Kresha
A pretty face can never trick me
Kjo është historia e shkurtë e kontributit të myslimanëve në shkencë. Për të gjithë ata që nuk e kanë ditur, ende nuk ka dalur mjek më i mirë se Ibn Sina, gjeograf më i mirë se Ibn Khalduni, dhe universitet më i mirë se Al Azhari. Në vijim mund të njoftoheni me kontributet e myslimanëve në Astronomi, Gjeografi, Humanizëm, Mjekësi dhe Matematikë.
Astronomi.
Myslimanët gjithmonë kanë pasur një interes të veçantë për astronominë. Hëna dhe dielli janë të një rëndësie jetike në përditshmërinë e myslimanëve. Përmes këtyre, myslimanët fillojnë dhe mbarojnë muajt e vitit, si dhe shërbehen për falje të namazit dhe agjërim të ramazanit. Gjithashtu me ndihmën e diellit, ata mund ta përcaktojnë drejtimin e Qabesë. Pra, astronomia, si shumë shkenca të tjera, lidhet me interesin tonë.
Kalendari më i saktë diellor, është kalendari Xhelali, i hartuar nga shkencëtari mysliman Seljuk Sultan Jalal al-Din Malik, dhe është hartuar nën mbikëqyrjen e Umar Khayyam. Kur'ani përmban shumë referenca për astronominë. Këto referenca, si dhe dëshira për të mësuar, ka frymëzuar dijetarët e hershëm myslimanë për të studiuar qiejt. Ata kanë rrëzuar teoritë e mëparshme të indianëve, persëve dhe grekëve në një sintezë të re, atë të reales dhe së vërtetës.
Shumë yje të reja u zbuluan, dhe siç e shohim në emrat e tyre, ata janë arabisht - Algol, Deneb, Betelgez, Rigel, Aldebaran. Tabelat astronomike ishin hartuar nga myslimanët, në mesin tabelave Toledan, të cilat janë përdorur nga Koperniku, Tycho Brahe dhe Kepler.
Muslimanët kanë përpiluar gjithashtu ishin almanakë - një term tjetër Arabisht për enciklopedinë. Termat tjera nga arabishtja janë Zenit, Nadir, Aledo, azimuth.
Astronomët myslimanë ishin të parët që krijuan observatorë, si ai i ndërtuar nga biri i Genghis Khan, në Persi. Ata kamë shpikur instrumente të tilla që çuan në përparimet jo vetëm në astronomi por në kërkime oqeanike, duke kontribuar në eksplorimin e Evropës.
Gjeografi
Dijetarët myslimanë i kanë kushtuar vëmendje të madhe gjeografisë. Në fakt, shqetësimi i Myslimanëve për gjeografinë e ka origjinën në fenë tonë.
Kur'ani inkurajon njerëzit që të udhëtojnë nëpër tokë, të shohin mrekullitë e Zotit dhe të mirat që ai ofroi për ne. Islami gjithashtu kërkon që çdo mysliman të ketë të paktën njohuri të mjaftueshme të gjeografisë, të dinë drejtimin e Kiblës (pozicioni i Qabesë në Mekë) në mënyrë që të luten pesë herë në ditë.
Myslimanët kanë qenë udhërrëfyes në udhëtime të gjata për të kryer tregtinë, si dhe për të bërë haxhin. Myslimanët kanë aktivizuar dijetarët- eksploruesit, që të përpilojë sasi të mëdha të informatave gjeografike dhe klimatike nga Atlantiku në Paqësor.
Ndër emrat më të famshëm në fushën e gjeografisë, edhe në Perëndim, janë Ibn Khaldun dhe Ibn Batuta, të njohur për eksplorimet e tyre të gjera.
Në 1166, Al-Idrisi dijetar, i njohur mysliman i cili shërbeu si gjykatës, ka prodhuar harta shumë të sakta, duke përfshirë edhe një hartë të botës me të gjitha kontinentet dhe malet e tyre, lumenj dhe qytete të famshme. Al-Muqdishi ishte gjeografi i parë që ka prodhuar harta të sakta me ngjyra.
Spanja sundohej nga myslimanët nën flamurin e Islamit për më shumë se 700 vjet. Nga shekulli i 15-të i kalendarit gregorian, myslimanët kishin krijuar qendrat e mësimit të cilat kishin respekt në të gjithë botën. Myslimanët nuk kanë njohur "Shekujt e Errët", siç ka bërë Evropa në kohën e Romës katolike. Në janar të 1492 Spanja myslimane ka ndihmuar Kristofor Kolombin për të arritur në jug të Karaibeve.
Ajo ishte, për më tepër, me ndihmën e drejtuesve mysliman dhe shpikjes së tyre, Magellan ishte në gjendje të përshkojë deri të Kepi i Shpresës së Mirë. Vakso De Gama dhe Kristofor Kolombi kishin navigatorë mysliman në bordin e anijeve të tyre.
Humanizëm
Kërkimi i diturisë është obligim në Islam për çdo mysliman, qoftë burrë apo grua. Burimet kryesore të Islamit, Kur'ani dhe Sunneti (tradita e Profetit Muhamed a.s), inkurajojnë Myslimanët të kërkojnë dituri dhe të jenë dijetarë, pasi kjo është mënyra më e mirë për njerëzit që dinë Allahun. Përmes diturisë, ata vlerësojmë krijimet e Tij të mahnitshme dhe janë mirënjohës ndaj Tij.
