe kohore, Pellasgë, I1irë, Etruskë dhe Shqiptarë, i përkasin të njejtit trung e të njejtave rrajë historike, e prandaj flasin një gjuhë të njejtë. Arësyetimi asht tepër i thjeshtë dhe akoma ma i thjeshtë asht zbërthimi i asaj të vërtete gjuhësore.
Ja disa shembuj që nuk kanë nevojë për asnjë koment, aq tingëllojnë të qartë dhe të kuptueshëm, sepse janë fjalë të mbetuna po të atilla prej mija vjetësh, si t'ishin skalitun tani. Ne këtë kuptim duhet të falënderojmë zojën Nermin, e cila na ka furnizue me materiale të shumta arkeologjike, ku shquhen mbishkrimet e skalitun prej kohnash të lashta e që të përkthyeme në gjuhën shqipe, na e lehtësojnë këtë paraqitje tonë. Thjesht për kurreshtje e për provë tepër të dukshme, kemi zgjedhun disa fjalë të thjeshta që kanë mbetun të pandryshueme prej kohës kur u skalltën në gurë, se pakut 3000 vjet përpara. Siç janë ato që paraqiten këtu.

Shkrim dhe shqiptim etrusk
SHI shi
KAIE kaje
HAIRE hajre
FIMIJA fimija
ZI zi
MARAZ maraz



Shkrim dhe shqiptim shqip
shi
kaje ose -qaje
hajr
fëmija
zi (ose kob)

maraz


Do t'ishte rasti për të thanë " ... a buon intenditor, poche parole .. , aq i kollajshëm paraqitet ky krahasim fjalësh, që fIiten në largësina kohore mijavjeçare, por që kumbojnë aktuale si t'ishin shqiptue nga buzët e disa etruskëve të ringjallun, me të cilët do të kishim dëshirë të shkëmbenim dy pare llafe.
Ndoshta do të këtë kundërshtime përsa i përket fjalëve HAIRE e MARAZ , që fillimisht duken si turke apo arabe. Përgjigja asht tepër lakonike e domethanëse për me u kuptue, e na jepet nga vetë Zoja Nermin, e cila na e shpjegon qartë në librat e saj.
Ato fjalë janë skalitë 4000 - 3000 vjet ma përpara, kur kambë turku apo arabi nuk kishte shkelë në ato vise. Por, sigurisht, kur para 1000 vjetëve ato popuj i pushtuen vendet e Azisë së Vogël të banueme nga .popuj me origjinë pellasgjike, huazuen shumë fjalë prej tyne, dhe na i soliën si të vetat, megjithëse kishin një prejardhje tjetër. Kështu mund të thuhet për disa fjalë latine apo greke, që dukën në shqipen e sotme, duke harrue se ka ndodhë e kundërta, siç e shpjeguem. Janë fjalët pellasgjike që kanë hy ne ato gjuhë e janë rikthye pastaj si të tilla, pa qenë.

Ndërhyemja ime në një seli të i tillë akademikee dhe në prani të një mbledhje të nivelit të naltë intelektual, asht për mue një nder i madh dhe një rast i veçantë, sepse ndodh për të parën herë që unë të kemë mundësi të shpreh publikisht mendimin tim dhe të marr fjalën para studiuesve të shquem të. historisë, gjuhësisë dhe përsonalitëve të tjera të kulturës. Duhet të pohoj se thyej një heshtje të imponueme prej një gjysmë shekulli, kur trupi dhe mendja ishin të dyja të mbylluna në një lloj skëterre prej kah ishte e zorshme të dilje i gjallë, e në qoftë se dilje, sigurish se jo si Dante A1ighieri.
Tani nuk na mbetët vetëm se me u marrë me problemet tona historike për të kalue atë kohë që na ngelet. Për mue asht një arrtitje e bukur, sepse ja që gjëndem papritun para një elite të zghedhun të cilën mundem ta përshendes e me të cilën mundem të bisedoj në gjuhën e tyne italishte, ngjarje kurrë e mendueme para disa vjetëve. E pamundshme. Prandaj kumtesa ime asht mjaft e veshtirë, nga pikpamja e ndigjimit për ju zotnij të nderuem, që do të keni durimin me ndigjue, sipa vargut dantesk " ..chi për lungo silenzio parea fioco .. (.. kush për heshtje të gjatë dukej i mekun), duke qenë se heshtja ime u zgjat ma se 45 vjet, veçanerisht në gjuhën italiane që po përdor, dhe, të fIasësh në gjuhën e atij vendi ku kumbon il dolce si' pas gjysmë shekulli agjerimi të plotë, nuk asht fort e lehtë, prandaj uroj që mirëkuptimi juej të jetë ma i madh se pretendimi im.

