Shoku_vjeter
Anëtar i Nderuar
Termi beton vjen nga latinishtja - calcis structio ( struktur me baze gelqerore) realisht nuk eshte ai i perdoruri nga Marco Vitruvio Pollione ne traktatin e tij
" De Architectura " , ku nje teknike e tille perkufizohet si opus caementicium
(per te cilen do te flasim me gjeresisht ne vazhdim). Ne pershkrimin qe permban De architectura, termi caementum (nga folja caedo qe do te thot te presesh ne pjese) sinjifikonte skrapin (mbetjet) e gureve qe sherbenin per te rrethuar masat e betonit.
Termi caementum nga latinishtja klasike , e perdorur cementum ne latinishten vulgare(e perditshme), permbante fillimisht kuptimin e "mbetjeve prej guri ", per te mare ne Mesjeten e Vone me termin latin "cemento"-cimento , kuptimin e gjith konglomeratit (perzierjes) qe eshte sot betoni. Vetem ne fund te shekullit te XVIII termi cimento mori kuptimin e lidhesit me baze uji, ndersa konglomeratit ju percaktua definitivisht emertimi beton.
Shpikja e betonit dhe permiresimi i cilesive te tij me kalimin e kohes.
Vlera me e madhe e perdorimeve te para te betonit i atribuohej mundesise qe jepte ky material per te perftuar forma te cfardoshme guresh artificial .
eshte e veshtire te japesh me perpikmeri fillesat e perdorimit te teknikave ndertimore me konglomerate pasi edhe Asirianet dhe Egjiptianet kane perdorur teknika te ngjashme. Greket gjithashtu e njihnin kete teknike , duke e perdorur ne realizimin e akuaduktit ( ujsjellesit) te Argos, serbatori i Spartes dhe ndertime te tjera nga te cilat kane mbetur gjurme edhe ne ditet e sotme.
Por ishin Romaket ata qe i dhane impuls kesaj teknike, duke e perdorur ne nje numer te konsiderueshme veprash , ende sot te ruajtura ne gjendje te mire. Romaket perdoren betonin ne ndertimin e rrugeve, themele dhe mure. Teknikat e opus incertum, opus reticulatum dhe opus caementicium pershkruhen nga Vitruvi ne traktatin e tij De Architectura. Opus caementicium konsiston ne ndertimin e mureve duke perdorur shtresa te mbivendosura llaci dhe meterialesh inerte. Faqet e jashtme visheshin me tulla ose gure te punuar drejtkendor, apo suva .
Edhe zbulimi i lidhesit nuk i perket Epokes Romake, pasi ai eshte perdorur fillimisht gjat tremije-vjecarit Para Eres Sone, kur ne Egjipt perdorej llaci gelqeror per veshjen murale me gur dekorativ. Konsolidimi i llacit u harit nga nje reaksion kimik midis Hidroksidit te Kalciumit dhe Dioksidit te Karbonit , reaksion nga i cili perftohet Karbonati i Kalciumit.
Ne keto gjurme vazhdoi perdorimi ne mas i materialit te betonit duke u permiresuar gjithmone e me shume nga arsyetimi human, duke mos ju lene me ne dore kohes reaksioni kimik, por duke u drejtuar, pershpejtuar e zgjedhur nga njeriufaktoret si koha,apo menyra dhe sasia e materialeve qe marin pjes ne reaksionin e prodhimit te materialit te betonit.
Ne Francen e 1700-es u rizbulua arti i ndertimit me material betoni. Gjat perpjekjeve te pafundme te kesaj kohe behet dhe zbulimi revolucionar i gelqeres hidraulike nga inxhinieri Britanik John Smeaton gjat realizimit te farit te Eddystone.
Ne Francen dhe Angline e fundviteve te 1700-es dhe fillimet e 1800-es u hodhen hapa te medha industriale qe sollen prodhimin e lidhesve te pare me baze uji te quajtur cimento. Ne 1796 -en Parker prodhoi cimenton e pare me ngrirje te shpejte, ndersa ne 1800-en Lesage perfitoi materialin e pare me lidhes me baze uje me nje rezistence te larte materiale.
Praktikish kalimi nga lidhese gelqeror me baze uji i Smeaton ne Cimenton Portland u realizua 1818-en , date ne te cilen inxhinieri Vicat determinoi formulen e lidhesit artificial gelqeror me baze uje.
