Kontribut drejt rritjes së shkencës evropiane ishte kërkimi i skolastikëve evropianë për dituri të reja, të cilat mund të gjendeshin vetëm në mesin e Muslimanëve posaçërisht në Spanjën Islame dhe në Sicili. Këta skolastikë përkthyen tekstet e reja shkencore dhe filozofike nga gjuha arabe në gjuhën latine.
Njëri nga përkthyesit më produktiv në Spanjë ishte Zherardi nga Kremona i cili përktheu 87 libra nga arabishtja në latinisht duke përfshirë:
-nga Muhammad ibn Mūsā al-Huārizmī librin Algjebra dhe Almukabala,
-nga Jabir ibn Aflah librin Elementa astronomica,
-nga al-Kindi librin në Optikë,
-nga Ahmad ibn Muhammad ibn Kathīr al-Farghānī librin Në Elementet e Astronomisë në Lëvizjet Qiellore,
-nga al-Farabi librin Klasifikimi i Shkencës,
-Arritjet nga al-Razi në Alkiminë dhe Mjekësinë Islame,
-Arritjet nga Thabit ibn Qurra dhe Hunayn ibn Ishaq, si dhe
-Arritjet nga Arzachel, Jabir ibn Aflah, Banū Mūsā, Abū Kāmil Shujā ibn Aslam, Abu al-Qasim dhe Ibn al-Haytham (duke përfshirë edhe Librin e Optikës).
Punimet e tjera të përkthyera nga Arabishtja në latinisht gjatë shekullin të XIII janë:
-Arritjet nga Muhammad ibn Jābir al-Harrānī al-Battānī dhe Muhammad ibn Mūsā al-Huārizmī,
-Arritje e Abu al-Qasim (duke përfshirë librin al-Tasrif),
-Arritjet nga Muhammad al-Fazari librin Great Sindhind (bazuar në Surya Siddhanta, arritjet nga Brahmagupta),
-Arritjet nga al-Razi dhe Ibn Sina (duke përfshirë Libri i Shërimit dhe Kanuni i Mjekësisë),
-Arritjet nga Averroes,
-Arritjet nga Thabit ibn Qurra, al-Farabi, Ahmad ibn Muhammad ibn Kathīr al-Farghānī, Hunayn ibn Ishaq dhe të nipit të tijë Hubaysh ibn al-Hasan,
-Arritjet nga al-Kindi, nga Abraham bar Hiyya librin Liber embadorum,
-Arritjet nga Ibn Sarabi librin De Simplicibus,
-Arritjet nga Qusta ibn Luqa,
-Arritjet nga Maslamah Ibn Ahmad al-Majriti, Ja'far ibn Muhammad Abu Ma'shar al-Balkhi dhe al-Ghazali,
-Arritjet nga Nur Ed-Din Al Betrugi duke përfshirë librin Mbi Lëvizjet e Qiejve,
-Arritjet nga Ali ibn Abbas al-Majusi Librin Enciklopedik, Libri Komplet i Artit Mjekësor,
-Arritjet nga Abu Mashar librin Hyrje në Astrologji,
-Arritjet nga Maimonides, Ibn Zezla (Byngezla), Masawaiyh, Serapion, al-Qifti, dhe Albe'thar.
-Arritjet nga Abū Kāmil Shujā ibn Aslam libri Algjebra,
-Arritjet e Geberit në alkimi dhe De Proprietatibus Elementorum, një libër arab mbi gjeologjinë shkruar nga pseudo-Aristoteli.
Në fillim të shekullit XIII Marku nga Toledo përktheu Kur'anin si dhe arritje të ndyshme mjekësore Islame.
Fibonacci prezantoi llogaritësin e parë komplet evropian të sistemit numerik Hindu-Arabik nga burimet arabe në librin e tij Liber Abaci (1202). Nga Al-Khazini libri Zij as-Sanjari u përkthye në gjuhën greke nga Gregory Choniades në shekullin e XIII dhe u studjua në Perandorinë Bizanine.
Përmirësimet astronomike ndaj modelit Ptolemeik të bëra nga al-Battani, Averroes, Mo'ayyeduddin Urdi (Urdi lemma), Nasīr al-Dīn al-Tūsī (Tusi-couple) dhe Ibn al-Shatir më vonë u adoptuan në modelin heleocentrik Kopernikan.
-Ligji i gravitacionit nga Al-Kindi (Alkindus) ndikoi në fizikanin Robert Hooke në definimt e Gravitetit celestial, i cili më vonë inspiroi në definimin e ligjit univerzal të gravitetit nga Isak Njutën.
-Librat nga Abū al-Rayhān al-Bīrūnī, Ta'rikh al-Hind dhe Kitab al-qanun al-Mas’udi u përkthyen në latinisht si Indica dhe Canon Mas’udicus.
-Komenti nga Ibn al-Nafis në pjesën e fundit nga libri i Ibn Sinas Kanuni i Mjekësisë u përkthye në latinisht nga Andrea Alpago, (vdiq në vitin 1522) dhe u botua në Evropë në vitin 1547.
-Libri nga Ibn al-Nafis, Komente mbi Anatominë e Kanunit të Avicenës, që fillimisht përshkruante qarkullimin pulmonar, gjithashtu mund të jetë përkthyer në gjuhë latine dhe të jet bërë e qarkullueshme në Evropë gjatë kohës së njëjtë dhe mund të ketë patur ndikim në studjuesit Michael Servetus dhe Realdo Colombo.
-Përkthimi i arritjeve nga Omar Khayyلm në algjebër dhe gjeometri, më vonë ndikuan në zhvillimin e gjeometrisë jo eEuklidiane në Evropë gjatë shekullit të XVIII.
-Libri nga Ibn Tufail, Hayy ibn Yaqdhan, u përkthye në gjuhën latine nga Edward Pococke në vitin 1671 dhe në gjuhën angleze nga Simon Ockley në vitin 1708 dhe u bë një nga librat më të rëndësishëm që lajmëroi Revolucionin Shkencor.
-Libri nga Ibn al-Baitar, Kitab al-Jami fi al-Adwiya al-Mufrada, gjithashtu kishte ndikim në Evropë pasi janë përkthye në latinisht në vitin 1758.
Shkencëtarët Muslimanë i vunë theks më të madh eksperimentimit se sa popujt e civilizimeve më të hershme, (shembull filozofët grek më shumë i vunë theks racionalitetit se sa eksperimentimit), kjo ishte për shkak të përqendrimit të madh në vrojtimin empirik të gjetur në Kur'an dhe Sunnet dhe për shkak të themelimit rigoroz të metodave historike në shkenën e hadithit.
Ata paraqitën për herë të parë kuantifikimin, vrojtimin preciz, eksperimentin e kontrolluar dhe përshkrimin e kujdesshëm. Qasja e tyre e re ndaj hetimit shkencorë çoi drejt zhvillimit të metodës shkencore në botën Islame. Në praktikë vrojtimi eksperimental dhe eksperimentet kuantitative të Ibn al-Haytham (Alhacen) në librin e tijë të Optikës (1021) shihen si fillimi i metodës moderne shkencore.
Zhvillues tjerë të metodës shkencore llogariten edhe Geber, Ibn Sina, dhe Abū Rayhān al-Bīrūnī. Zhvillimi më i rëndësishëm i metodës shkencore, përdorimi i eksperimentimit dhe kuantifikimit për të dalluar mes teorisë garuese shkencore, u bë kryesisht me orientimin empirik që u paraqit nga shkencëtarët muslimanë.
Rosanna Gorini shkruan: Sipas shumicës së historianëve al-Haytham ishte pionieri i metodës moderne shkencore. Me librin e tijë ai ndryshoi kuptimin e termit optikë dhe themeloi eksperimentet si normë e dëshmimit në këtë fushë. Hulumtimet e tijë nuk janë të bazuara në teori abstrakte, por në dëshmi të eksperimentuara dhe eksperimentet e tijë ishin sistematikë dhe të përsëritshëm."
Metodat e mëhershme eksperimentale u zhvilluan nga Geberi (metodat për kimi), Muhammad al-Bukhari (metodat për histori dhe shkencën e hadithit),al-Kindi (metodat për shkencat e tokës), Avisina (metodat për mjekësi), Abū Rayhān al-Bīrūnī (metodat për astronomi dhe mekanikë),Ibn Zuhr (metodat për operim) dhe Ibn Khaldun (metodat për shkencat shoqërore). Zhvillimi më i rëndësishëm i metodës shkencore, i përdorimit të eksperimentimit dhe kuantifikimit për tu shquar nga teoria konkurruese shkencore e vënë në orientimin e përgjithshëm empirik, u paraqit nga shkencëtarët myslimanë.
Ibn al-Haytham, pionieri i optikës moderne,përdori metodën shkencore për të arritur rezultatet e paraqitura në librin e tij Libri i Optikës. Në praktikë ai kombinoi vrojtimet, eksperimentimet dhe argumentet racionale për të treguar se teoria e tijë moderne e të pamurit, ku rrezet e dritës janë të emituara nga objekti e jo nga syri, që është shkencërisht saktë, e që në teorinë antike të të pamurit, përmbajtur nga Ptolemeu dhe Euklidi (ku mendonin se syri është ai që emiton rreze ndaj objektit) dhe ajo e përmbajtur nga Aristoteli (ku objektet emitojnë grimca kah syri) ishin gabim. Dihet se Roger Bacon kishte njohuri mbi punën e bërë nga Ibn al-Haytham.
Ibn al-Haytham zhvilloi metoda rigoroze eksperimentale të testimit shkencorë të kontrolluar me qëllim të vërtetimit të hipotezës teorike dhe hamendjes induktive të mbështetur në dëshmi. Metoda shkencore e Ibn al-Haythamit ishte shumë e ngjashme me metodën shkencore moderne dhe përbëhej nga procedurat vijuese:
1. Vëzhgimi
2. Paraqitja e problemit
3. Formulimi i hipotezës
4. Testimi i hipotezës duke përdorur eksperimentin
5. Analiza e rezultateve të eksperimentit
6. Interpretimi i të dhënave dhe formulimi i konkludimeve
7. Publikimi i zbulimeve
Zhvillimi i metodës shkencore konsiderohet të jetë bazik për shkencën moderne dhe disa, posaçërisht filozofët e shkencës dhe shkencëtarët praktikë, i konsiderojnë hetimet e mëhershme të jenë para-shkencore. Për këtë arsye disa e konsiderojnë Ibn al-Haythamin si "shkencëtari i parë".
Në Modeli i Lëvizjeve, Ibn al-Haytham gjithashtu përshkruan një version të hershëm të briskut të Okamit, ku ai vë në veprim një numër minimal hipotezash duke marrë parasysh tiparet që e karakterizojnë lëvizjet astronomike, siç ai tenton t'i eliminojë nga modeli i tij planimetrik, hipotezat kosmologjike, të cilat nuk mund të vëzhgohen nga Toka.