Si ndodhi që unë të paraqitem para të tillë njerëzish me nivei të naltë intelektual të përfshimë në këtë Akademi "Iliria .., nismë e lavdishme si për shqiptarët ashtu dhe për miqt tanë italianë? Përgjigja asht e kuptueshme, sepse ishte pikërisht bashkatdhetarja jonë e dashun dhe fisnike Nermin me të shoqin Renzo që në shej miqësie më dhanë kënaqësinë që ta ndiej veten të ripërteritun nga vuejtjet e pesueme, dhe patën mendimin e bukur për të më ftue jo vetëm si mik, por edhe për të me nderue me një privilegj që nuk mund të andrroja kurrë ma përpara. Që më dha mundësinë të shpreh mendimin tim dhe përshtypjet e mija ne mes të Romës, "Urbs Eterna .. , dhe në një institucion të nivelit të naltë kulturor, siç asht kjo Akademi që me emërtimin " Iliria .. përmbush dëshirat ma të mira të çdo shqiptari.
Nga ana tjetër, duhet të vlerësoj zojën Nermin, për punën e saj të palodhun në ndermarrjen rilindëse të historisë të shqiptarve, që ndikon edhe mbi historinë e popujve të tjerë, duke hapun një rrugë që ishte e ndalueme për identitetin e populli tonë. Që paraqet para historisë ato të vërtetea që nuk janë thanë kurrë dhe që janë kundërshtue ma tepër se duhët për konformizëm konservator, i cili kishte arritë deri në prag të një dogmatizmi absolut, në një shkencë si historia, që nuk mund të detyrohet të pësojë imponime të përkundërta me atë liri që duhet të gëzojë mendimi i njerëzve të thjeshtë, dhe aq ma tepër, mendimi i cilësisë më të naltë njerëzore që përfaqësohet nga studiuesit e Ilndëve e shkencave të ndryshme, ku historia zen një vend nga ma të randësishmit, sepse na jep kuptimin e vërtetë të jetës, e duke kapërcye kronologjinë e kohnave, ku mijavjeçarët dhe shekujt kthehën në ditë dhe orë, na ban të rijetojmë zhvillimin historik të njerëzimlt drejt për së drejti dhe jo si spektatorë.
Duke lëxue fjalitë e skalituna në mërmerë, metalë, baltë të pjekun apo të vizatueme në muret e ndërtesave të vorrezaye etruske, na ngjanë sikur po flasim me ato banorë të hershëm të Italisë, me të njejtën gjuhë të prejardhjes, që asht pellasgjishtja, e ruejtun gjatë mijavjeçarëve nga fiset e pamposhtuna shqiptare, që arritën me u mbijetue luftave dhe pushtimeve të njëpasnjëshme të hueja, bashkë me traditat, dhe mbitëgjitha, bashkë me gjuhën e tyne të pavdekshme.
E gjitha kjo ndodhi në vitet e fundit, kur çështja pellasgjike filloi të gjejë mbështetjen e studiuesve dhe një popullaritet të dukshëm të njerëzve, veçanërisht të shqiptarve, që e shohin vehtën të rilindun nga thellësia e ngjarjeve të historisë njerëzore, ku ata mund të fitojnë një hapësinë dhe të gjejnë vend të meritueshëm mes popujve që kanë kontribue konkretisht në qytetnimin e kontinentit europian qyshë në agimet e para të formimit të tij.
Akademia Iliria, mund të konsiderohet si një kryevepër e gjithë punës së Zojës së nderueme Nermin Vlora Falaski, si një ngjarje me randësi të madhe kulturore jo vetëm për popullin dhe kombin shqiptar, por që sjell kontributin e saj deri dhe në vendet mike, e veçanërisht në ItaIt ku ruhën të njejta rrajë të shfaqjeve të lashta të atij qytetnimi që i përket të dy popujve ..
I uroj këtij institucioni të madhërishëm, një sukses të madh e të meritueshëm për t'ardhmen, ku të reflektohet aktiviteti e tij fisnik për përparimin kulturor dhe mirëkuptimin reciprok mes atyne popujve që kontribuen dikur me krijue qytetnimin e Botës së Vjetër, e që përpiqen e bashkëpunojnë sot për zhvillimin dhe lulëzimin e qytetnimit të Botës së Re Moderne.

A KANث EKZISTUAR PELLAZGET?

[FONT=verdana,]E Diele, 02 Gusht 2009[/FONT]

Në tërë kohërat, dhe në vetë qarqet shkencore, problemi pellazgjik, aq shumë i debatuar sot në publikun e gjerë shqiptar, gjithmonë është shfaqur si një lëmsh-shtjellë e mugët, ardhur turbull që nga parahistoria njerëzore me pikëpyetjet dhe kompleksitetin e vet, duke përbërë për shumë popuj të Ballkanit - të zhdukur a të mbijetuar, e në radhë të parë për popullin iliro-shqiptar -, një pikënisje të brishtë historike, me themele ende të lëkundura. Ai shfaqet sakaq edhe si një nyje gordiane që shkencat nuk kanë arritur dot ende ta zbërthejnë e t’i japin drejtimin e duhur. Edhe sot e kësaj dite, me një gjykim të ftohtë, pa paragjykim e eufori, pyetja mbetet e shtruar në vetë thelbin e saj : A kanë ekzistuar pellazgët? ا’gjuhë kanë folur? Ku kanë pas qenë? A kanë qenë etnos kompakt apo shumësi etnish? A kanë lidhje me etruskët?, etj. etj.