Industrialisti i pare qe fabrikoi cimento hidraulike me ngrirje te ngadalte ne vitin 1824 ishte Joseph Aspidin , i cili i dha produktit emrin cimento Portland pasi lenda e pare i ngjasonte nje kalcifikimi kompakt te gjendur ne ishullin Portland ne Angli
Ne 1844 J.C. Johnsonvuri ne dukje rendesine e procesit te pjekjes ne temperatura te larta qe sillte prodhimin e Klinkerit, produkti final i prodhimit te cimentos . Nese per Prodhimin e Gelqeres hidraulike nevojitet pjekje ne temperature 600 - 700 °C, u desh te arihej ne pjekje 1600 °C dhe me shume per te perftuar cimentot me ngrirje te ngadalshme.
Ne 1860 M. Chatelier stabilizoi kompozicionin kimik te cimentos duke standartizuar keshtu prodhimi industrial te cimentos
Shpikja e beton-armes ( beton i perforcuar me hekur) .
Maison Hennebique, strukture e hershme me beton-arme , Hennebique e ndertoi ne Bourg-la-reine
Perhapjen masive perdorimi i betonit e gjeti kur u zbulua bashkepunimi i tij i mire me hekurin.
Betoni ka veti te mira ne shtypje dhe veti te keqija ne terheqje , ky fakt ka limituar perdorimin e tij per shekuj .
Data e lindjes se betonit te armuar eshte veshtire te percaktohet por qartesisht i perket shekullit te XIX , fal Revolucionit Industrial qe solli nje prodhim te shkelqyer te dy materialeve : hekurit dhe betonit.
Nga nje kendveshtrim teknik ideja e perdorimit te hekurit si plotesues ,ne bashkepunim me gurin apo materiale te ngjashme, si nje material qe punon mire ne terheqje dhe perkulje, njifet qe ne shek. XVII , XVIII ne France. Shembuj te tille jane Kolonada Est e Louvre realizuar nga Perrault. Veshtiresite e dukshme te lidhjes se gurit me hekurin kane limituar perdorimin e ketij bashkepunimi. Por ideja statike u fiksua me perdorimin e hekurit ne bashkepunim me nje material te fort por plastik,nje material si betoni. Gjithsesi vetem ne 1845, me fillimin e prodhimit industrial te betonit tentativat dhe studimet moren vemendjen e merituar.
Ne 1847 Coignet projektoi mbulesen e pare me beton te hedhur ne betonforma dhe te armuar me profile hekuri.
Celesi ide i beton-armese : "Ti jepet hekurit roli i elementeve te tendosur ne nje tra qe punon ne perkulje" u perdor per here te pare ne 3 nentor 1877 nga Joseph Monier, kopshtar ne Kopshtin e Versajes. Me soleten Monier , sistemi Monier u vendos ne Evropen e 1800-es ne pararoj te ndertimtarise. Por sistemi Monier nuk eshte i bazuar mbi baza eksperimentale e studimore. Vetem ne 1886-en u publikuan per here te pare studimet eksperimentale-shkencore mbi strukturat beton-arme, nga Ing. Matthias Koenen , ne nje reviste teknike Gjermane. Ne 1887-en Koenen dhe Ing. G.A. Wayss perfunduan studimet mbi Das System Monier, vit i cili njifet si viti kur u publikua per here te pare teoria e strukturave beton-arme.
Ne 1892-shin , muratori pesedhjet vjecar, Hennebique ndertoi sistemin Hennebique traret armohen ne faqen e poshtme te tyre me hekura me seksion te rumbullaket dhe ne skajet e tyre ktheheshin per te perballuar momentet negative te struktures. Karakteristika me e njohur e kesaj teorie ishte perdorimi i hekurave te kthyer ne forme U-je ne rolin e stafave per te lidhur hekurat kryesor te struktures dhe per ti mbajtur te strukturuar gjat fazes se betonimit, gjithashtu per te thithur sforcimet prerese te struktures .Me eksperiencen e tij Hennebique ndertoi nje perandori sipermarese dhe ne 1896 themeloi edhe revisten "Le Beton Armè" ku publikoheshin haritje dhe te dhenat shkencore mbi beton-armen.
Klasifikimi i betonit
Sipas normativave per nje projektim sa me korekt dhe zbatim te perpikte ne nje veper ndertimi, betoni specifikohet ne funksion te klases se tij te rezistences, klases se konsistences (viskozitet-ngjizosje) dhe ne varesi te dimensioneve nominale te agregateve. Parametra te specifikuar ne laboratoret e licencuar per matjete te dhenave teknike te materialeve te ndertimit.
