Islami filloi si një lëvizje fetare në një kohë dhe vend të caktuar në histori , më vone synoi për t'u bërë një perandori dhe pastaj një forcë e madhe kulturore. Prodhimi i arkitekturës islame ka një identitet dhe stil të veçantë, te cilin sytë s’mund ta mohojnë për shkak të bukurisë projektuese të tij, elementeve unike arkitektonike dhe zbukurimeve. Arkitektura Islame është e zbukuruar me elegancë, eshte komplekse dhe vizualisht mahnitëse në çdo mënyrë. Historiani Britanik i cili u mor me studimin e historisë së Islamit mesjetar dhe Azisë shkruan:
"Krijimi i një perandorie të madhe arabe që shtrihej nga Spanja deri në Indi, në hapësinën e një shekulli të vetëm, është një prej mrekullive më të jashtëzakonshme të historisë."
Arkitektura e botës islame gjatë gjithë historisë së saj adaptoi dhe reagoi ndaj kulturave dhe traditave të ndryshme ekzistuese të objekteve pa dobësuar thelbin shpirtëror i cili ishte burimi i saj i frymëzimit. Rritja e arkitekturës islame u ndikua kryesisht nga ndërtimet e bëra në Gadishullin Arabik gjatë kohës së Profetit(a.s). Në atë kohë ishin ekzistuese veprat arkitekturore te grekëve, romakëve, bizantinëve dhe persianëve, secili me motivet e tyre. Arkitektët e hershëm muslimanë morën dhe adaptuan format e harqeve nga kultura greko-romake, përshkrimin botanik nga persët, dhe format e kupolave nga bizantinët. Përmirësimi i parë i arkitekturës islamike u bë gjatë kalifatit Rashid ( 632-661 CE), pasuar nga përpunime të mëtejshme gjatë Hilafetit Umajad (661-750 CE). Pas kësaj, rajone të ndryshme filluan të zhvillojnë tradita të ndryshme të arkitekturës, duke reflektuar sinkronizim të natyrshëm mes Islamit dhe traditave lokale.
Në botën arabe, tradita arkitektonike ngjasonte me stilet mesjetare. Periudhë e artë dhe e vecantë e arkitekturës islame erdhi nën sundimin Mamluk në Egjipt, ku rrugët e Kajros u bënë një pasqyrim dhe simbol i idealit islam. Devotshmëria e tyre u reflektua në komplekset e mëdha fetare dhe veprat e bukura të artit. Kajro u bë qendra e aktivitetit artistik dhe intelektual.Prandaj dhe Ibn Khaldun do të shkruante per të (Kajron),si "qendra e universit dhe kopsht i botës." Mamlukët shfrytëzuan efektet hapësinore ndricuese në ndërtesat e tyre. Kupolat madhështore, oborret dhe minaret që u përhapën nëpër Kajron e vjetër ishin një demonstrim i mirë. Shembuj të ngjashëm mund të gjenden në në të gjithë qytetet në Afrikën e Veriut.
Pamje ajrore e qytetit tw Kairos
Në jugperëndim, Afrikënët muslimanë adaptuan më shumë elementë të arkitekturës tradicionale së Afrikës se sa elemente arabe. Arkitektura Sahiliane fillimisht u zhvillua në dy qytete; atë të Dienné dhe Timbuktu. Xhamitë në këto dy qytete ishin të ndërtuara nga balta dhe druri. Ndërsa në pjesën lindore të Afrikës (si Somalia, Eritrea) mund të vërehen më shumë influencimet arabe. Kjo në sajë të lidhjeve të ngushta lidhjet e ngushta tregtare me Gadishullin Arabik. Kjo marredhënie ka çuar në një ndikim më të fortë arab, e cila dallohet lehtësisht tek xhamitë në Somali me përdorimin e harqeve dhe niches së arkitekturës arabe.
1. Xhamia e madhe e Djenne, Afrike 2. Rrenojat e nje xhamie ne Zeila, Somali
Në Turqi dhe në vendet ku mbizotëroi perandoria Otomane (përmendim psh, Bosnjën dhe Shqipërinë duke qenë dy kombet tradicionalisht muslimane të Evropës), ndikimi bizantin mbretëroi në mënyrë supreme. Ndikuar dhe nga stili i Shën Sofisë (origjinalisht kishë dhe më vone u kthye në xhami), xhamite e Perandorisë Osmane angazhuan të njëjtin stil me kupole(kube) të përqënsruar në qëndër të objektit, me të katër qoshet ku secila ka nga një minare të hollë. Osmanët zotëruar teknikën e ndërtimit të hapësirave të brendshme të mëdha, të cilat të krijojnë përshtypjen si të pa pesha edhe pse stukturat janë masive, duke krijuar dhe arritur në këtë mënyrë një harmoni të përsosur ndërmjet hapësirave të brendshme dhe të jashtme, si dhe ndërmjet dritës e hijes.
Më tej,në vendet e lindjes si Persia, Azerbaijxhani, dhe Azia qëndrore, shikohet një përdorim i fortë i ngjyrave të ndritshme, duke mbajtur harmonikisht motivet arabe në arkitekturën e ndërtesave. Në këto vende vërehen modelet e guximshme ku mjeshtërisht përdoren tjegullat blu e jeshile, dekorimet e pjesës së përparme të xhamive të mëdha, si dhe pikturimi i imazheve të kafshëve tëk ndërtesat laike. Arcadet u bënë një tipar standard i ndërtesave të shenjta në këto rajone, të cilat vashdojnë të ekzistojnë e të përdoren edhe sot.