Myslimanët kanë qenë gjithmonë të etur për të kërkuar dituri, si fetare dhe shkencore, dhe brenda disa viteve të misionit të Muhamedit a.s, një qytetërim i madh lulëzoi. Rezultati është treguar në përhapjen e universiteteve islamike, Al-Zaytunah në Tunis, Al-Azhar dhe në Kajro. Ato janë universitetet më të vjetra ekzistuese në botë. Në të vërtetë, ato ishin modele për universitetet e para evropiane, të tilla si të Bolonjës, Heidelberg, dhe të Sorbonës. Edhe kapela dhe fustanella e njohur akademike e kanë origjinën nga Al-Azhari.
Myslimanët kanë bërë përparime të mëdha në shumë fusha të ndryshme, të tilla si gjeografi, fizikë, kimi, matematikë, mjekësi, farmakologji, arkitekturë, gjuhësi dhe astronomi. Algjebra dhe numrat arab u prezantuan në mbarë botën nga studiuesit musliman.
Dijetarët myslimanë kanë studiuar qytetërimeve të lashta nga Greqia dhe Roma deri në Kinë dhe Indi. Veprat e Aristotelit, Ptolemeut, Euklidit dhe të tjerëve janë përkthyer në arabisht. Dijetarët myslimanë dhe shkencëtarët pastaj shtuan idetë e tyre krijuese, zbulimet dhe shpikjet, dhe përfundimisht transmetuan këtë njohuri të re në Evropë, duke çuar direkt në Rilindjen e Kontinentit. Shumë traktate shkencore dhe mjekësore, që janë përkthyer në gjuhën latine, ishin tekst standard dhe libra reference në shekujt 17 dhe 18.
Matematikë
Matematikanët myslimanë shkëlqyen në gjeometri, siç mund të shihet në artet e tyre grafike. Për këtë njihet El-Biruni (i cili shkëlqeu edhe në fushën e historisë natyrore, gjeologji dhe mineralogji). Ai ka themeluar trigonometrinë, si një degë të veçantë të matematikës. Matematikanët e tjerë myslimanë bënë përparim të rëndësishëm në teorinë e numrave.
ثshtë interesante të theksohet se Islami kërkon aq shumë për të studiuar dhe eksploruar universin. Kjo ftesë për të eksploruar dhe kërkuar, bëri myslimanët të interesuar në astronomi, matematikë, kimi, dhe shkencat e tjera, dhe ata kishin një kuptim shumë të qartë dhe të fortë të korrespondencave midis gjeometrisë, matematikës dhe astronomisë.
Myslimanët shpikën simbol për zero (fjala "kodoj" vjen nga arabisht sifr), dhe ata organizuan numrat në sistemin decimal. Përveç kësaj, ata shpikën simbole të shprehin një sasi të panjohur, dmth simbolet x dhe y.
I pari matematikan i madh mysliman, El-Khawarizmi, shpiku subjektin e algjebrës (al-Jabr), e cila u zhvillua më tej nga të tjerët, veçanërisht nga Umer Khayyam. Puna e Al-Khawarizmi, në përkthimin latin, solli numrat arabe së bashku me matematikën në Evropë, nëpërmjet Spanjës. Fjala "Algoritëm" rrjedh nga emri i tij.
Mjekësi
Në Islam, trupi i njeriut është një burim i vlerësimit, ashtu siç është krijuar nga Allahu i Plotfuqishëm. Si funksionon ai, si ta mbajmë atë të pastër dhe të sigurt, si të parandalojmë sëmundjet, sulmet, apo si të kurohen ato, kanë qenë çështje të rëndësishme për myslimanët.
Ibn Sina (1037), i njohur më mirë në Perëndim si Avicena, ishte mjeku më i madh i të gjitha epokave. Libri i tij të famshëm, Al-Kanun fi el-Tibb, mbeti një tekst standard edhe në Evropë, për më shumë se 700 vjet.
Profeti Muhamed a.s vetë i kërkoi njerëzve që të marrin ilaçe për sëmundje, pasi njerëzit në atë kohë nuk ishin të gatshëm për ta bërë këtë. Ai gjithashtu ka thënë "Zoti nuk krijoi asnjë sëmundje, e të mos ketë krijuar për të një ilaç."
Pasi që feja nuk e ndalon, dijetarët myslimanë kanë përdorur kufomat e njeriut për të studiuar anatomi dhe fiziologji, dhe për të ndihmuar nxënësit e tyre të kuptojnë se si janë funksionet e trupit. Ky studim empirik ka mundësuar zhvillimi e operacioneve.
Al-Razi, i njohur në perëndim si Rhazes, mjek i famshëm dhe shkencëtar, (932), ishte një nga mjekët më të mëdhenj në botë. Ai theksoi punën e tij në vëzhgim empirik dhe mjekësi klinike dhe ishte pakrahasueshëm në diagnostifikim. Ai gjithashtu shkroi një traktat mbi higjienën në spitale. Ebul-Kasim Ez-Zahravi ishte një kirurg shumë i njohur në shekullin e njëmbëdhjetë, i njohur në Evropë për koncesionin, e tij të punës (Kitab el-Tasrif).
Kontributet e tjera të rëndësishme janë bërë në farmakologji, të tilla si Ibn Sina Kitab el-Shifa "(Libri i Shërimit), dhe në shëndetin publik. اdo qytet i madh në botën islame kishte një numër të spitaleve të shkëlqyera, disa prej tyre qendra Universitare të Mjekësisë. Gjithashtu shumë prej tyre ishin të specializuara për sëmundje të veçanta, duke përfshirë edhe sëmundjet mendore dhe emocionale. Osmanët janë njohur veçanërisht për ndërtimin e tyre të spitaleve dhe për nivelin e lartë të higjienës
Përktheu dhe përshtati: Arbnora Avdiu-Hoxha
/mesazhi/