Klasat e rezistences se betonit.
Betoni klasifikohet ne klasa ne baze te rezistences se tij ne shtypje Rck ose fck.
Rezistenca karakteristike Rck perkufizohet mbi bazen e vlerave te mara nga prova laboratorike te shtypjes monoaksiale te kubikeve te betonit 150 mm (H/D=1), te trajtuar ,te maturuar 28 dite; ndersa rezistenca fck perkufizohet mbi bazen e vlerave te mara nga prova laboratorike te shtypjes monoaksiale te mostrave cilindrike 150 mm me diameter 300 mm me lartesi (H/D=2)
Midis dy vlerave ekziston mardhenia e meposhtme :
• fck = 0,83 Rck (per H/D≥2)
Klasat e Rezistences se betonit
• C8/10
• C12/15
• C16/20
• C20/25
• C25/30
• C28/35
• C30/37
• C32/40
• C35/45
• C40/50
• C45/55
• C50/60
• C55/67
• C60/75
• C70/85
• C80/95
• C90/105
• C100/120
Per seicilen klase vlera e pare perfaqeson fck ,ndersa vlera e dyte Rck, te dyja te shprehura ne N/mm2 (Newton/milimeter-katror )
Ne baze te vlerave te rezistences ne shtypje , betonet nenklasifikohen sipas renditjeve :
• Betone jostrukturore: C8/10 - C12/15
• Betone te zakonshme (NSC - Normal Strenght Concrete): C16/20 C45/55
• Betone me shtypje te larte (HPC): C50/60 - C60/75
• Betone me rezistence te larte (HSC): C70/85 - C100/120
Konformiteti ndaj normativave
Prodhimi dhe perdorimi i betonit certifikohet nga legjislacioni shteteror mbi normat perkatese te prodhimit dhe perdorimit, Standartet Shteterore , gjithashtu edhe ne nivel iInternacional ISO - International Organization for Standardization
Normativa
UNI EN 206-1: Betoni pjesa e pare - specifikime, performanca, prodhimi dhe konformitetit .
UNI 11104: Betoni pjesa e pare - specifikime, performanca, prodhimi dhe konformiteti : Udhezime plotesuese per aplikimin e EN 206-1
Aleksus. C
" De Architectura " , ku nje teknike e tille perkufizohet si opus caementicium
(per te cilen do te flasim me gjeresisht ne vazhdim). Ne pershkrimin qe permban De architectura, termi caementum (nga folja caedo qe do te thot te presesh ne pjese) sinjifikonte skrapin (mbetjet) e gureve qe sherbenin per te rrethuar masat e betonit. Termi caementum nga latinishtja klasike , e perdorur cementum ne latinishten vulgare(e perditshme), permbante fillimisht kuptimin e "mbetjeve prej guri ", per te mare ne Mesjeten e Vone me termin latin "cemento"-cimento , kuptimin e gjith konglomeratit (perzierjes) qe eshte sot betoni. Vetem ne fund te shekullit te XVIII termi cimento mori kuptimin e lidhesit me baze uji, ndersa konglomeratit ju percaktua definitivisht emertimi beton.
Shpikja e betonit dhe permiresimi i cilesive te tij me kalimin e kohes.
Vlera me e madhe e perdorimeve te para te betonit i atribuohej mundesise qe jepte ky material per te perftuar forma te cfardoshme guresh artificial .
eshte e veshtire te japesh me perpikmeri fillesat e perdorimit te teknikave ndertimore me konglomerate pasi edhe Asirianet dhe Egjiptianet kane perdorur teknika te ngjashme. Greket gjithashtu e njihnin kete teknike , duke e perdorur ne realizimin e akuaduktit ( ujsjellesit) te Argos, serbatori i Spartes dhe ndertime te tjera nga te cilat kane mbetur gjurme edhe ne ditet e sotme.
Por ishin Romaket ata qe i dhane impuls kesaj teknike, duke e perdorur ne nje numer te konsiderueshme veprash , ende sot te ruajtura ne gjendje te mire. Romaket perdoren betonin ne ndertimin e rrugeve, themele dhe mure. Teknikat e opus incertum, opus reticulatum dhe opus caementicium pershkruhen nga Vitruvi ne traktatin e tij De Architectura. Opus caementicium konsiston ne ndertimin e mureve duke perdorur shtresa te mbivendosura llaci dhe meterialesh inerte. Faqet e jashtme visheshin me tulla ose gure te punuar drejtkendor, apo suva .