1. Xhamia Shah, ne Isfahan 2. Xhamia Herat ne Afganistan 3. Xhamia Bibi-Heybat ne Azerbaijxhan
"Krijimi i një perandorie të madhe arabe që shtrihej nga Spanja deri në Indi, në hapësinën e një shekulli të vetëm, është një prej mrekullive më të jashtëzakonshme të historisë."
Arkitektura e botës islame gjatë gjithë historisë së saj adaptoi dhe reagoi ndaj kulturave dhe traditave të ndryshme ekzistuese të objekteve pa dobësuar thelbin shpirtëror i cili ishte burimi i saj i frymëzimit. Rritja e arkitekturës islame u ndikua kryesisht nga ndërtimet e bëra në Gadishullin Arabik gjatë kohës së Profetit(a.s). Në atë kohë ishin ekzistuese veprat arkitekturore te grekëve, romakëve, bizantinëve dhe persianëve, secili me motivet e tyre. Arkitektët e hershëm muslimanë morën dhe adaptuan format e harqeve nga kultura greko-romake, përshkrimin botanik nga persët, dhe format e kupolave nga bizantinët. Përmirësimi i parë i arkitekturës islamike u bë gjatë kalifatit Rashid ( 632-661 CE), pasuar nga përpunime të mëtejshme gjatë Hilafetit Umajad (661-750 CE). Pas kësaj, rajone të ndryshme filluan të zhvillojnë tradita të ndryshme të arkitekturës, duke reflektuar sinkronizim të natyrshëm mes Islamit dhe traditave lokale.
Në botën arabe, tradita arkitektonike ngjasonte me stilet mesjetare. Periudhë e artë dhe e vecantë e arkitekturës islame erdhi nën sundimin Mamluk në Egjipt, ku rrugët e Kajros u bënë një pasqyrim dhe simbol i idealit islam. Devotshmëria e tyre u reflektua në komplekset e mëdha fetare dhe veprat e bukura të artit. Kajro u bë qendra e aktivitetit artistik dhe intelektual.Prandaj dhe Ibn Khaldun do të shkruante per të (Kajron),si "qendra e universit dhe kopsht i botës." Mamlukët shfrytëzuan efektet hapësinore ndricuese në ndërtesat e tyre. Kupolat madhështore, oborret dhe minaret që u përhapën nëpër Kajron e vjetër ishin një demonstrim i mirë. Shembuj të ngjashëm mund të gjenden në në të gjithë qytetet në Afrikën e Veriut.
Pamje ajrore e qytetit tw Kairos
Në jugperëndim, Afrikënët muslimanë adaptuan më shumë elementë të arkitekturës tradicionale së Afrikës se sa elemente arabe. Arkitektura Sahiliane fillimisht u zhvillua në dy qytete; atë të Dienné dhe Timbuktu. Xhamitë në këto dy qytete ishin të ndërtuara nga balta dhe druri. Ndërsa në pjesën lindore të Afrikës (si Somalia, Eritrea) mund të vërehen më shumë influencimet arabe. Kjo në sajë të lidhjeve të ngushta lidhjet e ngushta tregtare me Gadishullin Arabik. Kjo marredhënie ka çuar në një ndikim më të fortë arab, e cila dallohet lehtësisht tek xhamitë në Somali me përdorimin e harqeve dhe niches së arkitekturës arabe.
1. Xhamia e madhe e Djenne, Afrike 2. Rrenojat e nje xhamie ne Zeila, Somali
Në Turqi dhe në vendet ku mbizotëroi perandoria Otomane (përmendim psh, Bosnjën dhe Shqipërinë duke qenë dy kombet tradicionalisht muslimane të Evropës), ndikimi bizantin mbretëroi në mënyrë supreme. Ndikuar dhe nga stili i Shën Sofisë (origjinalisht kishë dhe më vone u kthye në xhami), xhamite e Perandorisë Osmane angazhuan të njëjtin stil me kupole(kube) të përqënsruar në qëndër të objektit, me të katër qoshet ku secila ka nga një minare të hollë. Osmanët zotëruar teknikën e ndërtimit të hapësirave të brendshme të mëdha, të cilat të krijojnë përshtypjen si të pa pesha edhe pse stukturat janë masive, duke krijuar dhe arritur në këtë mënyrë një harmoni të përsosur ndërmjet hapësirave të brendshme dhe të jashtme, si dhe ndërmjet dritës e hijes.
Më tej,në vendet e lindjes si Persia, Azerbaijxhani, dhe Azia qëndrore, shikohet një përdorim i fortë i ngjyrave të ndritshme, duke mbajtur harmonikisht motivet arabe në arkitekturën e ndërtesave. Në këto vende vërehen modelet e guximshme ku mjeshtërisht përdoren tjegullat blu e jeshile, dekorimet e pjesës së përparme të xhamive të mëdha, si dhe pikturimi i imazheve të kafshëve tëk ndërtesat laike. Arcadet u bënë një tipar standard i ndërtesave të shenjta në këto rajone, të cilat vashdojnë të ekzistojnë e të përdoren edhe sot.
1. Xhamia Shah, ne Isfahan 2. Xhamia Herat ne Afganistan 3. Xhamia Bibi-Heybat ne Azerbaijxhan
Redaktimi i fundit:
