! - !
Once upon a time...
Studimet tregojë se si pjesët hapësinore të trurit funksionojnë tashmë që në foshnjëri, duke zbuluar se jo gjithçka që kuptojmë për hapësirën që na rrethon mësohet. Jo të gjithë kanë një sens të përsosur orientimi, pavarësisht nëse dëshirojnë ta pranojnë atë apo jo.
Gjetjet zbulojnë se jo e gjithë kuptimi i hapësirës mësohet. Ato tregojnë se të paktën një pjesë e këtij kuptimi është i lindur, “që përbërësit themelorë të hartës njohëse zhvillohen në mënyrë të pavarur nga përvoja hapësinore ose mund edhe t’i paraprijnë asaj”, vunë në dukje autorët e një prej studimeve të botuar në revistën shkencore Science.
Aftësi të tjera, të tilla si perceptimi i fytyrës ose përdorimi i gjuhës, mendohet të jenë të lindura. Por “hapësira është një funksion i tillë themelor njohës dhe të jesh pjesërisht i lindur është me të vërtetë një punë interesante dhe novatore”, thotë Linda Palmer, një shkencëtare e projektit në Departamentin e Anatomisë dhe Neurobiologjisë në Universitetin e Kalifornisë, Irvine.
Në studim, shkencëtarët monitoruan aktivizimin, ose ‘shkrepjen’, e tre tipeve të ndryshme të neuroneve në trurin e minjve, konkretisht në një zonë të trurit të quajtur hipokampus. Ndërsa hipokampusi tek njerëzit luan një rol vendimtar në kujtesën afatgjatë për ngjarjet dhe lundrimin hapësinor, të kuptuarit e zhvillimit të tij na tregon se në çfarë mase aftësia jonë për të mbajtur mend (dhe për të gjetur rrugën tonë) varet nga faktorët e lindur dhe të mësuarit.
Në minjtë e porsalindur të studiuar në këtë hulumtim, neuronet drejtuese ishin të parët që u zhvilluan, duke lejuar trurin të kuptonte se në cilën mënyrë është përballur kafsha. Qelizat e vendit, të cilat identifikojnë vendndodhjen, janë të ardhmet për t’u zhvilluar, duke u përmirësuar ngadalë kur hipokampusi piqet.
“Ne duam të dimë sa herët zhvillohen secili prej këtyre tre tipeve të qelizave hapësinore dhe me çfarë rendi. Kjo do të na sigurojë të dhëna se si sistemi lidhet me tela”, tha Dr. Thomas Wills.
Nocioni i një kornize hapësinore para-kabllore ka ekzistuar për ca kohë por nuk ka pasur mbështetje empirike.
“Duke qenë se kemi gjetur se disa aspekte të përfaqësimit hapësinor hyjnë në lojë kaq herët, brenda dy javësh nga lindja, ne mendojmë se hapësira mund të jetë një sens që zhvillohet në mënyrë të pavarur nga çdo përvojë: sigurimi i një kornize konceptuale për përvojën e botës , një pikëpamje e mbrojtur për herë të parë nga filozofi i shekullit të 18-të Immanuel Kant “, shtoi profesori O’Keefe, një autor tjetër nga Departamenti i Biologjisë së Zhvillimit dhe Qelizave UCL.
Studime të ngjashme nuk janë të mundshme te njerëzit, përveç nëse trajtohen për çrregullime të rralla të trurit, për shkak të natyrës invazive të procedurës. Por, modelet e zhvillimit neuronal te minjtë ka të ngjarë të jenë të ngjashme me atë të njerëzve Aftësia për të përdorur një pikë referimi vizuale të vetme për orientimin hapësinor ndodh tek minjtë rreth 15 ditë pas lindjes dhe rreth gjashtë muaj tek njerëzit.(Science, Scan)
