braziljania
Anëtar i Nderuar
Detyrat e njeriut
InterAction Council, bashkimi i ish-kryetarëve dhe kryeministrave të shteteve të ndryshme të botës, pas përgatitjeve shumëvjeçare me këshilltarë të të gjitha rajoneve dhe kulturave të botës, ka propozuar para Kombeve të Bashkuara në vitin 1998 - me rastin e 50-vjetorit të aprovimit të Deklaratës së Përgjithshme për të Drejtat e Njeriut - aprovimin e një Deklarate të Përgjithshme për Detyrat e Njeriut. Katalogu i detyrave në fjalë është menduar të shërbejë si ndihmesë dhe plotësim i Deklaratës për të Drejtat e Njeriut të vitit 1948. Tekstin e Deklaratës dhe listën e anëtarëve të InterAction Council mund ta gjeni si dokument në këtë temë shtjelluese.
Iniciativa në fjalë ka nxitur një debat energjik rreth të drejtave të njeriut, të cilin do të mundohemi ta argumentojmë në kuadër të kësaj teme shtjelluese. Në këtë drejtim do të na ndihmojnë edhe artikujt e mëposhtëëm të së përjavshmes gjermane Die Zeit, artikuj të cilët qartësojnë argumentet dhe pikat tehlbësore të debateve rreth të drejtave dhe detyrave të njeriut dhe të raportit të tyre të ndërsjellë. Ashtu si në temat shtjelluese Etika Botërore dhe Dinjiteti i Njeriut, edhe këtu bëhet fjalë për akuzat rreth çështjes së "evropianizimit" të të drejtave të njeriut dhe krijimit të një imperializmi kulturor nga ana e përëndimit.
Konflikti i ashpër i kulturave mund të parandalohet - ثshtë e vetëkuptueshme se për një komb, pas çlirimit nga diktatura, çështja e sigurimit të të drejtave themelore (në gjuhën e Kombeve të Bashkuara "Të drejtat e Njeriut") e bën detyrë prioritare të tij. E njëjta gjë ka ndodhur edhe në Evropë pas përfundimit të diktaturës së Hitlerit dhe në Azinë Juglindore pas përfundimit të diktaturës ushtarake japoneze, ku Kombet e Bashkuara aprovuan dhe shpallën në vitin 1948 Deklaratën për të Drejtat e Njeriut, si shprehje e domosdoshme e vullnetit të mirë.
Krijimi i një organizmi demokratik shtetëror fillon pas vendosjes të të drejtave themelore të individit. Një gjë e tillë, për fat të mirë ka ndodhur pas rënies së Musolinit dhe Hitlerit, në pjesën lindore të Evropës pas rënies së diktaturave komuniste. Për fat të keq, përvoja e dhjetë vjetëve të fundit ka treguar gjithashtu se ideja e demokracisë dhe e të drejtave të njeriut mund të mbetet edhe vetëm si ide në letër. Kjo ndodhë kur qeveritë dështojnë në angazhimin e tyre për demokraci dhe të drejta të njeriut, si dhe për sigurimin e funksionimit e mirëfilltë të kësaj ideje, qoftë në jetën e përditshme, qoftë edhe në raste të jashtëzakonshme. Nga ana tjetër, ka njerëz, për të cilët, liria e tyre personale do të thotë gëzimi i lirisë dhe të drejtave të tij, pa qenë i detyruar të sjellë dhe praktikojë pjesën e tij të përgjegjësisë. Megjithatë, nëse secili prej nesh do të merrej vetëm me të drejtat e tij personale, pa i pranuar detyrat dhe obligimet e tij, atëherë kombet dhe shtetet e tyre - apo edhe njerëzimi si i tërë - mund të zhytej në armiqësi, konflikte dhe në kaos të vërtetë.
Pa një ndërgjegjësim për përgjegjësinë e secilit, liria mund të shndërrohet në një mbizotërim të të fuqishmëve dhe pushtetarëve. Për këtë arsye, ruajtja e ekulibrit ndërmjet të drejtave dhe detyrave është detyrë e përhershme, si e politikanëve, ashtu edhe e pjesëtarëve të një shteti.
Sot, përafërsisht një gjysmë shekulli pas miratimit të Deklaratës Universale për të Drejtat e Njeriut, imperativi i domosdoshëm moral ndaj njerëzimit dhe dyqind shteteve të tij sovrane është rrezikuar dukshëm. Kjo ndodh edhe për faktin se nga njëra anë, formulimin "të drejta të njeriut", disa politikanë përëndimërë, sidomos në SHBA, e përdorin si koncept luftarak dhe instrument agresiv të presionit të politikës së tyre të jashtme. Në shumicën e rasteve, një gjë e tillë zhvillohet në mënyrë selektive: p.sh.. në raport me Kinën, Iranin apo Libinë, e jo në raport me Arabinë Saudite, Izraelin apo Nigerinë. Shkaqet e një anshmërie të tillë qëndrojnë pa dyshim në interesat ekonomike dhe strategjike.
Një numër myslimanë, hinduistësh apo konfucianistësh denoncojnë organizatën Human Rights si një koncept tipik përëndimor, e shpesh edhe si instrument për zgjerimin e mbizotërimit të botës përëndimore. Përveç kësaj, jo rrallë dëgjohen edhe zëra kritikë sidomos nga Azia, të cilët kritikojnë konceptin themelor, i cili, sipas tyre nuk merr në konsideratë dhe nuk njeh domosdoshmërinë e ruajtjes së virtyteve dhe detyrimeve të individit kundrejt familjes, rrethit, shoqërisë apo edhe shtetit. Ndërkohë, shumë aziatikë mendojnë se ekziston një kontradiktë parimore ndërmjet pikëpamjes aziatike dhe asaj përëndimore lidhur me dinjitetin e njeriut.
Ideja dhe koncepti për njeriun dhe dinjitetin e tij ndryshon në kultura dhe shoqëri të ndryshme, në varësi të pikëpamjeve fetare, ideologjike apo filozofike. Ndryshime të mëdha ekzistojnë edhe ndërmjet idesë që mbizotëron në Evropë dhe në Amerikën e Veriut nga njëra anë, dhe ideve islamike, hinduiste, budiste dhe konfucianiste që mbizotërojnë në Azi, pa folur për komunizmin me llojet e ndryshme të tij.
Për këtë arsye, në shekullin XXI, nuk është fare i përjashtueshëm një "clash of civilizations" أآ، la Samuel Hanington. Shpërthimi i popullsisë botërore - katërfishimi i saj! - në shekullin XX dhe shtimi i përqendrimit të saj në qytetet e mëdha, do të vazhdojë edhe në shekullin XXI; për këtë arsye, konflikte do të ketë edhe në shekullin XXI, me gjithë përfundimin e konfliktit bipolar mes Bashkimit Sovjetik dhe Përëndimit. Mbetet të shpresojmë se këto konflikte, ndryshe nga shekulli i kaluar, do të zgjidhen në mënyrë më të butë. Megjithatë ekziston frika se ato të shndërrohen në një betejë mes dy kulturave plotësisht të armiqësuara me njëra-tjetrën. Fondamentalistët e të dyja palëve, të cilët, parë në këndvështrimin global, në shumicën e rasteve janë në pakicë, mund të shndërrohen në të ardhmen në shkaktarë dhe udhëheqës të histerive masive. Përhapja dhe intensifikimi i sotëm global i ekonomisë - i ashtuquajturi globalizim - nuk do të jetë në gjendje t'iu kundërvihet me sukses probleme të përmendura me lart, duke pasur parasysh faktin se zhvillimi në fjalë do të sjellë me vete konflikte të reja të interesave ekonomike.
Numri i njerëzve, pjesëmarrës në konkurrencën e ekonomisë së hapur botërore, që nga rënia e bllokut sovjetik, e sidomos që nga hapja e Kinës, thuajse është dyfishuar. Kësaj i bashkëngjitet edhe zhvillimi i vrullshëm teknologjik - në mënyrë të veçantë në fushën e telekomunikimit, komunikimit ajror dhe atij ujor - dhe liberalizimit të dukshëm të tregtisë, në radhë të parë, të qarkullimit të të hollave dhe kapitalit. Në fillim të shekullit të ri, ndërvarësia e kombeve dhe ekonomive të tyre kombëtare të pothuaj të gjitha vendeve të botës, do të rritet si asnjëherë më parë. Nga ana tjetër, globalizimi do të shkaktojë madje edhe luftëra për konkurrencë, deri tani të panjohura. Do të rriten gjithashtu edhe përpjekjet për keqpërdorimin për interesa vetjake të konkurrencës në fjalë.
Duke pasur parasysh rreziqet e përmendura më lart, nëse kombet dhe shtetet e tyre, nëse politikanët, ashtu si ruajtësit dhe mbrojtësit e feve nuk mësojnë të respektojnë trashëgimitë fetare, kulturore dhe qytetëruese të njëri-tjetrit, dhe nëse njerëzit nuk mësojnë të ruajnë ekuilibrin ndërmjet dy imperativave të lirisë dhe të përgjegjësisë, atëherë me të vërtetë do të ndodhë thyerja e paqes në mes tyre. Kjo mund të rrezikojë në një masë të madhe edhe strukturat politike ndërkombëtare dhe mirëqenien socio-ekonomike të kombeve në përgjithësi.
