LeVoyageur
RDM 33 NSOE
-
- Anëtarësuar më
- Jul 12, 2011
-
- Mesazhe
- 24,652
-
- Reagimet e mara
- 20,738
-
- Vendndodhja
- Me kembe te ngulura mire....mbi re😁
Ndarja mes dialekteve gege dhe toske lindi prej një mijëvjeçari
Gegërisht apo toskërisht?
Ndarja mes dialekteve gege dhe toske lindi prej një mijëvjeçari
Të huajt gjithnjë janë tërhequr nga dy dialektet e shqipes, duke i ndarë shqiptarët në gegë e toskë. Kjo foto e rrallë, botuar eksluzivisht për Konica.al e tregon këtë fakt. Në fakt dhe në trojet shqiptare debati mbi gegët dhe toskët dhe të folmen e tyre ka ngjallur gjithnjë interesimin e gjuhëtarëve, shkrimtarëve dhe historianëve. Një debat që nuk duhet të na ndajë por të na bashkojë. Historia tregon se gegërishtja ka qenë bazë e të folmes dhe shkrimit shqip deri pas Luftës së Dytë Botërore. Disa prej kryeveprave shqipe u shkruan në këtë dialekt. Toskërishtja si baza e gjuhës shqipe dhe eleminimi i gegënishtes ishte një urdhër i diktatorit, Enver Hoxha. Ky ishte fati i gegënishtes…Diktat i politikës.
E rëndësishme është që kur vjen puna për çështje kombëtare: gegë e toskë janë të unifikuar në një trup, në shqiptari…
Dialekti gegë është një nga dy dialektet e gjuhës shqipe që flitet nga shqiptarët gegë në Veri të Shqipërisë, në Kosovë, në Maqedoni, në Turqi si dhe në Serbi e Mal të Zi. Gegët janë një klasifikim ndëretnik i shqiptarëve dhe përfshin banorët e viseve mbi Shkumbin. Trojet e banuara nga gegët janë njohur historikisht si Gegëri, sidomos gjatë shekullit XIX dhe kohës së Lidhjes së Prizrenit. Dokumentet më të vjetra të shqipes janë shkruar në gegërisht. Këto përfshijnë “Formulën e pagëzimit” të Pal ثngjëllit, “Mesharin” e Gjon Buzukut, “اetën e profetëve” nga Pjetër Bogdani, vepra e Pjetër Budit, Frang Bardhit etj. Në gegërisht u shkruan dhe kryeveprat e letërsisë shqiptare si “Lahuta e malcisë” e Gjergji Fishtës, si dhe u kodifikuar Kanuni i Lekë Dukagjinit nga Shtjefën Gjeçovi. Gegërishtja ka qenë dialekt zyrtar në Shqipëri para Luftës së Dytë Botërore dhe në Kosovë deri më 1968.
Toskërisht është një nga dialektet e gjuhës shqipe, që flitet në Jug të Shqipërisë, në një pjesë të vogël të Maqedonisë, në Greqi dhe në Italinë Jugore nga arbëreshët. Kufiri mes gegërishtes dhe toskërishtes është lumi Shkumbin.
Gegërishtja dhe toskërishtja janë degëzuar për së paku prej një mijëvjeçari. Gjuha zyrtare shqipe, e shkruar me gërma latine u përvetësua në vitin 1909 dhe ishte e bazuar në dialektin e Gegërishtes së Elbasanit dhe nga fillimi i shtetit të Shqipërisë deri në Luftën e Dytë Botërore. Pas luftës së dytë Botërore dialekti gegë u mënjanua prej vitit 1945 deri në vitin 1967, dhe de facto prej vitit 1972 deri më sot. Gjuha e sotme zyrtare shqipe jo vetëm që bazohet në toskërisht, por dhe fjalët dhe shprehjet që huazohen kthehen në morfologjinë, fonologjinë dhe sintaksën e të folmes toske.
Shumë pyetje lindin në këtë fushë. Por një gjë dihet. Vendosja e dialektit tosk u bë për arsye politike. Dhe ishte një zgjidhje e padrejtë, sepse pjesa më e madhe si komb, pavarësisht kufijve, flasin gegërisht. Specialistët thonë se nëse gjuha shqipe do të ishte e bazuar tek gegërishtja nuk do të kishim sot një gjuhë të varfër në sinonime.
Ka shumë debate në lidhje me këtë çështje. E rëndësishme është që dialektet gjuhësore nuk duhet të jenë një element që na ndajnë dhe të përkthehen në terma etnikë. Sepse fundi i fundit si gegët si toskët i përkasin vetëm dhe mënyrë të patjetërsueshme, kombit shqiptar.
Nga konica.al-Arlinda Canaj
Gegërisht apo toskërisht?
Ndarja mes dialekteve gege dhe toske lindi prej një mijëvjeçari
Të huajt gjithnjë janë tërhequr nga dy dialektet e shqipes, duke i ndarë shqiptarët në gegë e toskë. Kjo foto e rrallë, botuar eksluzivisht për Konica.al e tregon këtë fakt. Në fakt dhe në trojet shqiptare debati mbi gegët dhe toskët dhe të folmen e tyre ka ngjallur gjithnjë interesimin e gjuhëtarëve, shkrimtarëve dhe historianëve. Një debat që nuk duhet të na ndajë por të na bashkojë. Historia tregon se gegërishtja ka qenë bazë e të folmes dhe shkrimit shqip deri pas Luftës së Dytë Botërore. Disa prej kryeveprave shqipe u shkruan në këtë dialekt. Toskërishtja si baza e gjuhës shqipe dhe eleminimi i gegënishtes ishte një urdhër i diktatorit, Enver Hoxha. Ky ishte fati i gegënishtes…Diktat i politikës.
E rëndësishme është që kur vjen puna për çështje kombëtare: gegë e toskë janë të unifikuar në një trup, në shqiptari…
Dialekti gegë është një nga dy dialektet e gjuhës shqipe që flitet nga shqiptarët gegë në Veri të Shqipërisë, në Kosovë, në Maqedoni, në Turqi si dhe në Serbi e Mal të Zi. Gegët janë një klasifikim ndëretnik i shqiptarëve dhe përfshin banorët e viseve mbi Shkumbin. Trojet e banuara nga gegët janë njohur historikisht si Gegëri, sidomos gjatë shekullit XIX dhe kohës së Lidhjes së Prizrenit. Dokumentet më të vjetra të shqipes janë shkruar në gegërisht. Këto përfshijnë “Formulën e pagëzimit” të Pal ثngjëllit, “Mesharin” e Gjon Buzukut, “اetën e profetëve” nga Pjetër Bogdani, vepra e Pjetër Budit, Frang Bardhit etj. Në gegërisht u shkruan dhe kryeveprat e letërsisë shqiptare si “Lahuta e malcisë” e Gjergji Fishtës, si dhe u kodifikuar Kanuni i Lekë Dukagjinit nga Shtjefën Gjeçovi. Gegërishtja ka qenë dialekt zyrtar në Shqipëri para Luftës së Dytë Botërore dhe në Kosovë deri më 1968.
Toskërisht është një nga dialektet e gjuhës shqipe, që flitet në Jug të Shqipërisë, në një pjesë të vogël të Maqedonisë, në Greqi dhe në Italinë Jugore nga arbëreshët. Kufiri mes gegërishtes dhe toskërishtes është lumi Shkumbin.
Gegërishtja dhe toskërishtja janë degëzuar për së paku prej një mijëvjeçari. Gjuha zyrtare shqipe, e shkruar me gërma latine u përvetësua në vitin 1909 dhe ishte e bazuar në dialektin e Gegërishtes së Elbasanit dhe nga fillimi i shtetit të Shqipërisë deri në Luftën e Dytë Botërore. Pas luftës së dytë Botërore dialekti gegë u mënjanua prej vitit 1945 deri në vitin 1967, dhe de facto prej vitit 1972 deri më sot. Gjuha e sotme zyrtare shqipe jo vetëm që bazohet në toskërisht, por dhe fjalët dhe shprehjet që huazohen kthehen në morfologjinë, fonologjinë dhe sintaksën e të folmes toske.
Shumë pyetje lindin në këtë fushë. Por një gjë dihet. Vendosja e dialektit tosk u bë për arsye politike. Dhe ishte një zgjidhje e padrejtë, sepse pjesa më e madhe si komb, pavarësisht kufijve, flasin gegërisht. Specialistët thonë se nëse gjuha shqipe do të ishte e bazuar tek gegërishtja nuk do të kishim sot një gjuhë të varfër në sinonime.
Ka shumë debate në lidhje me këtë çështje. E rëndësishme është që dialektet gjuhësore nuk duhet të jenë një element që na ndajnë dhe të përkthehen në terma etnikë. Sepse fundi i fundit si gegët si toskët i përkasin vetëm dhe mënyrë të patjetërsueshme, kombit shqiptar.
Nga konica.al-Arlinda Canaj
