Zbulohet numri prim më i madh i njohur deri më tani

photo uploading

Kërkimi i Madh i Internetit për Numra Prim Mersenne (Great Internet Mersenne Prime Search) ka bërë të ditur zbulimin e numrit prim më të madh të njohur deri më tani. Numri duket se është zbuluar nga kompjuteri në shtator, por një problem me programin ka bërë që shkencëtarët të mos e vënë re deri më tani. Data zyrtare e zbulimit është caktuar të jetë 7 Janari. Kërkimi i Madh i Internetit për Numra Prim Mersenne udhëhiqet nga profesori i shkencave kompjuterike i departamentit të matematikës dhe shkencave kompjuterike në Universitetin e Misurit Qëndror, Curtis Cooper, dhe përdorë ndihmën e vullnetarëve, të cilët lejojnë që të përdoret fuqia llogaritëse e kompjuterëve të tyre kur ata nuk janë duke i përdorur.

Numrat prim janë shumë të veçantë. Ata paraqesin numrat më të thjeshtë të mundshëm, pra numra natyrorë që mund të pjesëtohen vetëm me veten dhe me numrin një për të dhënë si rezultat një numër të plotë. Gjithashtu, ata nuk ndjekin ndonjë rregull të caktuar, kështu që e vetmja mënyrë për të zbuluar nëse një numër është apo jo prim, është të provosh ta pjesëtosh atë. Kur flasim për numra të vegjël, kjo nuk duket punë e vështirë: numri 2 është numër prim pasi që pjesëtohet me vete dhe me 1; numri 3 është prim sepse pjesëtohet me veten, nuk pjesëtohet me 2, pjesëtohet me 1; numri 4 nuk është numër prim pasi që përveç vetes dhe numrit 1, pjesëtohet edhe me 2; numri 5 është prim... e kështu me radhë. Siç mund të vërehet, numrat prim nuk janë domosdoshmërisht tek apo çift. Nevoja për llogaritje bën që sa më i madh të jetë numri, aq më vështirë do të jetë të zbulohet nëse është prim. Deri më tani janë zbuluar shumë numra prim, gjë që bën që zbulimi i një numri të ri të jetë edhe më i vështirë. Numri më i madh i njohur para këtij zbulimi kishte rreth 17 milionë shifra dhe është zbuluar në vitin 2013.

Numrat prim Mersenne, të emërtuar sipas matematikanit (prift) francez Marin Mersenne, i cili i ka studiuar këta numra rreth 350 vite më parë, janë një grup numrash prim, të cilët mund të shprehen në formën: 2^n-1 (lexo: 2 në fuqi n minus 1), ku n paraqet një numër, i cili është i ndryshëm për çdonjërin nga këta numra. Kjo do të thotë se numri 2 shumëzohet me veten aq herë sa është numri n (p.sh. për n=3, 2 në fuqi n paraqet produktin 2x2x2). Numri i ri prim i zbuluar është numri i 49-të Mersenne i zbuluar deri më tani. Numri n për këtë numër është 74 207 281 dhe për këtë numri është emërtuar shkurtimisht M74207281. Emërtimi i shkurtër është me rëndësi pasi që numri i ri ka 22 338 618 (më se 22 milionë!) shifra gjë që e bën të pamundur për t’u shkruar sa herë që duam ta përmendim.

Numrat prim kanë shumë rëndësi në kriptografi, pasi që paraqesin bazën e sigurisë së informacioneve tona në kompjuter. Zakonisht algoritmet kriptografike përdorin një “çelës publik” të përbërë nga produkti i dy numrave të mëdhenj prim për ta shndërruar informacionin në kod dhe një “çelës sekret” poashtu nga numrat prim për ta shndërruar kodin në informacion vetëm për personin që duhet ta shohë atë informacion, duke bërë që personat e tretë të mos jenë në gjendje të vjedhin informacionin e dërguar. //phys.org