redi-
Anëtar i Respektuar
Nga: PROF. DR Francesco Zannini
Sfidat e globalizmit
Dëshiroj ta nis refleksionin tim me pjesën hyrëse të një prej dokumenteve më të rëndësishme të lëvruara nga myslimanët për të nxitur dialogun ndërfetar, “Një botë e përbashkët ndërmjet Nesh dhe Jush”: “Myslimanët dhe Kristianët së bashku, përbëjnë më shumë se gjysmën e popullatës botërore. Pa paqe dhe drejtësi ndërmjet këtyre bashkësive fetare, nuk mund të zërë vend një paqe e kuptimtë në botë. E ardhmja e botës varet te paqja mes myslimanëve dhe të krishterëve. Bazat e kësaj paqeje e mirëkuptimi janë mëse të pranishme. Ato janë pjesë thelbësore e parimeve bazë të të dyja besimeve: te dashuria për Zotin Një dhe dashuria për fqinjin. Këto parime gjejnë vend në shkrimet e shenjta të Islamit dhe Krishtërimit. Njësimi i Zotit, nevoja për ta dashur Atë, dhe nevoja për të dashur fqinjin është trualli i përbashkët për Islamin dhe Krishtërimin”. Si myslimanët ashtu edhe të krishterët duhet t’i dëshmojnë këto vlera në një botë të globalizuar. Por për t’i mëshuar kësaj, vlen të qartësohet çfarë do të thotë “globalizëm” dhe ç’nënkupton ky term për të dyja bashkësitë fetare në këtë situatë ku gjendemi?
Termi “Globalizëm” shpesh kuptohet si një rritje e nivelit të marrëdhënieve reciproke dhe ndërvarësisë në fushat financiare, sociale, teknologjike, kulturore, politike dhe ekologjike. Në këtë kuptim, ndihet gjithnjë rreziku i rrafshimit të ndryshimeve kulturore, zakoneve dhe besimeve dhe krijimit të një lloj ‘amalgami’ ku disa lloj besimesh të veçanta të fashiten. Për më tepër, në shekullin XXI ne u bëmë dëshmitarë të një ringjalljeje dhe globalizmi të besimeve fetare. Por, vumë re se Besimet Fetare Botërore po luajnë një rol të spikatur dhe të rëndësishëm si në jetën publike ashtu edhe në atë vetiake. Si Islami ashtu edhe Kristianizmi jetojnë në një botë në ndryshim të vrullshëm ku njerëzit ndërlidhen e ndërveprojnë shumë shpejt, falë edhe Internetit dhe formave të tjera të mas-medias. Ato po përballen me sfidat e globalizimit që kërkojnë një dialog ndërkulturor e ndërfetar, si mjete të rëndësishme për të ndërtuar një të ardhme të paqtë në botën ku jetojmë. Kështu, bashkëpunimi i grupimeve kulturore dhe fetare është mjaft i nevojshëm me qëllim që të tejkalohet çdo lloj ngërçi dhe t’i shtrohet udhë bashkëpranisë dhe paqes.
Rritja e nivelit garues në rrafshin ekonomik dhe liritë individuale në suazën e globalizmit ekonomik mund të mbartin me vete edhe rrezikun që qenia njerëzore të trajtohet si mjet apo objekt që mund t’u shkaktojë vuajtje shumë njerëzve, për shkak të mungesave të theksuara materiale. Në këtë kuptim, të gjitha fetë dhe bashkësitë fetare lypset të bashkëpunojnë dhe të angazhohen për të rritur shkallën e vetëdijes se i përkasim të njëjtës familje njerëzore, ndaj së cilës duhet të dëshmojmë përgjegjësi të përbashkët. Për të krishterët, kjo është e shprehur bukurisht në dokumentin e Vatikanit: “Gëzimi dhe shpresa, vuajtja dhe ankthi i njerëzve të kësaj periudhe, veçanërisht i atyre që janë të varfër apo edhe të brengosur, janë gëzimi, shpresa, vuajtja dhe brengosja e pasuesve të Krishtit. Vërtet, njerëzimi ka dështuar t’i bëjë jehonë diçkaje më të dlirë se kaq”.1
Një tjetër pasojë e globalizmit është edhe fakti se popuj që i përkasin kulturave, shoqërive dhe besimeve të ndryshme fetare duhet t’i përqasen më fort e në mënyrë të pashmangshme njeri-tjetrit dhe të familjarizohen me shumë realitete fetare dhe kulturore. Si në Lindje ashtu edhe në Perëndim, ne jetojmë në një shoqëri pluraliste multi-fetare. Madje edhe në Lindjen e Mesme, kur njëherë e një kohë shquheshin vetëm Krishterimi, Islami dhe Juadaizmi (për shkak të emigracionit të kohëve të fundit) në vërejmë njerëz që i përkasin besimeve të ndryshme fetare. Për rrjedhojë, ne jemi dëshmitarë të fundit të