Do te autorizonit te dhuronit organet?

MonaLisa said:
Eshte nje pyetje qe gjithmon ja kam ber vetes, a jam gati une te flas per nje argument te tille?!
A ndjehem une gati per te menduar veten deri ne ate pike?!
Nje psikologe eshte rahur nga nje mashkull deri sa i shkaktoj vdekje çerebrale, sot kan dhuruar organet e saj sepse ajo kishte autorizuar ket fakt.
Mua mu desh koh te mar nje vend im te tille , ku ne dokumentin tim kam dhen ket autorizim.
Ju si mendoni ?
Click to expand...
Edhe unë dua ta bëj! Dua të kem një dokument por mos ta di asnjë familjar. Sepse sdo e pranojnë. Por është diçka që më përket mua. Ka ardhur momenti te interesohem seriozisht!! 😄😄
 
Dhe une sja kam than asnjeriut, juve ketu e dini 😂
Velvet said:
Edhe unë dua ta bëj! Dua të kem një dokument por mos ta di asnjë familjar. Sepse sdo e pranojnë. Por është diçka që më përket mua. Ka ardhur momenti te interesohem seriozisht!! 😄😄
Click to expand...
 
Hilarious🌞 said:
Jo aspak ,dhe nuk është e lehtë për një nënë të marr atë vendim 🙂 .Mendoj se ka bërë zgjidhjen e duhur.Më ka prekur si histori kur e kam dëgjuar nga vajza e të ndjerës para dy vitesh e cila vazhdonte masterin për mjekësi në Tiranë dhe sidomos kur kishte takuar gruan që i ishte bërë transplanti zemrës së nënës së saj (me të cilën kanë lidhje shumë të ngushta si vajza dhe gjyshja tani) 🙂
Për të shpëtuar jet do e autorizoja dhurimin e organeve të mija pa hezitim .Nëse shpresa për mua do ishte zhdukur do çelja shpresat e dikujt tjetër që ti buzëqeshte jetës 🙂
Click to expand...
Nuk e ve ne diskutim qe eshte histori e bukur dhe prekese .... por une nuk di ndonje shtet qe e ka te ligjshme shitjen e organeve.
 
Lucifer said:
Nuk e ve ne diskutim qe eshte histori e bukur dhe prekese .... por une nuk di ndonje shtet qe e ka te ligjshme shitjen e organeve.
Click to expand...
Vallaj nuk i jam futur këtyre gjërave kaq thellë 🙂punë për të 😁
 
Punk1 said:
Organet dhurohen dhe dhurimi eshte i ligjshem ne cdo vend demokratik thuaji atij zgjuarsise ! Ekziston blerja e detyrueshme nga njerezit qe duan te shpetojne jeten e te afermeve dhe kjo shit blerje eshte eshte e ligjerueshme ne cdo shtet dhe ne cdo sistem mjekesie !
Click to expand...
E pra se u habita për një moment ,por nga që s'i di mirë këto e qepa 😂
 
Punk1 said:
Organet dhurohen dhe dhurimi eshte i ligjshem ne cdo vend demokratik thuaji atij zgjuarsise ! Ekziston blerja e detyrueshme nga njerezit qe duan te shpetojne jeten e te afermeve dhe kjo shit blerje eshte eshte e ligjerueshme ne cdo shtet dhe ne cdo sistem mjekesie !
Click to expand...
Nëse unë vendos të dhuroj organet e mia, me ligj a nuk janë të detyruar ti dhurojnë e jo ti shesin?
 
Un nuk e di per shit-blerje, se egziston dhe nje gje e tille. Por per donacionin po un do isha nje nder to, qe do e beja nese do me ndodhte dicka tani qe jam e re why not!
Sepse mund te shpetoj nje ose me shume jete.
 
Ariel said:
Un nuk e di per shit-blerje, se egziston dhe nje gje e tille. Por per donacionin po un do isha nje nder to, qe do e beja nese do me ndodhte dicka tani qe jam e re why not!
Sepse mund te shpetoj nje ose me shume jete.
Click to expand...
Donacionin mund t ja besh ti , dikujt qe do ti por qe normalisht do paguaje nje shume te majme per operimin ! Nese nje njeri vdes dhe te afermit firmosin per dhurim organesh , personi qe perfiton nga transplanti i zemres supozojme ... sigurisht qe paguan per ate zemer dhe nuk i dhurohet ! Kontrabanda e organeve nuk funksionon si tregti droge neper cepa rrugesh apo ne lokale nate , por blihen nga spitale te ligshme , aty ku behen dhe transpalentet !
 
Ariel said:
Un nuk e di per shit-blerje, se egziston dhe nje gje e tille. Por per donacionin po un do isha nje nder to, qe do e beja nese do me ndodhte dicka tani qe jam e re why not!
Sepse mund te shpetoj nje ose me shume jete.
Click to expand...
Egziston dhe black market! Se shof rob qe cuditen dhe ju duket wow qe shesin organet.
Kjo ndodh ne cdo vend te botes dhe Pse eshte illegal!
 
Guest11 said:
Ti mund ti dhurosh for free
te gjitha medical costs ti mbulon spitali dhe medical issues qe do kesh pas transplantit! Por qe per palen tjeter kushton goxha shume!
Click to expand...
Dy kusherinj te mi .... vellai i jep veshken motres. Paguan tarifen spitalore, nuk paguan per organin.
Dhe leket qe pagoi ajo nuk i shkuan te vellait qe dha veshken.
 
Lucifer said:
Nuk e ve ne diskutim qe eshte histori e bukur dhe prekese .... por une nuk di ndonje shteqe ka të ligjshme shitjen e organeve
Click to expand...
Si studiues dhe Lexus i rregullt nuk je keq ..😀
Duhej të dije që dhe vendi jot e ka si ligje shitjen e organeve që nga viti 2007

