Zbulimet e Fizikës që kanë ndryshuar jetën e të sëmurëve sot
اmimi Nobel për Fizikë 2018 u shkon tre shkencëtarëve (Arthur Ashkin, Gerald Gérard Mourou dhe Donna Strickland) rezultatet e të cilave janë përkthyer në lloje të ndryshme të lazerëve, instrumenteve kirurgjike dhe pajisjeve diagnostikuese që kanë revolucionarizuar trajtimin e shumë sëmundjeve që godasin sytë. Nuk është hera e parë dhe sigurisht nuk do të jetë as e fundit. Me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Fizikës Mjekësore, (7 nëntor) po ju renditim 5 zbulimet e tjera që kanë ndryshuar për mirë jetën e të sëmurëve.
Radioaktiviteti “artificial” hap rrugën për prodhimin e materialeve radioaktive
Bashkëshortët Irene Curie dhe Frederic Joliot zbuluan në vitin 1934 radioaktivitetin artificial të prodhuar nga grimcat alfa, e cila ishte me vlerë të çmimit Nobel për Kimi në vitin 1935. Menjëherë pas kësaj, grupi i “djemve të Via Panisperna”, i përbërë nga Enrico Fermi, Franco Rasetti, Edoardo Amaldi, Emilio Segre dhe Bruno Pontecorvo, përfshin aplikimet e rëndësishme praktike që mund të lindin, veçanërisht në fushën mjekësore.
Pastaj prodhohet izotopi jod 128, i cili më pas do të përdoret në vitet 1950 si një gjurmë për qëllime fizike, kimike dhe biologjike. Në dekadat e ardhshme do të zhvillohen radio-droga të ndryshme, të përdorura në mjekësinë bërthamore për të marrë imazhe skintigrafike dhe tomografike të rretheve të ndryshme të trupit. Në praktikë, radiofarmaceutika që administrohet te pacienti në rrugë orale ose intravenoze, shpërndahet selektivisht brenda organeve dhe indeve që duhet të analizohen për të zbuluar nëse ka dhe ku një sëmundje e veçantë është e përhapur.
“Sot kjo është mënyra më efektive për zbulimin e tumoreve, madje edhe të vogla, dhe për të kuptuar nëse një organ është i shëndetshëm ose nëse funksionaliteti i tij është kompromentuar – shpjegon Michele Stasi, president i AIFM, i cili këtë vit e feston Ditën Ndërkombëtare me një konferencë në Palermo, kryeqyteti italian i kulturës 2018. Bazuar në radioizotopin e përdorur, është e mundur të kryhen teste skintigrafike për qëllime diagnostike apo edhe trajtime terapeutike që gjenden direkt në tumor”. Për këto dhe studime të tjera, Fermi do të marrë اmimin Nobel në Fizikë në 1938, Segre në vitin 1959.
Mikroskopi elektronik
Shumë polemika kanë shoqëruar lindjen e mikroskopit elektronik, duke hedhur hije mbi atësinë aktuale të ideve të para konkrete dhe duke kontribuar në vonesën me të cilën vetëm në vitin 1986 iu dha اmimi Nobel për Fizikë Ernst Ruska për studimet e tij që datojnë në vitet tridhjetë. Me këtë instrument është e mundur të fitohen zgjerime shumë më të mëdha se sa ato që arrihen me mikroskopë optikë: mund të merren imazhe tre-dimensionale të brendësisë së qelizës dhe sipërfaqes së saj dhe strukturat biologjike të analizuara në kushte normale dhe patologjike. Mikroskopi elektronik është thelbësor për të studiuar morfologjinë e mikroorganizmave, baktereve dhe viruseve patogjene, sepse informacioni i mbledhur mund të përdoret për të kuptuar zhvillimin e infeksioneve dhe për të vlerësuar efektet, për shembull, të antibiotikëve dhe dezinfektuesve. Së fundmi, ai luan një rol të rëndësishëm në studimin e efekteve në nivel qelizor të shkaktuar nga agjentët kimikë, fizikë dhe biologjikë, si dhe në studimin e ndërveprimit të ndotësve mjedisorë me strukturat biologjike.
Tomografia e kompjuterizuar
Shiko fotografinë 1429116
Tomografia e kompjuterizuar ka lindur në Angli në vitin 1972 kur inxhinieri Godfrey N. Hounsfield prodhoi prototipin e parë. Nëse zbulimi i ثilhelm Rëntgen (اmimin Nobel në Fizikë në vitin 1901), ka bërë të mundur për të parë në brendësi të trupit të njeriut pa e hapur atë, shpikja e Hounsfield (që do të marrin do të marrë në vitin 1979 اmimin Nobel për mjekësi) lejon për të rindërtuar, në sajë të përdorimit të kompjuterave, seksione anatomike dy-dimensionale.