përplasjes së skajshme ndërmjet Islamit dhe Krishërimit dhe ku shpërfaqet synimi për një dialog më të gjerë ndërmjet besimeve fetare botërore. Në këtë kuptim, deklarata e mençur e Benediktit XVI merr një rëndësi të veçantë: “ Marrëdhëniet e Krishtërimit me besimet e ndryshme fetare në botë janë bërë sot një nevojë thelbësore e besimit: nuk është thjesht një kureshtje, duke dashur të ngrihet një teori rreth fatit të tjerëve – vetëm Zoti e përcakton këtë fat, dhe Ai nuk ka nevojë për teoritë tona…Por sot rrezikohet më shumë: kuptimi i aftësisë sonë për të besuar. Besimet fetare kudo në botë janë shndërruar edhe në çështje që kanë të bëjnë me Krishtërimin. Kjo kërkon shtigje të reja vetëreflektimi ndaj tyre, në lidhje me kërkesat e tyre dhe çka përftojnë prej nesh, si një shërbesë drejt pastrimit shpirtëror”.2
Drejt një kuptimi të përbashkët të të drejtave të njeriut
Si Myslimanët ashtu edhe të Krishterët jetojnë në vende të ndikuar nga sekularizmi dhe besimet fetare, ku ndarja mes fesë dhe shoqërisë është ende një çështje që ngjall debat, dhe ku çështja e të drejtave të njeriut trajtohet në mënyra të ndryshme. Por, a kanë vallë të drejtat e njeriut një origjinë fetare apo mbështeten në strukturën universale të qenies njerëzore? Si myslimanët ashtu edhe kristianët duhet t’u japin përgjigje këtyre pyetjeve të rëndësishme, me qëllim që të shmangin ‘entitetet’ dhe të punojnë së bashku për një botë më të mirë. Në fakt, ky ka qenë edhe një nga shqetësimet kryesore të Kishës katolike për t’u ripërtërirë, që shërben edhe si gur-shenje në Vatikan. Në këtë dokument ofrohet përkrahje për nxitjen e të drejtave të njeriut dhe dënimin e çdo lloj forme të diksriminimit.3 Baza e këtyre të drejtave gjendet në vetë procesin e krijimit, kur Zoti e krijoi njeriun si me veçoritë ashtu edhe me ngjashmëritë e tij.4 Në fakt, ashtu siç thuhet edhe në një prej deklaratave të fundit të “Kongregacionit për Familjen”: “Parimi i dinjitetit të qenies njerëzore duhet të jetë gjithmonë çelësi i interpretimit të Deklaratës së 1948-ës….Të gjitha pohimet, parimet dhe të drejtat e përmendura në ‘Deklaratë’ janë shkruar dhe duhen interpretuar duke u mbështetur te dinjiteti i qenies njerëzore”. 5
Një qasje e ngjashme mund të gjendet edhe në Botën Myslimane, ku vërehen edhe disa lloj pretendimesh nga qarqe maksimaliste dhe fondamentaliste që ndjekin një këndvështrim të ngushtë të Islamit, që kanë përpunuar “Deklaratën e të drejtave të njeriut në Islam” një tekst ndryshe nga “Deklarata e të drejtave të njeriut të vitit 1948”. Tashmë, intelektualët myslimanë kanë bërë shumë punë për të vërejtur një evolucion të përhershëm të vizionit tradicional të shoqërisë. ثshtë e vërtetë se dikush mund të dallojë edhe merakun e shumë myslimanëve për të përqafuar “Deklaratën e vitit 1948, e cila i ka rrënjët në kulturën evropiane dhe atë perëndimore. Por, është e vërtetë edhe se në gjirin e myslimanëve ndihet një interes në rritje për këto të drejta dhe për pikëtakimet me traditën ligjore islamike. Këndvështrimet e ndryshme në lidhje me natyrën dhe zbatimin, dëshmojnë debatin e gjallë që po zhvillohet për këto çështje thelbësore, si dhe përligjet teologjike e filozofike të këtyre të drejtave. Në fakt, një analizë më e qëmtuar ndaj sharî‘a-s dhe rizbulimit të synimeve autentike të Ligjvënësit të shenjtë (maqâsid al-sharî‘a) mund të shpjerë drejt një koncepti të “së drejtës natyrore” që del në pah prej “natyrës njerëzore” (fitra) dhe është krijuar prej Zotit, “në mënyrën më të mirë”. Kjo perspektivë e vrullshme mund të krijojë hapësirë për dialog mes Perëndimit dhe besimeve fetare botërore. Kështu, do të hidhet pas shpine e ashtuquajtura “Përplasje Qytetërimesh” dhe do të rritet dialogu i brendshëm mes shiive dhe sunive (taqrîb),në Islam; dhe përmes “Lëvizjes Ekumenike” në radhët e të krishterëve.
Nisja e dialogut nga të dyja palët
Rritja e numrit të organizatave, instituteve e fondacioneve që po ngrenë urat e dialogut të ri dhe nevoja e ngutshme e nismave ndërfetare për dialog, ka ngjallur interes në rritje për zhvillimin e dialogut myslimano-kristian, që vlerësohej për një kohë të gjatë si çështje që gëzonte interes vetëm nga ana e të krishterëve. Gjithsesi, përgjatë këtyre viteve të fundit, kanë dalë në pah disa intelektualë myslimanë që kanë nisur të shprehen për temat e dialogut ndërfetar e multifetar. Në të vërtetë, shumë prej myslimanëve kanë zbuluar se rrënjët e dialogut gjenden te vetë Kurani. Myslimanëve u kërkohet të bashkëbisedojnë me njerëz që i përkasin besimeve të ndryshme fetare dhe veçanërisht me të krishterët,6 në një botë të larmishme… “Nëse Allahu do të kishte dashur, Ai do t’ju kishte bërë një popull të vetëm, por Plani i tij është që t’ju provojë në atë çka ju ka dhënë. Kështu, bëni garë për virtytet. Rikthimi i të gjithë juve është tek Allahu; Ai do t’ju tregojë të vërtetën e çështjeve që ju keni debatuar”7.
Përveç kësaj,Kurani duket se këshillon për një kod sjelljeje edhe për dialogun ndërfetar, mbështetur në vetëdijen e vlerave të larta që gjenden në përvojën fetare.8 Kjo do të ndihte që të shmangej çdo lloj diskutimi në lidhje me ‘Tekstin e Shenjtë’, ndonëse Muhamedit i bëhet thirrje të bashkëbisedojë me të krishterët për çështjet themelore fetare.10 Një mysliman i mbarë duhet të dialogojë në mënyrën më të mirë11 dhe të respektojë lirinë e tjetrit12, sipas mësimeve të Kuranit, ku thuhet: “Nuk ka detyrim në fe”13. Ka një debat në vazhdë në radhët e intelektualëve myslimanë për dialogun myslimano-kristian. Por, ky dialogu nuk është çështje vetëm e qarqeve akademike. Organizma myslimane rretheqark Afrikës së Veriut e Lindjes së Mesme, në Egjipt, Liban, Jordani, Tunizi, Marok madje edhe në Arabinë Saudite janë duke nxitur takime e studime rreth kësaj çështjeje përmes veprimtarive të “ISESCO”-s dhe “Forumit Ndërkombëtar Islamik për Dialog”(IIFD)
“Lëvizja Gylen”: një vizion i hapur për dialogun ndërfetar
Thirrja për “bashkëpunim myslimano-kristian” nga Said Nursiu me qëllim që t’i kundërvihej prirjeve të mbrapshta të shoqërive moderne, si dhe dhunës së të gjitha llojeve, bashkëngjitur me vizionin universal të mendimtarit modern Fethullah Gylen për ta shtrirë bashkëbisedimin edhe të ndjekësit e ndërgjegjshëm të gjitha besimeve, janë thelbi i Lëvizjes Gylen. Si një bashkësi ku mbizotërojnë myslimanët e brezit të ri, ata janë përfshirë në dialogun ndërfetar dhe bashkëpunimin ndërmjet besimeve, për një harmoni ndërfetare. Vetë Fethullah Gylen është shprehur: “ثshtë bindja ime se në vitet e ardhshme, mijëvjeçari i ri do të dëshmojë një lulëzim të pashembullt të besimeve fetare dhe ndjekësit e besimeve fetare botërore, si myslimanët, të krishterët, hebrenjtë, budistët dhe hindutë do të ecin krah për krah për të ndërtuar një të ardhme të ndritur të botës”.15 Ky është frymëzimi bazë i shumë institucioneve të dialogut kudo në botë, si “Forumi Rumi” që gjendet në SHBA, ashtu si edhe për shumë të tjerë të shpërndarë kudo në Evropën Lindore e Perëndimore, në Azinë Juglindore, Afrikë, madje edhe në zemër të Krishtërimit, me “Istituto Tevere” në Romë.