InterAction Council, bashkimi i ish-kryetarëve dhe kryeministrave të shteteve të ndryshme të botës, pas përgatitjeve shumëvjeçare me këshilltarë të të gjitha rajoneve dhe kulturave të botës, ka propozuar para Kombeve të Bashkuara në vitin 1998 - me rastin e 50-vjetorit të aprovimit të Deklaratës së Përgjithshme për të Drejtat e Njeriut - aprovimin e një Deklarate të Përgjithshme për Detyrat e Njeriut. Katalogu i detyrave në fjalë është menduar të shërbejë si ndihmesë dhe plotësim i Deklaratës për të Drejtat e Njeriut të vitit 1948. Tekstin e Deklaratës dhe listën e anëtarëve të InterAction Council mund ta gjeni si dokument në këtë temë shtjelluese.
Iniciativa në fjalë ka nxitur një debat energjik rreth të drejtave të njeriut, të cilin do të mundohemi ta argumentojmë në kuadër të kësaj teme shtjelluese. Në këtë drejtim do të na ndihmojnë edhe artikujt e mëposhtëëm të së përjavshmes gjermane Die Zeit, artikuj të cilët qartësojnë argumentet dhe pikat tehlbësore të debateve rreth të drejtave dhe detyrave të njeriut dhe të raportit të tyre të ndërsjellë. Ashtu si në temat shtjelluese Etika Botërore dhe Dinjiteti i Njeriut, edhe këtu bëhet fjalë për akuzat rreth çështjes së "evropianizimit" të të drejtave të njeriut dhe krijimit të një imperializmi kulturor nga ana e përëndimit.
Konflikti i ashpër i kulturave mund të parandalohet - ثshtë e vetëkuptueshme se për një komb, pas çlirimit nga diktatura, çështja e sigurimit të të drejtave themelore (në gjuhën e Kombeve të Bashkuara "Të drejtat e Njeriut") e bën detyrë prioritare të tij. E njëjta gjë ka ndodhur edhe në Evropë pas përfundimit të diktaturës së Hitlerit dhe në Azinë Juglindore pas përfundimit të diktaturës ushtarake japoneze, ku Kombet e Bashkuara aprovuan dhe shpallën në vitin 1948 Deklaratën për të Drejtat e Njeriut, si shprehje e domosdoshme e vullnetit të mirë.
Krijimi i një organizmi demokratik shtetëror fillon pas vendosjes të të drejtave themelore të individit. Një gjë e tillë, për fat të mirë ka ndodhur pas rënies së Musolinit dhe Hitlerit, në pjesën lindore të Evropës pas rënies së diktaturave komuniste. Për fat të keq, përvoja e dhjetë vjetëve të fundit ka treguar gjithashtu se ideja e demokracisë dhe e të drejtave të njeriut mund të mbetet edhe vetëm si ide në letër. Kjo ndodhë kur qeveritë dështojnë në angazhimin e tyre për demokraci dhe të drejta të njeriut, si dhe për sigurimin e funksionimit e mirëfilltë të kësaj ideje, qoftë në jetën e përditshme, qoftë edhe në raste të jashtëzakonshme. Nga ana tjetër, ka njerëz, për të cilët, liria e tyre personale do të thotë gëzimi i lirisë dhe të drejtave të tij, pa qenë i detyruar të sjellë dhe praktikojë pjesën e tij të përgjegjësisë. Megjithatë, nëse secili prej nesh do të merrej vetëm me të drejtat e tij personale, pa i pranuar detyrat dhe obligimet e tij, atëherë kombet dhe shtetet e tyre - apo edhe njerëzimi si i tërë - mund të zhytej në armiqësi, konflikte dhe në kaos të vërtetë.
Pa një ndërgjegjësim për përgjegjësinë e secilit, liria mund të shndërrohet në një mbizotërim të të fuqishmëve dhe pushtetarëve. Për këtë arsye, ruajtja e ekulibrit ndërmjet të drejtave dhe detyrave është detyrë e përhershme, si e politikanëve, ashtu edhe e pjesëtarëve të një shteti.
Sot, përafërsisht një gjysmë shekulli pas miratimit të Deklaratës Universale për të Drejtat e Njeriut, imperativi i domosdoshëm moral ndaj njerëzimit dhe dyqind shteteve të tij sovrane është rrezikuar dukshëm. Kjo ndodh edhe për faktin se nga njëra anë, formulimin "të drejta të njeriut", disa politikanë përëndimërë, sidomos në SHBA, e përdorin si koncept luftarak dhe instrument agresiv të presionit të politikës së tyre të jashtme. Në shumicën e rasteve, një gjë e tillë zhvillohet në mënyrë selektive: p.sh.. në raport me Kinën, Iranin apo Libinë, e jo në raport me Arabinë Saudite, Izraelin apo Nigerinë. Shkaqet e një anshmërie të tillë qëndrojnë pa dyshim në interesat ekonomike dhe strategjike.
Një numër myslimanë, hinduistësh apo konfucianistësh denoncojnë organizatën Human Rights si një koncept tipik përëndimor, e shpesh edhe si instrument për zgjerimin e mbizotërimit të botës përëndimore. Përveç kësaj, jo rrallë dëgjohen edhe zëra kritikë sidomos nga Azia, të cilët kritikojnë konceptin themelor, i cili, sipas tyre nuk merr në konsideratë dhe nuk njeh domosdoshmërinë e ruajtjes së virtyteve dhe detyrimeve të individit kundrejt familjes, rrethit, shoqërisë apo edhe shtetit. Ndërkohë, shumë aziatikë mendojnë se ekziston një kontradiktë parimore ndërmjet pikëpamjes aziatike dhe asaj përëndimore lidhur me dinjitetin e njeriut.
Ideja dhe koncepti për njeriun dhe dinjitetin e tij ndryshon në kultura dhe shoqëri të ndryshme, në varësi të pikëpamjeve fetare, ideologjike apo filozofike. Ndryshime të mëdha ekzistojnë edhe ndërmjet idesë që mbizotëron në Evropë dhe në Amerikën e Veriut nga njëra anë, dhe ideve islamike, hinduiste, budiste dhe konfucianiste që mbizotërojnë në Azi, pa folur për komunizmin me llojet e ndryshme të tij.
Për këtë arsye, në shekullin XXI, nuk është fare i përjashtueshëm një "clash of civilizations" أآ، la Samuel Hanington. Shpërthimi i popullsisë botërore - katërfishimi i saj! - në shekullin XX dhe shtimi i përqendrimit të saj në qytetet e mëdha, do të vazhdojë edhe në shekullin XXI; për këtë arsye, konflikte do të ketë edhe në shekullin XXI, me gjithë përfundimin e konfliktit bipolar mes Bashkimit Sovjetik dhe Përëndimit. Mbetet të shpresojmë se këto konflikte, ndryshe nga shekulli i kaluar, do të zgjidhen në mënyrë më të butë. Megjithatë ekziston frika se ato të shndërrohen në një betejë mes dy kulturave plotësisht të armiqësuara me njëra-tjetrën. Fondamentalistët e të dyja palëve, të cilët, parë në këndvështrimin global, në shumicën e rasteve janë në pakicë, mund të shndërrohen në të ardhmen në shkaktarë dhe udhëheqës të histerive masive. Përhapja dhe intensifikimi i sotëm global i ekonomisë - i ashtuquajturi globalizim - nuk do të jetë në gjendje t'iu kundërvihet me sukses probleme të përmendura me lart, duke pasur parasysh faktin se zhvillimi në fjalë do të sjellë me vete konflikte të reja të interesave ekonomike.
Numri i njerëzve, pjesëmarrës në konkurrencën e ekonomisë së hapur botërore, që nga rënia e bllokut sovjetik, e sidomos që nga hapja e Kinës, thuajse është dyfishuar. Kësaj i bashkëngjitet edhe zhvillimi i vrullshëm teknologjik - në mënyrë të veçantë në fushën e telekomunikimit, komunikimit ajror dhe atij ujor - dhe liberalizimit të dukshëm të tregtisë, në radhë të parë, të qarkullimit të të hollave dhe kapitalit. Në fillim të shekullit të ri, ndërvarësia e kombeve dhe ekonomive të tyre kombëtare të pothuaj të gjitha vendeve të botës, do të rritet si asnjëherë më parë. Nga ana tjetër, globalizimi do të shkaktojë madje edhe luftëra për konkurrencë, deri tani të panjohura. Do të rriten gjithashtu edhe përpjekjet për keqpërdorimin për interesa vetjake të konkurrencës në fjalë.
Duke pasur parasysh rreziqet e përmendura më lart, nëse kombet dhe shtetet e tyre, nëse politikanët, ashtu si ruajtësit dhe mbrojtësit e feve nuk mësojnë të respektojnë trashëgimitë fetare, kulturore dhe qytetëruese të njëri-tjetrit, dhe nëse njerëzit nuk mësojnë të ruajnë ekuilibrin ndërmjet dy imperativave të lirisë dhe të përgjegjësisë, atëherë me të vërtetë do të ndodhë thyerja e paqes në mes tyre. Kjo mund të rrezikojë në një masë të madhe edhe strukturat politike ndërkombëtare dhe mirëqenien socio-ekonomike të kombeve në përgjithësi.