Zbatimi në fushën mjekësore ka qenë shumë më kompleks dhe përpjekjet e konsiderueshme teknologjike kanë qenë të nevojshme para se të jenë në gjendje të përdorin pajisje moderne të afta për të prodhuar imazhe të detajuara në pak sekonda. Sot është gjithashtu e mundur të kryhet rindërtimi tre-dimensional i të gjithë organizmit, duke arritur të nxjerrë në pah vetëm skeletin, në vend të sistemit të qarkullimit të gjakut apo edhe organeve individuale. Falë këtyre rikonstruksioneve, kirurgët, për shembull, mund të vendosin se si të kryejnë një operacion madje para se të hyjnë në sallën e operacionit dhe fizikantët të simulojnë planin më të mirë të trajtimit të rrezatimit që godet objektivin e tumorit duke mbrojtur zonat e shëndetshme përreth. Ju gjithashtu mund të studioni arteriet koronare dhe të kryeni kolonoskopjet në mënyrë virtuale, pa pasur nevojë të futni hetime ose katetera në pacient.
Rezonanca magnetike
Falë studimit të kimistit Paul Lauterbur dhe fizikanit Peter Mansfield janë kryer ndërmjet 1976 dhe 1978, pajisjet e para të rezonancës magnetike për përdorim mjekësor, për të cilat të dyja marrin اmimin Nobel për mjekësi në vitin 2003. “Nuclear Magnetic Resonance emrin (MRI) do të thotë në praktikë kjo, – shpjegon Stasi: zhyt një trup në një fushë magnetike dhe dërgon një sinjal për një radio frekuencave (rezonancë) që ndërvepron vetëm me protonet e përfshira në bërthamë (bërthamore) të atomeve që përbëjnë trupin tonë. Prandaj, rrezatimet jonizuese që mund të dëmtojnë qelizat nuk përdoren por, duke dërguar radiofrekuencën e duhur, indet e organizmit shqyrtohen me milimetër milimetër dhe, sipas sinjalit të përgjigjes, është e mundur të njihet nëse është ind i dhjamosur. , muskulare, nervore, kockore dhe kështu me radhë. Në këtë mënyrë, ne mund të dallojmë indet e buta më mirë se CT scan dhe studim në detaje, për shembull, indet nervore, sidomos të trurit dhe palcës kurrizore, gjë që e bën rezonancë magnetike një mjet të domosdoshëm në fushën neurologjike”.
PET
Në vitin 1933, gjatë disa studimeve mbi rrezatimin kozmik, Carl D. Anderson demonstron ekzistencën e një grimce elementare që ka të njëjtën masë si elektron, por një ngarkesë pozitive elektrike, për të cilën ajo jep emrin e “pozitronit”. Për këtë zbulim, Anderson do të marrë اmimin Nobel në Fizikë në vitin 1936, pa menduar se kjo grimcë do të shfrytëzohej për realizimin e një prej teknikave më të rëndësishme të imazhit në fushën mjekësore:
tomografinë e emitimit të pozitonit (PET). PET bazohet në të njëjtin parim të skintigrafisë dhe ofron informacion mbi funksionin dhe metabolizmin e organeve ose indeve. Radio-droga (e përbërë nga një molekulë tipike e glukozës e lidhur me radioizotopin fluor-18) është fiksuar në mënyrë selektive në tumoret që janë lakmitarë për sheqernat, duke theksuar gjithashtu gjendjen e rritjes ose regresionit të sëmundjes. Në fakt, PET jo vetëm që lejon lokalizimin e zonave të tumorit dhe metastazave të mundshme, por, duke regjistruar akumulimin apo jo të glukozës, është thelbësore të vlerësohet nëse një terapi onkologjike po hyn në fuqi.
b:gazeta-Shqip.
اmimi Nobel për Fizikë 2018 u shkon tre shkencëtarëve (Arthur Ashkin, Gerald Gérard Mourou dhe Donna Strickland) rezultatet e të cilave janë përkthyer në lloje të ndryshme të lazerëve, instrumenteve kirurgjike dhe pajisjeve diagnostikuese që kanë revolucionarizuar trajtimin e shumë sëmundjeve që godasin sytë. Nuk është hera e parë dhe sigurisht nuk do të jetë as e fundit. Me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Fizikës Mjekësore, (7 nëntor) po ju renditim 5 zbulimet e tjera që kanë ndryshuar për mirë jetën e të sëmurëve.