Konkluzioni
Nuk ka dyshim se myslimanët dhe të krishterët ndajnë mjaft vlera të përbashkëta. Kërkimi i vlerave të përbashkëta dhe bashkëpunimi për të ndërtuar një njerëzim më të mirë në rrafsh global, përben thelbin e dialogut myslimano-kristian. Ky është një dialog që ngërthen respekt të ndërsjellë dhe vlerësim të besnikërisë së tjetrit/tjetrës ndaj fesë që i përket. Ky dialog shmang çdo lloj forme të fondamentalizmit apo fanatizmit, apo edhe qëndrimeve mendjelehta që kapërcejnë ndryshimet, me qëllim që të ndërtojnë një ‘paqe të rreme’ që është e kundërta e një dialogu serioz në rrafsh shpirtëror. Për “Vlera” të përbashkëta mund të flitet vetëm pas marrëveshjeve të thella e të sinqerta në lidhje me to, dhe jo si rezultat i çdo lloj marrëveshjeje. Shumë institucione myslimane dhe kristiane janë angazhuar për këtë çështje thelbësore në këtë botë, e që po bëhet gjithnjë e më shumë globale. Kjo është një sipërmarrje që duhet të përfshijë jo vetëm myslimanët dhe kristianët, por edhe të gjithë popujt fedashës dhe popujt vullnetmirë.
nga: Dialogu myslimano-kristian në një botë të globalizuar
Sfidat e globalizmit
Dëshiroj ta nis refleksionin tim me pjesën hyrëse të një prej dokumenteve më të rëndësishme të lëvruara nga myslimanët për të nxitur dialogun ndërfetar, “Një botë e përbashkët ndërmjet Nesh dhe Jush”: “Myslimanët dhe Kristianët së bashku, përbëjnë më shumë se gjysmën e popullatës botërore. Pa paqe dhe drejtësi ndërmjet këtyre bashkësive fetare, nuk mund të zërë vend një paqe e kuptimtë në botë. E ardhmja e botës varet te paqja mes myslimanëve dhe të krishterëve. Bazat e kësaj paqeje e mirëkuptimi janë mëse të pranishme. Ato janë pjesë thelbësore e parimeve bazë të të dyja besimeve: te dashuria për Zotin Një dhe dashuria për fqinjin. Këto parime gjejnë vend në shkrimet e shenjta të Islamit dhe Krishtërimit. Njësimi i Zotit, nevoja për ta dashur Atë, dhe nevoja për të dashur fqinjin është trualli i përbashkët për Islamin dhe Krishtërimin”. Si myslimanët ashtu edhe të krishterët duhet t’i dëshmojnë këto vlera në një botë të globalizuar. Por për t’i mëshuar kësaj, vlen të qartësohet çfarë do të thotë “globalizëm” dhe ç’nënkupton ky term për të dyja bashkësitë fetare në këtë situatë ku gjendemi?
Termi “Globalizëm” shpesh kuptohet si një rritje e nivelit të marrëdhënieve reciproke dhe ndërvarësisë në fushat financiare, sociale, teknologjike, kulturore, politike dhe ekologjike. Në këtë kuptim, ndihet gjithnjë rreziku i rrafshimit të ndryshimeve kulturore, zakoneve dhe besimeve dhe krijimit të një lloj ‘amalgami’ ku disa lloj besimesh të veçanta të fashiten. Për më tepër, në shekullin XXI ne u bëmë dëshmitarë të një ringjalljeje dhe globalizmi të besimeve fetare. Por, vumë re se Besimet Fetare Botërore po luajnë një rol të spikatur dhe të rëndësishëm si në jetën publike ashtu edhe në atë vetiake. Si Islami ashtu edhe Kristianizmi jetojnë në një botë në ndryshim të vrullshëm ku njerëzit ndërlidhen e ndërveprojnë shumë shpejt, falë edhe Internetit dhe formave të tjera të mas-medias. Ato po përballen me sfidat e globalizimit që kërkojnë një dialog ndërkulturor e ndërfetar, si mjete të rëndësishme për të ndërtuar një të ardhme të paqtë në botën ku jetojmë. Kështu, bashkëpunimi i grupimeve kulturore dhe fetare është mjaft i nevojshëm me qëllim që të tejkalohet çdo lloj ngërçi dhe t’i shtrohet udhë bashkëpranisë dhe paqes.
Rritja e nivelit garues në rrafshin ekonomik dhe liritë individuale në suazën e globalizmit ekonomik mund të mbartin me vete edhe rrezikun që qenia njerëzore të trajtohet si mjet apo objekt që mund t’u shkaktojë vuajtje shumë njerëzve, për shkak të mungesave të theksuara materiale. Në këtë kuptim, të gjitha fetë dhe bashkësitë fetare lypset të bashkëpunojnë dhe të angazhohen për të rritur shkallën e vetëdijes se i përkasim të njëjtës familje njerëzore, ndaj së cilës duhet të dëshmojmë përgjegjësi të përbashkët. Për të krishterët, kjo është e shprehur bukurisht në dokumentin e Vatikanit: “Gëzimi dhe shpresa, vuajtja dhe ankthi i njerëzve të kësaj periudhe, veçanërisht i atyre që janë të varfër apo edhe të brengosur, janë gëzimi, shpresa, vuajtja dhe brengosja e pasuesve të Krishtit. Vërtet, njerëzimi ka dështuar t’i bëjë jehonë diçkaje më të dlirë se kaq”.1
Një tjetër pasojë e globalizmit është edhe fakti se popuj që i përkasin kulturave, shoqërive dhe besimeve të ndryshme fetare duhet t’i përqasen më fort e në mënyrë të pashmangshme njeri-tjetrit dhe të familjarizohen me shumë realitete fetare dhe kulturore. Si në Lindje ashtu edhe në Perëndim, ne jetojmë në një shoqëri pluraliste multi-fetare. Madje edhe në Lindjen e Mesme, kur njëherë e një kohë shquheshin vetëm Krishterimi, Islami dhe Juadaizmi (për shkak të emigracionit të kohëve të fundit) në vërejmë njerëz që i përkasin besimeve të ndryshme fetare. Për rrjedhojë, ne jemi dëshmitarë të fundit të përplasjes së skajshme ndërmjet Islamit dhe Krishërimit dhe ku shpërfaqet synimi për një dialog më të gjerë ndërmjet besimeve fetare botërore. Në këtë kuptim, deklarata e mençur e Benediktit XVI merr një rëndësi të veçantë: “ Marrëdhëniet e Krishtërimit me besimet e ndryshme fetare në botë janë bërë sot një nevojë thelbësore e besimit: nuk është thjesht një kureshtje, duke dashur të ngrihet një teori rreth fatit të tjerëve – vetëm Zoti e përcakton këtë fat, dhe Ai nuk ka nevojë për teoritë tona…Por sot rrezikohet më shumë: kuptimi i aftësisë sonë për të besuar. Besimet fetare kudo në botë janë shndërruar edhe në çështje që kanë të bëjnë me Krishtërimin. Kjo kërkon shtigje të reja vetëreflektimi ndaj tyre, në lidhje me kërkesat e tyre dhe çka përftojnë prej nesh, si një shërbesë drejt pastrimit shpirtëror”.2
Drejt një kuptimi të përbashkët të të drejtave të njeriut
Si Myslimanët ashtu edhe të Krishterët jetojnë në vende të ndikuar nga sekularizmi dhe besimet fetare, ku ndarja mes fesë dhe shoqërisë është ende një çështje që ngjall debat, dhe ku çështja e të drejtave të njeriut trajtohet në mënyra të ndryshme. Por, a kanë vallë të drejtat e njeriut një origjinë fetare apo mbështeten në strukturën universale të qenies njerëzore? Si myslimanët ashtu edhe kristianët duhet t’u japin përgjigje këtyre pyetjeve të rëndësishme, me qëllim që të shmangin ‘entitetet’ dhe të punojnë së bashku për një botë më të mirë. Në fakt, ky ka qenë edhe një nga shqetësimet kryesore të Kishës katolike për t’u ripërtërirë, që shërben edhe si gur-shenje në Vatikan. Në këtë dokument ofrohet përkrahje për nxitjen e të drejtave të njeriut dhe dënimin e çdo lloj forme të diksriminimit.3 Baza e këtyre të drejtave gjendet në vetë procesin e krijimit, kur Zoti e krijoi njeriun si me veçoritë ashtu edhe me ngjashmëritë e tij.4 Në fakt, ashtu siç thuhet edhe në një prej deklaratave të fundit të “Kongregacionit për Familjen”: “Parimi i dinjitetit të qenies njerëzore duhet të jetë gjithmonë çelësi i interpretimit të Deklaratës së 1948-ës….Të gjitha pohimet, parimet dhe të drejtat e përmendura në ‘Deklaratë’ janë shkruar dhe duhen interpretuar duke u mbështetur te dinjiteti i qenies njerëzore”. 5
Një qasje e ngjashme mund të gjendet edhe në Botën Myslimane, ku vërehen edhe disa lloj pretendimesh nga qarqe maksimaliste dhe fondamentaliste që ndjekin një këndvështrim të ngushtë të Islamit, që kanë përpunuar “Deklaratën e të drejtave të njeriut në Islam” një tekst ndryshe nga “Deklarata e të drejtave të njeriut të vitit 1948”. Tashmë, intelektualët myslimanë kanë bërë shumë punë për të vërejtur një evolucion të përhershëm të vizionit tradicional të shoqërisë. ثshtë e vërtetë se dikush mund të dallojë edhe merakun e shumë myslimanëve për të përqafuar “Deklaratën e vitit 1948, e cila i ka rrënjët në kulturën evropiane dhe atë perëndimore. Por, është e vërtetë edhe se në gjirin e myslimanëve ndihet një interes në rritje për këto të drejta dhe për pikëtakimet me traditën ligjore islamike. Këndvështrimet e ndryshme në lidhje me natyrën dhe zbatimin, dëshmojnë debatin e gjallë që po zhvillohet për këto çështje thelbësore, si dhe përligjet teologjike e filozofike të këtyre të drejtave. Në fakt, një analizë më e qëmtuar ndaj sharî‘a-s dhe rizbulimit të synimeve autentike të Ligjvënësit të shenjtë (maqâsid al-sharî‘a) mund të shpjerë drejt një koncepti të “së drejtës natyrore” që del në pah prej “natyrës njerëzore” (fitra) dhe është krijuar prej Zotit, “në mënyrën më të mirë”. Kjo perspektivë e vrullshme mund të krijojë hapësirë për dialog mes Perëndimit dhe besimeve fetare botërore. Kështu, do të hidhet pas shpine e ashtuquajtura “Përplasje Qytetërimesh” dhe do të rritet dialogu i brendshëm mes shiive dhe sunive (taqrîb),në Islam; dhe përmes “Lëvizjes Ekumenike” në radhët e të krishterëve.
Nisja e dialogut nga të dyja palët
Rritja e numrit të organizatave, instituteve e fondacioneve që po ngrenë urat e dialogut të ri dhe nevoja e ngutshme e nismave ndërfetare për dialog, ka ngjallur interes në rritje për zhvillimin e dialogut myslimano-kristian, që vlerësohej për një kohë të gjatë si çështje që gëzonte interes vetëm nga ana e të krishterëve. Gjithsesi, përgjatë këtyre viteve të fundit, kanë dalë në pah disa intelektualë myslimanë që kanë nisur të shprehen për temat e dialogut ndërfetar e multifetar. Në të vërtetë, shumë prej myslimanëve kanë zbuluar se rrënjët e dialogut gjenden te vetë Kurani. Myslimanëve u kërkohet të bashkëbisedojnë me njerëz që i përkasin besimeve të ndryshme fetare dhe veçanërisht me të krishterët,6 në një botë të larmishme… “Nëse Allahu do të kishte dashur, Ai do t’ju kishte bërë një popull të vetëm, por Plani i tij është që t’ju provojë në atë çka ju ka dhënë. Kështu, bëni garë për virtytet. Rikthimi i të gjithë juve është tek Allahu; Ai do t’ju tregojë të vërtetën e çështjeve që ju keni debatuar”7.
Përveç kësaj,Kurani duket se këshillon për një kod sjelljeje edhe për dialogun ndërfetar, mbështetur në vetëdijen e vlerave të larta që gjenden në përvojën fetare.8 Kjo do të ndihte që të shmangej çdo lloj diskutimi në lidhje me ‘Tekstin e Shenjtë’, ndonëse Muhamedit i bëhet thirrje të bashkëbisedojë me të krishterët për çështjet themelore fetare.10 Një mysliman i mbarë duhet të dialogojë në mënyrën më të mirë11 dhe të respektojë lirinë e tjetrit12, sipas mësimeve të Kuranit, ku thuhet: “Nuk ka detyrim në fe”13. Ka një debat në vazhdë në radhët e intelektualëve myslimanë për dialogun myslimano-kristian. Por, ky dialogu nuk është çështje vetëm e qarqeve akademike. Organizma myslimane rretheqark Afrikës së Veriut e Lindjes së Mesme, në Egjipt, Liban, Jordani, Tunizi, Marok madje edhe në Arabinë Saudite janë duke nxitur takime e studime rreth kësaj çështjeje përmes veprimtarive të “ISESCO”-s dhe “Forumit Ndërkombëtar Islamik për Dialog”(IIFD)
“Lëvizja Gylen”: një vizion i hapur për dialogun ndërfetar
Thirrja për “bashkëpunim myslimano-kristian” nga Said Nursiu me qëllim që t’i kundërvihej prirjeve të mbrapshta të shoqërive moderne, si dhe dhunës së të gjitha llojeve, bashkëngjitur me vizionin universal të mendimtarit modern Fethullah Gylen për ta shtrirë bashkëbisedimin edhe të ndjekësit e ndërgjegjshëm të gjitha besimeve, janë thelbi i Lëvizjes Gylen. Si një bashkësi ku mbizotërojnë myslimanët e brezit të ri, ata janë përfshirë në dialogun ndërfetar dhe bashkëpunimin ndërmjet besimeve, për një harmoni ndërfetare. Vetë Fethullah Gylen është shprehur: “ثshtë bindja ime se në vitet e ardhshme, mijëvjeçari i ri do të dëshmojë një lulëzim të pashembullt të besimeve fetare dhe ndjekësit e besimeve fetare botërore, si myslimanët, të krishterët, hebrenjtë, budistët dhe hindutë do të ecin krah për krah për të ndërtuar një të ardhme të ndritur të botës”.15 Ky është frymëzimi bazë i shumë institucioneve të dialogut kudo në botë, si “Forumi Rumi” që gjendet në SHBA, ashtu si edhe për shumë të tjerë të shpërndarë kudo në Evropën Lindore e Perëndimore, në Azinë Juglindore, Afrikë, madje edhe në zemër të Krishtërimit, me “Istituto Tevere” në Romë.
Konkluzioni
Nuk ka dyshim se myslimanët dhe të krishterët ndajnë mjaft vlera të përbashkëta. Kërkimi i vlerave të përbashkëta dhe bashkëpunimi për të ndërtuar një njerëzim më të mirë në rrafsh global, përben thelbin e dialogut myslimano-kristian. Ky është një dialog që ngërthen respekt të ndërsjellë dhe vlerësim të besnikërisë së tjetrit/tjetrës ndaj fesë që i përket. Ky dialog shmang çdo lloj forme të fondamentalizmit apo fanatizmit, apo edhe qëndrimeve mendjelehta që kapërcejnë ndryshimet, me qëllim që të ndërtojnë një ‘paqe të rreme’ që është e kundërta e një dialogu serioz në rrafsh shpirtëror. Për “Vlera” të përbashkëta mund të flitet vetëm pas marrëveshjeve të thella e të sinqerta në lidhje me to, dhe jo si rezultat i çdo lloj marrëveshjeje. Shumë institucione myslimane dhe kristiane janë angazhuar për këtë çështje thelbësore në këtë botë, e që po bëhet gjithnjë e më shumë globale. Kjo është një sipërmarrje që duhet të përfshijë jo vetëm myslimanët dhe kristianët, por edhe të gjithë popujt fedashës dhe popujt vullnetmirë.
nga: Dialogu myslimano-kristian në një botë të globalizuar