Gjarperesha
Anëtar i Respektuar
Si t’i dëgjojmë fëmijët tanë kur flasin?
Shpesh na duket sikur fjalët e fëmijëve tanë janë të kota dhe pavlerë. Po ta shohim me kujdes këtë fenomen, e vërteta është krejt ndryshe. Fjalët e tyre janë të rëndësishme dhe dëgjimi i tyre është edhe më i rëndësishëm. Kështu ne kontribuojmë në rritjen e personalitetit të fëmijëve tanë. Kur i dëgjojmë me vëmendje, atyre u duket sikur janë të rëndësishëm e në këtë mënyrë i edukojmë që edhe ata të jenë të vëmendshëm kur të dëgjojnë të tjerët. Pra, kur ne i dëgjojmë me vëmendje fëmijët tanë, pavarësisht nga mosha që kanë, u forcohet bindja se ne i duam, i respektojmë dhe i vlerësojmë. E nëse ne nuk veprojmë kështu, atëherë kjo do të konsiderohet si një fatkeqësi, sipas mentalitetit të tyre. Ndodh që ata mund të largohen edhe nga shtëpia nëse prindërit nuk u kushtojnë vëmendjen e duhur. Shumë prindër bien në këtë grackë dhe jo vetëm që nuk ua vënë veshin fjalëve të fëmijëve të tyre, por as që i lënë të dalin nga shtëpia, kështu që fëmija e merr vetë vendimin për të dalë dhe ndoshta për të mos u kthyer më kurrë. Kështu ndodh dhe shkëputja e lidhjeve familjare, për shkak se ne nuk u kushtojmë fëmijëve vëmendjen e duhur.
Më poshtë po përmendim 12 pika se si t’i dëgjojmë me vëmendje fëmijët tanë:
1- Kujto shpesh se Zoti na ka dhuruar dy veshë dhe një gjuhë të vetme. Kështu që ne duhet të dëgjojmë dy herë para se të flasim një herë. Kjo është detyrë edhe me fëmijët tanë.
2- Fol me fëmijën dhe ndiq me vëmendje diskutimet e tij.
3- Ji i durueshëm. Mos ia ndërpre fjalën fëmijës tënd.
4 -Dialogo me fëmijën tënd dhe ushtrohu ta dëgjosh me vëmendje atë.
5- Kur të flasësh me të, shikoje drejt në sy.
6- Prania jote nuk duhet ta vërë në pozitë të vështirë fëmijën, por ajo duhet të jetë diçka e zakontë. Qëndro pranë tij kur flet me të.
7- Bëje fëmijën tënd pjesë të një problemi që ke dhe kërko mendim prej tij.
8- Pyete fëmijën se si i ka punët në shkollë me shokët dhe me mësuesin.
9- Bëje fëmijën ta kuptojë se ti po harxhon një pjesë të kohës për të folur me të. Nënat që janë në punë duhet që t u telefonojnë fëmijëve të tyre nga qendra e punës që ata ta ndiejnë se ka dikush që kujdeset për ta.
10- Bëhu pjesë e gëzimeve, shqetësimeve dhe ndjenjave të fëmijëve të tu.
11- Lëri të gjitha punët e tjera mënjanë kur flet me fëmijën tënd.
12- Mos e qorto atë gjithmonë për gabimet që bën kur shqipton ndonjë fjalë a shprehje.
Kjo gjë rregullohet me kalimin e kohës dhe me mënyra të tjera.
Këto janë disa ide dhe propozime të vyera, nëse i vëmë në jetë.
Pyesim lexuesin: “Sa minuta kalon me fëmijën tënd duke folur me të, pa u marrë me punë të tjera?”
Këtë pyetje ia bëmë një grup prindërish dhe mora përgjigje të ndryshme. Disa burra thanë se kalonin 5 minuta në ditë duke folur me fëmijët, ndërkohë që shumica e tyre thanë se kalonin 20 minuta. Ndërsa kur pyeta gratë, u habita kur dëgjova prej tyre pothuajse të njëjtat përgjigje se ne duhet t’u kushtojmë më tepër vëmendje fëmijëve tanë, që edhe ata të bëhen të dëgjueshëm dhe të mos ankohemi prej tyre.
Dëgjimi me vëmendje është argument i respektit dhe i vlerësimit për njeriun. Dialogu të njeh me mentalitetin e bashkëbiseduesit. Lexova një libër që titullohej “Mes prindërve dhe fëmijëve” dhe më pëlqyen disa shembuj që autori kishte marrë gjatë dialogut prind-fëmijë. Sipas tij, duhet t’u përgjigjemi fjalëve të fëmijëve, duke i kthyer fjalët e tyre nga ngjarje në marrëdhënie dhe ndjenja, nga të përgjithshme në të veçanta. Më poshtë po japim disa nga këta shembuj:
Nga ngjarje në marrëdhënie: Kur fëmija tregon ndonjë ngjarje, nuk duhet ta pyesim atë për ngjarjen në detaje, por duhet të përmendim marrëdhëniet e nënkuptuara përmes ngjarjes dhe mësimet që nxjerrim nga ajo. Në qoftë se vajza të ankohet se kohët e fundit po merr prej teje më pak dhurata se sa vëllai i saj, bëja të ditur se ti e do atë njëlloj si dhe të vëllain.
Nga ngjarje në ndjenja: Kur fëmija të tregon një ngjarje të caktuar, ndonjëherë është mirë që të mos i referohesh ngjarjes në fjalë, por emocioneve që ajo mbart. Nëse djali vjen në shtëpi i mërzitur, fjala vjen për shkak se mësuesja i ka thënë gënjeshtar para shokëve të klasës, duhet ta kuptosh ndjesinë e tij në atë moment para mësueses.
Nga e përgjithshmja në diçka të veçantë: Kur fëmija yt të thotë diçka, nuk është e dëshirueshme që ta miratosh atë që thotë ai apo ta kundërshtosh atë. Për shembull, nëse ai thotë se nuk është i mirë në matematikë, nuk bën që t’i thuash: “Ti je i dobët me shifrat!” apo duke i mëshuar idesë që ti thuash të mësojë sa më shumë. Shpesh ia vlen t’i thuash: “Matematika nuk është e lehtë.”, ose “Ne kemi besim se ti do të bësh aq sa ke mundësi.”.
Kjo është një mënyrë e suksesshme për të dialoguar me fëmijën tënd, por kjo nuk arrihet pa e dëgjuar mirë dhe me vëmendje atë.
Kush tregohen më të vëmendshëm gjatë bisedës, të mëdhenjtë apo të vegjlit?
Për këtë janë bërë dy sondazhe; njëri me të rinjtë dhe studentët e universiteteve dhe tjetri me të moshuarit. Të dhënat e këtij sondazhi rezultuan si më poshtë:
Kategoria e të rinjve:
17 % e të rinjve preferonin të lexonin, 16 % e tyre të flisnin, 14 % të shkruanin dhe 53 % e tyre preferonin më tepër të ishin në rolin e dëgjuesit.
Kategoria e të moshuarve:
16 % e të moshuarve preferonin të lexonin, 30 % e tyre të flisnin, 9 % të shkruanin dhe 45 % e tyre të dëgjonin.
S’ka dyshim se ne, një pjesë të madhe të kohës, e kalojmë duke dëgjuar. Në rrugë dëgjojmë radion në makinë, dëgjojmë zërat e atyre që na rrethojnë në çdo ambient që jemi, dëgjojmë cicërimat e zogjve, dëgjojmë zhurmën e makinave etj. Në kohën e lirë dëgjojmë shokët, e po ashtu edhe në shkollë dëgjojmë mësuesin dhe bashkëmoshatarët, e në shtëpi dëgjojmë personat e familjes, televizorin, fqinjët etj.
Nga statistikat e mësipërme shohim se të rinjtë dëgjojnë më tepër se të moshuarit. Po ta analizojmë këtë, mendoj se të rinjtë janë ende në një periudhë të kërkimit të përvojës dhe njohurive. Megjithatë, unë jam e mendimit se dëgjimi nuk ka lidhje shumë me moshën, por me atë që unë do ta quaja “menaxhimi i vetvetes”. Njeriu duhet që të dëgjojë më tepër se të flasë për të bashkëvepruar me jetën në mënyrën e duhur.
A duhet t’u kërkojmë të falur fëmijëve?
Shpeshherë ne i bëjmë pyetje vetes se a duhet ti kërkojmë të falur fëmijëve?
Mendojmë se kjo do të na ulë para syve të tyre.
Ka shumë raste kur fëmijët, duke mos duruar tutelën e prindërve, shpërthejnë në mënyrë arrogante. Po ka dhe raste që prindërit, duke mos duruar sjelljen e fëmijëve, i ndëshkojnë shumë rëndë, madje nuk u lënë kohë të sqarohen, duke i dhënë një dënim të padrejtë.
Para disa kohësh dëgjova për një djalë që ishte larguar nga shtëpia dhe prindërit nuk dinin si të vepronin. Po e tregojmë shkurt këtë histori:
“Kam një djalë, - tha i ati-që është në moshën shtatëmbëdhjetëvjeçare dhe e kam përzënë nga shtëpia që para pesë vjetësh se nuk më dëgjonte. Tani ai është përzier me një shoqëri të keqe, pi cigare, nuk falet, nuk e respekton të ëmën dhe sillet keq. Unë nuk i jap asnjë grosh dhe i kam ndërtuar një dhomë mbi tarracë, por ai nuk mbahet dhe nuk di çtë bëj me të. Një ditë pyeta një shokun tim dhe ai më këshilloi që ti rindërtoja marrëdhëniet me të që sot e mos prisja të nesërmen.”
“Veprimet e birit tënd vërtet që janë të gabuara, por edhe ajo që ti ke bërë për pesë vjet me radhë, duke e larguar atë, është gabim i madh. Bëja të ditur atij se ke bërë gabim që e ke larguar dhe se ai e ka për detyrë që ti respektojë prindërit dhe të sillet mirë.”- më tha shoku.
Atë çast ia ktheva: “Sipas teje, unë, babai i tij, duhet t’i kërkoj të falur atij? Ne nuk jemi edukuar që babai t’i kërkojë të falur fëmijës së tij.”
- “Dëgjo, o vëllai im, më tha, - gabimi është gabim dhe nuk njeh të mëdhenj apo të vegjël. Ai që gabon duhet të kërkojë të falur dhe kjo është krejt normale.”
Nuk më pëlqyen fjalët e tij. Të nesërmen e takoj me buzë në gaz.
-”Hë, -më tha, - çfarë ka bërë vaki?”
- “U mendova shumë për ato që më the, -i fola me ngazëlli, - dhe mbrëmë bëra siç më rekomandove. Ai e di se çndodhi?”
- “Pa më trego? më tha.”
- “Mbrëmë në orën 10 të natës, - tregoi, - trokita në derën e dhomës së djalit, e hapa dhe i kërkova të falur që e pata larguar 5 vjet nga shtëpia. Kur djali dëgjoi fjalët e mia, nuk po i besohej, u hodh e më përqafoi dhe e vuri kokën në gjoksin tim e po më shtrëngonte fort. Po qanim të dy; qaj ai, qaj dhe unë. Pastaj më tha: “O babi! Më thuaj çfarë do ti të bëj unë. Të jap fjalën se nuk kam për ta kthyer kurrë fjalën.””
ثshtë e vërtetë se gabimi është gabim dhe nuk njeh të mëdhenj apo të vegjël.
Nëse babai gabon dhe u bie në qafë fëmijëve të tij, ai duhet tu kërkojë të falur, se në këtë mënyrë i mëson ata që, kur të gabojnë, ta kuptojnë gabimin dhe të kërkojnë ndjesë për këtë. Në qoftë se ai nuk u kërkon atyre të falur, dashur pa dashur u mëson të tregohen mendjemëdhenj dhe kryeneçë.
Shpesh na duket sikur fjalët e fëmijëve tanë janë të kota dhe pavlerë. Po ta shohim me kujdes këtë fenomen, e vërteta është krejt ndryshe. Fjalët e tyre janë të rëndësishme dhe dëgjimi i tyre është edhe më i rëndësishëm. Kështu ne kontribuojmë në rritjen e personalitetit të fëmijëve tanë. Kur i dëgjojmë me vëmendje, atyre u duket sikur janë të rëndësishëm e në këtë mënyrë i edukojmë që edhe ata të jenë të vëmendshëm kur të dëgjojnë të tjerët. Pra, kur ne i dëgjojmë me vëmendje fëmijët tanë, pavarësisht nga mosha që kanë, u forcohet bindja se ne i duam, i respektojmë dhe i vlerësojmë. E nëse ne nuk veprojmë kështu, atëherë kjo do të konsiderohet si një fatkeqësi, sipas mentalitetit të tyre. Ndodh që ata mund të largohen edhe nga shtëpia nëse prindërit nuk u kushtojnë vëmendjen e duhur. Shumë prindër bien në këtë grackë dhe jo vetëm që nuk ua vënë veshin fjalëve të fëmijëve të tyre, por as që i lënë të dalin nga shtëpia, kështu që fëmija e merr vetë vendimin për të dalë dhe ndoshta për të mos u kthyer më kurrë. Kështu ndodh dhe shkëputja e lidhjeve familjare, për shkak se ne nuk u kushtojmë fëmijëve vëmendjen e duhur.
Më poshtë po përmendim 12 pika se si t’i dëgjojmë me vëmendje fëmijët tanë:
1- Kujto shpesh se Zoti na ka dhuruar dy veshë dhe një gjuhë të vetme. Kështu që ne duhet të dëgjojmë dy herë para se të flasim një herë. Kjo është detyrë edhe me fëmijët tanë.
2- Fol me fëmijën dhe ndiq me vëmendje diskutimet e tij.
3- Ji i durueshëm. Mos ia ndërpre fjalën fëmijës tënd.
4 -Dialogo me fëmijën tënd dhe ushtrohu ta dëgjosh me vëmendje atë.
5- Kur të flasësh me të, shikoje drejt në sy.
6- Prania jote nuk duhet ta vërë në pozitë të vështirë fëmijën, por ajo duhet të jetë diçka e zakontë. Qëndro pranë tij kur flet me të.
7- Bëje fëmijën tënd pjesë të një problemi që ke dhe kërko mendim prej tij.
8- Pyete fëmijën se si i ka punët në shkollë me shokët dhe me mësuesin.
9- Bëje fëmijën ta kuptojë se ti po harxhon një pjesë të kohës për të folur me të. Nënat që janë në punë duhet që t u telefonojnë fëmijëve të tyre nga qendra e punës që ata ta ndiejnë se ka dikush që kujdeset për ta.
10- Bëhu pjesë e gëzimeve, shqetësimeve dhe ndjenjave të fëmijëve të tu.
11- Lëri të gjitha punët e tjera mënjanë kur flet me fëmijën tënd.
12- Mos e qorto atë gjithmonë për gabimet që bën kur shqipton ndonjë fjalë a shprehje.
Kjo gjë rregullohet me kalimin e kohës dhe me mënyra të tjera.
Këto janë disa ide dhe propozime të vyera, nëse i vëmë në jetë.
Pyesim lexuesin: “Sa minuta kalon me fëmijën tënd duke folur me të, pa u marrë me punë të tjera?”
Këtë pyetje ia bëmë një grup prindërish dhe mora përgjigje të ndryshme. Disa burra thanë se kalonin 5 minuta në ditë duke folur me fëmijët, ndërkohë që shumica e tyre thanë se kalonin 20 minuta. Ndërsa kur pyeta gratë, u habita kur dëgjova prej tyre pothuajse të njëjtat përgjigje se ne duhet t’u kushtojmë më tepër vëmendje fëmijëve tanë, që edhe ata të bëhen të dëgjueshëm dhe të mos ankohemi prej tyre.
Dëgjimi me vëmendje është argument i respektit dhe i vlerësimit për njeriun. Dialogu të njeh me mentalitetin e bashkëbiseduesit. Lexova një libër që titullohej “Mes prindërve dhe fëmijëve” dhe më pëlqyen disa shembuj që autori kishte marrë gjatë dialogut prind-fëmijë. Sipas tij, duhet t’u përgjigjemi fjalëve të fëmijëve, duke i kthyer fjalët e tyre nga ngjarje në marrëdhënie dhe ndjenja, nga të përgjithshme në të veçanta. Më poshtë po japim disa nga këta shembuj:
Nga ngjarje në marrëdhënie: Kur fëmija tregon ndonjë ngjarje, nuk duhet ta pyesim atë për ngjarjen në detaje, por duhet të përmendim marrëdhëniet e nënkuptuara përmes ngjarjes dhe mësimet që nxjerrim nga ajo. Në qoftë se vajza të ankohet se kohët e fundit po merr prej teje më pak dhurata se sa vëllai i saj, bëja të ditur se ti e do atë njëlloj si dhe të vëllain.
Nga ngjarje në ndjenja: Kur fëmija të tregon një ngjarje të caktuar, ndonjëherë është mirë që të mos i referohesh ngjarjes në fjalë, por emocioneve që ajo mbart. Nëse djali vjen në shtëpi i mërzitur, fjala vjen për shkak se mësuesja i ka thënë gënjeshtar para shokëve të klasës, duhet ta kuptosh ndjesinë e tij në atë moment para mësueses.
Nga e përgjithshmja në diçka të veçantë: Kur fëmija yt të thotë diçka, nuk është e dëshirueshme që ta miratosh atë që thotë ai apo ta kundërshtosh atë. Për shembull, nëse ai thotë se nuk është i mirë në matematikë, nuk bën që t’i thuash: “Ti je i dobët me shifrat!” apo duke i mëshuar idesë që ti thuash të mësojë sa më shumë. Shpesh ia vlen t’i thuash: “Matematika nuk është e lehtë.”, ose “Ne kemi besim se ti do të bësh aq sa ke mundësi.”.
Kjo është një mënyrë e suksesshme për të dialoguar me fëmijën tënd, por kjo nuk arrihet pa e dëgjuar mirë dhe me vëmendje atë.
Kush tregohen më të vëmendshëm gjatë bisedës, të mëdhenjtë apo të vegjlit?
Për këtë janë bërë dy sondazhe; njëri me të rinjtë dhe studentët e universiteteve dhe tjetri me të moshuarit. Të dhënat e këtij sondazhi rezultuan si më poshtë:
Kategoria e të rinjve:
17 % e të rinjve preferonin të lexonin, 16 % e tyre të flisnin, 14 % të shkruanin dhe 53 % e tyre preferonin më tepër të ishin në rolin e dëgjuesit.
Kategoria e të moshuarve:
16 % e të moshuarve preferonin të lexonin, 30 % e tyre të flisnin, 9 % të shkruanin dhe 45 % e tyre të dëgjonin.
S’ka dyshim se ne, një pjesë të madhe të kohës, e kalojmë duke dëgjuar. Në rrugë dëgjojmë radion në makinë, dëgjojmë zërat e atyre që na rrethojnë në çdo ambient që jemi, dëgjojmë cicërimat e zogjve, dëgjojmë zhurmën e makinave etj. Në kohën e lirë dëgjojmë shokët, e po ashtu edhe në shkollë dëgjojmë mësuesin dhe bashkëmoshatarët, e në shtëpi dëgjojmë personat e familjes, televizorin, fqinjët etj.
Nga statistikat e mësipërme shohim se të rinjtë dëgjojnë më tepër se të moshuarit. Po ta analizojmë këtë, mendoj se të rinjtë janë ende në një periudhë të kërkimit të përvojës dhe njohurive. Megjithatë, unë jam e mendimit se dëgjimi nuk ka lidhje shumë me moshën, por me atë që unë do ta quaja “menaxhimi i vetvetes”. Njeriu duhet që të dëgjojë më tepër se të flasë për të bashkëvepruar me jetën në mënyrën e duhur.
A duhet t’u kërkojmë të falur fëmijëve?
Shpeshherë ne i bëjmë pyetje vetes se a duhet ti kërkojmë të falur fëmijëve?
Mendojmë se kjo do të na ulë para syve të tyre.
Ka shumë raste kur fëmijët, duke mos duruar tutelën e prindërve, shpërthejnë në mënyrë arrogante. Po ka dhe raste që prindërit, duke mos duruar sjelljen e fëmijëve, i ndëshkojnë shumë rëndë, madje nuk u lënë kohë të sqarohen, duke i dhënë një dënim të padrejtë.
Para disa kohësh dëgjova për një djalë që ishte larguar nga shtëpia dhe prindërit nuk dinin si të vepronin. Po e tregojmë shkurt këtë histori:
“Kam një djalë, - tha i ati-që është në moshën shtatëmbëdhjetëvjeçare dhe e kam përzënë nga shtëpia që para pesë vjetësh se nuk më dëgjonte. Tani ai është përzier me një shoqëri të keqe, pi cigare, nuk falet, nuk e respekton të ëmën dhe sillet keq. Unë nuk i jap asnjë grosh dhe i kam ndërtuar një dhomë mbi tarracë, por ai nuk mbahet dhe nuk di çtë bëj me të. Një ditë pyeta një shokun tim dhe ai më këshilloi që ti rindërtoja marrëdhëniet me të që sot e mos prisja të nesërmen.”
“Veprimet e birit tënd vërtet që janë të gabuara, por edhe ajo që ti ke bërë për pesë vjet me radhë, duke e larguar atë, është gabim i madh. Bëja të ditur atij se ke bërë gabim që e ke larguar dhe se ai e ka për detyrë që ti respektojë prindërit dhe të sillet mirë.”- më tha shoku.
Atë çast ia ktheva: “Sipas teje, unë, babai i tij, duhet t’i kërkoj të falur atij? Ne nuk jemi edukuar që babai t’i kërkojë të falur fëmijës së tij.”
- “Dëgjo, o vëllai im, më tha, - gabimi është gabim dhe nuk njeh të mëdhenj apo të vegjël. Ai që gabon duhet të kërkojë të falur dhe kjo është krejt normale.”
Nuk më pëlqyen fjalët e tij. Të nesërmen e takoj me buzë në gaz.
-”Hë, -më tha, - çfarë ka bërë vaki?”
- “U mendova shumë për ato që më the, -i fola me ngazëlli, - dhe mbrëmë bëra siç më rekomandove. Ai e di se çndodhi?”
- “Pa më trego? më tha.”
- “Mbrëmë në orën 10 të natës, - tregoi, - trokita në derën e dhomës së djalit, e hapa dhe i kërkova të falur që e pata larguar 5 vjet nga shtëpia. Kur djali dëgjoi fjalët e mia, nuk po i besohej, u hodh e më përqafoi dhe e vuri kokën në gjoksin tim e po më shtrëngonte fort. Po qanim të dy; qaj ai, qaj dhe unë. Pastaj më tha: “O babi! Më thuaj çfarë do ti të bëj unë. Të jap fjalën se nuk kam për ta kthyer kurrë fjalën.””
ثshtë e vërtetë se gabimi është gabim dhe nuk njeh të mëdhenj apo të vegjël.
Nëse babai gabon dhe u bie në qafë fëmijëve të tij, ai duhet tu kërkojë të falur, se në këtë mënyrë i mëson ata që, kur të gabojnë, ta kuptojnë gabimin dhe të kërkojnë ndjesë për këtë. Në qoftë se ai nuk u kërkon atyre të falur, dashur pa dashur u mëson të tregohen mendjemëdhenj dhe kryeneçë.
Nga: Start
