Ndërsa jeta në Tokë duket shpesh e mbushur me trazira – me luftëra, kërcënime ekologjike dhe tensione politike si për shembull zgjedhja e Donald Trump si president i SHBA-së – larg planetit tonë, gjërat po zhvillohen në mënyrë të mahnitshme. Ky është ndoshta momenti më i mirë në historinë njerëzore për të studiuar hapësirën.
Epoka e artë e teleskopëve hapësinorë
Që nga lëshimi i tij në vitin 2021, teleskopi James Webb (JWST) ka tronditur themelet e librave shkollorë të astronomisë. Ai ka zbuluar galaktika të formuara menjëherë pas Big Bang-ut, shumë më të ndritshme dhe më të mëdha nga sa prisnin shkencëtarët. Ka identifikuar vrima të zeza gjigante dhe shumë të lashta dhe për herë të parë ka gjetur përbërës jetësorë si dioksidi i karbonit në atmosferat e ekzoplanetëve. Zbulimet e tij po ndodhin aq shpejt sa shkencëtarët shpesh nuk dinë ku të përqendrojnë studimet.
Ky bum zbulimesh po rritet me hapjen e observatorëve të tjerë të mëdhenj. Në vitin 2023, Europa lëshoi teleskopin Euclid për të eksploruar universin e errët, duke përfshirë energjinë dhe materien e zezë. Këtë vit, Observatori Vera C. Rubin në Kili do të fillojë të fotografojë qiellin një herë në disa netë, duke kapur objekte që lëvizin dhe ndryshime në univers. Në vitin 2027, NASA do të nisë Teleskopin Nancy Grace Roman, që do të bashkohet me JWST në eksplorimin e universit përmes dritës infra të kuqe.
Pse duhet shpenzimet për hapësirën?
Kostoja e këtyre projekteve është e madhe: JWST kushton 10 miliardë dollarë, Euclid 1.5 miliardë, Nancy Grace Roman 4.3 miliardë dhe Vera C. Rubin 473 milionë. Por edhe me këto shpenzime, vetëm 0.5% e buxhetit federal të SHBA-së shkon për NASA-n.
Shpenzimet për eksplorimin e hapësirës nuk janë vetëm çështje luksi. Ato na kujtojnë se mund të punohet për qëllime madhore që nuk kanë përfitime të menjëhershme financiare. Vetë ndjekja e dijes është e vlefshme, edhe nëse nuk ka një ndikim praktik të drejtpërdrejtë në jetën tonë të përditshme.
Ndikimi i astronomisë
Astronomia ka një ndikim të drejtpërdrejtë në përmirësimin e jetës në Tokë:
Energjia diellore: Zhvillimi i teknologjisë së paneleve diellore për hapësirën ka ndihmuar në përdorimin e tyre në Tokë.
Kamerat e telefonave: Kërkimet mbi kamerat CCD të teleskopëve kanë çuar në përmirësimin e kamerave në pajisjet tona të përditshme.
Monitorimi i klimës: Shikimi i Tokës nga hapësira ka ndihmuar në kuptimin e ndryshimeve klimatike dhe në vlerësimin e brishtësisë së planetit tonë.
Çfarë rrezikojmë të humbasim?
Nëse ndalojmë financimin e kërkimeve hapësinore, humbjet do të jenë astronomike – në kuptimin e plotë të fjalës. Vetëm Observatori Rubin do të prodhojë 20 trilionë byte të dhëna çdo natë, ndërsa Roman do të shtojë një trilion byte çdo ditë. Ky vërshim informacioni mund të na ndihmojë të kuptojmë lindjen e universit, mënyrën se si formohen yjet dhe galaktikat, si zhvillohen dhe si “vdesin”, si dhe të zgjidhim disa nga misteret më të mëdha të hapësirës:
Çfarë përbën materien e zezë?
Çfarë është energjia e errët që po e zgjat universin?
A ka jetë përtej Tokës?
Një përpjekje fisnike
Studimi i universit është një nga ndërmarrjet më fisnike të njerëzimit. Astronomia na kujton se jemi pjesë e diçkaje shumë më të madhe se vetja jonë. Nëpërmjet yjeve, ne mund të shohim se jeta jonë është vetëm një copëz e një sistemi të madh dhe misterioz.
Pak shekuj më parë, mbështeteshim te mitet për të shpjeguar atë që shihnim në qiellin e natës. Sot, falë përparimeve teknologjike, jemi më afër se kurrë për të kuptuar universin ashtu siç është. Kjo rrëfenjë që po na zbulohet para syve është më mahnitëse sesa çdo gjë që mund të shpikë njeriu, dhe njohuria që fitojmë ia vlen çdo qindarkë të shpenzuar. / bota.al