Në fakt, dihet që shkenca jonë albanologjike, si dje dhe sot, vazhdon të ketë për detyrë parësore të argumentojë fuqimisht lidhjen iliro-shqiptare në të gjitha drejtimet dhe ky objektiv madhor do të mbetet edhe për shumë kohë prioritet i shkencave tona albanologjike. Shqipja, si degë më vete e trungut indoevropian, në familjen e gjuhëve satem, do të jetë kështu përherë strumbullari i vetvetes, me vendin e nderuar që zë në këtë familje.

Veçse, nëse do të guxohej të tejkalohej, të themi ky objektiv fisnik, të shkohej, për shembull, më në thellësi të kohërave, pra të dilej jashtë kuadrit themelor të albanologjisë së sotme, nëse do të kuturisej për shembull, të hidhej vështrimi përtej parailirëve, qoftë edhe përpara apo gjatë dyndjeve pano-ballkanike, dorike a egjeane, pra në kapërcyell të mijëvjeçarit të tretë p.e.s., për mendimin tonë, kjo përçapje nuk do të thotë aspak lajthitje, mjerim shkencor a trill, apo pure fantaisie. Vetë emra të njohur të albanologjisë po e përmendin sot, qoftë edhe me shumë rezerva apo me një fije zëri, hipotezën pellazgjike parailire.

Kohët e fundit, i nderuari Prof. Sh. Demiraj, në veprën e tij bazike titulluar “Epiri, pellazgët, etruskët dhe shqiptarët” (2008), analizon me rigorozitet shkencor ligjet e fonetikës, për të theksuar se shqipja e sotme kurrsesi nuk i ngjan shqipes së para 4000 vjetëve. Nga ana tjetër albanologu ynë i madh i referohet personaliteteve të indoevropianistikës, si Kretschmer, Budimir, van Windekens etj. që pranojnë ekzistencën e një popullsie paragreke dhe që i përkiste familjes së tribuve indoevropiane ose joindoeuropiane. Këta e kanë pagëzuar këtë popullsi me emra të tillë si “protoindoeuropianë”, “pellazgë”, “palastë”; etj. (f. 29.). Prof. Demiraj ngulmon se për pellazgët “nuk kemi dëshmi gjuhësore të drejtpërdrejta, me përjashtim të mbishkrimit të ishullit Lemnos... dhe të disa toponimeve paragreke që nuk shpjegohen dot me evolucionin e sistemit gjuhësor të greqishtes” (f. 32).

Prof. Korkutaj në veprën “Parailirët-ilirët-arbërit” i sheh pellazgët si hallka para-ilire, ndërsa prof. K.Frashëri thekson “se ka çështje të diskutueshme jo vetëm për parahistorinë e ilirëve, por edhe për etnogjenezën e shqiptarëve” (e njëjta vepër, Toena, Tiranë, 2003, f. 8).

Prof. Ceka e Korkutaj në veprën “Arkeologjia”, 1998, në f. 85 vënë në dukje : “ثshtë pranuar se fiset greke vijnë me dyndjen indoevropiane në fillim të epokës së bronzit, rreth 2000 vjet p.e.r. dhe u vendosën në pjesën më jugore të gadishullit dhe në ishujt e Egjeut, ku banonte më parë një popullsi e tipit pellazg, e cila kishte zhvilluar kulturat e veta të përparuara, siç ishte ajo e Kikladeve ose e Kretës”.

Prof. Dh. Pilika, nga ana e tij, do të mbetet i pavdekshëm si pellazgologu më i madh shqiptar me veprën e tij “Pellazgët – origjina jonë e mohuar”. Por, duke i lënë mënjanë titullarët tanë, le të themi se ende muret pellazgjike ciklopike të Dodonës vazhdojnë të intrigojnë shkencëtarë e turistë me atë konstruksion po aq të përsosur sa të piramidave të Egjiptit, ku nuk depërton as tehu i thikës.

A kemi të drejtë në këtë rast të rishtrojmë pyetjen në kanë ekzistuar vërtet pellazgët dhe “pellazgia”?! Po ku, kur? Në pellgun e Mesdheut, thonë tërë autorët e lashtë, nga Homeri, Herodoti, Thici, Aristoteli, Diodori, Straboni, Dionisi e gjer tek Plini e Justiniani.

Në fakt, është shumë e thjeshtë të rreshtohen këtu, për mbrojtjen e kësaj teze, krahas autorëve klasikë, mori studiuesish, eruditësh, shkencëtarësh që lulëzuan gjatë shekujve XVIII-XIX dhe që flasin fort e fuqimisht për pellazgët. Mirëpo, përsëri këtu, një pyetje lind me të drejtë: përse pikërisht shekulli XIX u bë epoka e artë e “tezës pellazgjike?” Dihet se gjatë këtij shekulli u bënë zbulimet më të mëdha në egjiptologji, asirologji dhe në fushën e parahistorisë evropiane, u zbuluan kulturat e Egjeut, në Kretë, Mikenë, Tyrin, Trojë (Azi e vogël), u zbulua kultura e hitite me Hatusin e famshëm gjithë pllaka të shkruara balte, u bënë zbulime në Finiki e Siri, u zbulua kultura etruske, duke u bërë kështu, falë këtyre arritjeve, përcaktimi i kulturave kryesore evropiane.

