Shqipëria në fotot e gjuhëtarit gjerman
Ditari intim përmes fotografish që prof. dr. Wilfried Fiedler, realizoi në tri udhëtimet e tij në Shqipërinë socialiste
I veshur me këmishë të bardhë, me vështrimin tej detit, ti thjesht mund të imagjinosh se çfarë mund të mendonte ky burrë në vitin 1957-të. Fotoja është realizuar në Sarandë nga Wilfried Fiedler, një gjuhëtar i ri gjerman i cili kishte mbërritur në Shqipëri si pjesë e një ekspedite etnografie. Me kureshtjen që të ngjallte një vend si Shqipëria e atyre viteve, e mbyllur për perëndimin Fiedler përpiqej të fotografonte gjithçka, jo thjesht si një kujtim. Robert Elsie, përkthyes i njohur i shqipes, ka zbuluar së fundmi koleksionin e fotove të realizuara nga Fiedler, të cilat të përballin me një Shqipëri fantastike dhe njëkohësisht të trishtë.
Prof. dr. Wilfried Fiedler (lindur 1933 në Oberfrohna, Chemniz) është albanologu më i njohur dhe më i rëndësishëm në hapësirën gjermanofolëse dhe vazhdues i traditës së Gustav Meyer-it, Norbert Jokl-it dhe Maximilian Lambertz-it.
Pas përfundimit të studimeve për sllavistikë në vitin 1955 ai filloi punë si asistent shkencor pranë Institutit të Kulturës Popullore të Akademisë së Shkencave në Berlin.
Në këtë kohë ai filloi të merrej edhe me gjuhën shqipe për të marrë pjesë në ekspeditën e përbashkët etnografike gjermano-shqiptare të etnologëve Erich Stockmann dhe Ramadan Sokoli që u zhvillua në vitin 1957 në Shqipëri. Pas kësaj ekspedite në Gjermani u botua studimi “Këngët e اamëve” tekstet e të cilave, u përkthyen në gjermanisht nga prof. Fielder. Pas kësaj ekspedite gjatë së cilës Fiedler u mor intensivisht me gjuhën shqipe, ai iu përkushtua albanologjisë.
Në vitin 1959 Fiedler u bë docent për gjuhën shqipe në Universitetin Humboldt të Berlinit dhe nga viti 1968 bashkëpunëtor shkencor i Institutit të Gjuhësisë së Akademisë së Shkencave të RDGj-së. Ai aty drejtoi deri në vitin 1989 bashkë me dr. Oda Buchholz sektorin e Ballkanologjisë. Në vitin 1989 ai pasoi si profesor i Albanologjisë në Universitetin e Mynihut, prof. Martin Camaj. Pas daljes në pension në vitin 1998 prof. Fiedler vazhdon të punojë si profesor i jashtëm për gjuhën shqipe pranë Universitetit të Jenës në Institutin për Studimet për Europën Juglindore. Prof. Fielder është anëtar korrespondent i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës.
Lista e botimeve të tij përmban veç monografive monumentale për Shumësin në Gjuhën Shqipe dhe Sistemin Foljor të Buzukut edhe mbi 150 artikuj shkencorë nga fusha e shqipes dhe e gjuhësisë ballkanike. Në fokus të vëmendjes së tij nuk ishte vetëm shqipja e sotme për të cilën ai ka shkruar së bashku me Oda Buchholz edhe një gramatikë deskriptive, por edhe fazat e ndryshme të zhvillimit të gjuhës shqipe nga lashtësia dhe të marrëdhënieve të saj me gjuhët ballkanike. Një vend qendror në studimet e tij zë edhe gegërishtja e autorëve të vjetër shqiptarë. Fiedler është edhe bashkautor i Fjalorit Shqip-Gjermanisht dhe atij Gjermanisht-Shqip.
Përveç veprimtarisë si gjuhëtar, Fiedler ka edhe meritën e përkthimit në gjermanisht të një sërë veprash të letërsisë shqipe nga Shqipëria dhe Kosova, ndër të tjera “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur”, si dhe disa tregimesh të Ismail Kadaresë, të ciklit me poezi Palimpsest të Martin Camajt, poezi të Ali Podrimes etj. Në këtë mënyrë, Fiedler është edhe një nga ndërmjetësuesit e rëndësishëm të kulturës shqiptare në Europë. Aktualisht, prof. Fiedler po punon për një studim të krahasuar të sistemit gramatikor të gjuhëve ballkanike, në qendër të së cilës është gjuha shqipe në raportet e saj me gjuhët e tjera të Lidhjes Gjuhësore Ballkanike.
Koleksioni Fiedler
Koleksioni Fiedler përbëhet nga një korpus prej 730 fotografish (484 fotonegative me ngjyra dhe 246 bardhezi), në pjesën më të madhe të shkrepura me markën e filmave Agfacolor dhe me Agfa Isopan F/Rapid. Koleksioni është pjesë e bibliotekës për albanologjinë dhe sllavistikën në Ballkan në shtëpinë e profesor Wilfried Fiedler në Meiكen (Saksoni). I paketuar në 5 kuti druri për filma, ai qëndroi prej kohësh pa rënë në sy poshtë raftit të librave. Ky koleksion është plotësuar me një përzgjedhje nga koleksioni Stockmann (292 foto negative marrë nga Muzeu Shtetëror i Berlinit: Trashëgimia Kulturore Prusiane, Fonogram Arkivi, Ident. Nr. VII N 2). Ky fond i fundit përmban fotografi nga të dy, Erich Stockmann dhe Wilfried Fiedler.
I gjithë fondi personal fotografik i tri qëndrimeve të para të Wilfried Fiedler-it në Shqipëri: në nëntor-janar 1956-57; në maj-gusht 1957 dhe edhe njëherë në verë të vitit 1959, përbën një ditar intim udhëtimesh dhe një magjepsje personale, por njëkohësisht edhe një burim historik të vlefshëm. Kjo na mundëson ne, që pas më shumë se 50 vjetësh të shohim të mrekulluar Shqipërinë rurale në fillimet e sundimit komunist.
g.shqip
Ditari intim përmes fotografish që prof. dr. Wilfried Fiedler, realizoi në tri udhëtimet e tij në Shqipërinë socialiste
I veshur me këmishë të bardhë, me vështrimin tej detit, ti thjesht mund të imagjinosh se çfarë mund të mendonte ky burrë në vitin 1957-të. Fotoja është realizuar në Sarandë nga Wilfried Fiedler, një gjuhëtar i ri gjerman i cili kishte mbërritur në Shqipëri si pjesë e një ekspedite etnografie. Me kureshtjen që të ngjallte një vend si Shqipëria e atyre viteve, e mbyllur për perëndimin Fiedler përpiqej të fotografonte gjithçka, jo thjesht si një kujtim. Robert Elsie, përkthyes i njohur i shqipes, ka zbuluar së fundmi koleksionin e fotove të realizuara nga Fiedler, të cilat të përballin me një Shqipëri fantastike dhe njëkohësisht të trishtë.
Prof. dr. Wilfried Fiedler (lindur 1933 në Oberfrohna, Chemniz) është albanologu më i njohur dhe më i rëndësishëm në hapësirën gjermanofolëse dhe vazhdues i traditës së Gustav Meyer-it, Norbert Jokl-it dhe Maximilian Lambertz-it.
Pas përfundimit të studimeve për sllavistikë në vitin 1955 ai filloi punë si asistent shkencor pranë Institutit të Kulturës Popullore të Akademisë së Shkencave në Berlin.
Në këtë kohë ai filloi të merrej edhe me gjuhën shqipe për të marrë pjesë në ekspeditën e përbashkët etnografike gjermano-shqiptare të etnologëve Erich Stockmann dhe Ramadan Sokoli që u zhvillua në vitin 1957 në Shqipëri. Pas kësaj ekspedite në Gjermani u botua studimi “Këngët e اamëve” tekstet e të cilave, u përkthyen në gjermanisht nga prof. Fielder. Pas kësaj ekspedite gjatë së cilës Fiedler u mor intensivisht me gjuhën shqipe, ai iu përkushtua albanologjisë.
Në vitin 1959 Fiedler u bë docent për gjuhën shqipe në Universitetin Humboldt të Berlinit dhe nga viti 1968 bashkëpunëtor shkencor i Institutit të Gjuhësisë së Akademisë së Shkencave të RDGj-së. Ai aty drejtoi deri në vitin 1989 bashkë me dr. Oda Buchholz sektorin e Ballkanologjisë. Në vitin 1989 ai pasoi si profesor i Albanologjisë në Universitetin e Mynihut, prof. Martin Camaj. Pas daljes në pension në vitin 1998 prof. Fiedler vazhdon të punojë si profesor i jashtëm për gjuhën shqipe pranë Universitetit të Jenës në Institutin për Studimet për Europën Juglindore. Prof. Fielder është anëtar korrespondent i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës.
Lista e botimeve të tij përmban veç monografive monumentale për Shumësin në Gjuhën Shqipe dhe Sistemin Foljor të Buzukut edhe mbi 150 artikuj shkencorë nga fusha e shqipes dhe e gjuhësisë ballkanike. Në fokus të vëmendjes së tij nuk ishte vetëm shqipja e sotme për të cilën ai ka shkruar së bashku me Oda Buchholz edhe një gramatikë deskriptive, por edhe fazat e ndryshme të zhvillimit të gjuhës shqipe nga lashtësia dhe të marrëdhënieve të saj me gjuhët ballkanike. Një vend qendror në studimet e tij zë edhe gegërishtja e autorëve të vjetër shqiptarë. Fiedler është edhe bashkautor i Fjalorit Shqip-Gjermanisht dhe atij Gjermanisht-Shqip.
Përveç veprimtarisë si gjuhëtar, Fiedler ka edhe meritën e përkthimit në gjermanisht të një sërë veprash të letërsisë shqipe nga Shqipëria dhe Kosova, ndër të tjera “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur”, si dhe disa tregimesh të Ismail Kadaresë, të ciklit me poezi Palimpsest të Martin Camajt, poezi të Ali Podrimes etj. Në këtë mënyrë, Fiedler është edhe një nga ndërmjetësuesit e rëndësishëm të kulturës shqiptare në Europë. Aktualisht, prof. Fiedler po punon për një studim të krahasuar të sistemit gramatikor të gjuhëve ballkanike, në qendër të së cilës është gjuha shqipe në raportet e saj me gjuhët e tjera të Lidhjes Gjuhësore Ballkanike.
Koleksioni Fiedler
Koleksioni Fiedler përbëhet nga një korpus prej 730 fotografish (484 fotonegative me ngjyra dhe 246 bardhezi), në pjesën më të madhe të shkrepura me markën e filmave Agfacolor dhe me Agfa Isopan F/Rapid. Koleksioni është pjesë e bibliotekës për albanologjinë dhe sllavistikën në Ballkan në shtëpinë e profesor Wilfried Fiedler në Meiكen (Saksoni). I paketuar në 5 kuti druri për filma, ai qëndroi prej kohësh pa rënë në sy poshtë raftit të librave. Ky koleksion është plotësuar me një përzgjedhje nga koleksioni Stockmann (292 foto negative marrë nga Muzeu Shtetëror i Berlinit: Trashëgimia Kulturore Prusiane, Fonogram Arkivi, Ident. Nr. VII N 2). Ky fond i fundit përmban fotografi nga të dy, Erich Stockmann dhe Wilfried Fiedler.
I gjithë fondi personal fotografik i tri qëndrimeve të para të Wilfried Fiedler-it në Shqipëri: në nëntor-janar 1956-57; në maj-gusht 1957 dhe edhe njëherë në verë të vitit 1959, përbën një ditar intim udhëtimesh dhe një magjepsje personale, por njëkohësisht edhe një burim historik të vlefshëm. Kjo na mundëson ne, që pas më shumë se 50 vjetësh të shohim të mrekulluar Shqipërinë rurale në fillimet e sundimit komunist.
g.shqip