TRANSPLANTI I ORGANEVE DHE ETIKA​

  1. DETYRË KURSILënda:Etikë dhe Deontologji Mjekësore Tema:Çështjet etike të lidhura me transplantin e organeve Punoi: Ana Allkaj Anileta Agalliu Blerta Baroti Silvana Gjoni Pranoi: Fakulteti i Shkencave Teknike Mjekësore Prof. Bledar Lufi
  2. Përmbajtja e punimit ●Hyrje (Ç´është transplanti,proçedura,burimet,llojet) ● Transplanti i organeve në Shqipëri(historiku,legjislacioni,tranplantet e zhvilluara në Shqipëri) ●Transplanti i organeve në botë(statistika,xenotransplanti,kushte ligjore dhe etike,trafikimi i organeve) ●Çështje etike të lidhura me tranplantin,ndërhyrja e aspektit fetar dhe propozime si të rritet sigurimi i organeve.
  3. • Transplanti i organeve është një procedurë kirurgjikale mjekësore ne te cilën një organ hiqet nga trupi i një individi dhe vendoset në trupin e nje individi tjetër. • Arsyet që bëhet transplanti i organeve jane: a)raste dëmtimi b)raste dështimi c) mungesa e organit. • Organi mund te jetë dëmtuar në nje aksident ose për shkak të një sëmundje.
  4. 1954- transplanti i parë i veshkave nga Joseph Murray,Boston
  5. Procedura: • Mjeku fillimisht vlerëson nëse personi ka të drejtë mjekësore për transplant. • Nëse po mjeku i referon individit një qendër lokale transplantimi, qendra e transplantit vlerëson shëndetin e pacientit, gjendjen mendore si dhe nivelin e mbështjetjes sociale për të parë nëse është kandidat i mundshëm për një transplant organi. • Nëse të gjitha këto plotësohen atëhere duhet të gjendet organi donator.
  6. Ekzaminohen dy burime për organet e donatorëve: • a)Burimi i parë janë organet kadaverike, kur një person para se të vdes tregon se do të donte të ishte donator organesh. Ky vendim mund të shprehet në patentën e shoferit ose kartën e shëndetit. Në disa shtete spitalet kërkojne pëlqimin,konfirmimin e familjes nqs do të donin te dhuronin organet e të afërmeve. • b)Burimi i dytë janë personat e gjallë, shpesh janë donator të cilët kanë lidhje me pacientin si psh bashkëshorti/ja,familja apo miqtë e ngushtë, por nuk ndodh gjithmonë kështu. Disa njerëz vendosin t'i dhurojnë organet e tyre një personi të sëmurë, duke u regjistruar si donator të mundshëm në organizata jo fitimprurëse apo qendra transplantimi.
  7. Tipet e transplantit:
  8. Tipet e transplantit: • a) Autograft~ transplantimi i indeve për të njëjtin person, ndonjëherë kjo bëhet me inde të tepërta, me inde që mund të rigjenerohen ose me inde të cilat janë më të nevojshme se në vende të tjera, (psh grafte të lëkurës,nxjerrjen e venave për CABG etj). Ndonjëherë një autograft i bërë për të hequr indet, për t'i trajtuar dhe pastaj për ti rikthyer(psh autografti i qelizave staminale dhe ruajtja e gjakut përpara operacionit.
  9. • b) Allograft dhe allotransplant~ Transplanti i një organi ose indi midis dy anëtarëve gjenetikisht jo identikë, shumica e transplanteve të indeve dhe organeve janë allografte . Për shkak të ndryshimit gjenetik midis organit dhe marrësit, sistemi imunitar i marrësit do të identifikojë organin si të huaj dhe do të përpiqet ta shkatërrojë atë, duke shkaktuar refuzimin e transplantit. Rreziku i refuzimit të transplantit mund të vlerësohet duke matur nivelin e antitrupave reaktiv të Panelit.
  10. Tipet e transplantit: • Isograft- një nëngrup i allografts në të cilin organet ose indet janë transplantuar nga një dhurues në një marrës gjenetikisht identik (të tilla si një binjak identike). Isograftet janë të diferencuara nga llojet e tjera të transplanteve sepse ndonëse ata janë anatomikisht identikë me allografts, ata nuk shkaktojnë një përgjigje imune.
  11. Tipet e transplantit: • Xenograft dhe xenotransplantimi Një transplant i organeve ose indeve nga një specie në tjetrën. Një shembull është transplantimi i valvulave të zemrës së derrit, e cila është mjaft e zakonshme dhe e suksesshme. Një shembull tjetër është përpjekja e transplantimit të piscinave-primat. Studimi i fundit kërkimor që është bërë për këtë tip transplantimi synonte të hapte rrugën për përdorim potencial njerëzor nëse të ishte i suksesshëm. Megjithatë, xenotransplantimi është shpesh një tip jashtëzakonisht i rrezikshëm transplantimi për shkak të rritjes së rrezikut të mospërputhshmërisë, refuzimit dhe sëmundjes së transportuar në inde.
  12. ● Transplantet Domino Në njerëzit me fibrozë cistike (CF), ku të dy mushkëritë duhet të zëvendësohen, është një operacion teknikisht më i lehtë me një shkallë më të lartë suksesi për të zëvendësuar si zemrën ashtu edhe mushkëritë e marrësit me ato të donatorit. Ndërsa zemra origjinale e marrësit është zakonisht e shëndetshme, atëherë mund të transplantohet në një marrës të dytë që ka nevojë për një transplantim të zemrës, duke e bërë kështu personin me CF një dhurues të gjallë të zemrës. Ky term gjithashtu i referohet një sërë transplantimesh të gjalla të donatorëve në të cilat një donator i dhuron pranuesit më predispozitën më të lartë në listën e pritjes dhe qendra e transplantit e shfrytëzon këtë donacion për të lehtësuar transplantet e shumëfishta. Këto transplantime të tjera/të shumëfishta janë dhe të pamundura për shkak të llojit të gjakut ose barrierave të antitrupave për transplantim.
  13. Tipet e transplantit: • Transplantim i papajtueshëm i ABO. Për shkak se fëmijët shumë të vegjël (përgjithësisht nën 12 muaj) nuk kanë një sistem të imunizuar mirë të zhvilluar,është e mundur që ata të marrin organe nga donatorë të ndryshëm të papajtueshëm. Kjo njihet si transplantim ABO-i papajtueshëm (ABOi). Mbijetesa e transplantit dhe vdekshmëria e njerëzve është përafërsisht e njëjtë midis ABOi dhe ABOc (ABOc) përfituesit. Ndërkohë që fokusi ka qenë në transplantet e zemrës së foshnjave, parimet përgjithësisht zbatohen në forma të tjera të transplantimit të organeve të ngurta.
  14. • Transplantimi në individë mbi peshë Deri kohët e fundit, njerëzit të etiketuar si mbipeshë nuk konsideroheshin kandidatë të përshtatshëm për transplantim të veshkave. Në vitin 2009, mjekët në Qendrën Mjekësore të Universitetit të Ilinoisit kryen transplantimin e parë të veshkave robotike në një marrës të dhjamosur dhe kanë vazhduar të transplantojnë nē njerëz mbi peshë (Indeksi BMI 35)pērmes kirugjisë robotike. Që nga janari i vitit 2014, mbi 100 njerëz që do të refuzoheshin për shkak të peshës së tyre, janë transplantuar me sukses.
  15. Organet që mund të dhurohen: • zemra • mushkërite • mëlcia • pankreasi • zorret • sytë • veshet ose hunda • lëkura ●fshikëza ● nervat ● palca kurrizore ● skeleti ● fshikëza e tëmthit ● stomaku ● goja dhe gjuha ● muskujt ● gjaku
  16. Disa burime të mundshme jo- tradicionale të organeve janë: • 1. ORGANET E KAFSHËVE - Kafshët janë një burim i mundshëm i organeve të dhuruara. Eksperimentet me zemrat baboon dhe transplantet e mëlçisë derr kanë marrë vëmendje të gjerë mediatike në të kaluarën. Një argument paralajmërues në kundërshtim me përdorimin e organeve të kafshëve ka të bëjë me mundësinë e transferimit të baktereve dhe viruseve të kafshëve tek njerëzit. • 2. ORGANET ARTIFICIALE - Organet artificiale janë një mundësi tjetër potenciale. Çështjet etike të përfshira në organet artificiale shpesh kthehen në pyetje në lidhje me koston dhe efektivitetin e organeve artificiale. Njerëzit që marrin transplantime të organeve artificiale mund të kërkojnë transplantim të mëtejshëm nëse ka ndonjë problem me pajisjen.
  17. • 3. QELIZAT E VAZHDUESHME - Qelizat burimore janë qeliza që mund të specializohen në qeliza të ndryshme që gjenden në trupin e njeriut. Studiuesit kanë shpresa të mëdha që qelizat burimore mund të përdoren një ditë për të rritur organe të tëra, ose të paktën grupe qelizash të specializuara. • 4. FETUSET - Fetuse të ndërprera janë një burim i propozuar i organeve. Debatet adresojnë nëse është moralisht e përshtatshme të përdoren organet nga një fetus i abortuar vonë në një shtatzëni për transplantim që mund të shpëtojë jetën e një foshnje tjetër. Shumë njerëz besojnë se kjo praktikë do të pranonte abortet e vonshme, të cilat disa individë dhe grupe i gjejnë moralisht të pakëndshëm. Një kundërshtim tjetër vjen nga njerëz që kanë frikë se inkurajojnë përdorimin e fetusit të abortuar.
  18. • Hassan,një djalë i vogël me origjinë nga Siria kishte të shkatërruar shumicen e lëkurës së tij(90%). Mjekët ne Europë përdorën terapinë e gjeneve për te rritur sasine dhe hapësiren e lekurës së padëmtuar. Pas këtij përdorimi,terapia gjenetike shtohet si teknikë e zhvilluar për të rritur graftët e lëkurës dhe për viktimat e djegura. Zbulimi ka vërtetuar se është e para teknikë që mbulon siperfaqen më të madhe tek një pacienr me çrregullim gjenetik. Sëmundja e djalit quhet Buloza e Epidermolizës kryqëzuese e cila shkakton lëkurë jashtëzakonisht të brishtë dhe ka prirje për tu prekur nga infeksionet apo kanceri i lëkures. Pacientit Hassan i kishin thënë se nuk do të jetonte por dy vjet pas trajtimit ai ka lekurë të shëndetshme dhe bën një jetë normale.
  19. Transplanti i organeve në Shqipëri• Historiku • Që prej vitit 2007 në vendin tonë ka nisur kryerja e transplanteve renale, pas një bashkëpunimi me Qëndrën Spitalore Universitare të Barit. U krijua rregjistri kombëtar i sëmundjeve kronike renale dhe në vitin 2009 u realizua transplanti i parë i sukseshëm në QSUT nga stafi i kirurgëve shqipëtar. • Në vitin 2013 u hodh idea e krijimit të Bankës së organeve. Kjo qëndër e transplanteve do të monitorojë drejtpërdrejt të gjitha transplantet qe do te kryhen në vend . Ajo do të jetë pikë e referencës kombëtare për tu lidhur me qendrat simotra në botë. Lidhja me këto qendra do të sillte zgjerimin e rrethit për kërkimin e organeve të përshtatshme për secilin pacient të rregjistruar në rrjet. Qendra e transplanteve në rast se nuk ka një organ që përputhet me kërkesat e pacientit, do tju dërgoj të dhënat e tij qendrave simotra jashtë vendit. Në momentin që gjendet organi që përputhet do të merret, kjo rrit mundësinë e pacientëve dhe në një farë mënyre plotëson mangësinë e ligjit shqiptar sipas të cilit pacienti mund të marrë organe vetëm nga familjarët e tij .
  20. Legjislacioni për transplantimin e indeve, të qelizave dhe të organeve në Republikën e Shqipërisë. Qëllimi : Ky ligj ka për qëllim të garantojë respektimin e standarteve të cilësisë dhe të sigurisë gjatë kryerjes së veprimtarisë së transplantimit të indeve, qelizave dhe organeve me origjinë njerëzore, të realizuara në Republikën e Shqipërisë për ruajtjen e shëndetit publik. Ky ligj zbatohet për të gjitha transplantimet që kryhen: a) brenda të njëjtit individ nga një pjesë e trupit te një tjetër b) midis individëve që kanë lidhje gjaku c) midis individëve që nuk kanë lidhje gjaku si vjerri, vjerra , bashkëshorti ,bashkëshortja d) për indet dhe qelizat , përfshirë qelizat gjakformuese nga gjaku periferik, për kordonin umbilikal, qelizat nga palca e kockave, për qelizat riprodhuese,indet dhe qelizat fetale.
  21. Organizimi i strukturave shëndetësore të transplanteve Strukturat shëndetësore të transplantimeve janë : A) Banka e indeve, qelizave dhe organeve që kryen këto veprimtari: • përzgjedhjen,vlerësimin , testimin e indeve, qelizave dhe organeve •ekzaminimin dhe përpunimin e tyre •konservimin, ruajtjen ,etiketimin dhe paketimin e indeve ,qelizave e organeve dhe dokumentimi i të dhënave për to •shpërndarjen e indeve, qelizave dhe organeve të destinuara për transplantim B)Qendra për Koordinimin e Transplantimeve kryen këto detyra: •mban Regjistrin Kombëtar të personave që presin transplantimin e indeve , qelizave dhe organeve •mban Regjistrin Kombëtar të dhuruesve të transplanteve •mban Regjistrin Kombëtar të transplanteve të realizuara •bashkërendon ekipet e heqjes dhe implantimit të transplantimit • cakton përfituesit më të përshtatshëm për transplantet e hequra bazuar në rezultatet e analizave
  22. Organizimi i strukturave shëndetësore të transplanteve • C) Qendrat e kryerjes së transplantimit kryejnë këto detyra: • •raportojnë për personat e rregjistruar pranë Qendrës për Koordinimin e Transplantimeve • •kryejnë implantimin vetëm për përfituesit e rregjistruar në Regjistrin Kombëtar të Personave që presin për transplantimin e indeve,qelizave dhe organeve • •raportojne për transplantimet e realizuara prane Qëndrës për Koordinimin e Transplanteve
  23. Veprimtaritë që kryhen gjatë procesit të transplantimit të indeve, qelizave dhe organeve janë : •promovimi i dhurimit vullnetar dhe pa pagesë •procesi i dhurimit të transplanteve •përzgjedhja dhe seleksionimi i dhuruesve •procedura e testimit •procedura e përpunimit të transplanteve •procedura e shpërndarjes së transplanteve •kryerja e transplantit • procedura e sigurimit të cilësisë
  24. Transplantet e kryera në Shqipëri • 1- Transplanti renal • Eshte realizuar ne vitin 2009 transplanti i pare renal i sukseshëm në QSUT . Ky transplant ka përparësitë dhe ndërlikimet e veta . • Përparësitë => transplanti renal është trajtimi i preferuar për pacientët me sëmundje kronike renale sepse rrit jo vetëm cilësinë e jetës duke shkëputur pacientin nga aparati i dializës, por shton edhe jetëgjatësine krahasuar me pacientët me trajtim me hemodializë. • Ndërlikimet=> transplanti renal është procedurë kirurgjikale serioze që ka rreziqet e veta si gjatë ndërhyrjes dhe pas saj . Rreziku kirurgjikal përfshinë infeksionet, hemoragjinë dhe dëmtimet e organeve përreth.
  25. Rast : Arben Kaciqi : Ja si më shpëtoi jetën transplanti falas i veshkës. Historia: Në prill të 2015 u sëmura në Greqi krejt papritur , desha të operohesha të merrja veshkën nga nëna por dështoi sepse kishte një problem me veshkën dhe u ktheva në Shqipëri për të bërë analizat me vllain ose ndonjë dhurues tjetër. Përputhshmëria doli me tezen dhe pas 2 muajsh u krye operacioni në spitalin shtetëror në QSUT dhe tani kam 1 muaj që jam operuar ,ndihem shume mire . Faleminderit !
  26. Transplanti i mëlcisë në Shqipëri. • Realizohet transplanti i suksesshëm i mëlcisë në Shqipëri në vitin 2013. • Kjo ndërhyrje kirurgjikale është realizuar nga ekipi i mjekëve në Spitalin Amerikan, tek një pacient 34 vjecar , i cili ishte diagnostikuar me hepatit B dhe vuante nga cirroza e mëlcisë. • Pas konstatimit të mjekëve se mëlcia ishte tejet e dëmtuar, ata kanë insistuar te transplanti i saj si i vetmi shpetim. Ka qënë nëna e 34 vjecarit që ka dhuruar gjysmën e mëlcisë për të birin i cili u paraqit në spital me hemoragji të stomakut. • Pas 2 javësh nga operacioni pacienti është në gjendje të mirë shëndetësore dhe do të vazhdoj kurën për tu ruajtur nga infeksioni për një kohë të gjatë . • Ky transplant nuk kryhet më në Shqipëri sepse spitalet shtetërore nuk kanë kushtet e përshtatshme kurse spitalet private nuk e kryejnë për shkak të kostos shumë të lartë .
  27. Transplanti shtresor i kornesë së syrit në Shqipëri • Në këtë transplant ruhet 3/4 e kornesë së pacientit dhe zëvendësohet shtresa e brendshme e dëmtuar. Pacientët me distrofi të kornesë janë pikërisht ata që përfitojnë nga këto ndërhyrje. • Ky transplant është realizuar pikërisht në Spitalin Amerikan • Fontina Jani është pacientia e parë në Spitalin Amerikan që kreu transplantin e parë shtresor të kornesë. Ajo u paraqit në spital pas problemit që iu krijua me shikimin në njërin sy . Rasti i zonjës filloi si një rast i thjeshtë për heqjen e kataraktës, pra ajo paraqet një ankesë që e kanë të gjithë personat në moshën 50 vjec pra uljen e shikimit. Por në këtë rast ulja e shikimit nuk vinte vetëm si pasojë e perdes së zhvilluar por edhe si pasojë e një lloj situate të vecantë që kishte syri i saj. Pasi u konsultua rasti me specialistin e transplantit të kornesë u zgjodh si metodë më e përshtatshme kirurgjikale kombinimi i heqjes së perdes me zëvendësimin e shtresës së brendshme të kornesë. Përmirësimi i shikimit të pacientit është i kënaqshem . Janë bërë 90 transplante korneale që prej vitit 2009 .
  28. Parimet e transplantimit të indeve, qelizave dhe organeve : • heqja e indeve ,qelizave dhe organeve për qëllime transplantimi kryhet vetëm për përfitime terapeutike të përfituesit. •transplantimi i indeve, qelizave dhe organeve kryhet vetëm pasi përfituesi dhe dhuruesi ka dhënë pëlqimin e lirë. • dhurimj i indeve ,qelizave dhe organeve bazohet në dhurimin vullnetar dhe të papaguar, duke ruajtur privatësinë si të dhuruesit ashtu dhe të përfituesit.
  29. Ndalohet : 1- transplantimi i indeve, qelizave dhe organeve për përfitime financiare 2-transplantimi i trurit dhe gonadeve 3-manipulimi gjenetik i embrionit qoftë dhe për qëllime transplantimi 4-dhurimi i organeve nga dhurues të mitur ,të gjallë 5-heqja e indit,qelizave apo organit nuk mund të kryhet ndaj një personi të paaftë për të dhënë pëlqimin. 6- ndalohen promovimi dhe reklamimi me qëllim kërkese apo oferte të organeve .
  30. Trajtimi i dhuruesve: • 1- dhuruesit përfitojnë kompensim, i cili përfshin plotësimin e shpenzimeve dhe vështirësive që lidhen me procesin e dhurimit . • 2- nëse dhuruesi konsiderohet i papërshtatshëm për të dhuruar atij i njihet e drejta për tu kompensuar për kohën e harxhuar për këtë qëllim . • Respekti për trupin e njeriut . • Gjatë heqjes së organeve apo indit dhe gjatë ekzaminimeve pas vdekjes trupi i njeriut duhet të trajtohet me respekt dhe të gjitha procedurat duhet të realizohen në mënyrë të tillë që trupi mund të rikthehet në pamjen e tij origjinale sa më shumë që të jetë e mundur . • Ruajtja e konfidencialitetit • Strukturat shëndetësore që kryejnë veprimtari në fushën e transplantit duhet të sigurojnë ruajtjen e konfidencialitetit të të dhënave , në mënyrë që mos të identifikohen si dhuruesi ashtu dhe përfituesi .
  31. Xenotransplanti • Është një procedurë që përfshin transplantimin, implementimin në një njeri të qelizave, indeve dhe organeve nga një qenie e gjallë jonjerëzore. Kjo bëhet duke qenë se kërkesa për organe e tejkalon shumëfish mundësinë për marrjen e tyre nga bankat e organeve.
  32. Përdorimet e deritanishme të organeve të derrit
  33. Në Bethsda, kirurgët arritën të fusnin dhe të mbanin gjallë një zemër të modifikuar derri brenda organizmit të një babuni për 94 ditë. Duke u nisur nga fakti se ADN e njeriut është në 90 % e ngjashme me atë të babunit, ata deshën të provonin përgjigjen e organizmit babun ndaj zemrës së derrit. Por sidoqoftë, kjo nuk është prova e parë. Madje provat e para datojnë herët, në vitet 60’, ku veshkat e shimpanzeve iu vendosën njerëzve që ishin duke vdekur. Pjesa më e madhe dështuan pas disa javësh, kurse një grua jetoi për rreth 9 muaj. Gjithashtu, u bë prova tek Baby Fae, një I porsalindur(1963), tek I cili u vendos zemra e një babuni dhe ky fëmijë jetoi për 20 ditë. Sidoqoftë, sa I përket zemrës së derrit brenda babunit, ky I fundit, pas transplantit u mbajt nën efektin e imunosupresorëve për të gjitha ditët, derisa kur u ndërpre kura anti-refuzuese, babuni ngordhi.
  34. Kërkuesit po vazhdojnë kërkimet e tyre duke eksperimentuar me derrat si burim I organeve dhe qelizave të përshtatshme për xenotransplant. Këto kërkime përfshijnë përdorimin e qelizave pankreatike dhe qelizave neurale nga derrat, kundër diabetit insulino-dependent dhe parkinsonizmit refraktar, gjithashtu edhe perfuzionin e lëngjeve trupore të pacientit nëpërmjet mëlçisë së derrit, të vendosur jashtë trupit të pacientit, si një strategji e përkohshme për të trajtuar insuficencën hepatike. Pacientët me Huntington(sëmundje neurodegjenerative),po marrin qeliza të modifikuara nga derrat, si një trajtim eksperimental. Sidoqoftë, këto studime janë akoma në proces e sipër, kështu që efektet e tyre ndoshta do të na duhet kohë ti shohim, ku po testohet gjithashtu edhe siguria që paraqesin.
  35. PRO• Realizimi I xenotransplanteve do të shkurtonte kohën që një njeriu I duhet të presë në listë për të marrë një organ. Këeshtu, ai do ta kishte mundësinë ta merrte kur gjendja e tij të mos kishte agravuar së tepërmi, duke siguruar edhe adaptim më të lehtë. Sipas statistikave, numri I transplanteve, duke zbatuar këtë metodë, do rritej nga 10.000-200.000 në vit. • Nevoja për marrjen e imunosupresorëve mund të ulej duke injektuar qelizat e marrësit tek embrioni I derrit in-utero, duke I bërë kështu kompatibël dhënës-marrës. Këto specie do të rriteshin vetëm me qëllimin e transplantimit. • Derrat janë një zgjedhje e mirë për të realizuar xenotransplantin, sepse kanë një periudhë të shkurtër gestacioni, rriten shpejt dhe organet kanë përmasa të përafërta me të njeriut. • Nëse do ishte nevoja, derrat mund të rriten në kushte shumë të mira higjenike, për të shmangur rrezikun ndaj infeksioneve virale apo bakteriale.
  36. KUNDËR • Transplantimi I organeve të kafshëve bie ndesh në shumë vende të botës me të drejtat e tyre të parashikuara me ligj, vende ndër të cilat jemi edhe ne. • Kjo mund të jetë një tjetër mënyrë e kompanive bioteknologjike për të rritur fitimin e tyre, pa marrë parasysh pasojat në shëndet. • Impakti që mund të ketë tek rraca njerëzore, si prsh nxitje e infeksioneve të reja, për të cilat, duke qenë se nuk I njohim, nuk kemi as kura. • Kostot që ka për njerëzimin formimi I specieve të kryqëzuara, prsh një njeri me zemër derri apo me shpretkë lope. • Qëndrimi fetar, prsh ai musliman që nuk lejon ngrënien e mishit të derrit, logjikisht është kundër përdorimit të zemrës së tij brenda trupit të tyre, duke e konsideruar si shenjë ndotjeje, apo Dëshmitarët e Jehovait, që janë kategorikisht kundër çdo lloj transplanti, duke qëne se duhet të ndërhyhet tek gjaku I tyre.
  37. Infeksionet post transplant
  38. Kushtet ligjore dhe etike FDA(food and drug administration), publikoi në 1999 udhëzimet e saj lidhur me xenotransplantin. Këto udhëzime përfshijnë monitorimin afatgjatë të marrësit dhe krijimin e regjistrit mbi të dhënat e pacientit në mënyrë kronologjike pas transplantit. Gjithashtu, janë në krijim e sipër edhe urdhëresa nga organizatat që presin miratim nga qeveria amerikane lidhur me praktikën xenotranplantuese. Spanja dhe UK nxorrën udhëzuesit e tyre në 1998. Në Spanjë, kusht për fillimin e studimeve klinike, është që studimet paraklinike të demonstrojnë një mbijetesë minimale 6-mujore, funksionalitetin e qelizave, indeve apo organeve që do të transplantohen dhe mungesa e patogjenëve infeksiozë. Në janar 1999, Këshilli I Europës, thirri një moratorium mbarëkombëtar mbi xenotransplantet, ku u ngrit një grup pune për të hartuar politikat e nevojshme.
  39. Dilemat etike • Shpërndarja në mënyrën më të drejtë të mundshme të organeve të kafshëve në një shoqëri ku çdo ditë vdesin rreth 18 persona nga listat e pritjes. • Të vendoset nëse personi që merr organin nga xenotransplanti, të ndiqet në një program afatgjatë si shkak I rrezikut teorik mbi përhapjen e viruseve. • Krijimi I kodeve etike të përshtatshme lidhur me trajtimin ndaj këtyre kafshëve që do të përdoren për transplant. • Të vendosësh kur dhe në çfarë situatash munden fëmijët dhe të porsalindurit të përfitojnë xenograftet. • Te studiohet impakti emocional tek njerëzit që do ta kenë jetën e tyre të lidhur me një organ, që nuk ka prejardhje humane.
  40. Trafikimi I organeve • Pavarësisht organizatave që veprojnë bazuar në ligj lidhur me transplantin e organeve, ka edhe treg të zi të tyre. Me koston më të lartë, shkon blerja e një veshke me rreth 200.000 usd. Sipas WHO(World health organisation), çdo vit gjenerohen rreth 10.000 aktivitete të reja. Përshembull, në Indi, çdo vit rreth 2000 indianë shesin veshkën për 700-5000 usd. Në Kinë, sipas David Matas(eticien I nominuar për Nobel), mund të gjesh çdo organ që të nevojitet për disa orë. Kryesisht, këto organe iu merren të burgosurve politikë dhe qeveria I trajton si dhurime vullnetare.
  41. Djali sapo ka shitur veshkën. Indi 2007
  42. Deklarata e Stambollit, është një deklaratë e cila udhëzon sjelljen profesionale të fizikanëve dhe të institucioneve shëndetësore. Ajo flet mbi një tërësi principesh morale në dhurimin dhe transplantin e organeve në përgjithësi, si dhe propozime praktike për të luftuar dhe parandaluar trafikimin e organeve. Bazuar në parimet etike në transplantin e organeve, që datojnë nga 1950, si respekti ndaj individit, autonomia, dinjiteti njerëzor, vullnetarizmi dhe konsenti I informuar, trafikimi I tyre, me qëllim transplantin përbën një shkelje të rëndë.
  43. Fakte • Më shumë se 10% e transplaneve të organeve bëhet ilegalisht(WHO vlerëson se çdo vit nëpër botë bëhen rreth 100.000 transplante ilegale, ku nga këto, 75% e tyre janë veshkat). • Fitimet e tregtarëve të organeve shkojnë në 600 milion usd-1.2 miliardë në vit(informacioni vjen nga WND*) • Trafikantët përqëndrohen te shtresa më e varfër e shoqërisë, prandaj trafikimi ka kryesisht origjinë Indinë, Pakistanin, Egjiptin, Filipinet, Kinën apo Kolumbinë. • Një zemër shitet me 500.000 dollarë. • Dhuruesi tipik është mashkull I moshës 28.9 vjeç, me të ardhura rreth 480$ ne muaj, kurse marrësi tipik është mashkull I moshës 48.1 vjeç, me të ardhura 53.000$. • Ata që zgjedhin të blejnë organin në tregun e zi, rrezikojnë ndër të tjera që organi të mos jetë kompatibël dhe pjesa më e madhe dështojnë pas operacionit. *WND-worldwide network of doctors
  44. • Organet përdoren jo vetëm për të kryer transplante, por edhe për të kryer eksperimente, pjesë e së cilave bëhen edhe organet gjenitale. • Rreth 18 njerëz vdesin çdo ditë duke pritur për një organ. • Shumë persona bëhen viktima të gjymtimit trupor apo dhurimit jovullnetar të organeve, ndër të cilët janë shpesh edhe fëmijët. • Në USA, ka pasur akuza të shumta dhe gjyqe të zhvilluara ndaj mjekëve, që linin pacientët të vdisnin, me qëllim për t’iu marrë organet. • Doktorët e korruptuar shpeshherë targetojnë fëmijët, duke qenë se organet e tyre kanë më pak predispozitë të mbartin sëmundje. • Ka persona që shesin organet e tyre në E-Bay, ndër to edhe nje nënë 44 vjeçare, e cila u shpreh ne 2012 se shiste një veshkë, pjesë të mëlçisë dhe të korneas. Ajo u dënua me 12 vite burgim(ky informacion vjen nga gazeta El Mundo). Në 2013, në një spital në Swaziland, u kap një mashtrim I madh, ku punonjësit e këtij spitali drejtonin treg të zi për shitje organesh, që I blinin shtetet fqinje. Kjo realizohej për hir të një praktike në këtë vend, të quajtur MUTI(mₔedi). Ata filluan ti shisnin organet e pacientëve të sëmurë, për të bërë kremra dhe pudra(informacion nga www.listverse.com)
  45. • Një ndër praktikat më të realizuara, është ajo e vjedhjes së organeve nga dikush që sapo ka vdekur, ku hapej varri sapo largoheshin të afërmit. Ky skandal u regjistrua në 2013 në Iran. • Trafikimi I fëmijëve, është tashmë një term I njohur, por ngjarja më e rëndë ka ndodhur në Mozambik, ku në jetimoren e murgeshave Santa Maria Immacolata, silleshin për rreth 30 vite, fëmijë, të cilëve iu ishin hequr organet dhe shumica e tyre vdisnin disa ditë apo javë më vonë. • Në 2015, në një plazh të Egjiptit, u gjetën trupat e 9 personave të vdekur në breg të detit. Fillimisht u mendua se do ishin mbytur, por shenjat në trupin e tyre dhe analizat e mëvonshme treguan se atyre iu ishin hequr organet, si veshkat, mëlçia, dhe zemra. • Një akuzë e njohur është edhe ajo e marrjes së organeve nga qeveria kosovare, organe të cilat iu merreshin serbëve në fund të luftës. Trafiku I organeve nuk është më aq prezent në Shqipëri, jo si më përpara.
  46. Dominojnë veshkat dhe mëlçia 1997-2007
  47. Çështjet etike në transplante • OPTN(organ procurement and transplantation netëork) është një paketë rregullash mbi të cilat është I mbështetur transplanti I organeve në të gjitha spitalet. Këto rregulla janë krijuar nëpërmjet një procesi bashkëpunues mes OPTN/UNOS, komiteteve dhe publikut. Sipas këtyre rregullave, drejtësia në shpërndarje bazohet tek: a.nevoja b.kontributi c.merita d.parimeve të tregut të lirë Aksesi, përcaktohet nga: a.mosha(nga më I riu te më I vjetri) b.koha e pritjes
  48. • Qëllimi kryesor është të maksimizohet numri I transplanteve të suksesshme bazuar në nevojën mjekësore dhe në suksesin e mundshëm të transplantit, ku suksesi matet nga vitet e jetës pas transplantit. Por, këtu ngrihen shumë pyetje etike, si prsh: 1. Kush I merr vendimet se kujt I takon organi dhe kujt jo? 2. Si mund të vendosë një person për nevojën që ka një tjetër person? 3. Të parashikosh suksesin maksimal do të thotë, në varësi të viteve që personi jeton pas transplantit, apo vitet e jetës së organit të transplantuar, apo cilësia e jetës që jeton pacienti pas transplantit? Përveç kësaj, duke I shpërndarë organet sipas benefitit maksimal, nxit favorizimet dhe praktikat e tjera jo të ndershme. Disa argumentojnë kundër vendosjes si kriter moshën, sepse kështu, do zbehej vlera e jetës së një pacienti të moshuar, që është pjesë e listës së pritjes.
  49. Dilema etike… • A duhet t’I jepet mundësia për një transplant të dytë, dikujt që e ka realizuar njëherë? • A duhet t’I jepet mundësia për transplant, dikujt që ka ndjekur në mënyrë vullnetare një stil jete jo të shëndetshëm(drogë, alkool, duhan)? • A duhet t’iu jepet mundësia personave me tendenca të njohura suicidale? • A duhet t’iu jepet prioritet prindërve me fëmijë të vegjel përballë të moshuarve dhe personave pa fëmijë? • A duhet t’I jepet organ dikujt që nuk ka mundësi financiare për të paguar trajtimin anti-refuzues pas transplantit? • A duhen bërë pjesë e listës së pritjes, persona që nuk kanë sigurime dhe mundësi të paguajnë transplantin? • A duhet t’iu bëhet transplant të dënuarve përjetë?
  50. • UNOS(united network for organ sharing) është një organizatë jofitimprurëse, e cila merret me sistemin e shpërndarjes së organeve me qëllim transplantin, në bashkëpunim me qeverinë amerikane. Transplanti ofrohet për qytetarët amerikanë, por jo vetëm. Procedura që ndiqet është e tillë: 1. Dhurohet organi 2. Gjenerohet një tërësi marrësish, që kanë profil mjekësor dhe biologjik të ngjashëm me atë të dhuruesit. 3. Qendra e transplantit njoftohet për organin e disponueshëm 4. Ekipi I transplantit merr në konsideratë organin për pacientin(kriteret mjekësore, kushtet e organit dhe të pacientit, disponueshmërinë e stafit për të realizuar tranplantin dhe të pacientit, gjithashtu edhe transportin) 5. Organi merret ose refuzohet. Nëse refuzohet, ai vazhdon të ofrohet derisa të gjendet një marrës ose organi të dalë jashtë funksionit.
  51. Rritja e nevojave për transplant
  52. Politikat dhe Propozimet e Sigurimit të Organeve: Një Krahasim Kjo pjesë shqyrton argumentet morale pro dhe kundër politikave të ndryshme të sigurimit të organeve.
  53. 1-Donacioni i Organeve ("Dhënia dhe Marrja"): Sipas sistemit aktual, individët mund të vendosin përpara vdekjes nëse duan të dhurojnë organet e tyre pasi të vdesin.(Konsenti) Si një çështje ligjore, ky vendim pozitiv për të qenë një dhurues i organit ska nevojë për konsentin e familjarëve,pavarësisht se mendimet e tyre respektohen. Në rastet kur individët nuk kanë bërë asnjë deklaratë pozitivisht apo negativisht nëse dëshironin që organet e tyre të hiqen,, vendimi i lihet tërësisht familjes së tij. Parimet udhëzuese të këtij sistemi, janë si më poshtë: ●të inkurajojë dhurimin e organeve; ●të respektojë, sa më shumë që të jetë e mundur, dëshirat e mëparshme të individit që ka vdekur dhe dëshirat e familjes së tij ●Të sigurojë që sistemi i shpërndarjes së organeve të jetë sa më i barabartë; ●të ruajë në shoqëri parimin e "dhurimit Mangësia më e madhe e këtij sistemi është se ajo nuk rezulton, të paktën për momentin, në një numër të mjaftueshëm të organeve kadaverike për të gjithë ata që do të përfitonin prej tyre.
  54. 2. Njohja e publikut dhe presioni i komunitetit ("Nderimi dhe Turpërimi"): Një propozim për rritjen e furnizimit të organeve është që të nderohen publikisht - me medalje apo ceremoni, jo kompensim - ata individë (ose familjet e tyre)të cilët i dhurojnë organet e tyre. Ky propozim mbështetet në besimin se dhurimi për të shpëtuar jetën është një detyrë qytetare ,jo vetëm një opsion filantropik. Shpesh kombinuar me këtë politikë është një propozim për "turpërimin" qytetar të atyre që nuk janë donatorë të organeve - me slogane si "Miqtë nuk u lejojnë miqve të tyre të humbin dhuratën e jetës“. I vetmi kundërshtim që mund të imagjinohet për njohjen publike të donatorëve të organeve është se nderimi mund të bëhet (të paktën pjesërisht) arsyeja për dhurimin, dhe kështu dhurimi mund të bëhet më pak si një dhuratë për tjetrin dhe më shumë një akt për veten . Ideja e "turpërimit" qytetar të jo donatorëve ngre më shumë pyetje: për shembull, nëse individët ose familjet mund të kenë arsye morale të ligjshme ose moralisht të admirueshme (si për shembull besimi fetar) për mos dhurimin e organeve të tyre.
  55. 3. Kompensimi publik ("Pagesa dhe sigurimi"): • Në vitet e fundit, ka pasur një numër propozimesh të ndryshme për kompensimin e individëve ose familjeve të tyre për lejimin e përdorimit të organeve të tyre (njoftim: bëhet më pak i saktë, ndoshta i pasaktë, për ta quajtur atë "dhurim" sapo të përfshihet pagesa). Qëllimi primar i këtyre propozimeve është rritja e furnizimit të organeve duke motivuar më shumë individë dhe familje (me pagesë në të holla ose ndonjë "shqyrtim të vlefshëm") për të lejuar rikthimin e organeve të tyre.. Këto propozime marrin forma të ndryshme: disa ofrojnë rimbursim të plotë ose të pjesshëm të shpenzimeve funerale; disa ofrojnë kredi apo zbritje tatimore. Mbrojtësit e propozimeve të tilla të kompensimit shpesh kërkojnë t'i dallojnë ato nga tregjet e organeve: kompensimi do të ishte publik, jo privat, dhe kështu do të përfaqësonte vlerësimin e të gjithë komunitetit se sa një kontratë private midis palëve; për shembull... lejimi i rimbursimit për funeralet e të ndjerit, por jo pagesa për donatorët e gjallë që dëshirojnë të shesin një nga organet e tyre;.
  56. 3. Kompensimi publik ("Pagesa dhe sigurimi"): • Është e pamundur të dish paraprakisht se çfarë efekti do të kishte një politikë e tillë në rritjen e furnizimit me organe; kjo varet edhe nga arsyet pse shumë individë dhe familje nuk lejojnë aktualisht që organet e tyre të merren dhe sjanë dakort me madhësinë e kompensimit, nëse ata kanë një çmim mbi të cilin mbizotërojnë "shpenzimet" e heqjes dorë nga organet e tyre mbi përfitimet monetare. • Kundërshtimi më i madh për një politikë të tillë është se hap derën për një rritje të madhe të konsiderimit të trupit si mall tregtie dhe se vendos çmime të ndryshme në pjesë të ndryshme të trupit; se rrezikon të krijojë tensione të reja dhe ndarje të reja midis anëtarëve të familjeve rreth asaj nëse duhet ose jo të marrin paratë; dhe se ndryshon karakterin e prokurimit të organeve nga "dhënia" në "shitje", dhe në këtë mënyrë minon qëllimin qytetar të mësimdhënies "bamirësi".
  57. 4. Tregjet Origjinale ("Shitja dhe Blerja"): Ka pasur një numër propozimesh në vitet e fundit për tregjet e organeve, të cilat do të lejonin individët para vdekjes ose të mbijetuarve pas vdekjes për të shitur organet e tyre ose të dashurit e tyre në kontrata private. Qëllimi kryesor i këtij sistemi është rritja e furnizimit të organeve, duke respektuar dhe zgjeruar autonominë mbi trupin ose trupat e të dashurve. Propozimet e tilla të tregut kanë shumë forma të ndryshme. Këto përfshijnë "Tregjet e ardhshme", ku individët bien dakord para vdekjes për të shitur organet e tyre dhe për të marrë pagesa në para të gatshme ose ulur normat e sigurimeve shëndetësore, ndërsa ende jetojnë. Ata gjithashtu argumentojnë se është e padrejtë që të gjithë në biznesin e transplantimit të bëjnë para, përveç personit që ofron organet e çmuara.
  58. Disa gjithashtu kanë frikë se blerja dhe shitja e organeve dhe indeve, në qoftë se bëhen të përhapura , do minojnë altruizmin .Kjo gjithashtu sjell që organet të shkojnë te ofertuesi më i lartë. Barazia do të shkelet prej aftesive për të paguar në vend të nevojës mjekësore për të përcaktuar shpërndarjen drejtë të organeve. Disa argumentojnë në favor të lejimit të organeve dhe indeve njerëzore për të blerë dhe shitur për të rritur furnizimin dhe për të respektuar autonominë e njerëzve. Të tjerë argumentojnë kundër duke thënë se nuk duhet te trajtojnë trupin e njeriut dhe pjesët e tij si mallra që shkelin dinjitetin i njeriut Indet dhe organet në fakt janë duke u shitur në disa vende te botes. Për Shembull, një firmë farmaceutike franceze blen placentat nga 110 spitale kanadeze për prodhimin e vaksinave dhe të tjeraprodukte të gjakut (Aikenhead)
  59. 5.Konsenti i supozuar • Një opsion i fundit i politikës është i ashtuquajturi “konsent i supozuar", në të cilin bëhet politikë standarde për të tërhequr të gjitha organet e përdorshme pas vdekjes, vetëm nëse individët ose familjet e mbijetuara shprehimisht kërkojnë që organet e tilla të mos të tërhiqen. • Qëllimi kryesor i një politike të tillë është rritja e furnizimit të organeve, ndërkohë që eliminon detyrën e vështirë të kërkojë organet nga anëtarët e familjes në momentet pas vdekjes së një të dashuri dhe nevojën për një fushatë publike që inkurajon njerëzit të bëhen donatorë të organeve. Një version i kësaj politike është përpjekur në shumë vende evropiane si Franca,Belgjika ku ekziston legjislacioni i supozuar i konsentit. • Ndërsa një sistem i tillë duket se do të rrisë furnizimin e organeve, ai e bën këtë me një kosto: duke marrë organet e të ndjerit pa pëlqimin individual apo familjar. Në të njëjtën kohë, do të ndryshonte karakterin e sigurimit të organeve dhe kështu do të minonte qëllimin qytetar të mësimit të bamirësisë ose mundësisë që individët të ishin bamirës.
  60. 6-Publiciteti i medias • Ndonjëherë një organ ose ind është siguruar për një person nga publikimi I nevojës se tyre përmes mediave. Kjo mund të anashkalojë kanalet e rregullta të transplantimit dhe të përzgjedhjes të marrësit për një organ në bazë të nevojës më të madhe. • Ne anen tjeter ,lutjet e medias shpesh sjellin më shumë vullnetarë sesa ato të kërkuara për publikimin e rastit. • Publikimi i mediave gjithashtu rrit ndërgjegjësimin e publikut për nevojën e transplanteve dhe kështu duhet të rrisë furnizimin e indeve të dhuruara dhe organeve. • Garrett et al. argumentojnë se në këtë fazë të historisë mjekësore publiciteti i medias për një rast të veçantë duhet të tolerohet, por në një masë të caktuar.
  61. Frika, konfuzioni dhe nevoja për arsim • Ka nevojë për edukim të publikut të gjerë dhe shumë profesionistëve te kujdesit shëndetësor në lidhje me të gjithë temën e transplanteve të organeve dhe indeve. • Shumë njerëz nuk janë mirë të informuar për nevojat, mungesat e organeve dhe indeve, dhe sa përfitojnë shumë njerëz prej tyre. • Shumë kanë frikera të pabazuara apo rezerva ose janë të hutuar për disa nga çështjet e të qenurit një donator. • Në një sondazh të fundit të Shteteve të Bashkuara, "dy nga të shumtat e arsyeve të zakonshme të dhëna për mos lejimin e dhurimit të organeve ishin (1) ata mund të bëjnë diçka për mua para se të jem vërtet i vdekur; (2)mjekët mund të shpejtojnë vdekjen time. Kjo tregon injorancën e politikës dhe procedurës standarde në lidhje me transplantet.
  62. Megjithëse anketat tregojnë se shumica e njerëzve mendojnë se transplantimi është një akt i mirë, vetëm një pakicë e nënshkruajnë kartën e donatorëve të organeve. Pse? ○ Para së gjithash, shumë prej tyre nuk janë plotësisht të vetëdijshëm për përparësitë e këtij lloji të konsentit të shprehur vullnetar. ○ Disa njerëz mund të mos jenë të gatshëm të mendojnë për vdekshmërinë e tyre, një fakt të pashmangshëm ose të jenë supersticioz. ○ Për shembull, ata gabimisht mund të mendojnë se nënshkrimi i kartës së donatorëve do të rrisë mundësinë e tyre për një aksident fatal. ○ Disa mund të kenë shqetësime rreth gjymtimit të trupit të tyre. Megjithatë, organet dhe indet janë hequr me kujdes dhe prerjet janë të mbyllura, kështu që nuk do të jetë e dukshme për këdo që e sheh trupin që organet indet janë dhuruar. ○ Disa njerëz pyesin veten se çfarë do të ndodhë me trupat e tyre, nëse në vdekje ata dhurojnë një organ. E vërteta është se çdo trup tokësor prishet. Prandaj, alternativa është midis një organi që dekompozon ose që shërben për të mbajtur gjallë një qenie tjetër njerëzore.
  63. Transplanti dhe feja Në përgjithësi, të gjitha besimet fetare miratojnë transplantin e organeve. Nëse organet e një personi të vdekur, të tilla si një veshkë, një zemër, ose kornea mund të ndihmojnë në shpëtimin ose përmirësimin e jetës së një personi të gjallë, atëherë një transplantim i tillë është moralisht i mirë dhe madje i lavdërueshëm,gjithmonë në prani të konsentit nga vetë personi ose familjarët.
  64. Transplanti dhe feja Një çështje e rëndësishmë ka të bëjë me përdorimin e organeve të kafshëve për transplantim tek qeniet njerëzore, të tilla si përdorimi i valvulës së zemrës së një derri të zëvendësojë një valvul të zemrës njerëzore.(qëndrimi i fesë myslimane) Transplantet e tilla janë moralisht të pranueshme në fetë e tjera në tri kushte: 1) organi i transplantuar nuk pengon integritetin e identitetit gjenetik ose psikologjik të marrësi, 2) transplantimi ka një evidencë të dëshmuar biologjike të suksesit të mundshëm 3) transplanti nuk përfshin rrezik të madh për marrësit.
  65. Transplanti dhe feja Një çështje tjetër ka të bëjë me përdorimin e organeve ose indeve nga fëmijët e abortuar. Një zhvillim ky i cili përdor organet dhe indet e fetuseve të abortuara me qëllimin e drejtpërdrejtë të përdorimit të organeve ose indeve të foshnjës që nuk tolerohet absolutisht nga feja. Një tjetër aspekt të kësaj çështjeje është kur një fëmijë është konceptuar natyrshëm ose nëpërmjet fekondimit in vitro dhe pastaj lindur apo edhe abortuar thjesht për organet ose indet. Për shembull, kohët e fundit një çift krijoi një fëmijë për qëllimin e vetëm për të qenë një dhurues i palcës kurrizore për një vëlla tjetër që vuan nga leuçemia. E marra pjesë në një abort për të marrë organe, konceptimi një fëmije për organet, ose perdorimi me vetëdije i organeve nga fetuset e abortuara janë veprime moralisht të gabuara.
  66. Transplanti dhe feja • Kjo çështje është bërë edhe më e komplikuar me hulumtimet teknologjike mbi klonimin. Disa studiues shpresojnë të rriten indet dhe madje edhe organet nga qelizat burimore të marra nga embrionet njerëzore; megjithatë, për ta bërë këtë, nevojitet shkatërrimi i embrionit. Meqenëse jeta njerëzore fillon me konceptim dhe është e shenjtë që nga ajo moment, një shkatërrim i tillë është imoral! • Së fundmi, nëse dikush mund të shesë një nga organet e tij përgjigja është një "jo" definitive. Shitja e një organi shkel dinjitetin e qenies njerëzore, eliminon kriterin e bamirësisë së vërtetë dhe promovon një sistem tregu ku përfitojnë vetëm ata që mund të paguajnë.
  67. Disa raste dhe pyetje për diskutim • 1. Don dhe Dan janë binjakë identikë. Pasi Don vuan dështimin e veshkave, Dan është kërkuar nga gruaja e vëllait të tij për të dhuruar një prej veshkave të tij të shëndetshme Donit. A ka ndonjë detyrim që Dan të dorëzojë një nga veshkat e tij të shëndetshme te vëllai i tij? Në çfarë gjendje do të mbroni vendimin e Danit që të mos dorëzojë veshkën e tij?
  68. Disa raste dhe pyetje për diskutim • 2. A është etike për një person të gjallë që ka dy sy të mirë për të dhuruar një sy që të bëjë të mundur që një person i verbër të shohë?
  69. Disa raste dhe pyetje për diskutim • 3. Znj. Simpatico, një infermiere, ishte kujdesur për Jozefin, i cili ishte 30 vjeç, pak javë para se të vdiste. Spitali ka një rregullore që kërkon që infermierët t'u kërkojnë konsentin familjeve të të gjithë pacientëve të vdekur për dhurimet e organeve. Si ajo dhe familja janë shumë të mërzitur për vdekjen. Ajo beson se gruaja e re e Jozefit dhe tre fëmijët kanë nevojë për ngushëllim dhe jo për vendime në këtë moment, kështu që ajo nuk kërkon donacionin e organeve, edhe pse spitali ka një listë të gjatë pritjeje. Kur mbikëqyrësi infermieror e zbulon këtë lëshim, ai e qorton znj. Simpatico dhe e paralajmëron: "Një incident i tillë dhe ti do të pushohesh". • A është mirë politika e spitalit? • A ishte e drejtë për Znj. Simpatico të bënte një përjashtim në këtë rast?
  70. Përfundim • Debati mbi transplantimin e organeve prek shumë nga çështjet më të thella të bioetikës: detyrimin e shërimit të të sëmurëve dhe kufijve të tij; bekimi dhe barra e përparimit mjekësor; dinjitetin dhe integritetin e jetës trupore, rëndësinë e pëlqimit individual(konsentit) dhe kufijtë e autonomisë njerëzore. Nuk është ekzagjerim të thuhet se qëndrimet tona rreth transplantimit të organeve thonë shumë për llojin e shoqërisë që ne jemi, si për më mirë dhe për keq. • Duke vendosur kufizime morale dhe duke nxjerrë jashtë ligjit "paratë për organe", mund të jemi duke ulur furnizimin e organeve - dhe duke pranuar vuajtjen dhe vdekjen e atyre që mund të kemi shpëtuar, të paktën përkohësisht. • Duke lënë mënjanë këto kufizime morale jemi duke e trajtuar trupin si pronë - me shpresën e rritjes së furnizimit të organeve, ne rrezikojmë ta zhvlerësojmë jetën shumë njerëzore (dhe trupat njerëzorë) që kërkojmë të shpëtojmë. Natyrisht që kundërshtimi aktual ndaj tregjeve të organeve ose kompensimi publik do të duket një ditë e çuditshme dhe e gabuar si kundërshtim ndaj vetë transplantimit të organeve.
  71. Përfundim Padyshim që tabutë e së kaluarës - siç është respekti për trupat e vdekur , kanë penguar rrugën e asaj që është e mirë për jetën moderne dhe mjekësinë moderne. • Por a është gjithashtu e mundur që largimi i disa tabuve të vjetra na ka pakësuar, dehumanizuar dhe na korruptuar? • Është ky rrezik i korrupsionit dhe dehumanizimit që ne nuk duhet të dështojmë ta njohim, edhe pse kërkojmë të përmirësojmë vuajtjen dhe shërimin e sëmundjeve me çdo mjet etik të mundshëm.? • Pyetja specifike para nesh është kjo: Cila është politika më e përgjegjshme dhe më e kujdesshme publike për prokurimin e organeve të trupave të vdekur? • A duhet të ndryshohet, modifikohet apo ruhet ligji aktual..
 
ReNdEx said:
Si studiues dhe Lexus i rregullt nuk je keq ..😀
Duhej të dije që dhe vendi jot e ka si ligje shitjen e organeve që nga viti 2007

TRANSPLANTI I ORGANEVE DHE ETIKA​

  1. DETYRË KURSILënda:Etikë dhe Deontologji Mjekësore Tema:Çështjet etike të lidhura me transplantin e organeve Punoi: Ana Allkaj Anileta Agalliu Blerta Baroti Silvana Gjoni Pranoi: Fakulteti i Shkencave Teknike Mjekësore Prof. Bledar Lufi
  2. Përmbajtja e punimit ●Hyrje (Ç´është transplanti,proçedura,burimet,llojet) ● Transplanti i organeve në Shqipëri(historiku,legjislacioni,tranplantet e zhvilluara në Shqipëri) ●Transplanti i organeve në botë(statistika,xenotransplanti,kushte ligjore dhe etike,trafikimi i organeve) ●Çështje etike të lidhura me tranplantin,ndërhyrja e aspektit fetar dhe propozime si të rritet sigurimi i organeve.
  3. • Transplanti i organeve është një procedurë kirurgjikale mjekësore ne te cilën një organ hiqet nga trupi i një individi dhe vendoset në trupin e nje individi tjetër. • Arsyet që bëhet transplanti i organeve jane: a)raste dëmtimi b)raste dështimi c) mungesa e organit. • Organi mund te jetë dëmtuar në nje aksident ose për shkak të një sëmundje.
  4. 1954- transplanti i parë i veshkave nga Joseph Murray,Boston
  5. Procedura: • Mjeku fillimisht vlerëson nëse personi ka të drejtë mjekësore për transplant. • Nëse po mjeku i referon individit një qendër lokale transplantimi, qendra e transplantit vlerëson shëndetin e pacientit, gjendjen mendore si dhe nivelin e mbështjetjes sociale për të parë nëse është kandidat i mundshëm për një transplant organi. • Nëse të gjitha këto plotësohen atëhere duhet të gjendet organi donator.
  6. Ekzaminohen dy burime për organet e donatorëve: • a)Burimi i parë janë organet kadaverike, kur një person para se të vdes tregon se do të donte të ishte donator organesh. Ky vendim mund të shprehet në patentën e shoferit ose kartën e shëndetit. Në disa shtete spitalet kërkojne pëlqimin,konfirmimin e familjes nqs do të donin te dhuronin organet e të afërmeve. • b)Burimi i dytë janë personat e gjallë, shpesh janë donator të cilët kanë lidhje me pacientin si psh bashkëshorti/ja,familja apo miqtë e ngushtë, por nuk ndodh gjithmonë kështu. Disa njerëz vendosin t'i dhurojnë organet e tyre një personi të sëmurë, duke u regjistruar si donator të mundshëm në organizata jo fitimprurëse apo qendra transplantimi.
  7. Tipet e transplantit:
  8. Tipet e transplantit: • a) Autograft~ transplantimi i indeve për të njëjtin person, ndonjëherë kjo bëhet me inde të tepërta, me inde që mund të rigjenerohen ose me inde të cilat janë më të nevojshme se në vende të tjera, (psh grafte të lëkurës,nxjerrjen e venave për CABG etj). Ndonjëherë një autograft i bërë për të hequr indet, për t'i trajtuar dhe pastaj për ti rikthyer(psh autografti i qelizave staminale dhe ruajtja e gjakut përpara operacionit.
  9. • b) Allograft dhe allotransplant~ Transplanti i një organi ose indi midis dy anëtarëve gjenetikisht jo identikë, shumica e transplanteve të indeve dhe organeve janë allografte . Për shkak të ndryshimit gjenetik midis organit dhe marrësit, sistemi imunitar i marrësit do të identifikojë organin si të huaj dhe do të përpiqet ta shkatërrojë atë, duke shkaktuar refuzimin e transplantit. Rreziku i refuzimit të transplantit mund të vlerësohet duke matur nivelin e antitrupave reaktiv të Panelit.
  10. Tipet e transplantit: • Isograft- një nëngrup i allografts në të cilin organet ose indet janë transplantuar nga një dhurues në një marrës gjenetikisht identik (të tilla si një binjak identike). Isograftet janë të diferencuara nga llojet e tjera të transplanteve sepse ndonëse ata janë anatomikisht identikë me allografts, ata nuk shkaktojnë një përgjigje imune.
  11. Tipet e transplantit: • Xenograft dhe xenotransplantimi Një transplant i organeve ose indeve nga një specie në tjetrën. Një shembull është transplantimi i valvulave të zemrës së derrit, e cila është mjaft e zakonshme dhe e suksesshme. Një shembull tjetër është përpjekja e transplantimit të piscinave-primat. Studimi i fundit kërkimor që është bërë për këtë tip transplantimi synonte të hapte rrugën për përdorim potencial njerëzor nëse të ishte i suksesshëm. Megjithatë, xenotransplantimi është shpesh një tip jashtëzakonisht i rrezikshëm transplantimi për shkak të rritjes së rrezikut të mospërputhshmërisë, refuzimit dhe sëmundjes së transportuar në inde.
  12. ● Transplantet Domino Në njerëzit me fibrozë cistike (CF), ku të dy mushkëritë duhet të zëvendësohen, është një operacion teknikisht më i lehtë me një shkallë më të lartë suksesi për të zëvendësuar si zemrën ashtu edhe mushkëritë e marrësit me ato të donatorit. Ndërsa zemra origjinale e marrësit është zakonisht e shëndetshme, atëherë mund të transplantohet në një marrës të dytë që ka nevojë për një transplantim të zemrës, duke e bërë kështu personin me CF një dhurues të gjallë të zemrës. Ky term gjithashtu i referohet një sërë transplantimesh të gjalla të donatorëve në të cilat një donator i dhuron pranuesit më predispozitën më të lartë në listën e pritjes dhe qendra e transplantit e shfrytëzon këtë donacion për të lehtësuar transplantet e shumëfishta. Këto transplantime të tjera/të shumëfishta janë dhe të pamundura për shkak të llojit të gjakut ose barrierave të antitrupave për transplantim.
  13. Tipet e transplantit: • Transplantim i papajtueshëm i ABO. Për shkak se fëmijët shumë të vegjël (përgjithësisht nën 12 muaj) nuk kanë një sistem të imunizuar mirë të zhvilluar,është e mundur që ata të marrin organe nga donatorë të ndryshëm të papajtueshëm. Kjo njihet si transplantim ABO-i papajtueshëm (ABOi). Mbijetesa e transplantit dhe vdekshmëria e njerëzve është përafërsisht e njëjtë midis ABOi dhe ABOc (ABOc) përfituesit. Ndërkohë që fokusi ka qenë në transplantet e zemrës së foshnjave, parimet përgjithësisht zbatohen në forma të tjera të transplantimit të organeve të ngurta.
  14. • Transplantimi në individë mbi peshë Deri kohët e fundit, njerëzit të etiketuar si mbipeshë nuk konsideroheshin kandidatë të përshtatshëm për transplantim të veshkave. Në vitin 2009, mjekët në Qendrën Mjekësore të Universitetit të Ilinoisit kryen transplantimin e parë të veshkave robotike në një marrës të dhjamosur dhe kanë vazhduar të transplantojnë nē njerëz mbi peshë (Indeksi BMI 35)pērmes kirugjisë robotike. Që nga janari i vitit 2014, mbi 100 njerëz që do të refuzoheshin për shkak të peshës së tyre, janë transplantuar me sukses.
  15. Organet që mund të dhurohen: • zemra • mushkërite • mëlcia • pankreasi • zorret • sytë • veshet ose hunda • lëkura ●fshikëza ● nervat ● palca kurrizore ● skeleti ● fshikëza e tëmthit ● stomaku ● goja dhe gjuha ● muskujt ● gjaku
  16. Disa burime të mundshme jo- tradicionale të organeve janë: • 1. ORGANET E KAFSHËVE - Kafshët janë një burim i mundshëm i organeve të dhuruara. Eksperimentet me zemrat baboon dhe transplantet e mëlçisë derr kanë marrë vëmendje të gjerë mediatike në të kaluarën. Një argument paralajmërues në kundërshtim me përdorimin e organeve të kafshëve ka të bëjë me mundësinë e transferimit të baktereve dhe viruseve të kafshëve tek njerëzit. • 2. ORGANET ARTIFICIALE - Organet artificiale janë një mundësi tjetër potenciale. Çështjet etike të përfshira në organet artificiale shpesh kthehen në pyetje në lidhje me koston dhe efektivitetin e organeve artificiale. Njerëzit që marrin transplantime të organeve artificiale mund të kërkojnë transplantim të mëtejshëm nëse ka ndonjë problem me pajisjen.
  17. • 3. QELIZAT E VAZHDUESHME - Qelizat burimore janë qeliza që mund të specializohen në qeliza të ndryshme që gjenden në trupin e njeriut. Studiuesit kanë shpresa të mëdha që qelizat burimore mund të përdoren një ditë për të rritur organe të tëra, ose të paktën grupe qelizash të specializuara. • 4. FETUSET - Fetuse të ndërprera janë një burim i propozuar i organeve. Debatet adresojnë nëse është moralisht e përshtatshme të përdoren organet nga një fetus i abortuar vonë në një shtatzëni për transplantim që mund të shpëtojë jetën e një foshnje tjetër. Shumë njerëz besojnë se kjo praktikë do të pranonte abortet e vonshme, të cilat disa individë dhe grupe i gjejnë moralisht të pakëndshëm. Një kundërshtim tjetër vjen nga njerëz që kanë frikë se inkurajojnë përdorimin e fetusit të abortuar.
  18. • Hassan,një djalë i vogël me origjinë nga Siria kishte të shkatërruar shumicen e lëkurës së tij(90%). Mjekët ne Europë përdorën terapinë e gjeneve për te rritur sasine dhe hapësiren e lekurës së padëmtuar. Pas këtij përdorimi,terapia gjenetike shtohet si teknikë e zhvilluar për të rritur graftët e lëkurës dhe për viktimat e djegura. Zbulimi ka vërtetuar se është e para teknikë që mbulon siperfaqen më të madhe tek një pacienr me çrregullim gjenetik. Sëmundja e djalit quhet Buloza e Epidermolizës kryqëzuese e cila shkakton lëkurë jashtëzakonisht të brishtë dhe ka prirje për tu prekur nga infeksionet apo kanceri i lëkures. Pacientit Hassan i kishin thënë se nuk do të jetonte por dy vjet pas trajtimit ai ka lekurë të shëndetshme dhe bën një jetë normale.
  19. Transplanti i organeve në Shqipëri• Historiku • Që prej vitit 2007 në vendin tonë ka nisur kryerja e transplanteve renale, pas një bashkëpunimi me Qëndrën Spitalore Universitare të Barit. U krijua rregjistri kombëtar i sëmundjeve kronike renale dhe në vitin 2009 u realizua transplanti i parë i sukseshëm në QSUT nga stafi i kirurgëve shqipëtar. • Në vitin 2013 u hodh idea e krijimit të Bankës së organeve. Kjo qëndër e transplanteve do të monitorojë drejtpërdrejt të gjitha transplantet qe do te kryhen në vend . Ajo do të jetë pikë e referencës kombëtare për tu lidhur me qendrat simotra në botë. Lidhja me këto qendra do të sillte zgjerimin e rrethit për kërkimin e organeve të përshtatshme për secilin pacient të rregjistruar në rrjet. Qendra e transplanteve në rast se nuk ka një organ që përputhet me kërkesat e pacientit, do tju dërgoj të dhënat e tij qendrave simotra jashtë vendit. Në momentin që gjendet organi që përputhet do të merret, kjo rrit mundësinë e pacientëve dhe në një farë mënyre plotëson mangësinë e ligjit shqiptar sipas të cilit pacienti mund të marrë organe vetëm nga familjarët e tij .
  20. Legjislacioni për transplantimin e indeve, të qelizave dhe të organeve në Republikën e Shqipërisë. Qëllimi : Ky ligj ka për qëllim të garantojë respektimin e standarteve të cilësisë dhe të sigurisë gjatë kryerjes së veprimtarisë së transplantimit të indeve, qelizave dhe organeve me origjinë njerëzore, të realizuara në Republikën e Shqipërisë për ruajtjen e shëndetit publik. Ky ligj zbatohet për të gjitha transplantimet që kryhen: a) brenda të njëjtit individ nga një pjesë e trupit te një tjetër b) midis individëve që kanë lidhje gjaku c) midis individëve që nuk kanë lidhje gjaku si vjerri, vjerra , bashkëshorti ,bashkëshortja d) për indet dhe qelizat , përfshirë qelizat gjakformuese nga gjaku periferik, për kordonin umbilikal, qelizat nga palca e kockave, për qelizat riprodhuese,indet dhe qelizat fetale.
  21. Organizimi i strukturave shëndetësore të transplanteve Strukturat shëndetësore të transplantimeve janë : A) Banka e indeve, qelizave dhe organeve që kryen këto veprimtari: • përzgjedhjen,vlerësimin , testimin e indeve, qelizave dhe organeve •ekzaminimin dhe përpunimin e tyre •konservimin, ruajtjen ,etiketimin dhe paketimin e indeve ,qelizave e organeve dhe dokumentimi i të dhënave për to •shpërndarjen e indeve, qelizave dhe organeve të destinuara për transplantim B)Qendra për Koordinimin e Transplantimeve kryen këto detyra: •mban Regjistrin Kombëtar të personave që presin transplantimin e indeve , qelizave dhe organeve •mban Regjistrin Kombëtar të dhuruesve të transplanteve •mban Regjistrin Kombëtar të transplanteve të realizuara •bashkërendon ekipet e heqjes dhe implantimit të transplantimit • cakton përfituesit më të përshtatshëm për transplantet e hequra bazuar në rezultatet e analizave
  22. Organizimi i strukturave shëndetësore të transplanteve • C) Qendrat e kryerjes së transplantimit kryejnë këto detyra: • •raportojnë për personat e rregjistruar pranë Qendrës për Koordinimin e Transplantimeve • •kryejnë implantimin vetëm për përfituesit e rregjistruar në Regjistrin Kombëtar të Personave që presin për transplantimin e indeve,qelizave dhe organeve • •raportojne për transplantimet e realizuara prane Qëndrës për Koordinimin e Transplanteve
  23. Veprimtaritë që kryhen gjatë procesit të transplantimit të indeve, qelizave dhe organeve janë : •promovimi i dhurimit vullnetar dhe pa pagesë •procesi i dhurimit të transplanteve •përzgjedhja dhe seleksionimi i dhuruesve •procedura e testimit •procedura e përpunimit të transplanteve •procedura e shpërndarjes së transplanteve •kryerja e transplantit • procedura e sigurimit të cilësisë
  24. Transplantet e kryera në Shqipëri • 1- Transplanti renal • Eshte realizuar ne vitin 2009 transplanti i pare renal i sukseshëm në QSUT . Ky transplant ka përparësitë dhe ndërlikimet e veta . • Përparësitë => transplanti renal është trajtimi i preferuar për pacientët me sëmundje kronike renale sepse rrit jo vetëm cilësinë e jetës duke shkëputur pacientin nga aparati i dializës, por shton edhe jetëgjatësine krahasuar me pacientët me trajtim me hemodializë. • Ndërlikimet=> transplanti renal është procedurë kirurgjikale serioze që ka rreziqet e veta si gjatë ndërhyrjes dhe pas saj . Rreziku kirurgjikal përfshinë infeksionet, hemoragjinë dhe dëmtimet e organeve përreth.
  25. Rast : Arben Kaciqi : Ja si më shpëtoi jetën transplanti falas i veshkës. Historia: Në prill të 2015 u sëmura në Greqi krejt papritur , desha të operohesha të merrja veshkën nga nëna por dështoi sepse kishte një problem me veshkën dhe u ktheva në Shqipëri për të bërë analizat me vllain ose ndonjë dhurues tjetër. Përputhshmëria doli me tezen dhe pas 2 muajsh u krye operacioni në spitalin shtetëror në QSUT dhe tani kam 1 muaj që jam operuar ,ndihem shume mire . Faleminderit !
  26. Transplanti i mëlcisë në Shqipëri. • Realizohet transplanti i suksesshëm i mëlcisë në Shqipëri në vitin 2013. • Kjo ndërhyrje kirurgjikale është realizuar nga ekipi i mjekëve në Spitalin Amerikan, tek një pacient 34 vjecar , i cili ishte diagnostikuar me hepatit B dhe vuante nga cirroza e mëlcisë. • Pas konstatimit të mjekëve se mëlcia ishte tejet e dëmtuar, ata kanë insistuar te transplanti i saj si i vetmi shpetim. Ka qënë nëna e 34 vjecarit që ka dhuruar gjysmën e mëlcisë për të birin i cili u paraqit në spital me hemoragji të stomakut. • Pas 2 javësh nga operacioni pacienti është në gjendje të mirë shëndetësore dhe do të vazhdoj kurën për tu ruajtur nga infeksioni për një kohë të gjatë . • Ky transplant nuk kryhet më në Shqipëri sepse spitalet shtetërore nuk kanë kushtet e përshtatshme kurse spitalet private nuk e kryejnë për shkak të kostos shumë të lartë .
  27. Transplanti shtresor i kornesë së syrit në Shqipëri • Në këtë transplant ruhet 3/4 e kornesë së pacientit dhe zëvendësohet shtresa e brendshme e dëmtuar. Pacientët me distrofi të kornesë janë pikërisht ata që përfitojnë nga këto ndërhyrje. • Ky transplant është realizuar pikërisht në Spitalin Amerikan • Fontina Jani është pacientia e parë në Spitalin Amerikan që kreu transplantin e parë shtresor të kornesë. Ajo u paraqit në spital pas problemit që iu krijua me shikimin në njërin sy . Rasti i zonjës filloi si një rast i thjeshtë për heqjen e kataraktës, pra ajo paraqet një ankesë që e kanë të gjithë personat në moshën 50 vjec pra uljen e shikimit. Por në këtë rast ulja e shikimit nuk vinte vetëm si pasojë e perdes së zhvilluar por edhe si pasojë e një lloj situate të vecantë që kishte syri i saj. Pasi u konsultua rasti me specialistin e transplantit të kornesë u zgjodh si metodë më e përshtatshme kirurgjikale kombinimi i heqjes së perdes me zëvendësimin e shtresës së brendshme të kornesë. Përmirësimi i shikimit të pacientit është i kënaqshem . Janë bërë 90 transplante korneale që prej vitit 2009 .
  28. Parimet e transplantimit të indeve, qelizave dhe organeve : • heqja e indeve ,qelizave dhe organeve për qëllime transplantimi kryhet vetëm për përfitime terapeutike të përfituesit. •transplantimi i indeve, qelizave dhe organeve kryhet vetëm pasi përfituesi dhe dhuruesi ka dhënë pëlqimin e lirë. • dhurimj i indeve ,qelizave dhe organeve bazohet në dhurimin vullnetar dhe të papaguar, duke ruajtur privatësinë si të dhuruesit ashtu dhe të përfituesit.
  29. Ndalohet : 1- transplantimi i indeve, qelizave dhe organeve për përfitime financiare 2-transplantimi i trurit dhe gonadeve 3-manipulimi gjenetik i embrionit qoftë dhe për qëllime transplantimi 4-dhurimi i organeve nga dhurues të mitur ,të gjallë 5-heqja e indit,qelizave apo organit nuk mund të kryhet ndaj një personi të paaftë për të dhënë pëlqimin. 6- ndalohen promovimi dhe reklamimi me qëllim kërkese apo oferte të organeve .
  30. Trajtimi i dhuruesve: • 1- dhuruesit përfitojnë kompensim, i cili përfshin plotësimin e shpenzimeve dhe vështirësive që lidhen me procesin e dhurimit . • 2- nëse dhuruesi konsiderohet i papërshtatshëm për të dhuruar atij i njihet e drejta për tu kompensuar për kohën e harxhuar për këtë qëllim . • Respekti për trupin e njeriut . • Gjatë heqjes së organeve apo indit dhe gjatë ekzaminimeve pas vdekjes trupi i njeriut duhet të trajtohet me respekt dhe të gjitha procedurat duhet të realizohen në mënyrë të tillë që trupi mund të rikthehet në pamjen e tij origjinale sa më shumë që të jetë e mundur . • Ruajtja e konfidencialitetit • Strukturat shëndetësore që kryejnë veprimtari në fushën e transplantit duhet të sigurojnë ruajtjen e konfidencialitetit të të dhënave , në mënyrë që mos të identifikohen si dhuruesi ashtu dhe përfituesi .
  31. Xenotransplanti • Është një procedurë që përfshin transplantimin, implementimin në një njeri të qelizave, indeve dhe organeve nga një qenie e gjallë jonjerëzore. Kjo bëhet duke qenë se kërkesa për organe e tejkalon shumëfish mundësinë për marrjen e tyre nga bankat e organeve.
  32. Përdorimet e deritanishme të organeve të derrit
  33. Në Bethsda, kirurgët arritën të fusnin dhe të mbanin gjallë një zemër të modifikuar derri brenda organizmit të një babuni për 94 ditë. Duke u nisur nga fakti se ADN e njeriut është në 90 % e ngjashme me atë të babunit, ata deshën të provonin përgjigjen e organizmit babun ndaj zemrës së derrit. Por sidoqoftë, kjo nuk është prova e parë. Madje provat e para datojnë herët, në vitet 60’, ku veshkat e shimpanzeve iu vendosën njerëzve që ishin duke vdekur. Pjesa më e madhe dështuan pas disa javësh, kurse një grua jetoi për rreth 9 muaj. Gjithashtu, u bë prova tek Baby Fae, një I porsalindur(1963), tek I cili u vendos zemra e një babuni dhe ky fëmijë jetoi për 20 ditë. Sidoqoftë, sa I përket zemrës së derrit brenda babunit, ky I fundit, pas transplantit u mbajt nën efektin e imunosupresorëve për të gjitha ditët, derisa kur u ndërpre kura anti-refuzuese, babuni ngordhi.
  34. Kërkuesit po vazhdojnë kërkimet e tyre duke eksperimentuar me derrat si burim I organeve dhe qelizave të përshtatshme për xenotransplant. Këto kërkime përfshijnë përdorimin e qelizave pankreatike dhe qelizave neurale nga derrat, kundër diabetit insulino-dependent dhe parkinsonizmit refraktar, gjithashtu edhe perfuzionin e lëngjeve trupore të pacientit nëpërmjet mëlçisë së derrit, të vendosur jashtë trupit të pacientit, si një strategji e përkohshme për të trajtuar insuficencën hepatike. Pacientët me Huntington(sëmundje neurodegjenerative),po marrin qeliza të modifikuara nga derrat, si një trajtim eksperimental. Sidoqoftë, këto studime janë akoma në proces e sipër, kështu që efektet e tyre ndoshta do të na duhet kohë ti shohim, ku po testohet gjithashtu edhe siguria që paraqesin.
  35. PRO• Realizimi I xenotransplanteve do të shkurtonte kohën që një njeriu I duhet të presë në listë për të marrë një organ. Këeshtu, ai do ta kishte mundësinë ta merrte kur gjendja e tij të mos kishte agravuar së tepërmi, duke siguruar edhe adaptim më të lehtë. Sipas statistikave, numri I transplanteve, duke zbatuar këtë metodë, do rritej nga 10.000-200.000 në vit. • Nevoja për marrjen e imunosupresorëve mund të ulej duke injektuar qelizat e marrësit tek embrioni I derrit in-utero, duke I bërë kështu kompatibël dhënës-marrës. Këto specie do të rriteshin vetëm me qëllimin e transplantimit. • Derrat janë një zgjedhje e mirë për të realizuar xenotransplantin, sepse kanë një periudhë të shkurtër gestacioni, rriten shpejt dhe organet kanë përmasa të përafërta me të njeriut. • Nëse do ishte nevoja, derrat mund të rriten në kushte shumë të mira higjenike, për të shmangur rrezikun ndaj infeksioneve virale apo bakteriale.
  36. KUNDËR • Transplantimi I organeve të kafshëve bie ndesh në shumë vende të botës me të drejtat e tyre të parashikuara me ligj, vende ndër të cilat jemi edhe ne. • Kjo mund të jetë një tjetër mënyrë e kompanive bioteknologjike për të rritur fitimin e tyre, pa marrë parasysh pasojat në shëndet. • Impakti që mund të ketë tek rraca njerëzore, si prsh nxitje e infeksioneve të reja, për të cilat, duke qenë se nuk I njohim, nuk kemi as kura. • Kostot që ka për njerëzimin formimi I specieve të kryqëzuara, prsh një njeri me zemër derri apo me shpretkë lope. • Qëndrimi fetar, prsh ai musliman që nuk lejon ngrënien e mishit të derrit, logjikisht është kundër përdorimit të zemrës së tij brenda trupit të tyre, duke e konsideruar si shenjë ndotjeje, apo Dëshmitarët e Jehovait, që janë kategorikisht kundër çdo lloj transplanti, duke qëne se duhet të ndërhyhet tek gjaku I tyre.
  37. Infeksionet post transplant
  38. Kushtet ligjore dhe etike FDA(food and drug administration), publikoi në 1999 udhëzimet e saj lidhur me xenotransplantin. Këto udhëzime përfshijnë monitorimin afatgjatë të marrësit dhe krijimin e regjistrit mbi të dhënat e pacientit në mënyrë kronologjike pas transplantit. Gjithashtu, janë në krijim e sipër edhe urdhëresa nga organizatat që presin miratim nga qeveria amerikane lidhur me praktikën xenotranplantuese. Spanja dhe UK nxorrën udhëzuesit e tyre në 1998. Në Spanjë, kusht për fillimin e studimeve klinike, është që studimet paraklinike të demonstrojnë një mbijetesë minimale 6-mujore, funksionalitetin e qelizave, indeve apo organeve që do të transplantohen dhe mungesa e patogjenëve infeksiozë. Në janar 1999, Këshilli I Europës, thirri një moratorium mbarëkombëtar mbi xenotransplantet, ku u ngrit një grup pune për të hartuar politikat e nevojshme.
  39. Dilemat etike • Shpërndarja në mënyrën më të drejtë të mundshme të organeve të kafshëve në një shoqëri ku çdo ditë vdesin rreth 18 persona nga listat e pritjes. • Të vendoset nëse personi që merr organin nga xenotransplanti, të ndiqet në një program afatgjatë si shkak I rrezikut teorik mbi përhapjen e viruseve. • Krijimi I kodeve etike të përshtatshme lidhur me trajtimin ndaj këtyre kafshëve që do të përdoren për transplant. • Të vendosësh kur dhe në çfarë situatash munden fëmijët dhe të porsalindurit të përfitojnë xenograftet. • Te studiohet impakti emocional tek njerëzit që do ta kenë jetën e tyre të lidhur me një organ, që nuk ka prejardhje humane.
  40. Trafikimi I organeve • Pavarësisht organizatave që veprojnë bazuar në ligj lidhur me transplantin e organeve, ka edhe treg të zi të tyre. Me koston më të lartë, shkon blerja e një veshke me rreth 200.000 usd. Sipas WHO(World health organisation), çdo vit gjenerohen rreth 10.000 aktivitete të reja. Përshembull, në Indi, çdo vit rreth 2000 indianë shesin veshkën për 700-5000 usd. Në Kinë, sipas David Matas(eticien I nominuar për Nobel), mund të gjesh çdo organ që të nevojitet për disa orë. Kryesisht, këto organe iu merren të burgosurve politikë dhe qeveria I trajton si dhurime vullnetare.
  41. Djali sapo ka shitur veshkën. Indi 2007
  42. Deklarata e Stambollit, është një deklaratë e cila udhëzon sjelljen profesionale të fizikanëve dhe të institucioneve shëndetësore. Ajo flet mbi një tërësi principesh morale në dhurimin dhe transplantin e organeve në përgjithësi, si dhe propozime praktike për të luftuar dhe parandaluar trafikimin e organeve. Bazuar në parimet etike në transplantin e organeve, që datojnë nga 1950, si respekti ndaj individit, autonomia, dinjiteti njerëzor, vullnetarizmi dhe konsenti I informuar, trafikimi I tyre, me qëllim transplantin përbën një shkelje të rëndë.
  43. Fakte • Më shumë se 10% e transplaneve të organeve bëhet ilegalisht(WHO vlerëson se çdo vit nëpër botë bëhen rreth 100.000 transplante ilegale, ku nga këto, 75% e tyre janë veshkat). • Fitimet e tregtarëve të organeve shkojnë në 600 milion usd-1.2 miliardë në vit(informacioni vjen nga WND*) • Trafikantët përqëndrohen te shtresa më e varfër e shoqërisë, prandaj trafikimi ka kryesisht origjinë Indinë, Pakistanin, Egjiptin, Filipinet, Kinën apo Kolumbinë. • Një zemër shitet me 500.000 dollarë. • Dhuruesi tipik është mashkull I moshës 28.9 vjeç, me të ardhura rreth 480$ ne muaj, kurse marrësi tipik është mashkull I moshës 48.1 vjeç, me të ardhura 53.000$. • Ata që zgjedhin të blejnë organin në tregun e zi, rrezikojnë ndër të tjera që organi të mos jetë kompatibël dhe pjesa më e madhe dështojnë pas operacionit. *WND-worldwide network of doctors
  44. • Organet përdoren jo vetëm për të kryer transplante, por edhe për të kryer eksperimente, pjesë e së cilave bëhen edhe organet gjenitale. • Rreth 18 njerëz vdesin çdo ditë duke pritur për një organ. • Shumë persona bëhen viktima të gjymtimit trupor apo dhurimit jovullnetar të organeve, ndër të cilët janë shpesh edhe fëmijët. • Në USA, ka pasur akuza të shumta dhe gjyqe të zhvilluara ndaj mjekëve, që linin pacientët të vdisnin, me qëllim për t’iu marrë organet. • Doktorët e korruptuar shpeshherë targetojnë fëmijët, duke qenë se organet e tyre kanë më pak predispozitë të mbartin sëmundje. • Ka persona që shesin organet e tyre në E-Bay, ndër to edhe nje nënë 44 vjeçare, e cila u shpreh ne 2012 se shiste një veshkë, pjesë të mëlçisë dhe të korneas. Ajo u dënua me 12 vite burgim(ky informacion vjen nga gazeta El Mundo). Në 2013, në një spital në Swaziland, u kap një mashtrim I madh, ku punonjësit e këtij spitali drejtonin treg të zi për shitje organesh, që I blinin shtetet fqinje. Kjo realizohej për hir të një praktike në këtë vend, të quajtur MUTI(mₔedi). Ata filluan ti shisnin organet e pacientëve të sëmurë, për të bërë kremra dhe pudra(informacion nga www.listverse.com)
  45. • Një ndër praktikat më të realizuara, është ajo e vjedhjes së organeve nga dikush që sapo ka vdekur, ku hapej varri sapo largoheshin të afërmit. Ky skandal u regjistrua në 2013 në Iran. • Trafikimi I fëmijëve, është tashmë një term I njohur, por ngjarja më e rëndë ka ndodhur në Mozambik, ku në jetimoren e murgeshave Santa Maria Immacolata, silleshin për rreth 30 vite, fëmijë, të cilëve iu ishin hequr organet dhe shumica e tyre vdisnin disa ditë apo javë më vonë. • Në 2015, në një plazh të Egjiptit, u gjetën trupat e 9 personave të vdekur në breg të detit. Fillimisht u mendua se do ishin mbytur, por shenjat në trupin e tyre dhe analizat e mëvonshme treguan se atyre iu ishin hequr organet, si veshkat, mëlçia, dhe zemra. • Një akuzë e njohur është edhe ajo e marrjes së organeve nga qeveria kosovare, organe të cilat iu merreshin serbëve në fund të luftës. Trafiku I organeve nuk është më aq prezent në Shqipëri, jo si më përpara.
  46. Dominojnë veshkat dhe mëlçia 1997-2007
  47. Çështjet etike në transplante • OPTN(organ procurement and transplantation netëork) është një paketë rregullash mbi të cilat është I mbështetur transplanti I organeve në të gjitha spitalet. Këto rregulla janë krijuar nëpërmjet një procesi bashkëpunues mes OPTN/UNOS, komiteteve dhe publikut. Sipas këtyre rregullave, drejtësia në shpërndarje bazohet tek: a.nevoja b.kontributi c.merita d.parimeve të tregut të lirë Aksesi, përcaktohet nga: a.mosha(nga më I riu te më I vjetri) b.koha e pritjes
  48. • Qëllimi kryesor është të maksimizohet numri I transplanteve të suksesshme bazuar në nevojën mjekësore dhe në suksesin e mundshëm të transplantit, ku suksesi matet nga vitet e jetës pas transplantit. Por, këtu ngrihen shumë pyetje etike, si prsh: 1. Kush I merr vendimet se kujt I takon organi dhe kujt jo? 2. Si mund të vendosë një person për nevojën që ka një tjetër person? 3. Të parashikosh suksesin maksimal do të thotë, në varësi të viteve që personi jeton pas transplantit, apo vitet e jetës së organit të transplantuar, apo cilësia e jetës që jeton pacienti pas transplantit? Përveç kësaj, duke I shpërndarë organet sipas benefitit maksimal, nxit favorizimet dhe praktikat e tjera jo të ndershme. Disa argumentojnë kundër vendosjes si kriter moshën, sepse kështu, do zbehej vlera e jetës së një pacienti të moshuar, që është pjesë e listës së pritjes.
  49. Dilema etike… • A duhet t’I jepet mundësia për një transplant të dytë, dikujt që e ka realizuar njëherë? • A duhet t’I jepet mundësia për transplant, dikujt që ka ndjekur në mënyrë vullnetare një stil jete jo të shëndetshëm(drogë, alkool, duhan)? • A duhet t’iu jepet mundësia personave me tendenca të njohura suicidale? • A duhet t’iu jepet prioritet prindërve me fëmijë të vegjel përballë të moshuarve dhe personave pa fëmijë? • A duhet t’I jepet organ dikujt që nuk ka mundësi financiare për të paguar trajtimin anti-refuzues pas transplantit? • A duhen bërë pjesë e listës së pritjes, persona që nuk kanë sigurime dhe mundësi të paguajnë transplantin? • A duhet t’iu bëhet transplant të dënuarve përjetë?
  50. • UNOS(united network for organ sharing) është një organizatë jofitimprurëse, e cila merret me sistemin e shpërndarjes së organeve me qëllim transplantin, në bashkëpunim me qeverinë amerikane. Transplanti ofrohet për qytetarët amerikanë, por jo vetëm. Procedura që ndiqet është e tillë: 1. Dhurohet organi 2. Gjenerohet një tërësi marrësish, që kanë profil mjekësor dhe biologjik të ngjashëm me atë të dhuruesit. 3. Qendra e transplantit njoftohet për organin e disponueshëm 4. Ekipi I transplantit merr në konsideratë organin për pacientin(kriteret mjekësore, kushtet e organit dhe të pacientit, disponueshmërinë e stafit për të realizuar tranplantin dhe të pacientit, gjithashtu edhe transportin) 5. Organi merret ose refuzohet. Nëse refuzohet, ai vazhdon të ofrohet derisa të gjendet një marrës ose organi të dalë jashtë funksionit.
  51. Rritja e nevojave për transplant
  52. Politikat dhe Propozimet e Sigurimit të Organeve: Një Krahasim Kjo pjesë shqyrton argumentet morale pro dhe kundër politikave të ndryshme të sigurimit të organeve.
  53. 1-Donacioni i Organeve ("Dhënia dhe Marrja"): Sipas sistemit aktual, individët mund të vendosin përpara vdekjes nëse duan të dhurojnë organet e tyre pasi të vdesin.(Konsenti) Si një çështje ligjore, ky vendim pozitiv për të qenë një dhurues i organit ska nevojë për konsentin e familjarëve,pavarësisht se mendimet e tyre respektohen. Në rastet kur individët nuk kanë bërë asnjë deklaratë pozitivisht apo negativisht nëse dëshironin që organet e tyre të hiqen,, vendimi i lihet tërësisht familjes së tij. Parimet udhëzuese të këtij sistemi, janë si më poshtë: ●të inkurajojë dhurimin e organeve; ●të respektojë, sa më shumë që të jetë e mundur, dëshirat e mëparshme të individit që ka vdekur dhe dëshirat e familjes së tij ●Të sigurojë që sistemi i shpërndarjes së organeve të jetë sa më i barabartë; ●të ruajë në shoqëri parimin e "dhurimit Mangësia më e madhe e këtij sistemi është se ajo nuk rezulton, të paktën për momentin, në një numër të mjaftueshëm të organeve kadaverike për të gjithë ata që do të përfitonin prej tyre.
  54. 2. Njohja e publikut dhe presioni i komunitetit ("Nderimi dhe Turpërimi"): Një propozim për rritjen e furnizimit të organeve është që të nderohen publikisht - me medalje apo ceremoni, jo kompensim - ata individë (ose familjet e tyre)të cilët i dhurojnë organet e tyre. Ky propozim mbështetet në besimin se dhurimi për të shpëtuar jetën është një detyrë qytetare ,jo vetëm një opsion filantropik. Shpesh kombinuar me këtë politikë është një propozim për "turpërimin" qytetar të atyre që nuk janë donatorë të organeve - me slogane si "Miqtë nuk u lejojnë miqve të tyre të humbin dhuratën e jetës“. I vetmi kundërshtim që mund të imagjinohet për njohjen publike të donatorëve të organeve është se nderimi mund të bëhet (të paktën pjesërisht) arsyeja për dhurimin, dhe kështu dhurimi mund të bëhet më pak si një dhuratë për tjetrin dhe më shumë një akt për veten . Ideja e "turpërimit" qytetar të jo donatorëve ngre më shumë pyetje: për shembull, nëse individët ose familjet mund të kenë arsye morale të ligjshme ose moralisht të admirueshme (si për shembull besimi fetar) për mos dhurimin e organeve të tyre.
  55. 3. Kompensimi publik ("Pagesa dhe sigurimi"): • Në vitet e fundit, ka pasur një numër propozimesh të ndryshme për kompensimin e individëve ose familjeve të tyre për lejimin e përdorimit të organeve të tyre (njoftim: bëhet më pak i saktë, ndoshta i pasaktë, për ta quajtur atë "dhurim" sapo të përfshihet pagesa). Qëllimi primar i këtyre propozimeve është rritja e furnizimit të organeve duke motivuar më shumë individë dhe familje (me pagesë në të holla ose ndonjë "shqyrtim të vlefshëm") për të lejuar rikthimin e organeve të tyre.. Këto propozime marrin forma të ndryshme: disa ofrojnë rimbursim të plotë ose të pjesshëm të shpenzimeve funerale; disa ofrojnë kredi apo zbritje tatimore. Mbrojtësit e propozimeve të tilla të kompensimit shpesh kërkojnë t'i dallojnë ato nga tregjet e organeve: kompensimi do të ishte publik, jo privat, dhe kështu do të përfaqësonte vlerësimin e të gjithë komunitetit se sa një kontratë private midis palëve; për shembull... lejimi i rimbursimit për funeralet e të ndjerit, por jo pagesa për donatorët e gjallë që dëshirojnë të shesin një nga organet e tyre;.
  56. 3. Kompensimi publik ("Pagesa dhe sigurimi"): • Është e pamundur të dish paraprakisht se çfarë efekti do të kishte një politikë e tillë në rritjen e furnizimit me organe; kjo varet edhe nga arsyet pse shumë individë dhe familje nuk lejojnë aktualisht që organet e tyre të merren dhe sjanë dakort me madhësinë e kompensimit, nëse ata kanë një çmim mbi të cilin mbizotërojnë "shpenzimet" e heqjes dorë nga organet e tyre mbi përfitimet monetare. • Kundërshtimi më i madh për një politikë të tillë është se hap derën për një rritje të madhe të konsiderimit të trupit si mall tregtie dhe se vendos çmime të ndryshme në pjesë të ndryshme të trupit; se rrezikon të krijojë tensione të reja dhe ndarje të reja midis anëtarëve të familjeve rreth asaj nëse duhet ose jo të marrin paratë; dhe se ndryshon karakterin e prokurimit të organeve nga "dhënia" në "shitje", dhe në këtë mënyrë minon qëllimin qytetar të mësimdhënies "bamirësi".
  57. 4. Tregjet Origjinale ("Shitja dhe Blerja"): Ka pasur një numër propozimesh në vitet e fundit për tregjet e organeve, të cilat do të lejonin individët para vdekjes ose të mbijetuarve pas vdekjes për të shitur organet e tyre ose të dashurit e tyre në kontrata private. Qëllimi kryesor i këtij sistemi është rritja e furnizimit të organeve, duke respektuar dhe zgjeruar autonominë mbi trupin ose trupat e të dashurve. Propozimet e tilla të tregut kanë shumë forma të ndryshme. Këto përfshijnë "Tregjet e ardhshme", ku individët bien dakord para vdekjes për të shitur organet e tyre dhe për të marrë pagesa në para të gatshme ose ulur normat e sigurimeve shëndetësore, ndërsa ende jetojnë. Ata gjithashtu argumentojnë se është e padrejtë që të gjithë në biznesin e transplantimit të bëjnë para, përveç personit që ofron organet e çmuara.
  58. Disa gjithashtu kanë frikë se blerja dhe shitja e organeve dhe indeve, në qoftë se bëhen të përhapura , do minojnë altruizmin .Kjo gjithashtu sjell që organet të shkojnë te ofertuesi më i lartë. Barazia do të shkelet prej aftesive për të paguar në vend të nevojës mjekësore për të përcaktuar shpërndarjen drejtë të organeve. Disa argumentojnë në favor të lejimit të organeve dhe indeve njerëzore për të blerë dhe shitur për të rritur furnizimin dhe për të respektuar autonominë e njerëzve. Të tjerë argumentojnë kundër duke thënë se nuk duhet te trajtojnë trupin e njeriut dhe pjesët e tij si mallra që shkelin dinjitetin i njeriut Indet dhe organet në fakt janë duke u shitur në disa vende te botes. Për Shembull, një firmë farmaceutike franceze blen placentat nga 110 spitale kanadeze për prodhimin e vaksinave dhe të tjeraprodukte të gjakut (Aikenhead)
  59. 5.Konsenti i supozuar • Një opsion i fundit i politikës është i ashtuquajturi “konsent i supozuar", në të cilin bëhet politikë standarde për të tërhequr të gjitha organet e përdorshme pas vdekjes, vetëm nëse individët ose familjet e mbijetuara shprehimisht kërkojnë që organet e tilla të mos të tërhiqen. • Qëllimi kryesor i një politike të tillë është rritja e furnizimit të organeve, ndërkohë që eliminon detyrën e vështirë të kërkojë organet nga anëtarët e familjes në momentet pas vdekjes së një të dashuri dhe nevojën për një fushatë publike që inkurajon njerëzit të bëhen donatorë të organeve. Një version i kësaj politike është përpjekur në shumë vende evropiane si Franca,Belgjika ku ekziston legjislacioni i supozuar i konsentit. • Ndërsa një sistem i tillë duket se do të rrisë furnizimin e organeve, ai e bën këtë me një kosto: duke marrë organet e të ndjerit pa pëlqimin individual apo familjar. Në të njëjtën kohë, do të ndryshonte karakterin e sigurimit të organeve dhe kështu do të minonte qëllimin qytetar të mësimit të bamirësisë ose mundësisë që individët të ishin bamirës.
  60. 6-Publiciteti i medias • Ndonjëherë një organ ose ind është siguruar për një person nga publikimi I nevojës se tyre përmes mediave. Kjo mund të anashkalojë kanalet e rregullta të transplantimit dhe të përzgjedhjes të marrësit për një organ në bazë të nevojës më të madhe. • Ne anen tjeter ,lutjet e medias shpesh sjellin më shumë vullnetarë sesa ato të kërkuara për publikimin e rastit. • Publikimi i mediave gjithashtu rrit ndërgjegjësimin e publikut për nevojën e transplanteve dhe kështu duhet të rrisë furnizimin e indeve të dhuruara dhe organeve. • Garrett et al. argumentojnë se në këtë fazë të historisë mjekësore publiciteti i medias për një rast të veçantë duhet të tolerohet, por në një masë të caktuar.
  61. Frika, konfuzioni dhe nevoja për arsim • Ka nevojë për edukim të publikut të gjerë dhe shumë profesionistëve te kujdesit shëndetësor në lidhje me të gjithë temën e transplanteve të organeve dhe indeve. • Shumë njerëz nuk janë mirë të informuar për nevojat, mungesat e organeve dhe indeve, dhe sa përfitojnë shumë njerëz prej tyre. • Shumë kanë frikera të pabazuara apo rezerva ose janë të hutuar për disa nga çështjet e të qenurit një donator. • Në një sondazh të fundit të Shteteve të Bashkuara, "dy nga të shumtat e arsyeve të zakonshme të dhëna për mos lejimin e dhurimit të organeve ishin (1) ata mund të bëjnë diçka për mua para se të jem vërtet i vdekur; (2)mjekët mund të shpejtojnë vdekjen time. Kjo tregon injorancën e politikës dhe procedurës standarde në lidhje me transplantet.
  62. Megjithëse anketat tregojnë se shumica e njerëzve mendojnë se transplantimi është një akt i mirë, vetëm një pakicë e nënshkruajnë kartën e donatorëve të organeve. Pse? ○ Para së gjithash, shumë prej tyre nuk janë plotësisht të vetëdijshëm për përparësitë e këtij lloji të konsentit të shprehur vullnetar. ○ Disa njerëz mund të mos jenë të gatshëm të mendojnë për vdekshmërinë e tyre, një fakt të pashmangshëm ose të jenë supersticioz. ○ Për shembull, ata gabimisht mund të mendojnë se nënshkrimi i kartës së donatorëve do të rrisë mundësinë e tyre për një aksident fatal. ○ Disa mund të kenë shqetësime rreth gjymtimit të trupit të tyre. Megjithatë, organet dhe indet janë hequr me kujdes dhe prerjet janë të mbyllura, kështu që nuk do të jetë e dukshme për këdo që e sheh trupin që organet indet janë dhuruar. ○ Disa njerëz pyesin veten se çfarë do të ndodhë me trupat e tyre, nëse në vdekje ata dhurojnë një organ. E vërteta është se çdo trup tokësor prishet. Prandaj, alternativa është midis një organi që dekompozon ose që shërben për të mbajtur gjallë një qenie tjetër njerëzore.
  63. Transplanti dhe feja Në përgjithësi, të gjitha besimet fetare miratojnë transplantin e organeve. Nëse organet e një personi të vdekur, të tilla si një veshkë, një zemër, ose kornea mund të ndihmojnë në shpëtimin ose përmirësimin e jetës së një personi të gjallë, atëherë një transplantim i tillë është moralisht i mirë dhe madje i lavdërueshëm,gjithmonë në prani të konsentit nga vetë personi ose familjarët.
  64. Transplanti dhe feja Një çështje e rëndësishmë ka të bëjë me përdorimin e organeve të kafshëve për transplantim tek qeniet njerëzore, të tilla si përdorimi i valvulës së zemrës së një derri të zëvendësojë një valvul të zemrës njerëzore.(qëndrimi i fesë myslimane) Transplantet e tilla janë moralisht të pranueshme në fetë e tjera në tri kushte: 1) organi i transplantuar nuk pengon integritetin e identitetit gjenetik ose psikologjik të marrësi, 2) transplantimi ka një evidencë të dëshmuar biologjike të suksesit të mundshëm 3) transplanti nuk përfshin rrezik të madh për marrësit.
  65. Transplanti dhe feja Një çështje tjetër ka të bëjë me përdorimin e organeve ose indeve nga fëmijët e abortuar. Një zhvillim ky i cili përdor organet dhe indet e fetuseve të abortuara me qëllimin e drejtpërdrejtë të përdorimit të organeve ose indeve të foshnjës që nuk tolerohet absolutisht nga feja. Një tjetër aspekt të kësaj çështjeje është kur një fëmijë është konceptuar natyrshëm ose nëpërmjet fekondimit in vitro dhe pastaj lindur apo edhe abortuar thjesht për organet ose indet. Për shembull, kohët e fundit një çift krijoi një fëmijë për qëllimin e vetëm për të qenë një dhurues i palcës kurrizore për një vëlla tjetër që vuan nga leuçemia. E marra pjesë në një abort për të marrë organe, konceptimi një fëmije për organet, ose perdorimi me vetëdije i organeve nga fetuset e abortuara janë veprime moralisht të gabuara.
  66. Transplanti dhe feja • Kjo çështje është bërë edhe më e komplikuar me hulumtimet teknologjike mbi klonimin. Disa studiues shpresojnë të rriten indet dhe madje edhe organet nga qelizat burimore të marra nga embrionet njerëzore; megjithatë, për ta bërë këtë, nevojitet shkatërrimi i embrionit. Meqenëse jeta njerëzore fillon me konceptim dhe është e shenjtë që nga ajo moment, një shkatërrim i tillë është imoral! • Së fundmi, nëse dikush mund të shesë një nga organet e tij përgjigja është një "jo" definitive. Shitja e një organi shkel dinjitetin e qenies njerëzore, eliminon kriterin e bamirësisë së vërtetë dhe promovon një sistem tregu ku përfitojnë vetëm ata që mund të paguajnë.
  67. Disa raste dhe pyetje për diskutim • 1. Don dhe Dan janë binjakë identikë. Pasi Don vuan dështimin e veshkave, Dan është kërkuar nga gruaja e vëllait të tij për të dhuruar një prej veshkave të tij të shëndetshme Donit. A ka ndonjë detyrim që Dan të dorëzojë një nga veshkat e tij të shëndetshme te vëllai i tij? Në çfarë gjendje do të mbroni vendimin e Danit që të mos dorëzojë veshkën e tij?
  68. Disa raste dhe pyetje për diskutim • 2. A është etike për një person të gjallë që ka dy sy të mirë për të dhuruar një sy që të bëjë të mundur që një person i verbër të shohë?
  69. Disa raste dhe pyetje për diskutim • 3. Znj. Simpatico, një infermiere, ishte kujdesur për Jozefin, i cili ishte 30 vjeç, pak javë para se të vdiste. Spitali ka një rregullore që kërkon që infermierët t'u kërkojnë konsentin familjeve të të gjithë pacientëve të vdekur për dhurimet e organeve. Si ajo dhe familja janë shumë të mërzitur për vdekjen. Ajo beson se gruaja e re e Jozefit dhe tre fëmijët kanë nevojë për ngushëllim dhe jo për vendime në këtë moment, kështu që ajo nuk kërkon donacionin e organeve, edhe pse spitali ka një listë të gjatë pritjeje. Kur mbikëqyrësi infermieror e zbulon këtë lëshim, ai e qorton znj. Simpatico dhe e paralajmëron: "Një incident i tillë dhe ti do të pushohesh". • A është mirë politika e spitalit? • A ishte e drejtë për Znj. Simpatico të bënte një përjashtim në këtë rast?
  70. Përfundim • Debati mbi transplantimin e organeve prek shumë nga çështjet më të thella të bioetikës: detyrimin e shërimit të të sëmurëve dhe kufijve të tij; bekimi dhe barra e përparimit mjekësor; dinjitetin dhe integritetin e jetës trupore, rëndësinë e pëlqimit individual(konsentit) dhe kufijtë e autonomisë njerëzore. Nuk është ekzagjerim të thuhet se qëndrimet tona rreth transplantimit të organeve thonë shumë për llojin e shoqërisë që ne jemi, si për më mirë dhe për keq. • Duke vendosur kufizime morale dhe duke nxjerrë jashtë ligjit "paratë për organe", mund të jemi duke ulur furnizimin e organeve - dhe duke pranuar vuajtjen dhe vdekjen e atyre që mund të kemi shpëtuar, të paktën përkohësisht. • Duke lënë mënjanë këto kufizime morale jemi duke e trajtuar trupin si pronë - me shpresën e rritjes së furnizimit të organeve, ne rrezikojmë ta zhvlerësojmë jetën shumë njerëzore (dhe trupat njerëzorë) që kërkojmë të shpëtojmë. Natyrisht që kundërshtimi aktual ndaj tregjeve të organeve ose kompensimi publik do të duket një ditë e çuditshme dhe e gabuar si kundërshtim ndaj vetë transplantimit të organeve.
  71. Përfundim Padyshim që tabutë e së kaluarës - siç është respekti për trupat e vdekur , kanë penguar rrugën e asaj që është e mirë për jetën moderne dhe mjekësinë moderne. • Por a është gjithashtu e mundur që largimi i disa tabuve të vjetra na ka pakësuar, dehumanizuar dhe na korruptuar? • Është ky rrezik i korrupsionit dhe dehumanizimit që ne nuk duhet të dështojmë ta njohim, edhe pse kërkojmë të përmirësojmë vuajtjen dhe shërimin e sëmundjeve me çdo mjet etik të mundshëm.? • Pyetja specifike para nesh është kjo: Cila është politika më e përgjegjshme dhe më e kujdesshme publike për prokurimin e organeve të trupave të vdekur? • A duhet të ndryshohet, modifikohet apo ruhet ligji aktual..
Click to expand...
Sa u lodhe me rafte pika 😂
 
Guest11 said:
Egziston dhe black market! Se shof rob qe cuditen dhe ju duket wow qe shesin organet.
Kjo ndodh ne cdo vend te botes dhe Pse eshte illegal!
Click to expand...
Ata jane njerez qe jetojne ne boten e cudirave .. kujtojne se dine gjithshka , por dine nje shit !
 
Lucifer said:
Dy kusherinj te mi .... vellai i jep veshken motres. Paguan tarifen spitalore, nuk paguan per organin.
Dhe leket qe pagoi ajo nuk i shkuan te vellait qe dha veshken.
Click to expand...
Ato jane medical costs! Dhe skane te bejne me personin qe dhuroj.
Por qe varet ku behet transplanti cfare ligjesh egzistojne mbi kete! Ne pergjithesi te gjithe sherbimet mjeksore before dhe after transplantit I mbulohen dhurusit.
 
Guest11 said:
Ato jane medical costs! Dhe skane te bejne me personin qe dhuroj.
Por qe varet ku behet transplanti cfare ligjesh egzistojne mbi kete! Ne pergjithesi te gjithe sherbimet mjeksore before dhe after transplantit I mbulohen dhurusit.
Click to expand...
Dhuruesit normal , se po fal organ .. nuk do paguaje per te hequr nje pjese te trupit , por jo atij qe perfiton organin dhe zgjat vitet e jetes !
 
ReNdEx said:
Si studiues dhe Lexus i rregullt nuk je keq ..😀
Duhej të dije që dhe vendi jot e ka si ligje shitjen e organeve që nga viti 2007

TRANSPLANTI I ORGANEVE DHE ETIKA​

  1. DETYRË KURSILënda:Etikë dhe Deontologji Mjekësore Tema:Çështjet etike të lidhura me transplantin e organeve Punoi: Ana Allkaj Anileta Agalliu Blerta Baroti Silvana Gjoni Pranoi: Fakulteti i Shkencave Teknike Mjekësore Prof. Bledar Lufi
  2. Përmbajtja e punimit ●Hyrje (Ç´është transplanti,proçedura,burimet,llojet) ● Transplanti i organeve në Shqipëri(historiku,legjislacioni,tranplantet e zhvilluara në Shqipëri) ●Transplanti i organeve në botë(statistika,xenotransplanti,kushte ligjore dhe etike,trafikimi i organeve) ●Çështje etike të lidhura me tranplantin,ndërhyrja e aspektit fetar dhe propozime si të rritet sigurimi i organeve.
  3. • Transplanti i organeve është një procedurë kirurgjikale mjekësore ne te cilën një organ hiqet nga trupi i një individi dhe vendoset në trupin e nje individi tjetër. • Arsyet që bëhet transplanti i organeve jane: a)raste dëmtimi b)raste dështimi c) mungesa e organit. • Organi mund te jetë dëmtuar në nje aksident ose për shkak të një sëmundje.
  4. 1954- transplanti i parë i veshkave nga Joseph Murray,Boston
  5. Procedura: • Mjeku fillimisht vlerëson nëse personi ka të drejtë mjekësore për transplant. • Nëse po mjeku i referon individit një qendër lokale transplantimi, qendra e transplantit vlerëson shëndetin e pacientit, gjendjen mendore si dhe nivelin e mbështjetjes sociale për të parë nëse është kandidat i mundshëm për një transplant organi. • Nëse të gjitha këto plotësohen atëhere duhet të gjendet organi donator.
  6. Ekzaminohen dy burime për organet e donatorëve: • a)Burimi i parë janë organet kadaverike, kur një person para se të vdes tregon se do të donte të ishte donator organesh. Ky vendim mund të shprehet në patentën e shoferit ose kartën e shëndetit. Në disa shtete spitalet kërkojne pëlqimin,konfirmimin e familjes nqs do të donin te dhuronin organet e të afërmeve. • b)Burimi i dytë janë personat e gjallë, shpesh janë donator të cilët kanë lidhje me pacientin si psh bashkëshorti/ja,familja apo miqtë e ngushtë, por nuk ndodh gjithmonë kështu. Disa njerëz vendosin t'i dhurojnë organet e tyre një personi të sëmurë, duke u regjistruar si donator të mundshëm në organizata jo fitimprurëse apo qendra transplantimi.
  7. Tipet e transplantit:
  8. Tipet e transplantit: • a) Autograft~ transplantimi i indeve për të njëjtin person, ndonjëherë kjo bëhet me inde të tepërta, me inde që mund të rigjenerohen ose me inde të cilat janë më të nevojshme se në vende të tjera, (psh grafte të lëkurës,nxjerrjen e venave për CABG etj). Ndonjëherë një autograft i bërë për të hequr indet, për t'i trajtuar dhe pastaj për ti rikthyer(psh autografti i qelizave staminale dhe ruajtja e gjakut përpara operacionit.
  9. • b) Allograft dhe allotransplant~ Transplanti i një organi ose indi midis dy anëtarëve gjenetikisht jo identikë, shumica e transplanteve të indeve dhe organeve janë allografte . Për shkak të ndryshimit gjenetik midis organit dhe marrësit, sistemi imunitar i marrësit do të identifikojë organin si të huaj dhe do të përpiqet ta shkatërrojë atë, duke shkaktuar refuzimin e transplantit. Rreziku i refuzimit të transplantit mund të vlerësohet duke matur nivelin e antitrupave reaktiv të Panelit.
  10. Tipet e transplantit: • Isograft- një nëngrup i allografts në të cilin organet ose indet janë transplantuar nga një dhurues në një marrës gjenetikisht identik (të tilla si një binjak identike). Isograftet janë të diferencuara nga llojet e tjera të transplanteve sepse ndonëse ata janë anatomikisht identikë me allografts, ata nuk shkaktojnë një përgjigje imune.
  11. Tipet e transplantit: • Xenograft dhe xenotransplantimi Një transplant i organeve ose indeve nga një specie në tjetrën. Një shembull është transplantimi i valvulave të zemrës së derrit, e cila është mjaft e zakonshme dhe e suksesshme. Një shembull tjetër është përpjekja e transplantimit të piscinave-primat. Studimi i fundit kërkimor që është bërë për këtë tip transplantimi synonte të hapte rrugën për përdorim potencial njerëzor nëse të ishte i suksesshëm. Megjithatë, xenotransplantimi është shpesh një tip jashtëzakonisht i rrezikshëm transplantimi për shkak të rritjes së rrezikut të mospërputhshmërisë, refuzimit dhe sëmundjes së transportuar në inde.
  12. ● Transplantet Domino Në njerëzit me fibrozë cistike (CF), ku të dy mushkëritë duhet të zëvendësohen, është një operacion teknikisht më i lehtë me një shkallë më të lartë suksesi për të zëvendësuar si zemrën ashtu edhe mushkëritë e marrësit me ato të donatorit. Ndërsa zemra origjinale e marrësit është zakonisht e shëndetshme, atëherë mund të transplantohet në një marrës të dytë që ka nevojë për një transplantim të zemrës, duke e bërë kështu personin me CF një dhurues të gjallë të zemrës. Ky term gjithashtu i referohet një sërë transplantimesh të gjalla të donatorëve në të cilat një donator i dhuron pranuesit më predispozitën më të lartë në listën e pritjes dhe qendra e transplantit e shfrytëzon këtë donacion për të lehtësuar transplantet e shumëfishta. Këto transplantime të tjera/të shumëfishta janë dhe të pamundura për shkak të llojit të gjakut ose barrierave të antitrupave për transplantim.
  13. Tipet e transplantit: • Transplantim i papajtueshëm i ABO. Për shkak se fëmijët shumë të vegjël (përgjithësisht nën 12 muaj) nuk kanë një sistem të imunizuar mirë të zhvilluar,është e mundur që ata të marrin organe nga donatorë të ndryshëm të papajtueshëm. Kjo njihet si transplantim ABO-i papajtueshëm (ABOi). Mbijetesa e transplantit dhe vdekshmëria e njerëzve është përafërsisht e njëjtë midis ABOi dhe ABOc (ABOc) përfituesit. Ndërkohë që fokusi ka qenë në transplantet e zemrës së foshnjave, parimet përgjithësisht zbatohen në forma të tjera të transplantimit të organeve të ngurta.
  14. • Transplantimi në individë mbi peshë Deri kohët e fundit, njerëzit të etiketuar si mbipeshë nuk konsideroheshin kandidatë të përshtatshëm për transplantim të veshkave. Në vitin 2009, mjekët në Qendrën Mjekësore të Universitetit të Ilinoisit kryen transplantimin e parë të veshkave robotike në një marrës të dhjamosur dhe kanë vazhduar të transplantojnë nē njerëz mbi peshë (Indeksi BMI 35)pērmes kirugjisë robotike. Që nga janari i vitit 2014, mbi 100 njerëz që do të refuzoheshin për shkak të peshës së tyre, janë transplantuar me sukses.
  15. Organet që mund të dhurohen: • zemra • mushkërite • mëlcia • pankreasi • zorret • sytë • veshet ose hunda • lëkura ●fshikëza ● nervat ● palca kurrizore ● skeleti ● fshikëza e tëmthit ● stomaku ● goja dhe gjuha ● muskujt ● gjaku
  16. Disa burime të mundshme jo- tradicionale të organeve janë: • 1. ORGANET E KAFSHËVE - Kafshët janë një burim i mundshëm i organeve të dhuruara. Eksperimentet me zemrat baboon dhe transplantet e mëlçisë derr kanë marrë vëmendje të gjerë mediatike në të kaluarën. Një argument paralajmërues në kundërshtim me përdorimin e organeve të kafshëve ka të bëjë me mundësinë e transferimit të baktereve dhe viruseve të kafshëve tek njerëzit. • 2. ORGANET ARTIFICIALE - Organet artificiale janë një mundësi tjetër potenciale. Çështjet etike të përfshira në organet artificiale shpesh kthehen në pyetje në lidhje me koston dhe efektivitetin e organeve artificiale. Njerëzit që marrin transplantime të organeve artificiale mund të kërkojnë transplantim të mëtejshëm nëse ka ndonjë problem me pajisjen.
  17. • 3. QELIZAT E VAZHDUESHME - Qelizat burimore janë qeliza që mund të specializohen në qeliza të ndryshme që gjenden në trupin e njeriut. Studiuesit kanë shpresa të mëdha që qelizat burimore mund të përdoren një ditë për të rritur organe të tëra, ose të paktën grupe qelizash të specializuara. • 4. FETUSET - Fetuse të ndërprera janë një burim i propozuar i organeve. Debatet adresojnë nëse është moralisht e përshtatshme të përdoren organet nga një fetus i abortuar vonë në një shtatzëni për transplantim që mund të shpëtojë jetën e një foshnje tjetër. Shumë njerëz besojnë se kjo praktikë do të pranonte abortet e vonshme, të cilat disa individë dhe grupe i gjejnë moralisht të pakëndshëm. Një kundërshtim tjetër vjen nga njerëz që kanë frikë se inkurajojnë përdorimin e fetusit të abortuar.
  18. • Hassan,një djalë i vogël me origjinë nga Siria kishte të shkatërruar shumicen e lëkurës së tij(90%). Mjekët ne Europë përdorën terapinë e gjeneve për te rritur sasine dhe hapësiren e lekurës së padëmtuar. Pas këtij përdorimi,terapia gjenetike shtohet si teknikë e zhvilluar për të rritur graftët e lëkurës dhe për viktimat e djegura. Zbulimi ka vërtetuar se është e para teknikë që mbulon siperfaqen më të madhe tek një pacienr me çrregullim gjenetik. Sëmundja e djalit quhet Buloza e Epidermolizës kryqëzuese e cila shkakton lëkurë jashtëzakonisht të brishtë dhe ka prirje për tu prekur nga infeksionet apo kanceri i lëkures. Pacientit Hassan i kishin thënë se nuk do të jetonte por dy vjet pas trajtimit ai ka lekurë të shëndetshme dhe bën një jetë normale.
  19. Transplanti i organeve në Shqipëri• Historiku • Që prej vitit 2007 në vendin tonë ka nisur kryerja e transplanteve renale, pas një bashkëpunimi me Qëndrën Spitalore Universitare të Barit. U krijua rregjistri kombëtar i sëmundjeve kronike renale dhe në vitin 2009 u realizua transplanti i parë i sukseshëm në QSUT nga stafi i kirurgëve shqipëtar. • Në vitin 2013 u hodh idea e krijimit të Bankës së organeve. Kjo qëndër e transplanteve do të monitorojë drejtpërdrejt të gjitha transplantet qe do te kryhen në vend . Ajo do të jetë pikë e referencës kombëtare për tu lidhur me qendrat simotra në botë. Lidhja me këto qendra do të sillte zgjerimin e rrethit për kërkimin e organeve të përshtatshme për secilin pacient të rregjistruar në rrjet. Qendra e transplanteve në rast se nuk ka një organ që përputhet me kërkesat e pacientit, do tju dërgoj të dhënat e tij qendrave simotra jashtë vendit. Në momentin që gjendet organi që përputhet do të merret, kjo rrit mundësinë e pacientëve dhe në një farë mënyre plotëson mangësinë e ligjit shqiptar sipas të cilit pacienti mund të marrë organe vetëm nga familjarët e tij .
  20. Legjislacioni për transplantimin e indeve, të qelizave dhe të organeve në Republikën e Shqipërisë. Qëllimi : Ky ligj ka për qëllim të garantojë respektimin e standarteve të cilësisë dhe të sigurisë gjatë kryerjes së veprimtarisë së transplantimit të indeve, qelizave dhe organeve me origjinë njerëzore, të realizuara në Republikën e Shqipërisë për ruajtjen e shëndetit publik. Ky ligj zbatohet për të gjitha transplantimet që kryhen: a) brenda të njëjtit individ nga një pjesë e trupit te një tjetër b) midis individëve që kanë lidhje gjaku c) midis individëve që nuk kanë lidhje gjaku si vjerri, vjerra , bashkëshorti ,bashkëshortja d) për indet dhe qelizat , përfshirë qelizat gjakformuese nga gjaku periferik, për kordonin umbilikal, qelizat nga palca e kockave, për qelizat riprodhuese,indet dhe qelizat fetale.
  21. Organizimi i strukturave shëndetësore të transplanteve Strukturat shëndetësore të transplantimeve janë : A) Banka e indeve, qelizave dhe organeve që kryen këto veprimtari: • përzgjedhjen,vlerësimin , testimin e indeve, qelizave dhe organeve •ekzaminimin dhe përpunimin e tyre •konservimin, ruajtjen ,etiketimin dhe paketimin e indeve ,qelizave e organeve dhe dokumentimi i të dhënave për to •shpërndarjen e indeve, qelizave dhe organeve të destinuara për transplantim B)Qendra për Koordinimin e Transplantimeve kryen këto detyra: •mban Regjistrin Kombëtar të personave që presin transplantimin e indeve , qelizave dhe organeve •mban Regjistrin Kombëtar të dhuruesve të transplanteve •mban Regjistrin Kombëtar të transplanteve të realizuara •bashkërendon ekipet e heqjes dhe implantimit të transplantimit • cakton përfituesit më të përshtatshëm për transplantet e hequra bazuar në rezultatet e analizave
  22. Organizimi i strukturave shëndetësore të transplanteve • C) Qendrat e kryerjes së transplantimit kryejnë këto detyra: • •raportojnë për personat e rregjistruar pranë Qendrës për Koordinimin e Transplantimeve • •kryejnë implantimin vetëm për përfituesit e rregjistruar në Regjistrin Kombëtar të Personave që presin për transplantimin e indeve,qelizave dhe organeve • •raportojne për transplantimet e realizuara prane Qëndrës për Koordinimin e Transplanteve
  23. Veprimtaritë që kryhen gjatë procesit të transplantimit të indeve, qelizave dhe organeve janë : •promovimi i dhurimit vullnetar dhe pa pagesë •procesi i dhurimit të transplanteve •përzgjedhja dhe seleksionimi i dhuruesve •procedura e testimit •procedura e përpunimit të transplanteve •procedura e shpërndarjes së transplanteve •kryerja e transplantit • procedura e sigurimit të cilësisë
  24. Transplantet e kryera në Shqipëri • 1- Transplanti renal • Eshte realizuar ne vitin 2009 transplanti i pare renal i sukseshëm në QSUT . Ky transplant ka përparësitë dhe ndërlikimet e veta . • Përparësitë => transplanti renal është trajtimi i preferuar për pacientët me sëmundje kronike renale sepse rrit jo vetëm cilësinë e jetës duke shkëputur pacientin nga aparati i dializës, por shton edhe jetëgjatësine krahasuar me pacientët me trajtim me hemodializë. • Ndërlikimet=> transplanti renal është procedurë kirurgjikale serioze që ka rreziqet e veta si gjatë ndërhyrjes dhe pas saj . Rreziku kirurgjikal përfshinë infeksionet, hemoragjinë dhe dëmtimet e organeve përreth.
  25. Rast : Arben Kaciqi : Ja si më shpëtoi jetën transplanti falas i veshkës. Historia: Në prill të 2015 u sëmura në Greqi krejt papritur , desha të operohesha të merrja veshkën nga nëna por dështoi sepse kishte një problem me veshkën dhe u ktheva në Shqipëri për të bërë analizat me vllain ose ndonjë dhurues tjetër. Përputhshmëria doli me tezen dhe pas 2 muajsh u krye operacioni në spitalin shtetëror në QSUT dhe tani kam 1 muaj që jam operuar ,ndihem shume mire . Faleminderit !
  26. Transplanti i mëlcisë në Shqipëri. • Realizohet transplanti i suksesshëm i mëlcisë në Shqipëri në vitin 2013. • Kjo ndërhyrje kirurgjikale është realizuar nga ekipi i mjekëve në Spitalin Amerikan, tek një pacient 34 vjecar , i cili ishte diagnostikuar me hepatit B dhe vuante nga cirroza e mëlcisë. • Pas konstatimit të mjekëve se mëlcia ishte tejet e dëmtuar, ata kanë insistuar te transplanti i saj si i vetmi shpetim. Ka qënë nëna e 34 vjecarit që ka dhuruar gjysmën e mëlcisë për të birin i cili u paraqit në spital me hemoragji të stomakut. • Pas 2 javësh nga operacioni pacienti është në gjendje të mirë shëndetësore dhe do të vazhdoj kurën për tu ruajtur nga infeksioni për një kohë të gjatë . • Ky transplant nuk kryhet më në Shqipëri sepse spitalet shtetërore nuk kanë kushtet e përshtatshme kurse spitalet private nuk e kryejnë për shkak të kostos shumë të lartë .
  27. Transplanti shtresor i kornesë së syrit në Shqipëri • Në këtë transplant ruhet 3/4 e kornesë së pacientit dhe zëvendësohet shtresa e brendshme e dëmtuar. Pacientët me distrofi të kornesë janë pikërisht ata që përfitojnë nga këto ndërhyrje. • Ky transplant është realizuar pikërisht në Spitalin Amerikan • Fontina Jani është pacientia e parë në Spitalin Amerikan që kreu transplantin e parë shtresor të kornesë. Ajo u paraqit në spital pas problemit që iu krijua me shikimin në njërin sy . Rasti i zonjës filloi si një rast i thjeshtë për heqjen e kataraktës, pra ajo paraqet një ankesë që e kanë të gjithë personat në moshën 50 vjec pra uljen e shikimit. Por në këtë rast ulja e shikimit nuk vinte vetëm si pasojë e perdes së zhvilluar por edhe si pasojë e një lloj situate të vecantë që kishte syri i saj. Pasi u konsultua rasti me specialistin e transplantit të kornesë u zgjodh si metodë më e përshtatshme kirurgjikale kombinimi i heqjes së perdes me zëvendësimin e shtresës së brendshme të kornesë. Përmirësimi i shikimit të pacientit është i kënaqshem . Janë bërë 90 transplante korneale që prej vitit 2009 .
  28. Parimet e transplantimit të indeve, qelizave dhe organeve : • heqja e indeve ,qelizave dhe organeve për qëllime transplantimi kryhet vetëm për përfitime terapeutike të përfituesit. •transplantimi i indeve, qelizave dhe organeve kryhet vetëm pasi përfituesi dhe dhuruesi ka dhënë pëlqimin e lirë. • dhurimj i indeve ,qelizave dhe organeve bazohet në dhurimin vullnetar dhe të papaguar, duke ruajtur privatësinë si të dhuruesit ashtu dhe të përfituesit.
  29. Ndalohet : 1- transplantimi i indeve, qelizave dhe organeve për përfitime financiare 2-transplantimi i trurit dhe gonadeve 3-manipulimi gjenetik i embrionit qoftë dhe për qëllime transplantimi 4-dhurimi i organeve nga dhurues të mitur ,të gjallë 5-heqja e indit,qelizave apo organit nuk mund të kryhet ndaj një personi të paaftë për të dhënë pëlqimin. 6- ndalohen promovimi dhe reklamimi me qëllim kërkese apo oferte të organeve .
  30. Trajtimi i dhuruesve: • 1- dhuruesit përfitojnë kompensim, i cili përfshin plotësimin e shpenzimeve dhe vështirësive që lidhen me procesin e dhurimit . • 2- nëse dhuruesi konsiderohet i papërshtatshëm për të dhuruar atij i njihet e drejta për tu kompensuar për kohën e harxhuar për këtë qëllim . • Respekti për trupin e njeriut . • Gjatë heqjes së organeve apo indit dhe gjatë ekzaminimeve pas vdekjes trupi i njeriut duhet të trajtohet me respekt dhe të gjitha procedurat duhet të realizohen në mënyrë të tillë që trupi mund të rikthehet në pamjen e tij origjinale sa më shumë që të jetë e mundur . • Ruajtja e konfidencialitetit • Strukturat shëndetësore që kryejnë veprimtari në fushën e transplantit duhet të sigurojnë ruajtjen e konfidencialitetit të të dhënave , në mënyrë që mos të identifikohen si dhuruesi ashtu dhe përfituesi .
  31. Xenotransplanti • Është një procedurë që përfshin transplantimin, implementimin në një njeri të qelizave, indeve dhe organeve nga një qenie e gjallë jonjerëzore. Kjo bëhet duke qenë se kërkesa për organe e tejkalon shumëfish mundësinë për marrjen e tyre nga bankat e organeve.
  32. Përdorimet e deritanishme të organeve të derrit
  33. Në Bethsda, kirurgët arritën të fusnin dhe të mbanin gjallë një zemër të modifikuar derri brenda organizmit të një babuni për 94 ditë. Duke u nisur nga fakti se ADN e njeriut është në 90 % e ngjashme me atë të babunit, ata deshën të provonin përgjigjen e organizmit babun ndaj zemrës së derrit. Por sidoqoftë, kjo nuk është prova e parë. Madje provat e para datojnë herët, në vitet 60’, ku veshkat e shimpanzeve iu vendosën njerëzve që ishin duke vdekur. Pjesa më e madhe dështuan pas disa javësh, kurse një grua jetoi për rreth 9 muaj. Gjithashtu, u bë prova tek Baby Fae, një I porsalindur(1963), tek I cili u vendos zemra e një babuni dhe ky fëmijë jetoi për 20 ditë. Sidoqoftë, sa I përket zemrës së derrit brenda babunit, ky I fundit, pas transplantit u mbajt nën efektin e imunosupresorëve për të gjitha ditët, derisa kur u ndërpre kura anti-refuzuese, babuni ngordhi.
  34. Kërkuesit po vazhdojnë kërkimet e tyre duke eksperimentuar me derrat si burim I organeve dhe qelizave të përshtatshme për xenotransplant. Këto kërkime përfshijnë përdorimin e qelizave pankreatike dhe qelizave neurale nga derrat, kundër diabetit insulino-dependent dhe parkinsonizmit refraktar, gjithashtu edhe perfuzionin e lëngjeve trupore të pacientit nëpërmjet mëlçisë së derrit, të vendosur jashtë trupit të pacientit, si një strategji e përkohshme për të trajtuar insuficencën hepatike. Pacientët me Huntington(sëmundje neurodegjenerative),po marrin qeliza të modifikuara nga derrat, si një trajtim eksperimental. Sidoqoftë, këto studime janë akoma në proces e sipër, kështu që efektet e tyre ndoshta do të na duhet kohë ti shohim, ku po testohet gjithashtu edhe siguria që paraqesin.
  35. PRO• Realizimi I xenotransplanteve do të shkurtonte kohën që një njeriu I duhet të presë në listë për të marrë një organ. Këeshtu, ai do ta kishte mundësinë ta merrte kur gjendja e tij të mos kishte agravuar së tepërmi, duke siguruar edhe adaptim më të lehtë. Sipas statistikave, numri I transplanteve, duke zbatuar këtë metodë, do rritej nga 10.000-200.000 në vit. • Nevoja për marrjen e imunosupresorëve mund të ulej duke injektuar qelizat e marrësit tek embrioni I derrit in-utero, duke I bërë kështu kompatibël dhënës-marrës. Këto specie do të rriteshin vetëm me qëllimin e transplantimit. • Derrat janë një zgjedhje e mirë për të realizuar xenotransplantin, sepse kanë një periudhë të shkurtër gestacioni, rriten shpejt dhe organet kanë përmasa të përafërta me të njeriut. • Nëse do ishte nevoja, derrat mund të rriten në kushte shumë të mira higjenike, për të shmangur rrezikun ndaj infeksioneve virale apo bakteriale.
  36. KUNDËR • Transplantimi I organeve të kafshëve bie ndesh në shumë vende të botës me të drejtat e tyre të parashikuara me ligj, vende ndër të cilat jemi edhe ne. • Kjo mund të jetë një tjetër mënyrë e kompanive bioteknologjike për të rritur fitimin e tyre, pa marrë parasysh pasojat në shëndet. • Impakti që mund të ketë tek rraca njerëzore, si prsh nxitje e infeksioneve të reja, për të cilat, duke qenë se nuk I njohim, nuk kemi as kura. • Kostot që ka për njerëzimin formimi I specieve të kryqëzuara, prsh një njeri me zemër derri apo me shpretkë lope. • Qëndrimi fetar, prsh ai musliman që nuk lejon ngrënien e mishit të derrit, logjikisht është kundër përdorimit të zemrës së tij brenda trupit të tyre, duke e konsideruar si shenjë ndotjeje, apo Dëshmitarët e Jehovait, që janë kategorikisht kundër çdo lloj transplanti, duke qëne se duhet të ndërhyhet tek gjaku I tyre.
  37. Infeksionet post transplant
  38. Kushtet ligjore dhe etike FDA(food and drug administration), publikoi në 1999 udhëzimet e saj lidhur me xenotransplantin. Këto udhëzime përfshijnë monitorimin afatgjatë të marrësit dhe krijimin e regjistrit mbi të dhënat e pacientit në mënyrë kronologjike pas transplantit. Gjithashtu, janë në krijim e sipër edhe urdhëresa nga organizatat që presin miratim nga qeveria amerikane lidhur me praktikën xenotranplantuese. Spanja dhe UK nxorrën udhëzuesit e tyre në 1998. Në Spanjë, kusht për fillimin e studimeve klinike, është që studimet paraklinike të demonstrojnë një mbijetesë minimale 6-mujore, funksionalitetin e qelizave, indeve apo organeve që do të transplantohen dhe mungesa e patogjenëve infeksiozë. Në janar 1999, Këshilli I Europës, thirri një moratorium mbarëkombëtar mbi xenotransplantet, ku u ngrit një grup pune për të hartuar politikat e nevojshme.
  39. Dilemat etike • Shpërndarja në mënyrën më të drejtë të mundshme të organeve të kafshëve në një shoqëri ku çdo ditë vdesin rreth 18 persona nga listat e pritjes. • Të vendoset nëse personi që merr organin nga xenotransplanti, të ndiqet në një program afatgjatë si shkak I rrezikut teorik mbi përhapjen e viruseve. • Krijimi I kodeve etike të përshtatshme lidhur me trajtimin ndaj këtyre kafshëve që do të përdoren për transplant. • Të vendosësh kur dhe në çfarë situatash munden fëmijët dhe të porsalindurit të përfitojnë xenograftet. • Te studiohet impakti emocional tek njerëzit që do ta kenë jetën e tyre të lidhur me një organ, që nuk ka prejardhje humane.
  40. Trafikimi I organeve • Pavarësisht organizatave që veprojnë bazuar në ligj lidhur me transplantin e organeve, ka edhe treg të zi të tyre. Me koston më të lartë, shkon blerja e një veshke me rreth 200.000 usd. Sipas WHO(World health organisation), çdo vit gjenerohen rreth 10.000 aktivitete të reja. Përshembull, në Indi, çdo vit rreth 2000 indianë shesin veshkën për 700-5000 usd. Në Kinë, sipas David Matas(eticien I nominuar për Nobel), mund të gjesh çdo organ që të nevojitet për disa orë. Kryesisht, këto organe iu merren të burgosurve politikë dhe qeveria I trajton si dhurime vullnetare.
  41. Djali sapo ka shitur veshkën. Indi 2007
  42. Deklarata e Stambollit, është një deklaratë e cila udhëzon sjelljen profesionale të fizikanëve dhe të institucioneve shëndetësore. Ajo flet mbi një tërësi principesh morale në dhurimin dhe transplantin e organeve në përgjithësi, si dhe propozime praktike për të luftuar dhe parandaluar trafikimin e organeve. Bazuar në parimet etike në transplantin e organeve, që datojnë nga 1950, si respekti ndaj individit, autonomia, dinjiteti njerëzor, vullnetarizmi dhe konsenti I informuar, trafikimi I tyre, me qëllim transplantin përbën një shkelje të rëndë.
  43. Fakte • Më shumë se 10% e transplaneve të organeve bëhet ilegalisht(WHO vlerëson se çdo vit nëpër botë bëhen rreth 100.000 transplante ilegale, ku nga këto, 75% e tyre janë veshkat). • Fitimet e tregtarëve të organeve shkojnë në 600 milion usd-1.2 miliardë në vit(informacioni vjen nga WND*) • Trafikantët përqëndrohen te shtresa më e varfër e shoqërisë, prandaj trafikimi ka kryesisht origjinë Indinë, Pakistanin, Egjiptin, Filipinet, Kinën apo Kolumbinë. • Një zemër shitet me 500.000 dollarë. • Dhuruesi tipik është mashkull I moshës 28.9 vjeç, me të ardhura rreth 480$ ne muaj, kurse marrësi tipik është mashkull I moshës 48.1 vjeç, me të ardhura 53.000$. • Ata që zgjedhin të blejnë organin në tregun e zi, rrezikojnë ndër të tjera që organi të mos jetë kompatibël dhe pjesa më e madhe dështojnë pas operacionit. *WND-worldwide network of doctors
  44. • Organet përdoren jo vetëm për të kryer transplante, por edhe për të kryer eksperimente, pjesë e së cilave bëhen edhe organet gjenitale. • Rreth 18 njerëz vdesin çdo ditë duke pritur për një organ. • Shumë persona bëhen viktima të gjymtimit trupor apo dhurimit jovullnetar të organeve, ndër të cilët janë shpesh edhe fëmijët. • Në USA, ka pasur akuza të shumta dhe gjyqe të zhvilluara ndaj mjekëve, që linin pacientët të vdisnin, me qëllim për t’iu marrë organet. • Doktorët e korruptuar shpeshherë targetojnë fëmijët, duke qenë se organet e tyre kanë më pak predispozitë të mbartin sëmundje. • Ka persona që shesin organet e tyre në E-Bay, ndër to edhe nje nënë 44 vjeçare, e cila u shpreh ne 2012 se shiste një veshkë, pjesë të mëlçisë dhe të korneas. Ajo u dënua me 12 vite burgim(ky informacion vjen nga gazeta El Mundo). Në 2013, në një spital në Swaziland, u kap një mashtrim I madh, ku punonjësit e këtij spitali drejtonin treg të zi për shitje organesh, që I blinin shtetet fqinje. Kjo realizohej për hir të një praktike në këtë vend, të quajtur MUTI(mₔedi). Ata filluan ti shisnin organet e pacientëve të sëmurë, për të bërë kremra dhe pudra(informacion nga www.listverse.com)
  45. • Një ndër praktikat më të realizuara, është ajo e vjedhjes së organeve nga dikush që sapo ka vdekur, ku hapej varri sapo largoheshin të afërmit. Ky skandal u regjistrua në 2013 në Iran. • Trafikimi I fëmijëve, është tashmë një term I njohur, por ngjarja më e rëndë ka ndodhur në Mozambik, ku në jetimoren e murgeshave Santa Maria Immacolata, silleshin për rreth 30 vite, fëmijë, të cilëve iu ishin hequr organet dhe shumica e tyre vdisnin disa ditë apo javë më vonë. • Në 2015, në një plazh të Egjiptit, u gjetën trupat e 9 personave të vdekur në breg të detit. Fillimisht u mendua se do ishin mbytur, por shenjat në trupin e tyre dhe analizat e mëvonshme treguan se atyre iu ishin hequr organet, si veshkat, mëlçia, dhe zemra. • Një akuzë e njohur është edhe ajo e marrjes së organeve nga qeveria kosovare, organe të cilat iu merreshin serbëve në fund të luftës. Trafiku I organeve nuk është më aq prezent në Shqipëri, jo si më përpara.
  46. Dominojnë veshkat dhe mëlçia 1997-2007
  47. Çështjet etike në transplante • OPTN(organ procurement and transplantation netëork) është një paketë rregullash mbi të cilat është I mbështetur transplanti I organeve në të gjitha spitalet. Këto rregulla janë krijuar nëpërmjet një procesi bashkëpunues mes OPTN/UNOS, komiteteve dhe publikut. Sipas këtyre rregullave, drejtësia në shpërndarje bazohet tek: a.nevoja b.kontributi c.merita d.parimeve të tregut të lirë Aksesi, përcaktohet nga: a.mosha(nga më I riu te më I vjetri) b.koha e pritjes
  48. • Qëllimi kryesor është të maksimizohet numri I transplanteve të suksesshme bazuar në nevojën mjekësore dhe në suksesin e mundshëm të transplantit, ku suksesi matet nga vitet e jetës pas transplantit. Por, këtu ngrihen shumë pyetje etike, si prsh: 1. Kush I merr vendimet se kujt I takon organi dhe kujt jo? 2. Si mund të vendosë një person për nevojën që ka një tjetër person? 3. Të parashikosh suksesin maksimal do të thotë, në varësi të viteve që personi jeton pas transplantit, apo vitet e jetës së organit të transplantuar, apo cilësia e jetës që jeton pacienti pas transplantit? Përveç kësaj, duke I shpërndarë organet sipas benefitit maksimal, nxit favorizimet dhe praktikat e tjera jo të ndershme. Disa argumentojnë kundër vendosjes si kriter moshën, sepse kështu, do zbehej vlera e jetës së një pacienti të moshuar, që është pjesë e listës së pritjes.
  49. Dilema etike… • A duhet t’I jepet mundësia për një transplant të dytë, dikujt që e ka realizuar njëherë? • A duhet t’I jepet mundësia për transplant, dikujt që ka ndjekur në mënyrë vullnetare një stil jete jo të shëndetshëm(drogë, alkool, duhan)? • A duhet t’iu jepet mundësia personave me tendenca të njohura suicidale? • A duhet t’iu jepet prioritet prindërve me fëmijë të vegjel përballë të moshuarve dhe personave pa fëmijë? • A duhet t’I jepet organ dikujt që nuk ka mundësi financiare për të paguar trajtimin anti-refuzues pas transplantit? • A duhen bërë pjesë e listës së pritjes, persona që nuk kanë sigurime dhe mundësi të paguajnë transplantin? • A duhet t’iu bëhet transplant të dënuarve përjetë?
  50. • UNOS(united network for organ sharing) është një organizatë jofitimprurëse, e cila merret me sistemin e shpërndarjes së organeve me qëllim transplantin, në bashkëpunim me qeverinë amerikane. Transplanti ofrohet për qytetarët amerikanë, por jo vetëm. Procedura që ndiqet është e tillë: 1. Dhurohet organi 2. Gjenerohet një tërësi marrësish, që kanë profil mjekësor dhe biologjik të ngjashëm me atë të dhuruesit. 3. Qendra e transplantit njoftohet për organin e disponueshëm 4. Ekipi I transplantit merr në konsideratë organin për pacientin(kriteret mjekësore, kushtet e organit dhe të pacientit, disponueshmërinë e stafit për të realizuar tranplantin dhe të pacientit, gjithashtu edhe transportin) 5. Organi merret ose refuzohet. Nëse refuzohet, ai vazhdon të ofrohet derisa të gjendet një marrës ose organi të dalë jashtë funksionit.
  51. Rritja e nevojave për transplant
  52. Politikat dhe Propozimet e Sigurimit të Organeve: Një Krahasim Kjo pjesë shqyrton argumentet morale pro dhe kundër politikave të ndryshme të sigurimit të organeve.
  53. 1-Donacioni i Organeve ("Dhënia dhe Marrja"): Sipas sistemit aktual, individët mund të vendosin përpara vdekjes nëse duan të dhurojnë organet e tyre pasi të vdesin.(Konsenti) Si një çështje ligjore, ky vendim pozitiv për të qenë një dhurues i organit ska nevojë për konsentin e familjarëve,pavarësisht se mendimet e tyre respektohen. Në rastet kur individët nuk kanë bërë asnjë deklaratë pozitivisht apo negativisht nëse dëshironin që organet e tyre të hiqen,, vendimi i lihet tërësisht familjes së tij. Parimet udhëzuese të këtij sistemi, janë si më poshtë: ●të inkurajojë dhurimin e organeve; ●të respektojë, sa më shumë që të jetë e mundur, dëshirat e mëparshme të individit që ka vdekur dhe dëshirat e familjes së tij ●Të sigurojë që sistemi i shpërndarjes së organeve të jetë sa më i barabartë; ●të ruajë në shoqëri parimin e "dhurimit Mangësia më e madhe e këtij sistemi është se ajo nuk rezulton, të paktën për momentin, në një numër të mjaftueshëm të organeve kadaverike për të gjithë ata që do të përfitonin prej tyre.
  54. 2. Njohja e publikut dhe presioni i komunitetit ("Nderimi dhe Turpërimi"): Një propozim për rritjen e furnizimit të organeve është që të nderohen publikisht - me medalje apo ceremoni, jo kompensim - ata individë (ose familjet e tyre)të cilët i dhurojnë organet e tyre. Ky propozim mbështetet në besimin se dhurimi për të shpëtuar jetën është një detyrë qytetare ,jo vetëm një opsion filantropik. Shpesh kombinuar me këtë politikë është një propozim për "turpërimin" qytetar të atyre që nuk janë donatorë të organeve - me slogane si "Miqtë nuk u lejojnë miqve të tyre të humbin dhuratën e jetës“. I vetmi kundërshtim që mund të imagjinohet për njohjen publike të donatorëve të organeve është se nderimi mund të bëhet (të paktën pjesërisht) arsyeja për dhurimin, dhe kështu dhurimi mund të bëhet më pak si një dhuratë për tjetrin dhe më shumë një akt për veten . Ideja e "turpërimit" qytetar të jo donatorëve ngre më shumë pyetje: për shembull, nëse individët ose familjet mund të kenë arsye morale të ligjshme ose moralisht të admirueshme (si për shembull besimi fetar) për mos dhurimin e organeve të tyre.
  55. 3. Kompensimi publik ("Pagesa dhe sigurimi"): • Në vitet e fundit, ka pasur një numër propozimesh të ndryshme për kompensimin e individëve ose familjeve të tyre për lejimin e përdorimit të organeve të tyre (njoftim: bëhet më pak i saktë, ndoshta i pasaktë, për ta quajtur atë "dhurim" sapo të përfshihet pagesa). Qëllimi primar i këtyre propozimeve është rritja e furnizimit të organeve duke motivuar më shumë individë dhe familje (me pagesë në të holla ose ndonjë "shqyrtim të vlefshëm") për të lejuar rikthimin e organeve të tyre.. Këto propozime marrin forma të ndryshme: disa ofrojnë rimbursim të plotë ose të pjesshëm të shpenzimeve funerale; disa ofrojnë kredi apo zbritje tatimore. Mbrojtësit e propozimeve të tilla të kompensimit shpesh kërkojnë t'i dallojnë ato nga tregjet e organeve: kompensimi do të ishte publik, jo privat, dhe kështu do të përfaqësonte vlerësimin e të gjithë komunitetit se sa një kontratë private midis palëve; për shembull... lejimi i rimbursimit për funeralet e të ndjerit, por jo pagesa për donatorët e gjallë që dëshirojnë të shesin një nga organet e tyre;.
  56. 3. Kompensimi publik ("Pagesa dhe sigurimi"): • Është e pamundur të dish paraprakisht se çfarë efekti do të kishte një politikë e tillë në rritjen e furnizimit me organe; kjo varet edhe nga arsyet pse shumë individë dhe familje nuk lejojnë aktualisht që organet e tyre të merren dhe sjanë dakort me madhësinë e kompensimit, nëse ata kanë një çmim mbi të cilin mbizotërojnë "shpenzimet" e heqjes dorë nga organet e tyre mbi përfitimet monetare. • Kundërshtimi më i madh për një politikë të tillë është se hap derën për një rritje të madhe të konsiderimit të trupit si mall tregtie dhe se vendos çmime të ndryshme në pjesë të ndryshme të trupit; se rrezikon të krijojë tensione të reja dhe ndarje të reja midis anëtarëve të familjeve rreth asaj nëse duhet ose jo të marrin paratë; dhe se ndryshon karakterin e prokurimit të organeve nga "dhënia" në "shitje", dhe në këtë mënyrë minon qëllimin qytetar të mësimdhënies "bamirësi".
  57. 4. Tregjet Origjinale ("Shitja dhe Blerja"): Ka pasur një numër propozimesh në vitet e fundit për tregjet e organeve, të cilat do të lejonin individët para vdekjes ose të mbijetuarve pas vdekjes për të shitur organet e tyre ose të dashurit e tyre në kontrata private. Qëllimi kryesor i këtij sistemi është rritja e furnizimit të organeve, duke respektuar dhe zgjeruar autonominë mbi trupin ose trupat e të dashurve. Propozimet e tilla të tregut kanë shumë forma të ndryshme. Këto përfshijnë "Tregjet e ardhshme", ku individët bien dakord para vdekjes për të shitur organet e tyre dhe për të marrë pagesa në para të gatshme ose ulur normat e sigurimeve shëndetësore, ndërsa ende jetojnë. Ata gjithashtu argumentojnë se është e padrejtë që të gjithë në biznesin e transplantimit të bëjnë para, përveç personit që ofron organet e çmuara.
  58. Disa gjithashtu kanë frikë se blerja dhe shitja e organeve dhe indeve, në qoftë se bëhen të përhapura , do minojnë altruizmin .Kjo gjithashtu sjell që organet të shkojnë te ofertuesi më i lartë. Barazia do të shkelet prej aftesive për të paguar në vend të nevojës mjekësore për të përcaktuar shpërndarjen drejtë të organeve. Disa argumentojnë në favor të lejimit të organeve dhe indeve njerëzore për të blerë dhe shitur për të rritur furnizimin dhe për të respektuar autonominë e njerëzve. Të tjerë argumentojnë kundër duke thënë se nuk duhet te trajtojnë trupin e njeriut dhe pjesët e tij si mallra që shkelin dinjitetin i njeriut Indet dhe organet në fakt janë duke u shitur në disa vende te botes. Për Shembull, një firmë farmaceutike franceze blen placentat nga 110 spitale kanadeze për prodhimin e vaksinave dhe të tjeraprodukte të gjakut (Aikenhead)
  59. 5.Konsenti i supozuar • Një opsion i fundit i politikës është i ashtuquajturi “konsent i supozuar", në të cilin bëhet politikë standarde për të tërhequr të gjitha organet e përdorshme pas vdekjes, vetëm nëse individët ose familjet e mbijetuara shprehimisht kërkojnë që organet e tilla të mos të tërhiqen. • Qëllimi kryesor i një politike të tillë është rritja e furnizimit të organeve, ndërkohë që eliminon detyrën e vështirë të kërkojë organet nga anëtarët e familjes në momentet pas vdekjes së një të dashuri dhe nevojën për një fushatë publike që inkurajon njerëzit të bëhen donatorë të organeve. Një version i kësaj politike është përpjekur në shumë vende evropiane si Franca,Belgjika ku ekziston legjislacioni i supozuar i konsentit. • Ndërsa një sistem i tillë duket se do të rrisë furnizimin e organeve, ai e bën këtë me një kosto: duke marrë organet e të ndjerit pa pëlqimin individual apo familjar. Në të njëjtën kohë, do të ndryshonte karakterin e sigurimit të organeve dhe kështu do të minonte qëllimin qytetar të mësimit të bamirësisë ose mundësisë që individët të ishin bamirës.
  60. 6-Publiciteti i medias • Ndonjëherë një organ ose ind është siguruar për një person nga publikimi I nevojës se tyre përmes mediave. Kjo mund të anashkalojë kanalet e rregullta të transplantimit dhe të përzgjedhjes të marrësit për një organ në bazë të nevojës më të madhe. • Ne anen tjeter ,lutjet e medias shpesh sjellin më shumë vullnetarë sesa ato të kërkuara për publikimin e rastit. • Publikimi i mediave gjithashtu rrit ndërgjegjësimin e publikut për nevojën e transplanteve dhe kështu duhet të rrisë furnizimin e indeve të dhuruara dhe organeve. • Garrett et al. argumentojnë se në këtë fazë të historisë mjekësore publiciteti i medias për një rast të veçantë duhet të tolerohet, por në një masë të caktuar.
  61. Frika, konfuzioni dhe nevoja për arsim • Ka nevojë për edukim të publikut të gjerë dhe shumë profesionistëve te kujdesit shëndetësor në lidhje me të gjithë temën e transplanteve të organeve dhe indeve. • Shumë njerëz nuk janë mirë të informuar për nevojat, mungesat e organeve dhe indeve, dhe sa përfitojnë shumë njerëz prej tyre. • Shumë kanë frikera të pabazuara apo rezerva ose janë të hutuar për disa nga çështjet e të qenurit një donator. • Në një sondazh të fundit të Shteteve të Bashkuara, "dy nga të shumtat e arsyeve të zakonshme të dhëna për mos lejimin e dhurimit të organeve ishin (1) ata mund të bëjnë diçka për mua para se të jem vërtet i vdekur; (2)mjekët mund të shpejtojnë vdekjen time. Kjo tregon injorancën e politikës dhe procedurës standarde në lidhje me transplantet.
  62. Megjithëse anketat tregojnë se shumica e njerëzve mendojnë se transplantimi është një akt i mirë, vetëm një pakicë e nënshkruajnë kartën e donatorëve të organeve. Pse? ○ Para së gjithash, shumë prej tyre nuk janë plotësisht të vetëdijshëm për përparësitë e këtij lloji të konsentit të shprehur vullnetar. ○ Disa njerëz mund të mos jenë të gatshëm të mendojnë për vdekshmërinë e tyre, një fakt të pashmangshëm ose të jenë supersticioz. ○ Për shembull, ata gabimisht mund të mendojnë se nënshkrimi i kartës së donatorëve do të rrisë mundësinë e tyre për një aksident fatal. ○ Disa mund të kenë shqetësime rreth gjymtimit të trupit të tyre. Megjithatë, organet dhe indet janë hequr me kujdes dhe prerjet janë të mbyllura, kështu që nuk do të jetë e dukshme për këdo që e sheh trupin që organet indet janë dhuruar. ○ Disa njerëz pyesin veten se çfarë do të ndodhë me trupat e tyre, nëse në vdekje ata dhurojnë një organ. E vërteta është se çdo trup tokësor prishet. Prandaj, alternativa është midis një organi që dekompozon ose që shërben për të mbajtur gjallë një qenie tjetër njerëzore.
  63. Transplanti dhe feja Në përgjithësi, të gjitha besimet fetare miratojnë transplantin e organeve. Nëse organet e një personi të vdekur, të tilla si një veshkë, një zemër, ose kornea mund të ndihmojnë në shpëtimin ose përmirësimin e jetës së një personi të gjallë, atëherë një transplantim i tillë është moralisht i mirë dhe madje i lavdërueshëm,gjithmonë në prani të konsentit nga vetë personi ose familjarët.
  64. Transplanti dhe feja Një çështje e rëndësishmë ka të bëjë me përdorimin e organeve të kafshëve për transplantim tek qeniet njerëzore, të tilla si përdorimi i valvulës së zemrës së një derri të zëvendësojë një valvul të zemrës njerëzore.(qëndrimi i fesë myslimane) Transplantet e tilla janë moralisht të pranueshme në fetë e tjera në tri kushte: 1) organi i transplantuar nuk pengon integritetin e identitetit gjenetik ose psikologjik të marrësi, 2) transplantimi ka një evidencë të dëshmuar biologjike të suksesit të mundshëm 3) transplanti nuk përfshin rrezik të madh për marrësit.
  65. Transplanti dhe feja Një çështje tjetër ka të bëjë me përdorimin e organeve ose indeve nga fëmijët e abortuar. Një zhvillim ky i cili përdor organet dhe indet e fetuseve të abortuara me qëllimin e drejtpërdrejtë të përdorimit të organeve ose indeve të foshnjës që nuk tolerohet absolutisht nga feja. Një tjetër aspekt të kësaj çështjeje është kur një fëmijë është konceptuar natyrshëm ose nëpërmjet fekondimit in vitro dhe pastaj lindur apo edhe abortuar thjesht për organet ose indet. Për shembull, kohët e fundit një çift krijoi një fëmijë për qëllimin e vetëm për të qenë një dhurues i palcës kurrizore për një vëlla tjetër që vuan nga leuçemia. E marra pjesë në një abort për të marrë organe, konceptimi një fëmije për organet, ose perdorimi me vetëdije i organeve nga fetuset e abortuara janë veprime moralisht të gabuara.
  66. Transplanti dhe feja • Kjo çështje është bërë edhe më e komplikuar me hulumtimet teknologjike mbi klonimin. Disa studiues shpresojnë të rriten indet dhe madje edhe organet nga qelizat burimore të marra nga embrionet njerëzore; megjithatë, për ta bërë këtë, nevojitet shkatërrimi i embrionit. Meqenëse jeta njerëzore fillon me konceptim dhe është e shenjtë që nga ajo moment, një shkatërrim i tillë është imoral! • Së fundmi, nëse dikush mund të shesë një nga organet e tij përgjigja është një "jo" definitive. Shitja e një organi shkel dinjitetin e qenies njerëzore, eliminon kriterin e bamirësisë së vërtetë dhe promovon një sistem tregu ku përfitojnë vetëm ata që mund të paguajnë.
  67. Disa raste dhe pyetje për diskutim • 1. Don dhe Dan janë binjakë identikë. Pasi Don vuan dështimin e veshkave, Dan është kërkuar nga gruaja e vëllait të tij për të dhuruar një prej veshkave të tij të shëndetshme Donit. A ka ndonjë detyrim që Dan të dorëzojë një nga veshkat e tij të shëndetshme te vëllai i tij? Në çfarë gjendje do të mbroni vendimin e Danit që të mos dorëzojë veshkën e tij?
  68. Disa raste dhe pyetje për diskutim • 2. A është etike për një person të gjallë që ka dy sy të mirë për të dhuruar një sy që të bëjë të mundur që një person i verbër të shohë?
  69. Disa raste dhe pyetje për diskutim • 3. Znj. Simpatico, një infermiere, ishte kujdesur për Jozefin, i cili ishte 30 vjeç, pak javë para se të vdiste. Spitali ka një rregullore që kërkon që infermierët t'u kërkojnë konsentin familjeve të të gjithë pacientëve të vdekur për dhurimet e organeve. Si ajo dhe familja janë shumë të mërzitur për vdekjen. Ajo beson se gruaja e re e Jozefit dhe tre fëmijët kanë nevojë për ngushëllim dhe jo për vendime në këtë moment, kështu që ajo nuk kërkon donacionin e organeve, edhe pse spitali ka një listë të gjatë pritjeje. Kur mbikëqyrësi infermieror e zbulon këtë lëshim, ai e qorton znj. Simpatico dhe e paralajmëron: "Një incident i tillë dhe ti do të pushohesh". • A është mirë politika e spitalit? • A ishte e drejtë për Znj. Simpatico të bënte një përjashtim në këtë rast?
  70. Përfundim • Debati mbi transplantimin e organeve prek shumë nga çështjet më të thella të bioetikës: detyrimin e shërimit të të sëmurëve dhe kufijve të tij; bekimi dhe barra e përparimit mjekësor; dinjitetin dhe integritetin e jetës trupore, rëndësinë e pëlqimit individual(konsentit) dhe kufijtë e autonomisë njerëzore. Nuk është ekzagjerim të thuhet se qëndrimet tona rreth transplantimit të organeve thonë shumë për llojin e shoqërisë që ne jemi, si për më mirë dhe për keq. • Duke vendosur kufizime morale dhe duke nxjerrë jashtë ligjit "paratë për organe", mund të jemi duke ulur furnizimin e organeve - dhe duke pranuar vuajtjen dhe vdekjen e atyre që mund të kemi shpëtuar, të paktën përkohësisht. • Duke lënë mënjanë këto kufizime morale jemi duke e trajtuar trupin si pronë - me shpresën e rritjes së furnizimit të organeve, ne rrezikojmë ta zhvlerësojmë jetën shumë njerëzore (dhe trupat njerëzorë) që kërkojmë të shpëtojmë. Natyrisht që kundërshtimi aktual ndaj tregjeve të organeve ose kompensimi publik do të duket një ditë e çuditshme dhe e gabuar si kundërshtim ndaj vetë transplantimit të organeve.
  71. Përfundim Padyshim që tabutë e së kaluarës - siç është respekti për trupat e vdekur , kanë penguar rrugën e asaj që është e mirë për jetën moderne dhe mjekësinë moderne. • Por a është gjithashtu e mundur që largimi i disa tabuve të vjetra na ka pakësuar, dehumanizuar dhe na korruptuar? • Është ky rrezik i korrupsionit dhe dehumanizimit që ne nuk duhet të dështojmë ta njohim, edhe pse kërkojmë të përmirësojmë vuajtjen dhe shërimin e sëmundjeve me çdo mjet etik të mundshëm.? • Pyetja specifike para nesh është kjo: Cila është politika më e përgjegjshme dhe më e kujdesshme publike për prokurimin e organeve të trupave të vdekur? • A duhet të ndryshohet, modifikohet apo ruhet ligji aktual..
Click to expand...
Me ndihmo pak me piken ku flet per shitjen?
 
Duhet të kyçeni ose të regjistroheni për t'u përgjigjur.

Konkursi Letërsisë

  • 1-Bëju.

    Votat: 11 40.7%

  • 2-Ankth mesnate.

    Votat: 3 11.1%

  • 3-Të dua ty.

    Votat: 8 29.6%

  • 4-Nje kujtim.

    Votat: 5 18.5%
See comments…
Back
Top