Titulli: Belgjika: Bllokon percet
Thomas Hammarberg*
“Vendimi qё gratё tё mbajnё burka duhet tё kundёrshtohet – mirëpo ndalimi i njё veshjeje tё kёtillё do tё ishte gabim.” thotё Komisioneri Hamarberg
Ndalimi i burkas dhe nikabit nuk do t’i çlironte gratё e shtypura, por do t’i dёrgonte nё njё largim apo izolim tё mёtejshёm nga shoqёria evropiane. Njё ndalim i pёrgjithshёm mbi kёso veshje do tё paraqiste njё shkelje jo tё arsyeshme mbi privatёsinё individuale. Duke u mbёshtetur nё terme tё sakta, njё ndalesё e tillё poashtu ngrit pyetje serioze rreth asaj se a do tё jetё njё ligj i kёtillё nё pajtueshmёri me Konventёn Evropiane mbi tё drejtat e njeriut. Dy tё drejta nё Konventё nё mёnyrё tё posaçme janё relevante. Njёra ёshtё e drejta mbi respektimin e jetёs private tё njeriut dhe identitetit personal (neni 8). Tjetra ёshtё liria e manifestimit tё besimit apo fesё sё njeriut “nё adhurim, mёsim, praktikё dhe zbatim.” (neni 9)
Tё dy artikujt specifikojnё se kёto tё drejta tё njeriut mund tё jenё vetёm subjekt i kufizimeve tё kёtilla siç janё tё pёrshkruara me ligj dhe janё kryesisht tё nevojshme nё njё shoqёri demokratike nё interes tё sigurisё publike, pёr mbrojtjen e rendit publik, shёndetit apo etikёs, apo pёr mbrojtjen e tё drejtave dhe lirive tё tё tjerёve.
Ata qё kanё sjellё prova pёr njё ndalim tё pёrgjithshёm tё burkas dhe nikabit nuk kanё arritur tё tregojnё se kёto veshje nё çdo mёnyrё e sabotojnё demokracinё, sigurinё e rendit publik apo moralit. Fakti qё njё numёr shumё i vogёl i grave veshin rroba tё tilla ka dhёnё projekte shumё pak bindёse nё kёtё drejtim. As nuk kanё arritur tё argumentojnё se kёto gra nё pёrgjithёsi janё mё shumё viktima nga shtypja gjinore sesa tё tjerat. Ato qё janё intervistuar nё media kanё paraqitur njё diversitet tё argumenteve fetare, politike dhe personale pёr vendimet e tyre mbi veshjen qё ato duan. Natyrisht mund tё ketё raste ku ato janё nёn presion tё tepёrt – por megjithatё neve nuk na ёshtё treguar se njё ndalim i kёtillё do tё jetё i mirёpritur nga kёto gra.
Padyshim, statusi i grave ёshtё njё çёshtje akute pёrbrenda disa komuniteteve fetare. Kjo duhet tё diskutohet, mirёpo tё ndaluarit e shenjave si veshja nuk ёshtё ajo e duhura qё duhet bёrё, veçanёrisht kur kёto nuk pasqyrojnё gjithmonё besimin fetar, por shprehje tё aspekteve mё tё gjera kulturore.
E vёrtetё, ne e kundёrshtojmё fuqishёm regjimin qё femrat duhet t’i veshin kёto veshje. Kjo ёshtё absolutisht represive dhe nuk duhet pranuar. Megjithatё, as edhe nё vendet tjera kjo nuk ёshtё ndrequr duke i ndaluar tё njёjtat veshje.
Njё qasje serioze kёrkon vlerёsimin e pasojave tё vendimeve nё kёtё fushё. Pёr shembull, sugjerimi pёr ndalimin e grave tё veshura me burka/nikab nё institucione publike si spitalet apo zyrat qeveritare mund tё çojё vetёm nё shmangien e kёtyre grave nga kёto vende.
Fakti se debati publik i njё numri tё madh tё vendeve evropiane thuajse ekskluzivisht e fokusuar mbi atё qё perceptohet si veshje islame nuk ka pasur sukses dhe krijoi pёrshtypjen e synimit tё njё feje tё caktuar. Disa prej argumenteve qartё kanё qenё islamofobe dhe gjithsesi nuk ngritёn ura apo dialogje inkurajuese.
E vёrtetё, njё rezultat kemi se veshja me njё fustan tё gjatё ёshtё bёrё njё mjet proteste kundёr jo tolerancёs nё komunitetet tona. Debati i ftohtё rreth ndalimeve ka provokuar polarizimin.
Nё pёrgjithёsi, qasja duhet tё jetё qё Shteti duhet t’i shmanget ligjit mbi atё se si tё vishen njerёzit. Megjithatё, ёshtё ligj pёr ata qё pёrfaqёsojnё shetetin, pёr shembull zyrtarёt policor dhe gjyqtarёt, nuk duhet tё veshin tesha apo tё mbajnё simbole qё paraqesin ndonjё pёrkrahje fetare apo parti politike. Po kёshtu, nёpunёsit civilё qё janё nё kontakt me publikun nuk duhet ta kenё fytyrёn e mbuluar.
Kjo ёshtё ajo ku duhet tё nxirret neni themelor.
Gjykata Europiane kohët e fundit ka qeverisur në këtë frymë. Kjo ndodhi në një rast në lidhje me dënimin penal të individëve të cilët kishin veshur kapela dhe rroba fetare në një vend publik. Gjykata kuptoi se kjo bindje përbënte një shkelje mbi të drejtën e vetёdijes dhe lirisё sё tyre fetare dhe se ndërhyrja nuk ishte “e nevojshme në një shoqëri demokratike” .[2]
Përtej kësaj, ekzistojnë situata të veçanta ku ka interesa imponuese tё vendit që e bëjnë të nevojshme për individët tё tregojnё veten e tyre për hir të sigurisë ose pёr tё ofruar mundësinë e identifikimit. Kjo nuk është e diskutueshme dhe, në fakt, nuk ka raporte të problemeve serioze në këtë drejtim, në lidhje me disa gra të cilët zakonisht veshin burka apo nikab.
Nё Suedi ёshtё duke u diskutuar njё problem. Një njeri i pa punë i besimit islam humbi subvencionin e tij nga një agjenci shtetërore për pёrkrahje punësimi për shkak se kishte refuzuar tё pёrshendetet me dorё me njё punёdhёnёse femёr kur ka shkuar pёr njё intervistё pune. Ai kishte pasur motive fetare.
Gjykata vendosi më vonë, pas paraqitjes sё Avokatit tё Popullit për Barazi, se vendimi i agjensisё ishte diskriminuese dhe që njeriu duhet të dёmshpёrblehet. Edhe pse kjo ёshtё nё pёrputhje me standartet e tё drejtave tё njeriut, kjo u konsiderua si kontraversale ne debatin publik qё pasoi.
ثshtë e mundshme që shumë çështje të këtij lloji do tё dalin nё sipërfaqe vitet e ardhshme dhe, në përgjithësi, është mirё qё kёto tё diskutohen – për aq kohë sa tendencat islamofobe të jenё tё shmangura. Megjithatë, duhet të bëhen përpjekje për të zgjeruar diskurset nё mёnyrё qё tё mbulohen çështjet thelbësore, përfshirë promovimin e të kuptuarit të feve të ndryshme, kulturave dhe zakoneve. Pluralizmi dhe multikulturalizmi janë vlerat thelbësore evropiane dhe kёshtu duhet mbetur.
Nga ana tjetёr kjo kёrkon shumё diskutime mbi kuptimin e respektit. Nё debatet rreth kraikaturave Daneze nga 2005 nё mёnyrё tё pёrsёritur ёshtё theksuar se ka pasur njё kontradiktё midis demonstratёs respekt pёr besimtarёt dhe mbrojtjes sё lirisё sё shprehjes, siç pёrcaktohet nё nenin 10 tё Konventёs evropiane.
Gjykata e Strasburgut e analizoi këtë dilemë në rastin e famshёm tё Institutit Otto-Preminger- Austri, në të cilën ai deklaroi se “ata që zgjedhin të ushtrojnë lirinë për të shfaqur fenë e tyre … nuk duhet tё presin qё të përjashtohen nga të gjitha kritikat. Ata duhet të tolerojnë dhe të pranojnë mohimin e atyre qё nuk i pёrkasin fesё sё tyre bile edhe përhapjen e doktrinave armiqësore qё bёhen nga tё tjerёt për besimin e tyre.”
Në të njëjtin gjykim Gjykata deklaroi se gjithashtu duhet tё merret nё konsideratë rreziku që respekti për ndjenjat fetare të besimtarëve mund të shkelet nga portretizime provokative të objekteve me rëndësi fetare dhe se “portretizimet e tilla mund të konsiderohen si shkelje me qëllim të keq të shpirtit të tolerancës, qё gjithashtu duhet tё jetё një tipar i shoqërisë demokratike. ” Me fjalë tjera, toleranca është një rrugë me dy kalime.
Sfida politike është të promovojë diversitet dhe respekt për besimet e të tjerëve dhe në të njëjtën kohë të mbrojё lirinë e fjalës. Në qoftë se veshja e një velloje qё mbulon fytyrёn merret si shprehje e një mendimi të caktuar, ne kёtu po flasim për të drejtat e ngjashme apo identike – ndonёse e vёshtruar nga dy këndvështrime të ndryshme.
Ndalimi i burkas dhe nikabit sipas mendimit tim do të jetë aq fatkeqe sikurse kriminalizimi i karikaturave daneze. Njё ndalim i tillë është i huaj për vlerat evropiane. Në vend të kësaj ne duhet të nxisin dialogun multikulturor dhe respektimin e të drejtave të njeriut.
Shёnime:
* Autori është Komisioner i lartë për të Drejtat e Njeriut në Këshillin Evropian
[1] Burimi i origjinalit:
Viewpoint: "European tolerance towards pluralism should be protected against Islamophobic reflexes – do not ban theburqa" by Thomas Hammarberg, Council of Europe Commissioner for Human Rights
[2]Ahmet Arslan dhe tё tjerё, Turqi. Gjykata e 23 Shkurtit, 2010.
