Love
βeℓℓe â๓e
Primo Shllaku
Edhe pse gjuha shqipe është standardizuar në vitin 1972, dialekti gegë vazhdon të kultivohet me mjaftë sukses nga poetë të talentuar shqiptarë.
“M’paska marrë malli me dëgju poezi në gegnisht”, thoshte njëri derisa dëgjonte poetët shkodranë duke i deklamuar poezitë e tyre në sallën e Art Qendrës në Fakultetin e Arteve në Prishtinë.
Poetët Primo Shllaku dhe Ledia Dushi nga Shkodra, si dhe Manjola Brahaj nga Tropoja, qenë të ftuar në takimin letrar në Prishtinë nga redaksia e revistës letrare ‘Jeta e re’ në bashkëpunim me Institutin për Promovimin e Vlerave në Gjuhën Shqipe, me seli në Tiranë.
Duke i deklamuar disa prej poezive të tyre, ata dëshmuan se poezia shqipe më së miri shkruhet në gegnisht.
Për poezinë e Shllakut foli poeti dhe kritiku letrar Ag Apolloni, i cili u shpreh se Primo Shllaku, i cili në poezi njihet si lirik i hollë, kurse në ese si kritikues i ashpër i mediokritetit servil të komunizmit dhe si spartan i gegnishtes, është liriku i parë i madh i Shqipërisë postkomuniste.
“Kur e lexojmë biografinë e Primo Shllakut e kuptojmë që kemi të bëjmë me një person të padëshiruar nga pushteti komunist, kur shohim kontekstin e receptimit të publikimeve të tij, kuptojmë që kemi të bëjmë me një poet të padëshiruar nga policët e gjuhës standard, ndërsa kur analizojmë vlerat e poezisë së tij, e kuptojmë që kemi të bëjmë me një poet të pashmangshëm”, tha Apolloni.
Ai theksoi se diktatura për Shllakun ka qenë kohë e heshtjes dhe e durimit, ndërsa demokracia është kohë e përjashtimit. Përkundër disponimit refuzues të politikanëve dhe intelektualëve komunistë e prokomunistë ndaj tij, Apolloni tha se Primo Shllaku nuk e ka politizuar e as instrumentalizuar artin e tij, anipse në poezitë e tij vërehet një pezm ndaj politikës.
“Poezia e tij është poezi e madhe mbi ‘gjana t’vogla’, poezi që i këndon jetës së vogël që përbëhet prej dyshave; nuk është poezi që nëpërmjet patosit t’i shurdhon veshët, por është poezi që nëpërmjet heshtjes të prek shpirtin. Ajo është një poezi me diksion gegë, me ritëm melodik, me formë moderne dhe me ide humaniste”, tha midis tjerash Apolloni, duke e quajtur Shllakun spartan të gegnishtes, për të cilin tha se më parë pranon të hajë darkë në ferr sesa të ushqehet nga sofra e varfër e standardit të ’72-ës.
“Primo Shllaku, siç e thotë edhe emri i tij, është prijatar i rikthimit të gegnishtes në letërsinë shqipe, natyrisht jo për ta mohuar dialektin e jugut, por për të mos e pranuar vdekjen e shpallur të dialektit të veriut. Natyrisht, poezia e tij është larg diskursit religjioz, romantik, epik, klasik e social të Budit, Shirokës, Fishtës, Mjedës e Migjenit, sepse vjen si artikulim lirik i filtruar nëpër litota dramatike. Kështu që, ajo e pasuron kursin poetik të nisur nga një heshtak tjetër që kishte mbetur me Buzë të ngrira në gaz, pa mundur të nxirrte zë. Zorba dhe Shllaku janë lirikët e mëdhenj të Shkodrës epike, prandaj edhe opozitë e letërsisë patetike”, shtoi Apolloni.
Ndërkaq për poezinë e Ledia Dushit foli poeti Adem Gashi. Ai tha se Ledian e ka njohur pikërisht më 15 qershor të vitit 2003, pa lënë mangut për të përmendur se një tufë poezi të saj i kishte lexuar kohë më parë në një gazetë ditore në Prishtinë.
“E pranoj, gjithçka më erdhi e çuditshme: emri, mbiemri (e paparë, e padëgjuar këndejpari dhe sidomos të çuditshme vargjet, të pashoqe për kohën e saj, me një erë arkivi, vjetërsie e misteri si nga një sënduk nusërie i gjyshes sime)”, tha Gashi, duke shtuar se vargjet e saj u kuptuan mirë e bukur edhe nga gjermanët dhe francezët.
Për poezinë e poetes tjetër, Manjola Brahaj, foli kritiku Adil Olluri, i cili tha se me poezinë e saj, Manjola Brahaj është një zë i veçantë në mesin e poetëve dhe poeteve të reja jo vetëm në Shqipëri por edhe në Kosovë.
“Sa i përket temave që përmban vepra e saj dominon tema e dashurisë, por nuk përjashtohen edhe temat tjera”, shtoi Olluri për poeten, e cila para disa ditësh është shpërblyer me një çmim letrar në Tiranë.
Prej mysafirëve foli poeti Primo Shllaku. Ai tha se ajo që i ka ndodhë atij, disa shokëve të tij dhe disa njerëzve të tij, që janë lanë në heshtje pikërisht sepse nuk kanë pasur asnjë gjë të përbashkët me establishmentin zyrtar të letërsisë, nuk duhet t’i ndodhë as Ledies as Manjolës. Ai theksoi se duhet të japim gjithçka për të rinjtë.
Ndërsa sa i përket gegnishtes, Shllaku ishte më i ashpër ndaj atyre që janë munduar dhe mundohen ta anashkalojnë dialektin gegë.
“Ma kallxoni një gjuhë të zhvillume në botë, cilado, e cila për hatër të nji standardi që po pritet me le e me u dhanë në tabaket tona e me u shiju si e cilësisë së parë, qohet e i han vetës tanë letërsinë e madhe”, tha ai, duke i përqeshur po ashtu idetë e disave sipas të cilëve letërsia e shkruar në gegnisht duhet të përkthehet në gjuhën standarde.
Burimi: G.Express