Edhe zbulimi i lidhesit nuk i perket Epokes Romake, pasi ai eshte perdorur fillimisht gjat tremije-vjecarit Para Eres Sone, kur ne Egjipt perdorej llaci gelqeror per veshjen murale me gur dekorativ. Konsolidimi i llacit u harit nga nje reaksion kimik midis Hidroksidit te Kalciumit dhe Dioksidit te Karbonit , reaksion nga i cili perftohet Karbonati i Kalciumit.
Ne keto gjurme vazhdoi perdorimi ne mas i materialit te betonit duke u permiresuar gjithmone e me shume nga arsyetimi human, duke mos ju lene me ne dore kohes reaksioni kimik, por duke u drejtuar, pershpejtuar e zgjedhur nga njeriufaktoret si koha,apo menyra dhe sasia e materialeve qe marin pjes ne reaksionin e prodhimit te materialit te betonit.
Ne Francen e 1700-es u rizbulua arti i ndertimit me material betoni. Gjat perpjekjeve te pafundme te kesaj kohe behet dhe zbulimi revolucionar i gelqeres hidraulike nga inxhinieri Britanik John Smeaton gjat realizimit te farit te Eddystone.
Ne Francen dhe Angline e fundviteve te 1700-es dhe fillimet e 1800-es u hodhen hapa te medha industriale qe sollen prodhimin e lidhesve te pare me baze uji te quajtur cimento. Ne 1796 -en Parker prodhoi cimenton e pare me ngrirje te shpejte, ndersa ne 1800-en Lesage perfitoi materialin e pare me lidhes me baze uje me nje rezistence te larte materiale.
Praktikish kalimi nga lidhese gelqeror me baze uji i Smeaton ne Cimenton Portland u realizua 1818-en , date ne te cilen inxhinieri Vicat determinoi formulen e lidhesit artificial gelqeror me baze uje.
Industrialisti i pare qe fabrikoi cimento hidraulike me ngrirje te ngadalte ne vitin 1824 ishte Joseph Aspidin , i cili i dha produktit emrin cimento Portland pasi lenda e pare i ngjasonte nje kalcifikimi kompakt te gjendur ne ishullin Portland ne Angli
Ne 1844 J.C. Johnsonvuri ne dukje rendesine e procesit te pjekjes ne temperatura te larta qe sillte prodhimin e Klinkerit, produkti final i prodhimit te cimentos . Nese per Prodhimin e Gelqeres hidraulike nevojitet pjekje ne temperature 600 - 700 °C, u desh te arihej ne pjekje 1600 °C dhe me shume per te perftuar cimentot me ngrirje te ngadalshme.
Ne 1860 M. Chatelier stabilizoi kompozicionin kimik te cimentos duke standartizuar keshtu prodhimi industrial te cimentos
Shpikja e beton-armes ( beton i perforcuar me hekur) .
Maison Hennebique, strukture e hershme me beton-arme , Hennebique e ndertoi ne Bourg-la-reine
Perhapjen masive perdorimi i betonit e gjeti kur u zbulua bashkepunimi i tij i mire me hekurin.
Betoni ka veti te mira ne shtypje dhe veti te keqija ne terheqje , ky fakt ka limituar perdorimin e tij per shekuj .
Data e lindjes se betonit te armuar eshte veshtire te percaktohet por qartesisht i perket shekullit te XIX , fal Revolucionit Industrial qe solli nje prodhim te shkelqyer te dy materialeve : hekurit dhe betonit.
Nga nje kendveshtrim teknik ideja e perdorimit te hekurit si plotesues ,ne bashkepunim me gurin apo materiale te ngjashme, si nje material qe punon mire ne terheqje dhe perkulje, njifet qe ne shek. XVII , XVIII ne France. Shembuj te tille jane Kolonada Est e Louvre realizuar nga Perrault. Veshtiresite e dukshme te lidhjes se gurit me hekurin kane limituar perdorimin e ketij bashkepunimi. Por ideja statike u fiksua me perdorimin e hekurit ne bashkepunim me nje material te fort por plastik,nje material si betoni. Gjithsesi vetem ne 1845, me fillimin e prodhimit industrial te betonit tentativat dhe studimet moren vemendjen e merituar.
Ne 1847 Coignet projektoi mbulesen e pare me beton te hedhur ne betonforma dhe te armuar me profile hekuri.
