Politika ekspansioniste serbe ndaj trojeve shqiptare ka rrënjët e thella, madje qysh në kontaktet e parë të ndërsjellë në fund të shekullit 12, kur sundimtari serb Stefan Nemanja më 1180 fitoi betejën afër Lipjanit kundër Bizantit të dobësuar, dhe depërtoi në një pjesë të vogël të Kosovës. Deri atëherë serbët nuk përmenden fare në këto vise si popullsi. Pas Nemanjës, biri i tij Dushani arriti ta pushtojë Shqipërinë, Greqinë dhe një pjesë të vogël të Bullgarisë. Por Beogradi nuk ka qenë në kuadër të ‘’perandorisë’’ të tij, e cila megjithatë, qe jetëshkurtër. Pas vdekjes së Dushanit më 1355, Serbia u shpartallua në zhupani e principata të vogla, të cilat jetonin më tepër si vasale të fqinjëve të ndryshëm të tyre. Madje, edhe ‘’heroi i madh serb’’, Marko Kraleviqi u bë vasal i dëgjueshëm, bile u vra në luftë kundër serbëve në anën e turqve. (Istorija Jugoslavije, Beograd, 1972, f. 93).
Megjithatë, politika ekspansioniste serbomadhe pretendon sot ta mbajë Kosovën koloni të vetën, duke marrë si argumente për këtë qëllim të kaluarën e largët, argumentet mesjetare historike, madje shpeshherë të trilluara, të falsifikuara dhe të përshtatura kësaj politike. Ndër këto ‘’argumente’’, kryesorë janë pretendimet se Kosova është ‘’djepi i shtetësisë dhe i kulturës serbe’’ dhe se disa manastire, kisha mesjetare ortodokse ‘’serbe’’, dëshmojnë për prezencën dhe kulturën serbe në mesjetën e hershme në Kosovë, të cilën sot serbët e konsiderojnë si ‘’zemër dhe Jerusalem’’ të tyre. Ata edhe toponimet gjeografike dhe homonimet i cilësojnë si argumente për të mbështetur pretendimet e tyre zaptuese. Si argument historik për këtë qëllim, politika, shkenca e kisha serbe e marrin vitin 1690, përkatësisht mbarimin e luftës austro-turke, kur gjoja shqiptarët paskan filluar t’i pushtojnë këto ‘’vise serbe’’. Por faktet historike dëshmojnë krejtësisht të kundërtën dhe vërtetojnë realitetin se shqiptarët janë popull autokton, kurse serbët janë ardhacakë, okupatorë të trojeve etnikisht dhe historikisht shqiptare. Pretendimet serbe për ta sunduar Kosovën mbështeten shumë në sundimin e tyre të kësaj treve shqiptare në mesjetën e hershme. Faktet historike dëshmojnë se Serbia e asaj kohe nuk ka qenë shtet i lirë, por kryesisht vasal, kështu që deri më 1867 edhe në Beograd ka qenë garnizoni i okupatorit shekullor turk. Madje, edhe ‘’Nemanjiqët ishin vasalë të Bullgarisë ose të Bizantit, pas vdekjes së Nemanjes’’. (Enciklopedijski leksikon, Istorija, Beograd, 1970, f. 463).
Metodat e politikës zaptuese serbe janë të shumta dhe të ndryshme, që nga propaganda e masat e ndryshme të presionit ekonomik, politik e psikologjik, deri te gjenocidi masiv ndaj popullsisë shqiptare, me qëllim të pastrimit etnik të Kosovës dhe të trojeve tjera shqiptare. Në shërbim të kësaj politike serbomadhe kanë qenë dhe janë shumë aktive shkenca dhe Kisha ortodokse serbe.
Lashtësia e popullit serb në Kosovë, siç e pretendon politika serbe, nuk ka kurrfarë mbështetje shkencore. Para së gjithash, dihet fare mirë se shteti serb nuk është krijua në trevën e Kosovës, (as në qytetin e sotëm Rashkë, siç mund të mendohet, i cili ndodhet në Serbi afër Kosovës), por shumë më larg në Rashkë, siç quhej atëherë Serbia. ‘’Në shekullin 10 formacionet e tyre (serbe) të para kompakte ishin Rashka (Rascia) në luginën e Ibrit në perëndim të Moravës, dhe Zeta, që i përgjigjet në vija të trasha Malit të Zi të sotëm’’. ( Prof. Alen Dyselje, (Tuluz – Francë), A e kanë pushtuar shqiptarët Kosovën?, revista ‘’Kosova’’, nr.8, Prishtinë,2000, f.51). Nemanja depërtoi në një pjesë të vogël të Kosovës, ku në atë kohë nuk ka patur serbë. Madje, siç shkruan shkencëtari francez, Michel Aubin, vendosja në një territor të caktuar i pushtetit politik e ekonomik, nuk përcakton përkatësinë etnike të popullsisë së nënshtruar. ‘’Kështu, despoti i vogël ‘’serb’’ i Seresit në Greqinë Veriore, mund të sundonte nga 1355 deri më 1371 një popullsi, pjesa më e madhe e së cilës ishte greke.’’ (Michel Aubin, Du mithe serbe au nationalisme albanais, ‘’Le monde’’, 5-6 pril, Paris, 1981,). Prandaj pushteti i Nemanjiqëve serbë, dhe i të tjerëve, në Kosovë nuk garanton përkatësinë etnike serbe, as kulturën serbe të popullsisë së saj. Por edhe sikur të ishte formuar shteti serb në Kosovë, përkatësisht në Dardaninë ilire, nuk do të ishte rast i parë i qëndrimit dhe kurorëzimit të sundimtarit në trevën e huaj të okupuar. Edhe sundimtarët sllovenë, p.sh., në kohët e lashta, kurorëzoheshin në Gosposvetsko Polje, e cila tash është diku thellë në Austri, ose kurorëzimi i car Dushanit serb në Shkup në Dardani, larg Serbisë etj. Shkencëtarët që janë marrë me problematikën e lashtësisë së popullsisë në Kosovë (Dardani) thonë le të supozojmë se serbët paskanë qenë shumicë në Kosovë në shekullin 13, siç pretendojnë ata. ‘’Atëherë shtrohet pyetja – kush banonte në këtë rajon më parë? Gjithkush e di se sllavët janë popull indoevropian që ka ardhur më vonë në Evropë… Është e pamohueshme se të paktën që nga shekulli i III para epokës sonë aty kanë lindur dhe janë zhvilluar shumë formacione politike ilire që kaluan pak nga pak nga stadi fisnor në mbretëri të vogla të vërteta, si dardanët, penezët, poenët…Ilirët janë, pa asnjë dyshim, stërgjyshërit e drejtpërdrejtë të shqiptarëve…Historia na mëson se serbët janë, sa i përket Kosovës, pushtues të ardhur shumë vonë…Duhet menduar se një pjesë e mirë e elementit shqiptar kosovar i ka rrënjët e tij në popullsinë e vjetër ilire-shqiptare që mbisundonte aty që prej antikitetit.’’. (Michel Aubin, Du mithe…, f.2; G. Ostrogorski, Serska oblast posle Dushanove smrti, Beograd, 1965; S. Novakoviq, Srpske oblasti X i XI veka; Skënder Anamali – Muzafer Korkuti, Ilirët dhe gjeneza shqiptare, Tiranë 1971, etj.). Historiani i njohur çek, Konstantin Jireçeku, në vepren e tij ‘’Historia e serbëve’’ shkruan: ‘’Në mesjetën e hershme shqiptarët kanë humbur shumë tokë nga serbët, por megjithatë ata nuk janë popull që vdes…Në mesjetë shqiptarët kanë qenë popullsi e vjetër e krishterë, me kulturë të lartë qytetare’’.(K. Jireçek, Istorija Srba, Beograd, 1952,f.86).
Teza serbe se shqiptarët kanë zbritur në Kosovë më 1690 është trillim e asgjë tjetër. Këtë e vërtetojnë edhe vetë dokumentet serbe. Shqiptarët në Kosovë përmenden edhe në dokumente (krisobula) kishtare-shtetërore serbe në kohën e sundimit të Nemanjiqëve në shekullin 14, sidomos fshatrat rreth Prizrenit, dhe në Drenicë madje, fshati Ujmir figuron po me këtë emër, e jo si Dobravoda, siç i thonë tash serbët. Gjithashtu, me zhbërjen e shtetit të car Dushanit, pas betejës së Maricës më 1371, dokumentet raguziane dhe osmane dëshmojnë se Prizrenin, Pejën dhe krejt Rrafshin e Dukagjinit e zotëruan kryezotërinjtë shqiptarë Ballshajt, Kastriotët e Dukagjinët. Janë të shumtë dokumentet historike për prezencën masive të shqiptarëve në Kosovë e në Maqedoni në mesjetë, bile edhe për pjesëmarrjen e tyre në betejën e Kosovës më 1389 kundër turqve. Por po përmendim vetëm edhe disa të dhëna nga defteri i regjistrimit të popullsisë më 1455, kur shqiptarët ishin të pranishëm në mënyrë masive në viset lindore të pllajës së Kosovës. Defterët osmane dëshmojnë se edhe në anën e Pejës (në Dukagjin) më 1485 thuaj se e gjithë “popullsia ishte shqiptare’’. Sipas defterëve turke të 1571 dhe 1591, po kjo gjendje etnike ka qenë edhe në territorin e Altun-ilisë (Reka e Keqe), si edhe në mbarë sanxhakun e Dukagjinit. Të dhëna të ngjashme sjell edhe defteri i sanxhakut të Vushtrrisë të viteve 1566-1574. Është me interes të theksohet se nga këto deftere turke shihet se ‘’gjysma e banorëve të mëhallës së shqiptarëve në Janjevë nuk kishin antroponimi (emra) shqip edhe pse cilësoheshin shqiptarë (arbanas), por mbanin emra ortodoksë sllavë, ose emra të përzier shqiptaro-sllavë’’.( Selami Pulaha, Popullsia shqiptare gjatë shekujve XV-XVI, Tiranë, 1984; Defteri i regjistrimit të sanxhakut të Shkodrës më 1485, I-II, Tiranë, 1874). Kjo anomali rrjedh nga presioni i madh i patrikanës së Pejës, e cila ka pasur autorizime të mëdha nga sulltani për “të sunduar” të gjithë të krishterët në këto vise, pra edhe shqiptarët të besimit katolik në Janjevë. Udhëpërshkruesi i njohur turk, Evlia Çelebiu shkruante në vjetët 60 të shekullit 17, se në Vushtrri ‘’nuk dinin të flisnin boshnjakisht, por flasin shqip dhe turqisht. Albanologu i njohur, Th. Ippen shkruan se gjatë shekullit 17 shumicën e banorëve të Mitrovicës e përbëjnë shqiptarët. Edhe vetë patriku i Pejës, Arsenije Çarnojeviq, shkruante në një letër të dërguar perandorit austriak në Vjenë më 27 qershor 1698 se në Kosovë dhe në viset e skajshme të saj, banojnë shqiptarët e ‘’rashjanët’’ (serbët). Kronisti francez i shekullit 14, F. Dë Mezier, dëshmon se beteja e Kosovës (1389) u zhvilluar në trevën e Shqipërisë. Udhëpërshkruesi francez i shekullit 15, B.dë la Broker, shkruante se Kosova ndodhet në Shqipëri. Në dokumentacionet austriakë, italianë dhe osmanë, Prishtina, Peja etj. ndodhën në Shqipëri, kurse Prizrenin e shënojnë si kryeqytet të Shqipërisë. (Jahja Drançolli, Kosova dhe shqiptarët në shekullin 15-17, ‘’Kosova’’ – revistë historike- politike, nr.8, Prishtinë, 2000, f.59-64). Fjala është për popullsinë shqiptare të viseve të përmendura, pra për Shqipërinë Etnike, meqenëse Shqipëria si shtet i pavarur politik në atë kohë ende nuk ekzistonte.
Megjithatë, politika ekspansioniste serbomadhe pretendon sot ta mbajë Kosovën koloni të vetën, duke marrë si argumente për këtë qëllim të kaluarën e largët, argumentet mesjetare historike, madje shpeshherë të trilluara, të falsifikuara dhe të përshtatura kësaj politike. Ndër këto ‘’argumente’’, kryesorë janë pretendimet se Kosova është ‘’djepi i shtetësisë dhe i kulturës serbe’’ dhe se disa manastire, kisha mesjetare ortodokse ‘’serbe’’, dëshmojnë për prezencën dhe kulturën serbe në mesjetën e hershme në Kosovë, të cilën sot serbët e konsiderojnë si ‘’zemër dhe Jerusalem’’ të tyre. Ata edhe toponimet gjeografike dhe homonimet i cilësojnë si argumente për të mbështetur pretendimet e tyre zaptuese. Si argument historik për këtë qëllim, politika, shkenca e kisha serbe e marrin vitin 1690, përkatësisht mbarimin e luftës austro-turke, kur gjoja shqiptarët paskan filluar t’i pushtojnë këto ‘’vise serbe’’. Por faktet historike dëshmojnë krejtësisht të kundërtën dhe vërtetojnë realitetin se shqiptarët janë popull autokton, kurse serbët janë ardhacakë, okupatorë të trojeve etnikisht dhe historikisht shqiptare. Pretendimet serbe për ta sunduar Kosovën mbështeten shumë në sundimin e tyre të kësaj treve shqiptare në mesjetën e hershme. Faktet historike dëshmojnë se Serbia e asaj kohe nuk ka qenë shtet i lirë, por kryesisht vasal, kështu që deri më 1867 edhe në Beograd ka qenë garnizoni i okupatorit shekullor turk. Madje, edhe ‘’Nemanjiqët ishin vasalë të Bullgarisë ose të Bizantit, pas vdekjes së Nemanjes’’. (Enciklopedijski leksikon, Istorija, Beograd, 1970, f. 463).
Metodat e politikës zaptuese serbe janë të shumta dhe të ndryshme, që nga propaganda e masat e ndryshme të presionit ekonomik, politik e psikologjik, deri te gjenocidi masiv ndaj popullsisë shqiptare, me qëllim të pastrimit etnik të Kosovës dhe të trojeve tjera shqiptare. Në shërbim të kësaj politike serbomadhe kanë qenë dhe janë shumë aktive shkenca dhe Kisha ortodokse serbe.
Lashtësia e popullit serb në Kosovë, siç e pretendon politika serbe, nuk ka kurrfarë mbështetje shkencore. Para së gjithash, dihet fare mirë se shteti serb nuk është krijua në trevën e Kosovës, (as në qytetin e sotëm Rashkë, siç mund të mendohet, i cili ndodhet në Serbi afër Kosovës), por shumë më larg në Rashkë, siç quhej atëherë Serbia. ‘’Në shekullin 10 formacionet e tyre (serbe) të para kompakte ishin Rashka (Rascia) në luginën e Ibrit në perëndim të Moravës, dhe Zeta, që i përgjigjet në vija të trasha Malit të Zi të sotëm’’. ( Prof. Alen Dyselje, (Tuluz – Francë), A e kanë pushtuar shqiptarët Kosovën?, revista ‘’Kosova’’, nr.8, Prishtinë,2000, f.51). Nemanja depërtoi në një pjesë të vogël të Kosovës, ku në atë kohë nuk ka patur serbë. Madje, siç shkruan shkencëtari francez, Michel Aubin, vendosja në një territor të caktuar i pushtetit politik e ekonomik, nuk përcakton përkatësinë etnike të popullsisë së nënshtruar. ‘’Kështu, despoti i vogël ‘’serb’’ i Seresit në Greqinë Veriore, mund të sundonte nga 1355 deri më 1371 një popullsi, pjesa më e madhe e së cilës ishte greke.’’ (Michel Aubin, Du mithe serbe au nationalisme albanais, ‘’Le monde’’, 5-6 pril, Paris, 1981,). Prandaj pushteti i Nemanjiqëve serbë, dhe i të tjerëve, në Kosovë nuk garanton përkatësinë etnike serbe, as kulturën serbe të popullsisë së saj. Por edhe sikur të ishte formuar shteti serb në Kosovë, përkatësisht në Dardaninë ilire, nuk do të ishte rast i parë i qëndrimit dhe kurorëzimit të sundimtarit në trevën e huaj të okupuar. Edhe sundimtarët sllovenë, p.sh., në kohët e lashta, kurorëzoheshin në Gosposvetsko Polje, e cila tash është diku thellë në Austri, ose kurorëzimi i car Dushanit serb në Shkup në Dardani, larg Serbisë etj. Shkencëtarët që janë marrë me problematikën e lashtësisë së popullsisë në Kosovë (Dardani) thonë le të supozojmë se serbët paskanë qenë shumicë në Kosovë në shekullin 13, siç pretendojnë ata. ‘’Atëherë shtrohet pyetja – kush banonte në këtë rajon më parë? Gjithkush e di se sllavët janë popull indoevropian që ka ardhur më vonë në Evropë… Është e pamohueshme se të paktën që nga shekulli i III para epokës sonë aty kanë lindur dhe janë zhvilluar shumë formacione politike ilire që kaluan pak nga pak nga stadi fisnor në mbretëri të vogla të vërteta, si dardanët, penezët, poenët…Ilirët janë, pa asnjë dyshim, stërgjyshërit e drejtpërdrejtë të shqiptarëve…Historia na mëson se serbët janë, sa i përket Kosovës, pushtues të ardhur shumë vonë…Duhet menduar se një pjesë e mirë e elementit shqiptar kosovar i ka rrënjët e tij në popullsinë e vjetër ilire-shqiptare që mbisundonte aty që prej antikitetit.’’. (Michel Aubin, Du mithe…, f.2; G. Ostrogorski, Serska oblast posle Dushanove smrti, Beograd, 1965; S. Novakoviq, Srpske oblasti X i XI veka; Skënder Anamali – Muzafer Korkuti, Ilirët dhe gjeneza shqiptare, Tiranë 1971, etj.). Historiani i njohur çek, Konstantin Jireçeku, në vepren e tij ‘’Historia e serbëve’’ shkruan: ‘’Në mesjetën e hershme shqiptarët kanë humbur shumë tokë nga serbët, por megjithatë ata nuk janë popull që vdes…Në mesjetë shqiptarët kanë qenë popullsi e vjetër e krishterë, me kulturë të lartë qytetare’’.(K. Jireçek, Istorija Srba, Beograd, 1952,f.86).
Teza serbe se shqiptarët kanë zbritur në Kosovë më 1690 është trillim e asgjë tjetër. Këtë e vërtetojnë edhe vetë dokumentet serbe. Shqiptarët në Kosovë përmenden edhe në dokumente (krisobula) kishtare-shtetërore serbe në kohën e sundimit të Nemanjiqëve në shekullin 14, sidomos fshatrat rreth Prizrenit, dhe në Drenicë madje, fshati Ujmir figuron po me këtë emër, e jo si Dobravoda, siç i thonë tash serbët. Gjithashtu, me zhbërjen e shtetit të car Dushanit, pas betejës së Maricës më 1371, dokumentet raguziane dhe osmane dëshmojnë se Prizrenin, Pejën dhe krejt Rrafshin e Dukagjinit e zotëruan kryezotërinjtë shqiptarë Ballshajt, Kastriotët e Dukagjinët. Janë të shumtë dokumentet historike për prezencën masive të shqiptarëve në Kosovë e në Maqedoni në mesjetë, bile edhe për pjesëmarrjen e tyre në betejën e Kosovës më 1389 kundër turqve. Por po përmendim vetëm edhe disa të dhëna nga defteri i regjistrimit të popullsisë më 1455, kur shqiptarët ishin të pranishëm në mënyrë masive në viset lindore të pllajës së Kosovës. Defterët osmane dëshmojnë se edhe në anën e Pejës (në Dukagjin) më 1485 thuaj se e gjithë “popullsia ishte shqiptare’’. Sipas defterëve turke të 1571 dhe 1591, po kjo gjendje etnike ka qenë edhe në territorin e Altun-ilisë (Reka e Keqe), si edhe në mbarë sanxhakun e Dukagjinit. Të dhëna të ngjashme sjell edhe defteri i sanxhakut të Vushtrrisë të viteve 1566-1574. Është me interes të theksohet se nga këto deftere turke shihet se ‘’gjysma e banorëve të mëhallës së shqiptarëve në Janjevë nuk kishin antroponimi (emra) shqip edhe pse cilësoheshin shqiptarë (arbanas), por mbanin emra ortodoksë sllavë, ose emra të përzier shqiptaro-sllavë’’.( Selami Pulaha, Popullsia shqiptare gjatë shekujve XV-XVI, Tiranë, 1984; Defteri i regjistrimit të sanxhakut të Shkodrës më 1485, I-II, Tiranë, 1874). Kjo anomali rrjedh nga presioni i madh i patrikanës së Pejës, e cila ka pasur autorizime të mëdha nga sulltani për “të sunduar” të gjithë të krishterët në këto vise, pra edhe shqiptarët të besimit katolik në Janjevë. Udhëpërshkruesi i njohur turk, Evlia Çelebiu shkruante në vjetët 60 të shekullit 17, se në Vushtrri ‘’nuk dinin të flisnin boshnjakisht, por flasin shqip dhe turqisht. Albanologu i njohur, Th. Ippen shkruan se gjatë shekullit 17 shumicën e banorëve të Mitrovicës e përbëjnë shqiptarët. Edhe vetë patriku i Pejës, Arsenije Çarnojeviq, shkruante në një letër të dërguar perandorit austriak në Vjenë më 27 qershor 1698 se në Kosovë dhe në viset e skajshme të saj, banojnë shqiptarët e ‘’rashjanët’’ (serbët). Kronisti francez i shekullit 14, F. Dë Mezier, dëshmon se beteja e Kosovës (1389) u zhvilluar në trevën e Shqipërisë. Udhëpërshkruesi francez i shekullit 15, B.dë la Broker, shkruante se Kosova ndodhet në Shqipëri. Në dokumentacionet austriakë, italianë dhe osmanë, Prishtina, Peja etj. ndodhën në Shqipëri, kurse Prizrenin e shënojnë si kryeqytet të Shqipërisë. (Jahja Drançolli, Kosova dhe shqiptarët në shekullin 15-17, ‘’Kosova’’ – revistë historike- politike, nr.8, Prishtinë, 2000, f.59-64). Fjala është për popullsinë shqiptare të viseve të përmendura, pra për Shqipërinë Etnike, meqenëse Shqipëria si shtet i pavarur politik në atë kohë ende nuk ekzistonte.