اuditërisht, ndërsa bëheshin tërë këto zbulime kulturash neolitike e bronzike, mbi bazën e thënieve të autorëve të huaj, madje edhe thjesht mbi bazën e mitologjisë, ndërsa flitej për shumë etnogjeneza popujsh evropianë (përfshirë edhe popullin shqiptar), “nuk” u zbulua asgjë pellazgjike, veç ndoca mureve të Dodonës që na ngelën historikisht memece. Nuk do vononte dhe shekulli XX do parapëlqente të shpallte se, me sa duket, “nuk” na paska kulturë pellazgjike konkrete në krejt Egjeun e Mesdheun, por se përkundrazi, ka një shumësi kulturash, ku teza pellazgjike do dukej “e shkrirë si kripa në ujë”.

Megjithatë, edhe kjo arritje u pa me mjaft skepticizëm nga një pjesë tjetër dijetarësh, që vunë re të shfaqej një “element i jashtëm”, me ndikim jo të vogël : Prof. John J. Wilkes, i Institutit Arkeologjik të Londrës, në veprën e tij “Ilirët” (Bacchus, 2005), tek shpreh admirimin për Arthur Evans sheh se si ky talent i rrallë i shkencës arkeologjike u viktimizua më se një herë, deri edhe me burgosje, tek binte ndesh me pazaret e Kongresit të Berlinit të Fuqive të mëdha për të zgjidhur çështjen lindore, dhe se vazhdimisht studimet e tij arkeologjike janë të ndërthurura me komente për çështje politike të kohës, (si gërmimet në Knossos, etj). dhe se “puna e tij në kërkim të ilirëve, shumë shpejt u pa e lidhur me çështjen e lirisë së sllavëve - lëvizje në të cilin ai zuri të luajë një rol kryesor” (f. 28). Pra, në këtë shekull, e jo vetëm në këtë shekull, paskemi edhe një ndërthurje të fortë të shkencës e të arritjeve të saj me qëllimet dhe synimet e politikave të përcaktuara evropiane. Ka të ngjarë, në këtë rast, (dhe s’ka pse të mos hamendësojmë kësisoj, për deri sa dihet si u ndanë aq padrejtësisht kufijtë në Ballkan në kapërcyell të shekujve XIX-XX, sidomos në kurriz të shqiptarëve), që një qëndrim i tillë nuk duhet të jetë pa gjë edhe për sa i përket tezës pellazge, para-ilire a para-greke. Sepse shumë nga ithtarët e “pellazgjisë” do të binin në surdinë.

Do rridhte ujë dhe albanologjia e shekullit XX, me të drejtë, do orientohej kryekëput drejt ilirologjisë dhe studimeve iliro-shqipe, gjë që mori karakter të theksuar me zbulimet e mëdha arkeologjike të viteve 60-70 shoqëruar nga tërë ajo hopje cilësore në krejt fushat albanologjike. Domosdo S. Konda, Majani e të tjerë do shiheshin si të prapambetur, të tejkaluar në kohë, madje edhe do përçmoheshin, sepse kishin dalë jashtë sferës “shkencore” iliro-shqiptare, për të mos thënë se na paskeshin tejkaluar objektivin madhor me njëfarë “lajthitjeje” të radhës.

اuditërisht, me fillimet e demokracisë, në Shqipëri, shpërtheu një dyndje e fuqishme botimesh për etnogjenezën e lashtë të popullit tonë, duke e parë këtë të lidhur ngushtë me teorinë pellazgjike parailire. Vështrimi hidhet kësisoj përtej, në parahistorinë ilire dhe detyrimisht në vetë atë që është cilësuar parashkencë, duke dalë kështu jashtë njëfarë formati të inkuadruar të shkencave albanologjike. Mirëpo në këtë mes, për fat të keq, nuk mungojnë as autorë sharlatanë që, në emër gjoja të krenarisë së shkuar parailire, në mënyrë groteske dhe pa kurrfarë skrupulli do shpallin se “ne shqiptarët jemi të parët në Ballkan, Evropë e më tej, jemi kërthiza e saj, se krejt mitologjia dhe vetë perënditë nuk flasin veçse shqip”! U hallakatën kështu mendjet, por me pasojën e rrezikshme të njëfarë krenarie egocentrike, tek “lartëson” me eufori dhe artificialisht vetveten si komb, në kurriz të të tjerëve.

Po përse vallë kështu? Me sa duket, e shkuara komuniste 50 vjeçare ka rënduar kaq ashpër në ndërgjegjet e njerëzve tanë sa, me hapjen demokratike, u hapën edhe sytë për të parë që vërtet ishim, për sa i përket zhvillimit shoqëror, në bisht të shoqërisë së zhvilluar evropiane. Ishte pra, njëfarësoj, një krizë e ndërgjegjes, deri edhe kombëtare, për të kërkuar vendin tonë të denjë nën diell, e domosdo edhe identitete reale a ireale në thellësi të kohërave, gjë që nuk ishte hera e parë në historinë tonë. Në fakt, zgjimi i ndërgjegjes kombëtare me Rilindasit tanë kishte kaluar pikërisht nëpër atë udhë dhe ia kishte arritur qëllimit. Pra, njeriu i thjeshtë shqiptar, në kohët e sotme, tek zbuloi mollën bukuroshe të mirëqenies në kopshtet e Edenit të Evropës, ndjeu njëkohësisht edhe njëfarë krize të vetvetes, njëfarë boshllëku dhe njëfarë inferioriteti shpirtëror, por kurrsesi jo mendor, intelektual, artistik etj. Pra, njeriu ynë, i vendit dhe i diasporës, sikur ndjeu nevojë, të themi, për një Ri-Rilindje të vetvetes, mbi të gjitha shpirtërore e kulturore, krahas lirisë demokratike që arriti. Iu sul atëherë me eth, epsh, hov e hopje, së shkuarës së tij, deri edhe parailire e mitologjike.

Mirëpo Evropa tanimë, gjatë shekullit XX, i kishte vënë pikat e veta mbi -i-, sidomos në drejtim të gjeopolitikës së saj (zgjidhja e fundit Kosova), mbi bazë postulati : gjithë popujt evropianë janë të lashtë, fryt mbijetese të historisë, asnjë s’ka zbritë nga qielli, por ka vetëm lëvizje, shpërngulje, pleksje racash e popujsh përgjatë gjithë historisë së tyre. Shmangej në këtë mënyrë teza e çdo lloj përparësie etnike, sidomos në fuçinë Ballkan, tezë që mbetet këtu përherë e rrezikshme, ndërkohë që synohet drejt Evropës së Bashkuar. Ja, për sa i përket politikës evropiane, duke u mbështetur në një të shkuar historike të përbashkët të popujve të saj, me luftëra, asimilime, përzierje, zhdukje e mbijetesë popujsh, të paktën që nga dymijë vjeçari i fundit para erës së re. Dhe pikësynimi i saj politik është këtu më se i qartë: të arrihet e ardhmja e përbashkët e popujve evropianë, me mozaik etnish, kulturash, historish, etj. që përbëjnë vetë thesarin e kontinentit të lashtë, pa hasmërira e armiqësira të së shkuarës, pa përparësira historike.

Si parashtruam edhe këtë objektiv madhor politik evropian, le “të kthehemi tani te delet tona”, për të parë konkretisht çështjen që na intereson, pellazgët.

Shumë pyetje të djegin majën e gjuhës për të ditur në fakt nëse kanë apo nuk kanë njëfarë baze logjike, historike, shkencore tezat, hipotezat, teoritë, shkollat e ndryshme rreth ekzistencës së popujve para-gjermanikë apo para-indoevropianë, e në këtë mes edhe rreth hipotezës pellazgo-etruske paragreke-parailire. Siç dihet, ende nuk mund të quhet i shterur përfundimisht studimi krahasues i gjuhëve të lashta brendapërbrenda familjeve të gjuhëve indoeuropiane, po ashtu, edhe vetë nëntoka me të papriturat e saj që vijnë nga parahistoria, nuk ka si të shterë, pavarësisht nga arritjet në mjaft fusha, arkeologji, toponimi, onomastikë, etj. Burim i pasur për eksplorim të përhershëm mbeten nga ana tjetër etnogjenezat kulturore, e në mënyrë të veçantë ajo e popullit tonë, që nga polifonia, e cila tingëllon si një këngë kolektive homerike, gjer tek ajo veshje e lashtë e çuditshme e xhubletës sonë të malësisë, që vjen si relikte e do kohërave të shkuara, me saktësinë e vet milimetrike të mijëra sytheve që ka, duke na dhënë atë formë të mahnitshme të konit, me tërë ato simbole të veçanta, e duke na shprehur një gjuhë ende të padëshifruar me brezarët e përparëset e saj, për të cilat flet me pasion koleksionistja e xhubletave shkrimtarja dhe poetja Luljeta Dano.

Nuk ka si të mos çuditemi që teksa parathënia e Historisë së Shqipërisë (vëll. I, 1959, f. 28-29) përmend, qoftë edhe shkarazi, tezën pellazgjike (ku citohen krahas Shlaiherit, Shtirit, Hanit etj. edhe tërë Rilindasit tanë), botimi i ri i Historisë së popullit shqiptar (vëll. I, 2002) e fshin krejt termin “pellazgjik” sikur ky term të ndjellë sot murtajë. Dhe me këtë rast do ndiheshim disi në siklet për të kuptuar në ka apo nuk ka të drejtë studiuesi dhe përkthyesi ynë i talentuar P. Zheji tek “aventurohet” në terrene të shkelura gjer më sot, me metikulozitet e fantazi savante, në dy vëllime të tëra për studimin krahasimor “Shqipja dhe sanskritishtja”. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për prof. Sh. Sejdiun me sprovat e veta etimologjike që u qëndron besnik parimeve të semantikës dhe linguistikës logjike si dhe të kërkimit deduktiv. Edhe pse mund të shfaqet një skepticizëm stoik apo thjesht një ngritje supesh në qarqe shkencore, përsëri nuk ka si të mos ndjesh sadopak respekt për nismën dhe guximin e këtyre studiuesve për t’i hyrë lëndës së panjohur me llërë fort të përveshura, mbështetur në dhjetëra referenca bibliografish nxjerrë nga studiues të huaj.

Në fund të fundit, është e pamohueshme se autorët klasikë greko-romakë të scripta manent, që qëndrojnë në themel të trashëgimisë historiko-kulturore evropiane, në pjesën dërrmuese të tyre, gjithnjë parashtrojnë ekzistencën e pellazgjisë. A duhet hedhur, në këtë rast poshtë, kategorikisht e globalisht, hipoteza e ekzistencës së saj, si e pavërtetuar nga arritjet e derisotme shkencore, apo pse jo, ndoshta edhe si e paragjykuar nga ndonjë “politikë e paracaktuar”, të themi? Po sikur e ardhmja të zihet rob një ditë nga vetë arkivi ende i pazbuluar e i paeksploruar përfundimisht i së shkuarës thesar? Po sikur të thyhen një ditë tërë tabutë e paragjykimeve?

Nga ana tjetër, nuk ka si të mos merret parasysh që mjaft autorë e studiues të huaj të shekullit XIX, lidhur me lashtësinë e shqipes e të shqiptarëve, dhe në favor të tezës pellazgjike, shfaqen, në radhë të parë e mbi të gjitha, si personalitete me goxha peshë të rëndë në fushat e tyre përkatëse shkencore, duke filluar që nga danezi Conard Malte-Brun e deri tek August Fridrih Pot e Hani, ky i fundit tek guxon madje ta shohë ilirishten si gjuhë pellazgjike në kuptimin e gjerë të fjalës, sikurse popujt e tjerë, epirotët e maqedonët që ishin “barbarë” e jo-grekë, të tërë këta të prejardhur nga pellazgët. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për eruditin dhe anëtarin e Akademisë së Mbishkrimeve të Francës Louis Benloew (që mbante lidhje të fuqishme me De Radën e Dora d’Istrian), për etnografin Ami Bue, për arkeologun August Degrand, për të famshmin gjeograf Elisé Reclus, për gjuhëtarin e madh August Shlahier, për profesorin e gjuhësisë indoevropiane Paul Kretshmer, etj.

Të tjerë autorë, që nuk na shfaqen drejtpërdrejt si personalitete madhore në fushën e indoepuropianistikës e të gjuhësisë, si Pukëvili, Ed. Shnajder, Hecquard, Ksilander, Hobhauz, Lik, Rajnhold etj. etj. kanë vlerat e tyre të padiskutueshme në fushën e shkencës, dhe veçanërisht në atë të Albanologjisë. Ata nuk ishin thjesht apo vetëm mjekë, inxhinierë, juristë, topografë, ushtarakë a letrarë. Të paktën Napoloni diti të thithë të tillë njerëz me peshë për t’i dërguar anë e kënd, gjer tek Ali Pasha e Mehmet Aliu ynë, e për të mbushur kështu pararojën e vet ushtarake gjatë ekspeditës në Egjipt! Të tërë këta, me të drejtë, zënë vendin e tyre të nderuar e merituar në Historinë e Albanologjisë.

E njëjta gjë mund të thuhet po ashtu për krejt Rilindasit tanë, që ishin para së gjithash e mbi të gjitha ideologët e zgjimit kombëtar dhe jo thjesht e vetëm poetë e letrarë. Rilindja jonë nuk është aspak fryt letraresk e poetesk, por është, siç dihet, një rrymë e fuqishme ideo-politike, historike e shoqërore që çoi peshë zemrat shqiptare për arritjen e suksesit të dëshiruar shumëshekullor. Tërë rilindësit ishin figura komplekse erudite, që nga De Rada, filolog i klasit të parë, të gjithë ditën ç’thanë e ç’bënë, për të arritur Qëllimin e madh me të gjitha mjetet e patriotizmës e shqiptarizmës. Rilindësit tanë, burimorët e pashtershëm të shqiptarizmës, qoftë edhe me romantizmin patriotik, guxuan mrekullisht të hedhin sytë në mijëvjeçarët e shkuar të historisë - domosdo edhe drejt pellazgjisë -, për të sjellë pishtarin e saj të lashtë për atë zgjim kombëtar. Dhe ia arritën. Dhe mirë bënë. Dhe frytet e tyre i vjelim sot.

Sot, në shek. XX e fillim të XXI-shit, mjaft autorë i janë rikthyer tezës pellazgjike. Eruditi Edwin Jacques në veprën madhore “Shqiptarët” i kushton një syth të tërë origjinës pellazge të gjuhës shqipe. Po ashtu, nuk mungojnë reflekse pasqyruese të kësaj teze në veprat e N. Clayer, S. Métais etj. për shqiptarët, që guxojnë të hedhin vështrimin tutje, përtej ilirëve. Sakaq, prof. i shquar i Universitetit të Paris-Sorbonës Dominique Briquel, në disa vepra madhore (si “Pellazgët në Itali”, 1984) do ndalet jo thjesht tek pellazgët, por edhe tek etruskët dhe lidhjet iliro-epirote të tyre. Veçse Brikel, nëse është një personalitet shkencor i shquar francez, është, “çuditërisht”, edhe autori i prezantimit të librit të Mathieu Aref-it “Shqipëria, - historia e gjuha – apo odiseja e pabesueshme e një populli parahelenik”, vepër aq shumë e përbujshme publike në Shqipëri, por edhe aq shumë e përfolur dhe e zhvlerësuar në qarqet shkencore. Ja se çfarë thotë D. Brikel në parathënie të librit : “Vepra e Mathieu Arefit përfshihet në vazhdën e këtij hulumtimi [të zanafillës pellazgjike] dhe nuk është pra e zhveshur nga precedentët shkencorë” (nënvizimi ynë). A ka më troç e shqip se kaq? E megjithatë, ky studiues vazhdon të trajtohet i mbyllur hermetikisht brenda kuadrit të fantazisë a dilentantizmi “shkencor” nga ana e qarkut albanologjik shqiptar. Po edhe sikur vepra e tij apo e të tjerëve të së njëjtin kallëp të hidhet poshtë shkencërisht në emër të scripta mantent, a nuk përmban ajo një fije minimale shkencë, qoftë edhe atë “një përqindësh” të precedentëve shkencorë për të cilën flet prof. Brikel?

E njëjta gjë edhe për veprën e R. d’Angély-së “Enigma”, që ndoca prej albanologëve tanë të hidhen në fyt po ta zësh në gojë, por që publiku shqiptar e sheh me zemër tepër të gjerë, deri në adhurim. Po kush është në të vërtetë d’Angély? Ai është në radhë të parë e mbi të gjitha një erudit i përsosur, njohës i mbi dhjetë gjuhëve të lashta! Njeh në themel persishten, turqishten, arabishten, sanskritishten, greqishten e lashtë dhe latinishten, pa folur për gjuhët e tjera indoevropiane, të cilat i zotëronte me mjeshtëri, tek zhytej në thellësi të kohërave parahistorike dhe drejtpërdrejt nga autorët antikë. Dhe këtë, vetëm e vetëm për parailirinë apo pellazgjinë shqiptare !

Kohët e fundit, Jean Faucounau, matematicien e gjuhëtar, anëtar i Shoqërisë Linguistike të Parisit, ka botuar librin “Proto-jonianët, historia e një populli të harruar” (Hartman, 2001) dhe tek orvatet të argumentojë vendosjen e helenëve të parë në Greqi e të zbërthejë diskun e Fastosit, sheh mes Qikladeve popullsitë e lashta “të njohura me emrin “Pellazgë””. “Ky emër - citojmë autorin -, zbulon vetë origjinën e këtyre popujve: bëhet fjalë sigurisht për pasardhësit pak a shumë të mitizuar të Proto-jonianëve (helenët e parë, shën. përkth.). Sepse, edhe pse ekzistojnë disa vështirësi fonetike, duket e pamundur të mos lidhësh fjalën greke “Pelasgoi” me termin “pelagos” që do të thotë “përtej detit”. Me fjalë të tjera, “Pelasgoi” (fjalë e ardhur nga Pelag-skoi?) ishin marinarët që shkonin përtej detit, domethënë Protojonianët” (fund i citatit, f. 124). Nuk ka më bukur për autorin francez që i ka përcaktuar vetes misionin fisnik për të parë tek pellazgët vetëm protojonianët e protohelenët, duke lënë kështu mënjanë protoilirët, apo “barbarët” e maleve të Epërme të Epirit, të asaj “terra ferma-s apo kontinentit” të fjalës greke epiros. Në fund të fundit, e madhërishmja dhe brilantja Dora d’Distria nuk bëri gjë tjetër veçse i futi gjithë admirim të përkryer edhe vetë helenët në të njëjtën familje pellazgjike, përkrah stërgjyshërve të shqiptarëve dhe ilirëve. Mirëpo, përse ne, shqiptarët, të mos paskemi të drejtë të shohim në vetë fjalët e mësipërme të Fokunosë “Pelag-skoi”, fjalët shqipe të sotme “Pelag shkoi, Për larg shkoi”, përderisa vetë autori e paska të drejtën për të bërë një interpretim të tillë shi në këtë drejtim? Për më tepër që vetë autori pellazgët i shihka si pasardhës të protojonianëve (mikenasve, etj.) të Detit Jon? Ja një hamendësim nga ana jonë. Mund të hidhet menjëherë poshtë ky hamendësim për të thënë “JO” kategorikisht, sepse “shkoi-skoi, larg”, fonetikisht para 4 mijë vjetësh nuk janë thënë kështu në ilirishte a pellazgjishte, por kanë ndjekur ligjet e rrepta të fonetikës evolutive. Edhe këtu një çudi! Teksa pretendohet nga mjaft autorë të huaj që shqipja e shek. XIX dhe ajo e sotmja (gegërishtja sidomos), është ruajtur në gjendje fosile që prej mijëvjeçarësh, teksa merren për bazë fjalë shqipe të sotme (“ëmë, vëlla, motër, bir, bij, njeri, ari, ulk, dimër, dieg”, mal etj. - me të barasvlershmet e tyre indoevropiane -, psh. motër-mater, mat, mutter, mother menjëherë gjithë ngutje për shqipen do vihet si barrierë penguese apo infiltruese ligji i saj evolutiv fonetik. E njëjta gjë psh. edhe për udh (shqip), odh-os (greqisht) nga ku i famshmi Odhise-Udhëtari. Ama greqishtja këtu e kudo bëhet mëma e fjalës dhe e krejt etimologjisë greko-latine të trashëguar, në emër të së shkruarës së parë (scripta manent), kurse shqipja do avullojë në verba volant dhe as që do merret më parasysh, në emër të shkencës, formula e parë biblike: “Në fillim qe Fjala”, ajo fjalë e parë onomatopeike e monosilabike e krejt Homo Sapiensit kolektiv dhe e popujve të lashtë, të zhdukur e të pazhdukur, e mitologjive apo e legjendave.

Ka një merak të madh tek albanologët tanë se po të aventurohemi në parahistori me parashkencë, d.m.th., tek pellazgët e parailirët, ne shqiptarët mund të dilkemi si ardhacukë, gjoja me origjinë nga Azia e Vogël, nga Kaukazi, apo nga vetë zemra e Afrikës, e në këtë rast kjo do shpinte ujë në mulli të ndoca studiuesve serbë (që u kthyekan kështu për ne në rolin e dordolecit!), pikërisht për të mos i parë shqiptarët si autoktonë denbabaden. Në fakt, ka albanologë të shek. XIX (Benloew, etj) që i mëshojnë kësaj teze. Asgjë të keqe nuk ka në këtë mes, kur njihet parimi bazë shkencor për të marrë fillimisht çdo gjë me rezervë dhe jo të mirëqenë, po kur edhe vetë ky parim zbatohet pa njëanshmëri. Historia evropiane etj. është e mbushur me shtegtime e lëvizje popujsh, kush më parë e kush më vonë. Po edhe sikur të kenë shtegtuar protoilirët tanë, kjo është në kuadër të atyre lëvizjeve të famshme të indo-europianëve të kohës së bronzit, ndërkohë që shtegtimi i fundit i serbëve nga Veriu i Evropës drejt Ballkaneve, është shi në shekujt VII-VIII te erës së re. Mirëpo, çuditërisht “të përfolurit” d’Angely e Aref, nuk shohin kurrfarë shtegtimi parailir, përkundrazi shohin një shtrirje të gjerë protoilire (pellazge) në krejt Mesdheun dhe Azinë e vogël, gjer në afri të Malit të famshëm të gjuhëve të Kaukazit. Dhe këtu, në këtë hapësirë gjeografike, na shfaqet Nikolai Marr, me teorinë e tij të famshme të gjuhëve jafetike, ku përfshin edhe vetë shqipen në familjen e gjuhëve të lashta që ai ka qejf t’i shohë si gjuhë protoindoeuropiane, pra para ardhjes së indoeuropianëve. E ç’të keqe ka në fund të fundit? Edhe kjo është, siç dihet, një teori e debatuar fort, sot e kësaj dite, e linguistit të famshëm rus, që bëri bujë në vitet 30 të shek. XX, duke shkaktuar tërë atë polemikë të shkencëtarëve rusë si dhe angazhimin përfundimtar të Stalinit për të hedhur poshtë teorinë e Marrit në vitet 50, pikërisht në kohën kur Stalini i deklaronte prerë Enver Hoxhës se asnjë lidhje nuk ka midis albanëve të Shqipërisë dhe albanëve të Kaukazit!

Në përfundim, do thoshim se parahistoria me parashkencën e vet (gjersa të arrijë objektivin e vet teoriko-shkencor) shfaqet thjesht si një pasqyrë e dhjetëra teorive dhe shkollave, që do ngrihen e bien, do ribien e ringrihen, për aq kohë sa dijetari, kushdo qoftë, dhe i pa paragjykuar, ka të drejtë të shkojë gjer në thellësi të kohërave, në vetë paleontologjinë e Linguistikës e të Historisë. E në rastin tonë, pse jo, gjer tek protoilirët, stër-stërgjyshërit tanë, që me siguri, një ditë do bëhen edhe pikësynim madhor e fisnik i shkencave të avancuara albanologjike.

GAZETA METROPOL - Online

#

Pe: Etrusket dhe Pellazget!

shum informacion i vlefshem