Celesi ide i beton-armese : "Ti jepet hekurit roli i elementeve te tendosur ne nje tra qe punon ne perkulje" u perdor per here te pare ne 3 nentor 1877 nga Joseph Monier, kopshtar ne Kopshtin e Versajes. Me soleten Monier , sistemi Monier u vendos ne Evropen e 1800-es ne pararoj te ndertimtarise. Por sistemi Monier nuk eshte i bazuar mbi baza eksperimentale e studimore. Vetem ne 1886-en u publikuan per here te pare studimet eksperimentale-shkencore mbi strukturat beton-arme, nga Ing. Matthias Koenen , ne nje reviste teknike Gjermane. Ne 1887-en Koenen dhe Ing. G.A. Wayss perfunduan studimet mbi Das System Monier, vit i cili njifet si viti kur u publikua per here te pare teoria e strukturave beton-arme.
Ne 1892-shin , muratori pesedhjet vjecar, Hennebique ndertoi sistemin Hennebique traret armohen ne faqen e poshtme te tyre me hekura me seksion te rumbullaket dhe ne skajet e tyre ktheheshin per te perballuar momentet negative te struktures. Karakteristika me e njohur e kesaj teorie ishte perdorimi i hekurave te kthyer ne forme U-je ne rolin e stafave per te lidhur hekurat kryesor te struktures dhe per ti mbajtur te strukturuar gjat fazes se betonimit, gjithashtu per te thithur sforcimet prerese te struktures .Me eksperiencen e tij Hennebique ndertoi nje perandori sipermarese dhe ne 1896 themeloi edhe revisten "Le Beton Armè" ku publikoheshin haritje dhe te dhenat shkencore mbi beton-armen.
Klasifikimi i betonit
Sipas normativave per nje projektim sa me korekt dhe zbatim te perpikte ne nje veper ndertimi, betoni specifikohet ne funksion te klases se tij te rezistences, klases se konsistences (viskozitet-ngjizosje) dhe ne varesi te dimensioneve nominale te agregateve. Parametra te specifikuar ne laboratoret e licencuar per matjete te dhenave teknike te materialeve te ndertimit.
Klasat e rezistences se betonit.
Betoni klasifikohet ne klasa ne baze te rezistences se tij ne shtypje Rck ose fck.
Rezistenca karakteristike Rck perkufizohet mbi bazen e vlerave te mara nga prova laboratorike te shtypjes monoaksiale te kubikeve te betonit 150 mm (H/D=1), te trajtuar ,te maturuar 28 dite; ndersa rezistenca fck perkufizohet mbi bazen e vlerave te mara nga prova laboratorike te shtypjes monoaksiale te mostrave cilindrike 150 mm me diameter 300 mm me lartesi (H/D=2)
Midis dy vlerave ekziston mardhenia e meposhtme :
• fck = 0,83 Rck (per H/D≥2)
Klasat e Rezistences se betonit
• C8/10
• C12/15
• C16/20
• C20/25
• C25/30
• C28/35
• C30/37
• C32/40
• C35/45
• C40/50
• C45/55
• C50/60
• C55/67
• C60/75
• C70/85
• C80/95
• C90/105
• C100/120
Per seicilen klase vlera e pare perfaqeson fck ,ndersa vlera e dyte Rck, te dyja te shprehura ne N/mm2 (Newton/milimeter-katror )
Ne baze te vlerave te rezistences ne shtypje , betonet nenklasifikohen sipas renditjeve :
• Betone jostrukturore: C8/10 - C12/15
• Betone te zakonshme (NSC - Normal Strenght Concrete): C16/20 C45/55
• Betone me shtypje te larte (HPC): C50/60 - C60/75
• Betone me rezistence te larte (HSC): C70/85 - C100/120
Konformiteti ndaj normativave
Prodhimi dhe perdorimi i betonit certifikohet nga legjislacioni shteteror mbi normat perkatese te prodhimit dhe perdorimit, Standartet Shteterore , gjithashtu edhe ne nivel iInternacional ISO - International Organization for Standardization
Normativa
UNI EN 206-1: Betoni pjesa e pare - specifikime, performanca, prodhimi dhe konformitetit .
UNI 11104: Betoni pjesa e pare - specifikime, performanca, prodhimi dhe konformiteti : Udhezime plotesuese per aplikimin e EN 206-1
Aleksus. C
Redaktimi i fundit: