Valbona është padiskutim një nga zonat më të bukura në të gjithë bjeshkët e Malësisë dhe Bjeshkëve të Nemuna, që shtrihen në tri shtete: Shqipëri, Kosovë dhe Mal të Zi. E gjithë zona është shqiptare dhe për të, tri qeveritë kanë hartuar dy vjet më parë një program për shpalljen si park natyror në një sipërfaqe toke prej rreth 200 mijë hektarësh. Drejtuesit lokalë të pushtetit shprehen optimistë që në verën e sivjetme Valbona të vizitohet nga rreth 30 mijë turistë. E duket se kjo po vërtetohet më së miri. Lugina e Valbonës, në rrethin e Tropojës, në këto ditë të nxehta të motit është shndërruar në një oaz të freskët, ku si rrallëkund në bjeshkët e Shqipërisë gjen aq turistë, por edhe banorë të zonave që shkojnë për të pushuar. Valbona këto ditë i ngjan një metropoli alpin europian, që bie në gjumë vetëm pas mesit të natës, për t‘u ngritur vetëm pas pak orësh, në mëngjes, ku dielli ka pak që është ngritur në qiell. Aty ke mundësinë të shijosh natyrën me të gjitha nuancat e ngjyrave, freskinë e ujit të ftohtë, ajrin e pastër dhe relaksin. Ka aq shumë hapësirë, sa çdokush do ta gjejë veten vetëm me ujin, lisat e lartë dhe këngën e zogjve. "Parajsa s‘ka brirë, ja kështu është", tha një pushues nga Prishtina.
Infrastruktura
Deri pak vite më parë, Valbona ka qenë "mollë e ndaluar" dhe e vështirë për t‘u arritur, jo vetëm në kuptimin e udhëtimit të gjatë dhe të lodhshëm, por edhe për problemet me akomodimin. Por duket se shtetit shqiptar më në fund i ka "tepruar" diçka edhe për luginën e Valbonës. Kjo vihet re qysh në aksin që lidh Valbonën me qytetin e Bajram Currit, ku rruga jo vetëm që është asfaltuar me trotuare dhe bordura mbrojtëse, por është krejtësisht e ndriçuar me drita. Një gjë të tillë e ndesh shumë rrallë në zonat rurale. "Jemi kthyer edhe ne kah jeta; deri para dy-tre vitesh kemi qenë të harruar, por sot kemi miq të shumtë që po na shtohen nga dita në ditë", thotë Man Slia, një burrë i moshuar, banor i zonës. Pemët e larta, ajri i freskët gjatë ditës, një puhizë e ftohtë në orët e natës, përbëjnë "sekretin" e suksesit për turizmin në zonën e Valbonës. Por në këtë mes nuk duhet anashkaluar edhe vëmendja e Ministrisë së Kulturës, e cila ka investuar jo pak në restaurimin dhe sistemimin e mejhaneve të vjetra, bujtinave karakteristike të zonës. Në këtë mënyrë është zgjidhur problemi i akomodimit dhe sigurisht kjo ka ndikuar në afrimin më tepër të turistëve.
Turizmi
Valbona është prej shumë kohësh një park kombëtar, por vetëm këto vitet e fundit është bërë e njohur për të huajt, që mbeten të mrekulluar dhe tërhiqen gjithnjë e më tepër nga bukuritë e kësaj zone. "Turizmi po kthehet në biznesin më fitimprurës për banorët e kësaj zone. Këtë vit, edhe në dimër nuk kanë munguar turistët, duke bërë kështu që zona të jetë e preferuar për turistët gjatë gjithë vitit", na thotë kryetari i komunës, Rexh Biberaj. Sa për sezonin dimëror, ai shtoi se dimrin e fundit, një grup turistësh nga Izraeli u bllokuan nga dëbora dhe ndonëse kishin ardhur për 3 ditë, u detyruan të qëndrojnë një javë, për shkak të reshjeve të dëborës.
Besnikë të traditës
Nga elementet që bëjnë më shumë përshtypje te bujtësit dhe vizitorët ditorë është mënyra origjinale e jetesës, ku tradicionalja, me gjithë tendencën teknologjike, vazhdon të mos preket. Kjo i ka dhënë Valbonës edhe "namin e mirë" që gëzon. Nga ana tjetër, për fatin e mirë të shqiptarëve, por edhe të të gjithë atyre që u bie rasti të vizitojnë dhe shijojnë bukuritë e Valbonës, është fakti se viti i rrëmujshëm 1997 nuk la asnjë shenjë në të dhe ajo nuk u dëmtua. Edhe pyjet u ruajtën, ndoshta se pse nuk kishte rrugë normale për makinat, apo ndoshta thjesht nga fati!
Fshati
Fshati i Valbonës (buzë lumit) në një lartësi prej rreth 810 metra mbi nivelin e detit me shtëpi të shpërndara, ka rreth 300 banorë. Një pjesë e madhe janë zhvendosur prej vitesh në kërkim të një jete më të mirë. Por tashmë atyre banorëve që kanë mbetur aty, siç tregojnë dhe vetë ata, fati u ka buzëqeshur. Tashmë ai ka hyrë në faqet e guidave turistike më të njohura në Europë. Kjo ka bërë që në muajt e verës, fshati të "përmbytet", jo vetëm nga turistë të huaj e kosovarë, por edhe të ardhur nga zonat fushore të vendit. "Këtu vazhdimisht ka pasur tentativa për eksplorim turistik nga kosovarët, por nganjëherë edhe nga të huajt, të cilët të nesërmen iknin, sepse nuk kishte rrugë, nuk kishte rrymë elektrike", thotë një 30-vjeçar, i cili punonte në han si kuzhinier. Duke vijuar ligjëratën shton se tani nuk është e vështirë të udhëtohet në Valbonë, ka një rrugë automobilistike 6 metra të gjerë, të asfaltuar, me trotuare e ndriçim. "Kjo rrugë i ka dhënë një fytyrë të re Valbonës, kur vjen këtu ndihesh mirë dhe e ke të vështirë të ikësh", thotë një pushues nga Deçani i Gjakovës, i cili na rrëfen se që prej tre vitesh shkonte me pushime njëjavore me familjen.
Investimet
20 milionë lekë të rinj dhënë nga buxheti i shtetit për ndërtimin e ujësjellësit kanë zgjidhur përfundimisht problemin e furnizimit me ujë të pijshëm të njërës prej pikave më të frekuentuara të kësaj lugine turistike. Bashkë me rrugën e asfaltuar me një gjatësi prej 25 km, falë një fondi prej rreth 5 milionë dollarësh, ndërtimi i 6 banesave të reja turistike, si restaurimi i disa haneve të vjetra janë tregues i kthimit të "vëmendjes" te Valbona dhe që i kanë dhënë asaj motivin dhe shanset për të qenë një perlë e kërkuar në Europë e përtej saj.
Drejtues të komunës tregojnë se është investuar disa dhjetëra milionë lekë edhe për rikonstruksionin e kanalit të Krasniqes, si edhe për asfaltimin, ndërtimin e trotuareve e ndriçimin e rrugës kryesore të qendrës së Komunës Margegaj. Në Qarkun e Kukësit janë të rrallë fshatrat ku mund të ecësh në rrugë të asfaltuara dhe trotuare të ndriçuara.
Banorët e zonës, duke kuptuar fatin që zhvillimi i turizmit është një mundësi e madhe që u ka dhënë natyra e që duhet ta shfrytëzojnë me nikoqirllëk, duket se i janë përkushtuar me energji. Gati çdo familje e ka orientuar zhvillimin e vet kryesisht mbi turizmin. Madje edhe blegtorinë, pemëtarinë, apo të mbjellat bujqësore i bëjnë në funksion të turizmit.
Shërbimi
Kuzhina tradicionale
Në Valbonë këto ditë janë të pranishëm rreth 800-1200 turistë, shumica e tyre janë kosovarë, ndërsa rreth 250 janë të huaj. Nga ana tjetër, janë disa qindra turistët ditorë që udhëtojnë luginës me veturat e tyre dhe kthehen brenda ditës. Për turistët gatuhen thjesht gjellët tradicionale. Mish të thatë në pranverë dhe të freskët tani në verë, fasule, çorbë, gjizë me spec djegës, qumësht, mjaltë e të tjera sipas kërkesave. Nga gatimet më të preferuara mbetet edhe trofta e lumit të Valbonës, një specie, e cila gjithnjë e më tepër po rrallohet. Gjuajtja pa kriter e troftës me tritol po rrezikon seriozisht shfarosjen totale të kësaj specieje ujore. "Trofta e Valbonës po shkonte drejt zhdukjes, por tani gjuetia kontrollohet nga policia komunale, apo inspektorët e Ndërmarrjes së Shfrytëzimit Pyjor", tregon kryetari i komunës, Rexh Biberaj.
Jetesa
Banesat alpine, grishëse për turistët
Banesat alpine prej guri, me dritare të vogla, janë një mjet tërheqës për turistët. Në fshatin Valbonë janë rreth 15 të tilla, me rreth 100 shtretër gjithsej, ndërsa sapo janë ndërtuar edhe 4 të tjerë që do të jenë gati këto ditë. Njëra prej banesave është ajo e Selimajve, e ngritur në mes të fshatit, e cila thuajse asnjë ditë nuk është bosh. Të gjitha orenditë e shtëpisë janë prej druri, që nga shtretërit e deri te karriget dhe tavolinat. "Këto ditë kemi 16 kosovarë", thotë një prej punëtorëve të shtëpisë dhe shtoi se deri në fundin e shtatorit ka prenotime, ku ndër ta janë edhe disa italianë që do të vijnë në fillim të gushtit. Turistët çdo ditë kryejnë marshime në majat e maleve aty pranë, ndërsa një pjesë e tyre preferojnë të gatuajnë vetë. Atyre u shitet vetëm lënda e parë, mielli, mishi, vezët dhe gjërat e tjera të nevojshme.
*shqip*
Infrastruktura
Deri pak vite më parë, Valbona ka qenë "mollë e ndaluar" dhe e vështirë për t‘u arritur, jo vetëm në kuptimin e udhëtimit të gjatë dhe të lodhshëm, por edhe për problemet me akomodimin. Por duket se shtetit shqiptar më në fund i ka "tepruar" diçka edhe për luginën e Valbonës. Kjo vihet re qysh në aksin që lidh Valbonën me qytetin e Bajram Currit, ku rruga jo vetëm që është asfaltuar me trotuare dhe bordura mbrojtëse, por është krejtësisht e ndriçuar me drita. Një gjë të tillë e ndesh shumë rrallë në zonat rurale. "Jemi kthyer edhe ne kah jeta; deri para dy-tre vitesh kemi qenë të harruar, por sot kemi miq të shumtë që po na shtohen nga dita në ditë", thotë Man Slia, një burrë i moshuar, banor i zonës. Pemët e larta, ajri i freskët gjatë ditës, një puhizë e ftohtë në orët e natës, përbëjnë "sekretin" e suksesit për turizmin në zonën e Valbonës. Por në këtë mes nuk duhet anashkaluar edhe vëmendja e Ministrisë së Kulturës, e cila ka investuar jo pak në restaurimin dhe sistemimin e mejhaneve të vjetra, bujtinave karakteristike të zonës. Në këtë mënyrë është zgjidhur problemi i akomodimit dhe sigurisht kjo ka ndikuar në afrimin më tepër të turistëve.
Turizmi
Valbona është prej shumë kohësh një park kombëtar, por vetëm këto vitet e fundit është bërë e njohur për të huajt, që mbeten të mrekulluar dhe tërhiqen gjithnjë e më tepër nga bukuritë e kësaj zone. "Turizmi po kthehet në biznesin më fitimprurës për banorët e kësaj zone. Këtë vit, edhe në dimër nuk kanë munguar turistët, duke bërë kështu që zona të jetë e preferuar për turistët gjatë gjithë vitit", na thotë kryetari i komunës, Rexh Biberaj. Sa për sezonin dimëror, ai shtoi se dimrin e fundit, një grup turistësh nga Izraeli u bllokuan nga dëbora dhe ndonëse kishin ardhur për 3 ditë, u detyruan të qëndrojnë një javë, për shkak të reshjeve të dëborës.
Besnikë të traditës
Nga elementet që bëjnë më shumë përshtypje te bujtësit dhe vizitorët ditorë është mënyra origjinale e jetesës, ku tradicionalja, me gjithë tendencën teknologjike, vazhdon të mos preket. Kjo i ka dhënë Valbonës edhe "namin e mirë" që gëzon. Nga ana tjetër, për fatin e mirë të shqiptarëve, por edhe të të gjithë atyre që u bie rasti të vizitojnë dhe shijojnë bukuritë e Valbonës, është fakti se viti i rrëmujshëm 1997 nuk la asnjë shenjë në të dhe ajo nuk u dëmtua. Edhe pyjet u ruajtën, ndoshta se pse nuk kishte rrugë normale për makinat, apo ndoshta thjesht nga fati!
Fshati
Fshati i Valbonës (buzë lumit) në një lartësi prej rreth 810 metra mbi nivelin e detit me shtëpi të shpërndara, ka rreth 300 banorë. Një pjesë e madhe janë zhvendosur prej vitesh në kërkim të një jete më të mirë. Por tashmë atyre banorëve që kanë mbetur aty, siç tregojnë dhe vetë ata, fati u ka buzëqeshur. Tashmë ai ka hyrë në faqet e guidave turistike më të njohura në Europë. Kjo ka bërë që në muajt e verës, fshati të "përmbytet", jo vetëm nga turistë të huaj e kosovarë, por edhe të ardhur nga zonat fushore të vendit. "Këtu vazhdimisht ka pasur tentativa për eksplorim turistik nga kosovarët, por nganjëherë edhe nga të huajt, të cilët të nesërmen iknin, sepse nuk kishte rrugë, nuk kishte rrymë elektrike", thotë një 30-vjeçar, i cili punonte në han si kuzhinier. Duke vijuar ligjëratën shton se tani nuk është e vështirë të udhëtohet në Valbonë, ka një rrugë automobilistike 6 metra të gjerë, të asfaltuar, me trotuare e ndriçim. "Kjo rrugë i ka dhënë një fytyrë të re Valbonës, kur vjen këtu ndihesh mirë dhe e ke të vështirë të ikësh", thotë një pushues nga Deçani i Gjakovës, i cili na rrëfen se që prej tre vitesh shkonte me pushime njëjavore me familjen.
Investimet
20 milionë lekë të rinj dhënë nga buxheti i shtetit për ndërtimin e ujësjellësit kanë zgjidhur përfundimisht problemin e furnizimit me ujë të pijshëm të njërës prej pikave më të frekuentuara të kësaj lugine turistike. Bashkë me rrugën e asfaltuar me një gjatësi prej 25 km, falë një fondi prej rreth 5 milionë dollarësh, ndërtimi i 6 banesave të reja turistike, si restaurimi i disa haneve të vjetra janë tregues i kthimit të "vëmendjes" te Valbona dhe që i kanë dhënë asaj motivin dhe shanset për të qenë një perlë e kërkuar në Europë e përtej saj.
Drejtues të komunës tregojnë se është investuar disa dhjetëra milionë lekë edhe për rikonstruksionin e kanalit të Krasniqes, si edhe për asfaltimin, ndërtimin e trotuareve e ndriçimin e rrugës kryesore të qendrës së Komunës Margegaj. Në Qarkun e Kukësit janë të rrallë fshatrat ku mund të ecësh në rrugë të asfaltuara dhe trotuare të ndriçuara.
Banorët e zonës, duke kuptuar fatin që zhvillimi i turizmit është një mundësi e madhe që u ka dhënë natyra e që duhet ta shfrytëzojnë me nikoqirllëk, duket se i janë përkushtuar me energji. Gati çdo familje e ka orientuar zhvillimin e vet kryesisht mbi turizmin. Madje edhe blegtorinë, pemëtarinë, apo të mbjellat bujqësore i bëjnë në funksion të turizmit.
Shërbimi
Kuzhina tradicionale
Në Valbonë këto ditë janë të pranishëm rreth 800-1200 turistë, shumica e tyre janë kosovarë, ndërsa rreth 250 janë të huaj. Nga ana tjetër, janë disa qindra turistët ditorë që udhëtojnë luginës me veturat e tyre dhe kthehen brenda ditës. Për turistët gatuhen thjesht gjellët tradicionale. Mish të thatë në pranverë dhe të freskët tani në verë, fasule, çorbë, gjizë me spec djegës, qumësht, mjaltë e të tjera sipas kërkesave. Nga gatimet më të preferuara mbetet edhe trofta e lumit të Valbonës, një specie, e cila gjithnjë e më tepër po rrallohet. Gjuajtja pa kriter e troftës me tritol po rrezikon seriozisht shfarosjen totale të kësaj specieje ujore. "Trofta e Valbonës po shkonte drejt zhdukjes, por tani gjuetia kontrollohet nga policia komunale, apo inspektorët e Ndërmarrjes së Shfrytëzimit Pyjor", tregon kryetari i komunës, Rexh Biberaj.
Jetesa
Banesat alpine, grishëse për turistët
Banesat alpine prej guri, me dritare të vogla, janë një mjet tërheqës për turistët. Në fshatin Valbonë janë rreth 15 të tilla, me rreth 100 shtretër gjithsej, ndërsa sapo janë ndërtuar edhe 4 të tjerë që do të jenë gati këto ditë. Njëra prej banesave është ajo e Selimajve, e ngritur në mes të fshatit, e cila thuajse asnjë ditë nuk është bosh. Të gjitha orenditë e shtëpisë janë prej druri, që nga shtretërit e deri te karriget dhe tavolinat. "Këto ditë kemi 16 kosovarë", thotë një prej punëtorëve të shtëpisë dhe shtoi se deri në fundin e shtatorit ka prenotime, ku ndër ta janë edhe disa italianë që do të vijnë në fillim të gushtit. Turistët çdo ditë kryejnë marshime në majat e maleve aty pranë, ndërsa një pjesë e tyre preferojnë të gatuajnë vetë. Atyre u shitet vetëm lënda e parë, mielli, mishi, vezët dhe gjërat e tjera të nevojshme.
*shqip*
Kur tvi per pushime do shkoj edhe aty 
