CoNNecT
Administrator
Cfare eshte HIV/AIDS:
AIDS eshte nje term anglez qe do te thote Sindrome e ngjitur e mangesise se imunitetit(Acquired Imuno Deficiency Sindrome).AIDS (SIDA) shkaktohet nga nje virus i quajtur HIV, i cili ne menyre te panderprere sulmon dhe shkaterron qelizat e sistemit imun te organizmit. ).Ku HIV do te thote Virusi I Mungeses se Imunitetut Njerezor(Human Immunodeficiency Virus)
Si te gjithe viruset e tjera Hiv nuk mund te rritet dhe te riprodhohet vetem.Ne menyre qe te beje kopje te vetvetes ai duhet te infektoj qelizat e ne organizmi te gjalle.Ai eshte nje virus qe shkaterron mbrojtjet e trupit kunder infeksioneve.HIV prek ne menyre te vecante qeliza te caktuara te bardha te gjakut, qe quhen limfocite, te cilat jane te domosdoshme per mbrojtjen e trupit. Kur trupi infektohet me HIV, antitrupat formohen kunder HIV, e cila eshte nje shenje e pagabueshme qe virusi ndodhet ne trup. Nje person me HIV quhet "HIV pozitiv". Antitrupat mund te mbajne te ulet nivelin e virusit per shume vjet, por ato nuk mund ta vrasin dot, pjeserisht sepse ai ngulitet ne genet e qelizave te infektuara.
Kur virusi shumezohet, qelizat e bardha te gjakut shkaterrohen. Ne te njejten kohe, disa viruse te tjera perhapen ne organet e limfes dhe sulmojne qeliza te tjera te bardha te gjakut. Me ne fund, nje sasi e madhe qelizash te bardha te gjakut shkaterrohen nga infeksioni HIV. Kjo ben qe trupi te humbase nje pjese te madhe te aftesise se tij per te mbrojtur veten kunder disa infeksioneve zakonisht te pademshme dhe kunder tumoreve te keqija. Kjo faza e fundit e infeksionit HIV quhet SIDA (AIDS), e cila do te thote Sindrome e Ngjitur e Mangesise se Imunitetit. Ne disa raste duhet nje kohe e gjate qe nga infeksioni deri ne shfaqjen e simptomave tek i infektuari. Sidoqofte, virusi po shumezohet ne trup gjate gjithe kesaj kohe dhe ky person mund te infektoje te tjeret.
Rruget e trnsmetimit te virusit HIV jane :
HIV transmetohet kryesisht gjate aktit te maredhenjeve seksuale te pambrojtura me nje partnet te infektuar. Virusi mund te hyje ne trupin e njeriut nepermjet cipes mbeshtjellse te vagines, vulvules, penisit, rektumit, apo edhe gojes gjate seksit oral te pambrojtur.
HIV mund te transmetohet edhe nepermjet kontaktit me gjak te infektuar, si ne raste transfuzionesh apo edhe dhenje gjaku me ane te shiringave te pasteriluzuara.
HIV ne ditet e sotme merret ne raste me te shpeshta ndermjet perdoruesve te drogave te injektuara si rezultat i perdorimit te shiringave te pasterilizuara.
HIV mund te percohet edhe nepermjet transmetimit te nenes se infektuar tek femija i porsalindur. Ky transmetim i virusit mund te ndodhe kurdo, qe nga periudha e shtatezanise e deri ne lindje. Eshte perllogaritur qe diku tek 1/4 -1/3 e femrave shtatezena te infektuara dhe te pamjekuara, ja kalojne virusin femijeve te lindur prej tyre.
HIV gjithashte mund te transmetohet tek te porsalindurit edhe me ane te qumeshtit te gjirit te nenes se infektuar. Nqse femrat e infektuara, marrin nje trajtim dhe kurim mjekesor te kontrolluar e ulin ndjeshem mundesine e infektimit te femijes se tyre me virusin vdekjeprures.
Nga nje studim i bere kohet e fundit ka rezultuar se nje doze e vetme e nje ilaci antiretroviral te quajtur Nevirapine (NVP) e dhene nje femre te infektuar me HIV gjate procesit te te lindjes dhe nje tjeter doze te vetme foshnjes se porsalindur brenda tre diteve te lindjes, ka ulur probalitetin e infektimit te foshnjes me virusin HIV ne 2/3.
HIVnuk tranmetohet nga saliva e nje personi te infektuar me HIV nepermje puthjes, mgjse nuk keshillohet nje akt i tille me nje person te infektuar me HIV. Cipa mbeshtjellse e gojes, ne te njejten kohe mund te infektohet nga HIV.
Ghithashtu hiv nuk transmetohet nepermjet djerses, loteve, urines apo edhe feceve.
HIV nuk mund te transmetohet nga kontakti i perditshem, si ndarja e ushqimit, e perdorimit te te njejtit peshqir apo fjetja ne te njejtin shtrat, frekuentimi i te njejtes pishine, perdorimi i te njejtit telefon apo edhe perdorimi i te njejtes banjo per nevojat personale.
HIV gjithashtu thuhet se nuk mund te transmetohet nga pickimi i insekteve te ndryshme.
Siptomat e personave te infektuar me HIV/AIDS:
Personat e infektuar me HIV mund te shfaqin simptoma te ngjashme gripale pas nje ose dy muajsh nga dita e infektimit me HIV
Keto simptoma mund te jene:
Temperature
Dhimbje Koke
Keputje/Lodhje Fizike
Zmadhim te nyjeve limfatike, zakonisht te dalluara lehte ne qafe dhe ne zonat intime.
Keto simptoma zakonisht mund te zhduken tek nje i infektuar me HIV brenda nje jave apo nje muaji dhe shume shpesh mund te ngaterrohen me forma te tjera infeksionesh virale. Gjate kesaj periudhe, keta persona jane te infektuar dhe HIV gjendet ne sasi te medha ne lengjet gjenitale te tyre. Simptoma me te vazhdueshme dhe me te ashpra mund te mos shfaqen tek te rrriturit edhe deri pas 10 vitesh nga infektimi me HIV, dhe deri pas 2 vitesh tek femijet. Por kjo periudhe asimptomatike (pa shfaqje simptomash) varion nga individi ne individ, dhe varet teresisht nga gjendja shendetesore e cdo individi. Disa individe mund te shfaqin simptoma pas disa muajsh nga infektimi me HIV, ndersa disa individe te tjere mund te mos shfaqin asnje simptome per deri ne 10 vite.
Edhe gjate periudhes asimptomatike (pa simptoma,) virus vazhdon shumefishimin e tij aktiv, duke infektuar dhe shkaterruar qelizat e sistemit imun. Ne te njejten kohe virusi mund te behet pjese perberese e disa qelizave dhe te shumefishohet aty. Virusi HIV ne menyre te vazhdueshme i shkaterron keto qeliza imune duke e ulur numrin e tyre ne shifra drastike deri ne eliminimin e tyre te plote.
Pervec zmadhimit e gjendrave apo nyjeve limfatike ka edhe simptoma te tjera. Nder to mund te vecojme:
Ulje te energjise
Humbje peshe
Temperature dhe djeresitje te shpeshta
Infeksione te vazhdueshme orale apo vaginale.
Skuqje e vazhdueshme e lekures.
Humbje te kujteses se shkurter
Disa te infektuar mund te zhvillojne infeksione te vazhdueshme dhe te ashpra qe shkaktojne infektim te pjeseve te jashtme te gojes dhe zonave gjenitale, ose anale.
Diagnostifikimi:
Per faktin se infeksioni me HIV, ne shume nuk paraqet asnje lloj simptome, testimi mund te behet me ane te shume teknikave dhe nder me te shpejtat dhe me te njohurat eshte testi i gjakut per te pare prezencen e antitrupave(proteinave qe luftojne infeksionet, viruset,bakteriet) ne gjak.
Antitrupat viral apo ndryshe te quajtur te HIV zakonisht nuk shfaqen ne gjak nga 1-3 muaj nga koha e infektimit me HIV. Mund te shkoje edhe deri ne 6 muaj dhe mos te kete prezence antitrupash HIV ne gjak. Kjo varet teresisht tek gjendja e organizmit te nje personi dhe varion nga individi ne individ. Sidoqofte, edhe nqse nuk ka prezence te antitrupave HIV ne gjak, mund te kete prezence te materialit gjenetik.
Nese jeni ekspozuar ndaj virusit HIV duhet qe menjehere te testohesh. Duke u testuar heret ka mundesi te parandaloni degradimin e infeksionit me ilace te ndryshme. Testet behen ne kofidencialitet te plote ne te gjitha qendrat e testimit. Testimi behet me ane te nje teknike te quajtur ELISA per te pare prezencen e antitrupave HIV ne gjak.
Femijet e lindur nga nena te infektuara me HIV mundet te infektohen ose jo me virusin HIV, por te gjithe jane bartes te antitrupave HIV te nenes se tyre. Dmth qe ata mund te infektohen shume me lehte sesa nje femije i lindur nga nje nene pa infeksion HIV. Prandaj ne kushte te tilla eshte shume et veshtire te percaktohet nje diagnoze e sakte tek foshnet e porsalindura.
Kurimi:
Ne vitet e para te raportimit te AIDS, nuk kishte asnje lloj ilaci qe te luftonte kete virus vdekjeprures. Shkencetaret kane zbuluar shume rruge parandalimi dhe kurimi si per AIDS ashtu edhe per semundje te tjera vdekjeprurese.
Grupi i pare i ilaceve te perdorura per kurimin e te semurve me AIDS quhet NRTI (nucleoside reverse transcriptase inibitor,)i cili frenon shumefishimin e virusit, dmth vetekopjimin e vete virusit ne qelizat bartese dhe te infektuara nga HIV. Keto ilace ngadalsojne perhapjen e HIV ne pjese te tjera te organizmit te njeriut.
Me poshte po permend disa medikamente qe perdoren ne fazen primare te infektimin me HIV. Ato jane:
AZT (Azidothymidine)
ddC (zalcitabine)
ddI (dideoxyinosine)
d4T (stavudine)
3TC (lamivudine)
Abacavir (ziagen)
Tenofovir (viread)
Emtriva (emtricitabine)
Gjithashtu ka edhe nje klase tjeter te quajtur NNRTIs (non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors) te tille si:
Delavridine (Rescriptor)
Nevirapine (Viramune)
Efravirenz (Sustiva) (in combination with other antiretroviral drugs)
Gjithashtu ka edhe nje kategori tjeter ilacesh te cilet perderon ne kurimin e infeksioneve me HIV. Keto ilace te quajtuar PI (protein inbibitors,) te cilet ndalojne shumefishimin apo vetkokopjimin e qelizave te infektuara me HIV.
Nder to mund te permende:
Ritonavir (Norvir)
Saquinivir (Invirase)
Indinavir (Crixivan)
Amprenivir (Agenerase)
Nelfinavir (Viracept)
Lopinavir (Kaletra)
Atazanavir (Reyataz)
Fosamprenavir (Lexiva)
Ka edhe medikamente te tjera qe perdoren ne faza te ndryshme te infeksionit por keto ishin me te rendesishmet.
Nje nder format reduktuese dhe edukuese qe perdoret intensivisht ne ditet e sotme tek te infektuarit me HIV eshe dhe e ashtequajtura HAART (highly active antiviral therapy.)=terapi antivirale shume aktive. Kjo teknike perdoret gjeresisht tek te sapoprekurit me virusin HIV. Kjo lloj terapie mgjse nuk eshte nje kure per AIDS, ka dhene nje kontribut te pakontestueshme ne uljen e numrit te fataliteteve ne mes te infektuarve me HIV, dhe ne permiresimin e gjendjes shendetsore te tyre, si dhe uljen e mases se virusit qe qarkullon ne gjak ne nivele pathuajse te padukshme.
Gjendja e HIV/AIDS ne Shqiperi.
Deri ne Nentor 2005, jane regjistruar 174 raste me HIV/AIDS ne Shqiperi. Bazuar ne numrin e personave te diagnostikuar dhe te raportuar, Shqiperia konsiderohet nje vend me prevalence te ulet te infeksionit HIV. Megjithate tendenca ne rritje e numrit te rasteve dhe vleresimet sugjerojne nje numur me te madh te rasteve te padiagnostikuara.
Vetem ne vitin 2005, deri ne muajin Nentor, jane diagnostikuar 25 raste, prej te cileve 19 meshkuj dhe 6 femra.
Numri me i madh i rasteve i perkasin grupmoshave 25-34 vjeç dhe 35-44 vjeç, respektivisht me 60 dhe 61 raste.
Vetem ne vitin 2006 ne Shqiperi jane prekur 25 persona nga semundja vdekjeprurese e HIV/AIDS, mes te cileve kater jane femije te moshave nen 15 vjec. Shifren alarmante e ka dhene vete Insituti i Shendetit Publik sipas te dhenave te te cilit, numri i pergjithshem i femijeve te prekur nga kjo semundje ka arritur ne 11 raste. Transmetimi i virusit ne rastet e reja te konstatuara ne femije eshte vertikal, ku semundja ka kaluar permes nenes bartese te HIV/AIDS gjate shtatezanise, lindjes se femijes apo ushqimit me gji. Keto 25 raste te evidentuara gjate ketij viti me semundjen e SIDA-s, kane nje moshe mesatare 34 vjec, nga te cilet 15 raste jane meshkuj dhe vetem 10 femra. Shifra e publikuar nga ISHPdhe pse ajo deklaron se prevalenca e HIV/AIDS ne vendin tone mbetet ne nivele te uleta, fakt qe deshmon se epidemia ne Shqiperi edhe mund te ndalet, perseri mbetet shqetesuese dhe tregon se permasat e semundjes po perhapen me shpejtesi brenda vendit. Ne rast se prej rastit te pare te identifikuar ne vitin 1993 ne Shqiperi me kete virus, numri i te prekurve ne vendin tone ka arritur sot ne 205 te infektuar, konstatimet flasin per nje rritje kete vit te personave me HIV/AIDS, si dhe nje mungese te kontrollit per situaten e perkeqesuar duke qene se shifrat flasin edhe per femije tek te cilet sa vijne e po rriten evidencat per semundjen vdekjeprurese. Nga 11 raste femijesh te prekur gjithsej nga virusi qe shkakton AIDS-in, 4 prej tyre jane infektuar vetem ne vitin 2006, si pasoje e mos kujdesit te treguar nga nenat bartese, si dhe mungeses se ndergjegjesimit rreth semundjes ne Shqiperi. Nga 205 te infektuar me virusin HIV ne vendin tone ne nje hark kohor prej 13 vitesh, 110 prej tyre e kane marre semundjen jashte vendit ndersa 95 prej tyre brenda ne Shqiperi. Nese gjate viteve te para te rasteve me SIDA, tendenca ishte te eksportohej ky virus, gjate 5 viteve te fundit, vihet re se qarkullimi i tij po kryhet brenda Shqiperise ne gati 75% te rasteve. Pavaresisht nje ndergjegjesimi te pergjithshem per metodat e parandalimit te infeksionit HIV, qytetaret shqiptare shfaqin keqinterpretime ne lidhje me kete virus. Duke pranuar se shkalla e informacionit eshte ne nivele optimale, por sfida me e madhe mbetet akoma ajo e trajtimit te te problemit te stigmes dhe diskriminimit, ne vendin tone ndergjegjesimi i popullates mbetet i ulet lidhur me rreziqet e semundjes.
Nga rasti i pare ne vendin tone ne vitin 1993 e deri ne keto momente jane identifikuar 185 raste te HIV/AIDS, ku 9 raste te reja jane shenuar gjate muajve te pare te ketij viti.
Programi shqiptar synon te luftoje HIV/AIDS
Shqiperia ka pergatitur nje strategji kombetare gjashte-vjecare qe synon ne luftimin e HIV dhe AIDS. Ministria e shendetesise eshte pergjegjese per projektin, i cili sponsorizohet nga PNUD dhe mbeshtetet nga eksperte nga ministrite e tjera, organizata nderkombetare dhe OJQ.
Synimi eshte te mbahet statusi i Shqiperise si nje vend me raste relativisht te pakta HIV/AIDS. Organizata Boterore e Shendetit (OBT), njofton se shpeshtesia e kesaj semundjeje ne Shqiperi eshte me pak se 1 ne 1,000 qe konsiderohet si nivel teper i ulet.
Sipas koordinatoreve te programit, theksi do te jete ne parandalimin e semundjes dhe trajtimin e personave te infektuar. Kjo e fundit eshte thelbesore per shkak te kostos se larte te mjekimit.
Ministria e arsimit nderkohe po perpiqet te permiresoje edukimin seksual ne shkolle.
Gjithashtu parashikohen me teper perpjekje per tregtimin e prezervativave, qarkullimin e informacionit per perdoruesit e droges rreth shiringave, mbrojtjen e gjakut te dhuruar dhe nxitjen e testeve vullnetare te HIV/AIDS.
Burimet zyrtare konfirmojne se ministria e shendetesise ka nisur te bleje barna per te trajtuar te infektuarit, duke shtuar se 25 nga te gjithe rastet e infektuar kane nevoje per trajtim urgjent. Qeveria ka njoftuar ndarjen e 126 mije euro per trajtimin.
Sipas informacionit te bere publik ne Diten Boterore te AIDS ne 2003, Shqiperia ka 116 raste personash me HIV ose AIDS. Pese raste jane femije nen 15 vjec. Ne teresi, gati 40 vete kane vdekur nga AIDS ne vend.
Rasti i pare i HIV/AIDS ne Shqiperi u raportua ne vitin 1993. Deri ne vitin 2000, u diagnostikuan dhe njoftuan 42 raste me HIV/AIDS. Ne vitin 2000, u njoftuan 10 raste te reja HIV/AIDS; 20 raste te reja ne 2001; 26 raste ne 2002 dhe 18 raste ne 2003.
Numri me i madh i rasteve eshte ne grupmoshat 20 deri 40 vjec. Mbi 82 perqind e te infektuarve me HIV jane te papune, 65.7 perqind jane emigrante dhe 65 perqind nuk kane pasur arsimim te rregullt.
Nje raport i leshuar nga Organizata Nderkombetare per Migracionin (IOM) dhe UNICEF ne 2003, gjeti se semundja kercenon vecanerisht popullsine e levizshme. Kjo perfshin te kthyerit, emigrantet e punes, emigrantet nga fshati ne qytet, refugjatet, njerezit e zhvendosur, viktimat e trafikimit, punonjesit e tregtise se seksit dhe punonjesit humanitare.
Diskriminimi I femijeve te infektuar me HIV/AIDS dhe disa nga masat e mara:
Per te dytin vit radhazi institucionet e arsimit parashkollor (kopshtet publike) - ne varesi te Ministrise se Arsimit dhe Shkences - iu refuzojne femijeve qe jetojne me HIV/AIDS te drejten per te frekuentuar keto institucione. Kjo eshte nje shkelje flagrante e te drejtave te femijeve dhe ne kundershtim te hapur me Nenin 28 te Konventes per te Drejtat e Femijeve te OKB-se, ku shteti shqiptar eshte pale qe prej vitit 1992, si dhe Nenit 21 te ligjit Nr. 8689, date 16.11 2000 “Per parandalimin e perhapjes se infeksionit HIV/AIDS ne Republiken e Shqiperise” dhe angazhimeve te mara nga Qeveria Shqiptare gjate nenshkrimit te Deklarates se UNGASS-it te Organizates se Kombeve te Bashkuara, Qershor 2006.
Sipas mendimit te ketyre dy shoqatave eshte e papranueshme per Parlamentin, Qeverine Shqiptare dhe Ministrine e Arsimit dhe Shkences, qe te lejojne institucionet ne varesi te tyre, te financuara nga taksapaguesit shqiptare (perfshire edhe personat qe jetojne me HIV/AIDS), te diskriminojne dhe te shkelin ne menyre flagrante te drejten e femijeve per arsimim.
Neni 2 i Konventes per te Drejtat e Femijes te OKB-se thote tekstualisht: “Shtetet pale angazhohen te respektojne te drejtat e permendura ne kete konvente dhe t’ia garantojne ato çdo femije, qe perfshihet ne juridiksionin e tyre, pa asnje lloj dallimi…..” per te vazhduar me tej me paragrafin “Shtetet pale marrin te gjitha masat e duhura, me qellim qe femija te jete efektivisht i mbrojtur nga te gjitha format e diskriminimit ose ndeshkimit...”
Ndersa ne legjislacionin shqiptar ne Nenin 21, te Ligjit Nr. 8689 te lartpermendur eshte percaktuar shprehimisht: “Jane te ndaluara: pushimi nga puna, mospranimi ne pune, mospranimi ne nje institucion arsimor, shendetesor, kufizimet e te drejtave te tjera dhe te interesave te ligjshem... si per personat e infektuar nga HIV-i dhe per anetaret e familjeve te tyre duke nxjerres si shkak infeksionin me HIV/AIDS”.
Nga ana tjeter, refuzimi qe iu eshte bere femijeve qe jetojne me HIV/AIDS per te frekuentuar arsimin parashkollor bie ndesh edhe me nje urdherese administrative te Ministrit te Arsimit dhe Shkences te Shqiperise, ku percaktohet qe femijet duhet te frekuentojne minimalisht nje vit prane nje institucioni te edukimit parashkollor, para se ata te frekuentojne arsimin e detyrueshem 9-vjeçar.
”Ne nuk do te deshironim te besonim se mentaliteti, stigma dhe diskriminimi qe mbizoteron ne shoqerine shqiptare ndaj personave qe jetojne me HIV/AIDS ka perfshire edhe institucionet publike ne Shqiperi. Per me teper qe, kjo do te krijonte premisa qe diskriminimi i femijeve te shtrihej ne te gjitha nivelet e arsimit ne Shqiperi, gje e cila do te binte ndesh edhe me legjislacion dhe politikat e Qeverise Shqiptare”.
Duke patur parasysh shqetesimet e ngritura ne kete Deklarate per Shtyp, Qendra per Mbrojtjen e te Drejtave te Femijeve ne Shqiperi – CRCA dhe Shoqata e Personave qe Jetojne me HIV/AIDS - PLWHAA, mendojne se Qeveria Shqiptare dhe veçanerisht Ministria e Arsimit dhe Shkences, duhet te ndermarrin masat e meposhtme:
1. Pranimin e menjehershem ne institucionet e arsimit parashkollor te te gjithe femijeve qe jetojne me HIV/AIDS dhe qe deshirojne te frekuentojne keto institucione.
2. Sigurimin e mbrojtjes se identitetit (konfidencialitetit) te femijeve qe jetojne me HIV/AIDS ne keto institucione;
3. Marrjen e masave serioze ndaj te gjithe zyrtareve publik te cilet diskriminojne dhe shkelin te drejtat e femijeve qe jetojne me HIV/AIDS ne Shqiperi.
Manifestime te tilla te diskriminimit dhe shkeljes se te drejtave te femijeve jo vetem qe demtojne imazhin e Qeverise shqiptare dhe institucioneve te saj, por ndikojne dhe ne krijimin e nje atmosfere negative, poshterues dhe ndeshkuese ndaj femijeve qe jetojne me HIV / AIDS. Sigurisht qe eshte ky imazh qe ndikon ne menyre te drejtperdrejte negativisht edhe ne integrimin e Shqiperise ne Bashkimin Europian.
Qendra per Mbrojtjen e te Drejtave te Femijeve ne Shqiperi¬-CRCA dhe Shoqata e Personave qe Jetojne me HIV/AIDS – PLWHAA besojne se zbatimi i ketyre masave si dhe rritja e ndergjegjesimit dhe ndjeshmerise se institucioneve qeveritare dhe joqeveritare per krijimin e nje sistemi reagimi human, profesional dhe mbrojtes do te sillnin permiresimin e situates se femijeve qe jetojne me HIV/AIDS ne Shqiperi.
Nje ojfqe meret me problemin e HIV/AIDS eshte Shoqata e personave qe jetojne me HIV/ AIDA ne Shqiperi ( PLWHA). Ajo u themelua ne tetor 2004
Misioni I kesaj organizate eshte permiresimi I cilesise se jetes, rritja e vetvleresimit te personave qe jetojne me HIV/ AIDS, nepermjet mbeshtetjes dhe kujdesit shendetsor dhe psiko – social ndaj tyre.
Kjo shoqate ofron :
• Advokaci per trajtim me medikamente, te drejtat njerezore, barazi, mbeshtetje psiko- sociale dhe ekonomike.
• Pergjigje direkte te nevojave te PLWHA.
• Ndihmese ne parandalimin e HIV/AIDS-it ne komunitet.
• Prodhim I materialeve informuese dhe edukuese.
HIV mund te transmetohet nepermjet gjakut, spermes ose sekrecioneve vaginale te infektuara. Ai mund te transmetohet me ane te marredhenieve te pambrojtura, shkembimit te gjilperave te pista si dhe nga nena ne femije gjate shtatzenise, lindjes ose dhenies se qumeshtit. Njerezit mund te infektohen edhe me ane te transfuzioneve te gjakut. Qe te vertetohet nese dikush eshte i infektuar me HIV, doktori merr nje analize te zakonshme gjaku, e cila shqyrtohet ne laborator. Rezultati jepet pas afro nje jave. Testimi behet falas.
Trajtimi me medikamente antiretrovirale ne Shqiperi filloi ne 2004. Personi me HIV/ AIDS duke u trajtuar me keto medikamente jeton si nje person normal me nje semundje kronike. Qellimi i ketyre medikamentene eshte te zgjasin jete e ketyre personave.
Situata epidemiologjike aktualisht ne Shqiperi paraqitet si me poshte:
• Numri I rasteve te diagnostikuar 255
• Numri I femijeve te infektuar eshte 18. Kater prej ketyre femijeve jane talasemik dhe e kane marre HIV-in nepermjet transfuzionit te gjakut. Dy femije e kane marre infeksionin nepermjet transfuzionit te gjakut. Pjesa tjeter eshte infektuar nepermjet transmetimit vertikal nga nena tek femija.
• Kane humbur jeten nga AIDS me shume se 55 persona
• Te diagnostikuar kete vit 43 raste
Ne shoqaten e personave me HIV/ AIDS ne Shqiperi ka punonjes social. Ai eshte ne roline e pritesit dhe te keshilluesit. Nje rol te rendesishem qe luan punonjesi social tek personat me HIV/ AIDS eshte roli i keshilluesit. Ne momentin kur nje person vendos te bej testin eshte e domosdoshme asistenca e punonjesit social. Keshillimi para testimit ndihmon ne komunikimine rezultatit pas testimit. Duke qene se eshte nje moment teper i veshtire punonjesi social me ndihmen e tij e ndihmon klientin ne pranimin e realitetit ashtu si eshte.
Nje rol te pazevedesueshem punonjesi social luan tek femijet me HIV/AIDS. Vetem dy prej 18 femijeve jane ne dijeni te statusit te tyre. Femijet jane ne moshe te ndryshem prandaj roli i punonjesit social si keshillues do te ishte i specifikuar sipas moshave, nivelit te zhvillimit, rerthanave familjare dhe mjedisit. Realiteti shqiptare ketyre femijeve ju ofron diskriminim, indiference, neglizhence, perbuzje, distancim, harrese, perjashtim.
Keta femije gjithashtu hasin mjaft veshtiresi per te frekuentuar stitucionet e sistemit arsimore, u mungon mbeshtetja financiare dhe ekonomike nga institucionet shteterore.
Ne kete rast advokacia e punonjesit social do te ishte me shume vend.
Krahas medikamenteve antiretrovirale ne zgjatjen e jetes se personave me HIV/AIDA nje rol shume te rendesishem luan eleminimi i stresit. Stresi ndikon shume ne shendet sidomos tek personat me kete semundje. Personat me kete semundje duke e dikur se kurre nuk mund te kurohen ndodhen ne nje gjendje shume te veshtire psikologjike. Punonjesi social ne kete rast do te ndihmonte duke e mbeshtetur psikologjikisht. Krahas ndihmes per klientin e rendesishme do te ishte dhe keshillimi per familjen e tij.
Shifra e publikuar nga ISHP dhe pse ajo deklaron se prevalenca e HIV/AIDS ne vendin tone mbetet ne nivele te uleta, fakt qe deshmon se epidemia ne Shqiperi edhe mund te ndalet, perseri mbetet shqetesuese dhe tregon se permasat e semundjes po perhapen me shpejtesi brenda vendit dhe jasht tij.
Duke pranuar se shkalla e informacionit eshte ne nivele optimale, por sfida me e madhe mbetet akoma ajo e trajtimit te te problemit te stigmes dhe diskriminimit, ne vendin tone ndergjegjesimi i popullates mbetet i ulet lidhur me rreziqet e semundjes. Ne kete rast nje rol te rendesishem do te luante punonjesi social duke punuar dhe ne ekipe multidisiplinare.
AIDS eshte nje term anglez qe do te thote Sindrome e ngjitur e mangesise se imunitetit(Acquired Imuno Deficiency Sindrome).AIDS (SIDA) shkaktohet nga nje virus i quajtur HIV, i cili ne menyre te panderprere sulmon dhe shkaterron qelizat e sistemit imun te organizmit. ).Ku HIV do te thote Virusi I Mungeses se Imunitetut Njerezor(Human Immunodeficiency Virus)
Si te gjithe viruset e tjera Hiv nuk mund te rritet dhe te riprodhohet vetem.Ne menyre qe te beje kopje te vetvetes ai duhet te infektoj qelizat e ne organizmi te gjalle.Ai eshte nje virus qe shkaterron mbrojtjet e trupit kunder infeksioneve.HIV prek ne menyre te vecante qeliza te caktuara te bardha te gjakut, qe quhen limfocite, te cilat jane te domosdoshme per mbrojtjen e trupit. Kur trupi infektohet me HIV, antitrupat formohen kunder HIV, e cila eshte nje shenje e pagabueshme qe virusi ndodhet ne trup. Nje person me HIV quhet "HIV pozitiv". Antitrupat mund te mbajne te ulet nivelin e virusit per shume vjet, por ato nuk mund ta vrasin dot, pjeserisht sepse ai ngulitet ne genet e qelizave te infektuara.
Kur virusi shumezohet, qelizat e bardha te gjakut shkaterrohen. Ne te njejten kohe, disa viruse te tjera perhapen ne organet e limfes dhe sulmojne qeliza te tjera te bardha te gjakut. Me ne fund, nje sasi e madhe qelizash te bardha te gjakut shkaterrohen nga infeksioni HIV. Kjo ben qe trupi te humbase nje pjese te madhe te aftesise se tij per te mbrojtur veten kunder disa infeksioneve zakonisht te pademshme dhe kunder tumoreve te keqija. Kjo faza e fundit e infeksionit HIV quhet SIDA (AIDS), e cila do te thote Sindrome e Ngjitur e Mangesise se Imunitetit. Ne disa raste duhet nje kohe e gjate qe nga infeksioni deri ne shfaqjen e simptomave tek i infektuari. Sidoqofte, virusi po shumezohet ne trup gjate gjithe kesaj kohe dhe ky person mund te infektoje te tjeret.
Rruget e trnsmetimit te virusit HIV jane :
HIV transmetohet kryesisht gjate aktit te maredhenjeve seksuale te pambrojtura me nje partnet te infektuar. Virusi mund te hyje ne trupin e njeriut nepermjet cipes mbeshtjellse te vagines, vulvules, penisit, rektumit, apo edhe gojes gjate seksit oral te pambrojtur.
HIV mund te transmetohet edhe nepermjet kontaktit me gjak te infektuar, si ne raste transfuzionesh apo edhe dhenje gjaku me ane te shiringave te pasteriluzuara.
HIV ne ditet e sotme merret ne raste me te shpeshta ndermjet perdoruesve te drogave te injektuara si rezultat i perdorimit te shiringave te pasterilizuara.
HIV mund te percohet edhe nepermjet transmetimit te nenes se infektuar tek femija i porsalindur. Ky transmetim i virusit mund te ndodhe kurdo, qe nga periudha e shtatezanise e deri ne lindje. Eshte perllogaritur qe diku tek 1/4 -1/3 e femrave shtatezena te infektuara dhe te pamjekuara, ja kalojne virusin femijeve te lindur prej tyre.
HIV gjithashte mund te transmetohet tek te porsalindurit edhe me ane te qumeshtit te gjirit te nenes se infektuar. Nqse femrat e infektuara, marrin nje trajtim dhe kurim mjekesor te kontrolluar e ulin ndjeshem mundesine e infektimit te femijes se tyre me virusin vdekjeprures.
Nga nje studim i bere kohet e fundit ka rezultuar se nje doze e vetme e nje ilaci antiretroviral te quajtur Nevirapine (NVP) e dhene nje femre te infektuar me HIV gjate procesit te te lindjes dhe nje tjeter doze te vetme foshnjes se porsalindur brenda tre diteve te lindjes, ka ulur probalitetin e infektimit te foshnjes me virusin HIV ne 2/3.
HIVnuk tranmetohet nga saliva e nje personi te infektuar me HIV nepermje puthjes, mgjse nuk keshillohet nje akt i tille me nje person te infektuar me HIV. Cipa mbeshtjellse e gojes, ne te njejten kohe mund te infektohet nga HIV.
Ghithashtu hiv nuk transmetohet nepermjet djerses, loteve, urines apo edhe feceve.
HIV nuk mund te transmetohet nga kontakti i perditshem, si ndarja e ushqimit, e perdorimit te te njejtit peshqir apo fjetja ne te njejtin shtrat, frekuentimi i te njejtes pishine, perdorimi i te njejtit telefon apo edhe perdorimi i te njejtes banjo per nevojat personale.
HIV gjithashtu thuhet se nuk mund te transmetohet nga pickimi i insekteve te ndryshme.
Siptomat e personave te infektuar me HIV/AIDS:
Personat e infektuar me HIV mund te shfaqin simptoma te ngjashme gripale pas nje ose dy muajsh nga dita e infektimit me HIV
Keto simptoma mund te jene:
Temperature
Dhimbje Koke
Keputje/Lodhje Fizike
Zmadhim te nyjeve limfatike, zakonisht te dalluara lehte ne qafe dhe ne zonat intime.
Keto simptoma zakonisht mund te zhduken tek nje i infektuar me HIV brenda nje jave apo nje muaji dhe shume shpesh mund te ngaterrohen me forma te tjera infeksionesh virale. Gjate kesaj periudhe, keta persona jane te infektuar dhe HIV gjendet ne sasi te medha ne lengjet gjenitale te tyre. Simptoma me te vazhdueshme dhe me te ashpra mund te mos shfaqen tek te rrriturit edhe deri pas 10 vitesh nga infektimi me HIV, dhe deri pas 2 vitesh tek femijet. Por kjo periudhe asimptomatike (pa shfaqje simptomash) varion nga individi ne individ, dhe varet teresisht nga gjendja shendetesore e cdo individi. Disa individe mund te shfaqin simptoma pas disa muajsh nga infektimi me HIV, ndersa disa individe te tjere mund te mos shfaqin asnje simptome per deri ne 10 vite.
Edhe gjate periudhes asimptomatike (pa simptoma,) virus vazhdon shumefishimin e tij aktiv, duke infektuar dhe shkaterruar qelizat e sistemit imun. Ne te njejten kohe virusi mund te behet pjese perberese e disa qelizave dhe te shumefishohet aty. Virusi HIV ne menyre te vazhdueshme i shkaterron keto qeliza imune duke e ulur numrin e tyre ne shifra drastike deri ne eliminimin e tyre te plote.
Pervec zmadhimit e gjendrave apo nyjeve limfatike ka edhe simptoma te tjera. Nder to mund te vecojme:
Ulje te energjise
Humbje peshe
Temperature dhe djeresitje te shpeshta
Infeksione te vazhdueshme orale apo vaginale.
Skuqje e vazhdueshme e lekures.
Humbje te kujteses se shkurter
Disa te infektuar mund te zhvillojne infeksione te vazhdueshme dhe te ashpra qe shkaktojne infektim te pjeseve te jashtme te gojes dhe zonave gjenitale, ose anale.
Diagnostifikimi:
Per faktin se infeksioni me HIV, ne shume nuk paraqet asnje lloj simptome, testimi mund te behet me ane te shume teknikave dhe nder me te shpejtat dhe me te njohurat eshte testi i gjakut per te pare prezencen e antitrupave(proteinave qe luftojne infeksionet, viruset,bakteriet) ne gjak.
Antitrupat viral apo ndryshe te quajtur te HIV zakonisht nuk shfaqen ne gjak nga 1-3 muaj nga koha e infektimit me HIV. Mund te shkoje edhe deri ne 6 muaj dhe mos te kete prezence antitrupash HIV ne gjak. Kjo varet teresisht tek gjendja e organizmit te nje personi dhe varion nga individi ne individ. Sidoqofte, edhe nqse nuk ka prezence te antitrupave HIV ne gjak, mund te kete prezence te materialit gjenetik.
Nese jeni ekspozuar ndaj virusit HIV duhet qe menjehere te testohesh. Duke u testuar heret ka mundesi te parandaloni degradimin e infeksionit me ilace te ndryshme. Testet behen ne kofidencialitet te plote ne te gjitha qendrat e testimit. Testimi behet me ane te nje teknike te quajtur ELISA per te pare prezencen e antitrupave HIV ne gjak.
Femijet e lindur nga nena te infektuara me HIV mundet te infektohen ose jo me virusin HIV, por te gjithe jane bartes te antitrupave HIV te nenes se tyre. Dmth qe ata mund te infektohen shume me lehte sesa nje femije i lindur nga nje nene pa infeksion HIV. Prandaj ne kushte te tilla eshte shume et veshtire te percaktohet nje diagnoze e sakte tek foshnet e porsalindura.
Kurimi:
Ne vitet e para te raportimit te AIDS, nuk kishte asnje lloj ilaci qe te luftonte kete virus vdekjeprures. Shkencetaret kane zbuluar shume rruge parandalimi dhe kurimi si per AIDS ashtu edhe per semundje te tjera vdekjeprurese.
Grupi i pare i ilaceve te perdorura per kurimin e te semurve me AIDS quhet NRTI (nucleoside reverse transcriptase inibitor,)i cili frenon shumefishimin e virusit, dmth vetekopjimin e vete virusit ne qelizat bartese dhe te infektuara nga HIV. Keto ilace ngadalsojne perhapjen e HIV ne pjese te tjera te organizmit te njeriut.
Me poshte po permend disa medikamente qe perdoren ne fazen primare te infektimin me HIV. Ato jane:
AZT (Azidothymidine)
ddC (zalcitabine)
ddI (dideoxyinosine)
d4T (stavudine)
3TC (lamivudine)
Abacavir (ziagen)
Tenofovir (viread)
Emtriva (emtricitabine)
Gjithashtu ka edhe nje klase tjeter te quajtur NNRTIs (non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors) te tille si:
Delavridine (Rescriptor)
Nevirapine (Viramune)
Efravirenz (Sustiva) (in combination with other antiretroviral drugs)
Gjithashtu ka edhe nje kategori tjeter ilacesh te cilet perderon ne kurimin e infeksioneve me HIV. Keto ilace te quajtuar PI (protein inbibitors,) te cilet ndalojne shumefishimin apo vetkokopjimin e qelizave te infektuara me HIV.
Nder to mund te permende:
Ritonavir (Norvir)
Saquinivir (Invirase)
Indinavir (Crixivan)
Amprenivir (Agenerase)
Nelfinavir (Viracept)
Lopinavir (Kaletra)
Atazanavir (Reyataz)
Fosamprenavir (Lexiva)
Ka edhe medikamente te tjera qe perdoren ne faza te ndryshme te infeksionit por keto ishin me te rendesishmet.
Nje nder format reduktuese dhe edukuese qe perdoret intensivisht ne ditet e sotme tek te infektuarit me HIV eshe dhe e ashtequajtura HAART (highly active antiviral therapy.)=terapi antivirale shume aktive. Kjo teknike perdoret gjeresisht tek te sapoprekurit me virusin HIV. Kjo lloj terapie mgjse nuk eshte nje kure per AIDS, ka dhene nje kontribut te pakontestueshme ne uljen e numrit te fataliteteve ne mes te infektuarve me HIV, dhe ne permiresimin e gjendjes shendetsore te tyre, si dhe uljen e mases se virusit qe qarkullon ne gjak ne nivele pathuajse te padukshme.
Gjendja e HIV/AIDS ne Shqiperi.
Deri ne Nentor 2005, jane regjistruar 174 raste me HIV/AIDS ne Shqiperi. Bazuar ne numrin e personave te diagnostikuar dhe te raportuar, Shqiperia konsiderohet nje vend me prevalence te ulet te infeksionit HIV. Megjithate tendenca ne rritje e numrit te rasteve dhe vleresimet sugjerojne nje numur me te madh te rasteve te padiagnostikuara.
Vetem ne vitin 2005, deri ne muajin Nentor, jane diagnostikuar 25 raste, prej te cileve 19 meshkuj dhe 6 femra.
Numri me i madh i rasteve i perkasin grupmoshave 25-34 vjeç dhe 35-44 vjeç, respektivisht me 60 dhe 61 raste.
Vetem ne vitin 2006 ne Shqiperi jane prekur 25 persona nga semundja vdekjeprurese e HIV/AIDS, mes te cileve kater jane femije te moshave nen 15 vjec. Shifren alarmante e ka dhene vete Insituti i Shendetit Publik sipas te dhenave te te cilit, numri i pergjithshem i femijeve te prekur nga kjo semundje ka arritur ne 11 raste. Transmetimi i virusit ne rastet e reja te konstatuara ne femije eshte vertikal, ku semundja ka kaluar permes nenes bartese te HIV/AIDS gjate shtatezanise, lindjes se femijes apo ushqimit me gji. Keto 25 raste te evidentuara gjate ketij viti me semundjen e SIDA-s, kane nje moshe mesatare 34 vjec, nga te cilet 15 raste jane meshkuj dhe vetem 10 femra. Shifra e publikuar nga ISHPdhe pse ajo deklaron se prevalenca e HIV/AIDS ne vendin tone mbetet ne nivele te uleta, fakt qe deshmon se epidemia ne Shqiperi edhe mund te ndalet, perseri mbetet shqetesuese dhe tregon se permasat e semundjes po perhapen me shpejtesi brenda vendit. Ne rast se prej rastit te pare te identifikuar ne vitin 1993 ne Shqiperi me kete virus, numri i te prekurve ne vendin tone ka arritur sot ne 205 te infektuar, konstatimet flasin per nje rritje kete vit te personave me HIV/AIDS, si dhe nje mungese te kontrollit per situaten e perkeqesuar duke qene se shifrat flasin edhe per femije tek te cilet sa vijne e po rriten evidencat per semundjen vdekjeprurese. Nga 11 raste femijesh te prekur gjithsej nga virusi qe shkakton AIDS-in, 4 prej tyre jane infektuar vetem ne vitin 2006, si pasoje e mos kujdesit te treguar nga nenat bartese, si dhe mungeses se ndergjegjesimit rreth semundjes ne Shqiperi. Nga 205 te infektuar me virusin HIV ne vendin tone ne nje hark kohor prej 13 vitesh, 110 prej tyre e kane marre semundjen jashte vendit ndersa 95 prej tyre brenda ne Shqiperi. Nese gjate viteve te para te rasteve me SIDA, tendenca ishte te eksportohej ky virus, gjate 5 viteve te fundit, vihet re se qarkullimi i tij po kryhet brenda Shqiperise ne gati 75% te rasteve. Pavaresisht nje ndergjegjesimi te pergjithshem per metodat e parandalimit te infeksionit HIV, qytetaret shqiptare shfaqin keqinterpretime ne lidhje me kete virus. Duke pranuar se shkalla e informacionit eshte ne nivele optimale, por sfida me e madhe mbetet akoma ajo e trajtimit te te problemit te stigmes dhe diskriminimit, ne vendin tone ndergjegjesimi i popullates mbetet i ulet lidhur me rreziqet e semundjes.
Nga rasti i pare ne vendin tone ne vitin 1993 e deri ne keto momente jane identifikuar 185 raste te HIV/AIDS, ku 9 raste te reja jane shenuar gjate muajve te pare te ketij viti.
Programi shqiptar synon te luftoje HIV/AIDS
Shqiperia ka pergatitur nje strategji kombetare gjashte-vjecare qe synon ne luftimin e HIV dhe AIDS. Ministria e shendetesise eshte pergjegjese per projektin, i cili sponsorizohet nga PNUD dhe mbeshtetet nga eksperte nga ministrite e tjera, organizata nderkombetare dhe OJQ.
Synimi eshte te mbahet statusi i Shqiperise si nje vend me raste relativisht te pakta HIV/AIDS. Organizata Boterore e Shendetit (OBT), njofton se shpeshtesia e kesaj semundjeje ne Shqiperi eshte me pak se 1 ne 1,000 qe konsiderohet si nivel teper i ulet.
Sipas koordinatoreve te programit, theksi do te jete ne parandalimin e semundjes dhe trajtimin e personave te infektuar. Kjo e fundit eshte thelbesore per shkak te kostos se larte te mjekimit.
Ministria e arsimit nderkohe po perpiqet te permiresoje edukimin seksual ne shkolle.
Gjithashtu parashikohen me teper perpjekje per tregtimin e prezervativave, qarkullimin e informacionit per perdoruesit e droges rreth shiringave, mbrojtjen e gjakut te dhuruar dhe nxitjen e testeve vullnetare te HIV/AIDS.
Burimet zyrtare konfirmojne se ministria e shendetesise ka nisur te bleje barna per te trajtuar te infektuarit, duke shtuar se 25 nga te gjithe rastet e infektuar kane nevoje per trajtim urgjent. Qeveria ka njoftuar ndarjen e 126 mije euro per trajtimin.
Sipas informacionit te bere publik ne Diten Boterore te AIDS ne 2003, Shqiperia ka 116 raste personash me HIV ose AIDS. Pese raste jane femije nen 15 vjec. Ne teresi, gati 40 vete kane vdekur nga AIDS ne vend.
Rasti i pare i HIV/AIDS ne Shqiperi u raportua ne vitin 1993. Deri ne vitin 2000, u diagnostikuan dhe njoftuan 42 raste me HIV/AIDS. Ne vitin 2000, u njoftuan 10 raste te reja HIV/AIDS; 20 raste te reja ne 2001; 26 raste ne 2002 dhe 18 raste ne 2003.
Numri me i madh i rasteve eshte ne grupmoshat 20 deri 40 vjec. Mbi 82 perqind e te infektuarve me HIV jane te papune, 65.7 perqind jane emigrante dhe 65 perqind nuk kane pasur arsimim te rregullt.
Nje raport i leshuar nga Organizata Nderkombetare per Migracionin (IOM) dhe UNICEF ne 2003, gjeti se semundja kercenon vecanerisht popullsine e levizshme. Kjo perfshin te kthyerit, emigrantet e punes, emigrantet nga fshati ne qytet, refugjatet, njerezit e zhvendosur, viktimat e trafikimit, punonjesit e tregtise se seksit dhe punonjesit humanitare.
Diskriminimi I femijeve te infektuar me HIV/AIDS dhe disa nga masat e mara:
Per te dytin vit radhazi institucionet e arsimit parashkollor (kopshtet publike) - ne varesi te Ministrise se Arsimit dhe Shkences - iu refuzojne femijeve qe jetojne me HIV/AIDS te drejten per te frekuentuar keto institucione. Kjo eshte nje shkelje flagrante e te drejtave te femijeve dhe ne kundershtim te hapur me Nenin 28 te Konventes per te Drejtat e Femijeve te OKB-se, ku shteti shqiptar eshte pale qe prej vitit 1992, si dhe Nenit 21 te ligjit Nr. 8689, date 16.11 2000 “Per parandalimin e perhapjes se infeksionit HIV/AIDS ne Republiken e Shqiperise” dhe angazhimeve te mara nga Qeveria Shqiptare gjate nenshkrimit te Deklarates se UNGASS-it te Organizates se Kombeve te Bashkuara, Qershor 2006.
Sipas mendimit te ketyre dy shoqatave eshte e papranueshme per Parlamentin, Qeverine Shqiptare dhe Ministrine e Arsimit dhe Shkences, qe te lejojne institucionet ne varesi te tyre, te financuara nga taksapaguesit shqiptare (perfshire edhe personat qe jetojne me HIV/AIDS), te diskriminojne dhe te shkelin ne menyre flagrante te drejten e femijeve per arsimim.
Neni 2 i Konventes per te Drejtat e Femijes te OKB-se thote tekstualisht: “Shtetet pale angazhohen te respektojne te drejtat e permendura ne kete konvente dhe t’ia garantojne ato çdo femije, qe perfshihet ne juridiksionin e tyre, pa asnje lloj dallimi…..” per te vazhduar me tej me paragrafin “Shtetet pale marrin te gjitha masat e duhura, me qellim qe femija te jete efektivisht i mbrojtur nga te gjitha format e diskriminimit ose ndeshkimit...”
Ndersa ne legjislacionin shqiptar ne Nenin 21, te Ligjit Nr. 8689 te lartpermendur eshte percaktuar shprehimisht: “Jane te ndaluara: pushimi nga puna, mospranimi ne pune, mospranimi ne nje institucion arsimor, shendetesor, kufizimet e te drejtave te tjera dhe te interesave te ligjshem... si per personat e infektuar nga HIV-i dhe per anetaret e familjeve te tyre duke nxjerres si shkak infeksionin me HIV/AIDS”.
Nga ana tjeter, refuzimi qe iu eshte bere femijeve qe jetojne me HIV/AIDS per te frekuentuar arsimin parashkollor bie ndesh edhe me nje urdherese administrative te Ministrit te Arsimit dhe Shkences te Shqiperise, ku percaktohet qe femijet duhet te frekuentojne minimalisht nje vit prane nje institucioni te edukimit parashkollor, para se ata te frekuentojne arsimin e detyrueshem 9-vjeçar.
”Ne nuk do te deshironim te besonim se mentaliteti, stigma dhe diskriminimi qe mbizoteron ne shoqerine shqiptare ndaj personave qe jetojne me HIV/AIDS ka perfshire edhe institucionet publike ne Shqiperi. Per me teper qe, kjo do te krijonte premisa qe diskriminimi i femijeve te shtrihej ne te gjitha nivelet e arsimit ne Shqiperi, gje e cila do te binte ndesh edhe me legjislacion dhe politikat e Qeverise Shqiptare”.
Duke patur parasysh shqetesimet e ngritura ne kete Deklarate per Shtyp, Qendra per Mbrojtjen e te Drejtave te Femijeve ne Shqiperi – CRCA dhe Shoqata e Personave qe Jetojne me HIV/AIDS - PLWHAA, mendojne se Qeveria Shqiptare dhe veçanerisht Ministria e Arsimit dhe Shkences, duhet te ndermarrin masat e meposhtme:
1. Pranimin e menjehershem ne institucionet e arsimit parashkollor te te gjithe femijeve qe jetojne me HIV/AIDS dhe qe deshirojne te frekuentojne keto institucione.
2. Sigurimin e mbrojtjes se identitetit (konfidencialitetit) te femijeve qe jetojne me HIV/AIDS ne keto institucione;
3. Marrjen e masave serioze ndaj te gjithe zyrtareve publik te cilet diskriminojne dhe shkelin te drejtat e femijeve qe jetojne me HIV/AIDS ne Shqiperi.
Manifestime te tilla te diskriminimit dhe shkeljes se te drejtave te femijeve jo vetem qe demtojne imazhin e Qeverise shqiptare dhe institucioneve te saj, por ndikojne dhe ne krijimin e nje atmosfere negative, poshterues dhe ndeshkuese ndaj femijeve qe jetojne me HIV / AIDS. Sigurisht qe eshte ky imazh qe ndikon ne menyre te drejtperdrejte negativisht edhe ne integrimin e Shqiperise ne Bashkimin Europian.
Qendra per Mbrojtjen e te Drejtave te Femijeve ne Shqiperi¬-CRCA dhe Shoqata e Personave qe Jetojne me HIV/AIDS – PLWHAA besojne se zbatimi i ketyre masave si dhe rritja e ndergjegjesimit dhe ndjeshmerise se institucioneve qeveritare dhe joqeveritare per krijimin e nje sistemi reagimi human, profesional dhe mbrojtes do te sillnin permiresimin e situates se femijeve qe jetojne me HIV/AIDS ne Shqiperi.
Nje ojfqe meret me problemin e HIV/AIDS eshte Shoqata e personave qe jetojne me HIV/ AIDA ne Shqiperi ( PLWHA). Ajo u themelua ne tetor 2004
Misioni I kesaj organizate eshte permiresimi I cilesise se jetes, rritja e vetvleresimit te personave qe jetojne me HIV/ AIDS, nepermjet mbeshtetjes dhe kujdesit shendetsor dhe psiko – social ndaj tyre.
Kjo shoqate ofron :
• Advokaci per trajtim me medikamente, te drejtat njerezore, barazi, mbeshtetje psiko- sociale dhe ekonomike.
• Pergjigje direkte te nevojave te PLWHA.
• Ndihmese ne parandalimin e HIV/AIDS-it ne komunitet.
• Prodhim I materialeve informuese dhe edukuese.
HIV mund te transmetohet nepermjet gjakut, spermes ose sekrecioneve vaginale te infektuara. Ai mund te transmetohet me ane te marredhenieve te pambrojtura, shkembimit te gjilperave te pista si dhe nga nena ne femije gjate shtatzenise, lindjes ose dhenies se qumeshtit. Njerezit mund te infektohen edhe me ane te transfuzioneve te gjakut. Qe te vertetohet nese dikush eshte i infektuar me HIV, doktori merr nje analize te zakonshme gjaku, e cila shqyrtohet ne laborator. Rezultati jepet pas afro nje jave. Testimi behet falas.
Trajtimi me medikamente antiretrovirale ne Shqiperi filloi ne 2004. Personi me HIV/ AIDS duke u trajtuar me keto medikamente jeton si nje person normal me nje semundje kronike. Qellimi i ketyre medikamentene eshte te zgjasin jete e ketyre personave.
Situata epidemiologjike aktualisht ne Shqiperi paraqitet si me poshte:
• Numri I rasteve te diagnostikuar 255
• Numri I femijeve te infektuar eshte 18. Kater prej ketyre femijeve jane talasemik dhe e kane marre HIV-in nepermjet transfuzionit te gjakut. Dy femije e kane marre infeksionin nepermjet transfuzionit te gjakut. Pjesa tjeter eshte infektuar nepermjet transmetimit vertikal nga nena tek femija.
• Kane humbur jeten nga AIDS me shume se 55 persona
• Te diagnostikuar kete vit 43 raste
Ne shoqaten e personave me HIV/ AIDS ne Shqiperi ka punonjes social. Ai eshte ne roline e pritesit dhe te keshilluesit. Nje rol te rendesishem qe luan punonjesi social tek personat me HIV/ AIDS eshte roli i keshilluesit. Ne momentin kur nje person vendos te bej testin eshte e domosdoshme asistenca e punonjesit social. Keshillimi para testimit ndihmon ne komunikimine rezultatit pas testimit. Duke qene se eshte nje moment teper i veshtire punonjesi social me ndihmen e tij e ndihmon klientin ne pranimin e realitetit ashtu si eshte.
Nje rol te pazevedesueshem punonjesi social luan tek femijet me HIV/AIDS. Vetem dy prej 18 femijeve jane ne dijeni te statusit te tyre. Femijet jane ne moshe te ndryshem prandaj roli i punonjesit social si keshillues do te ishte i specifikuar sipas moshave, nivelit te zhvillimit, rerthanave familjare dhe mjedisit. Realiteti shqiptare ketyre femijeve ju ofron diskriminim, indiference, neglizhence, perbuzje, distancim, harrese, perjashtim.
Keta femije gjithashtu hasin mjaft veshtiresi per te frekuentuar stitucionet e sistemit arsimore, u mungon mbeshtetja financiare dhe ekonomike nga institucionet shteterore.
Ne kete rast advokacia e punonjesit social do te ishte me shume vend.
Krahas medikamenteve antiretrovirale ne zgjatjen e jetes se personave me HIV/AIDA nje rol shume te rendesishem luan eleminimi i stresit. Stresi ndikon shume ne shendet sidomos tek personat me kete semundje. Personat me kete semundje duke e dikur se kurre nuk mund te kurohen ndodhen ne nje gjendje shume te veshtire psikologjike. Punonjesi social ne kete rast do te ndihmonte duke e mbeshtetur psikologjikisht. Krahas ndihmes per klientin e rendesishme do te ishte dhe keshillimi per familjen e tij.
Shifra e publikuar nga ISHP dhe pse ajo deklaron se prevalenca e HIV/AIDS ne vendin tone mbetet ne nivele te uleta, fakt qe deshmon se epidemia ne Shqiperi edhe mund te ndalet, perseri mbetet shqetesuese dhe tregon se permasat e semundjes po perhapen me shpejtesi brenda vendit dhe jasht tij.
Duke pranuar se shkalla e informacionit eshte ne nivele optimale, por sfida me e madhe mbetet akoma ajo e trajtimit te te problemit te stigmes dhe diskriminimit, ne vendin tone ndergjegjesimi i popullates mbetet i ulet lidhur me rreziqet e semundjes. Ne kete rast nje rol te rendesishem do te luante punonjesi social duke punuar dhe ne ekipe multidisiplinare.
emrin sja mbajta mend