Radioaktiviteti “artificial” hap rrugën për prodhimin e materialeve radioaktive
Bashkëshortët Irene Curie dhe Frederic Joliot zbuluan në vitin 1934 radioaktivitetin artificial të prodhuar nga grimcat alfa, e cila ishte me vlerë të çmimit Nobel për Kimi në vitin 1935. Menjëherë pas kësaj, grupi i “djemve të Via Panisperna”, i përbërë nga Enrico Fermi, Franco Rasetti, Edoardo Amaldi, Emilio Segre dhe Bruno Pontecorvo, përfshin aplikimet e rëndësishme praktike që mund të lindin, veçanërisht në fushën mjekësore.
Pastaj prodhohet izotopi jod 128, i cili më pas do të përdoret në vitet 1950 si një gjurmë për qëllime fizike, kimike dhe biologjike. Në dekadat e ardhshme do të zhvillohen radio-droga të ndryshme, të përdorura në mjekësinë bërthamore për të marrë imazhe skintigrafike dhe tomografike të rretheve të ndryshme të trupit. Në praktikë, radiofarmaceutika që administrohet te pacienti në rrugë orale ose intravenoze, shpërndahet selektivisht brenda organeve dhe indeve që duhet të analizohen për të zbuluar nëse ka dhe ku një sëmundje e veçantë është e përhapur.
“Sot kjo është mënyra më efektive për zbulimin e tumoreve, madje edhe të vogla, dhe për të kuptuar nëse një organ është i shëndetshëm ose nëse funksionaliteti i tij është kompromentuar – shpjegon Michele Stasi, president i AIFM, i cili këtë vit e feston Ditën Ndërkombëtare me një konferencë në Palermo, kryeqyteti italian i kulturës 2018. Bazuar në radioizotopin e përdorur, është e mundur të kryhen teste skintigrafike për qëllime diagnostike apo edhe trajtime terapeutike që gjenden direkt në tumor”. Për këto dhe studime të tjera, Fermi do të marrë اmimin Nobel në Fizikë në 1938, Segre në vitin 1959.
Mikroskopi elektronik
Shumë polemika kanë shoqëruar lindjen e mikroskopit elektronik, duke hedhur hije mbi atësinë aktuale të ideve të para konkrete dhe duke kontribuar në vonesën me të cilën vetëm në vitin 1986 iu dha اmimi Nobel për Fizikë Ernst Ruska për studimet e tij që datojnë në vitet tridhjetë. Me këtë instrument është e mundur të fitohen zgjerime shumë më të mëdha se sa ato që arrihen me mikroskopë optikë: mund të merren imazhe tre-dimensionale të brendësisë së qelizës dhe sipërfaqes së saj dhe strukturat biologjike të analizuara në kushte normale dhe patologjike. Mikroskopi elektronik është thelbësor për të studiuar morfologjinë e mikroorganizmave, baktereve dhe viruseve patogjene, sepse informacioni i mbledhur mund të përdoret për të kuptuar zhvillimin e infeksioneve dhe për të vlerësuar efektet, për shembull, të antibiotikëve dhe dezinfektuesve. Së fundmi, ai luan një rol të rëndësishëm në studimin e efekteve në nivel qelizor të shkaktuar nga agjentët kimikë, fizikë dhe biologjikë, si dhe në studimin e ndërveprimit të ndotësve mjedisorë me strukturat biologjike.
Tomografia e kompjuterizuar
Shiko fotografinë 1429116
Tomografia e kompjuterizuar ka lindur në Angli në vitin 1972 kur inxhinieri Godfrey N. Hounsfield prodhoi prototipin e parë. Nëse zbulimi i ثilhelm Rëntgen (اmimin Nobel në Fizikë në vitin 1901), ka bërë të mundur për të parë në brendësi të trupit të njeriut pa e hapur atë, shpikja e Hounsfield (që do të marrin do të marrë në vitin 1979 اmimin Nobel për mjekësi) lejon për të rindërtuar, në sajë të përdorimit të kompjuterave, seksione anatomike dy-dimensionale.
Zbatimi në fushën mjekësore ka qenë shumë më kompleks dhe përpjekjet e konsiderueshme teknologjike kanë qenë të nevojshme para se të jenë në gjendje të përdorin pajisje moderne të afta për të prodhuar imazhe të detajuara në pak sekonda. Sot është gjithashtu e mundur të kryhet rindërtimi tre-dimensional i të gjithë organizmit, duke arritur të nxjerrë në pah vetëm skeletin, në vend të sistemit të qarkullimit të gjakut apo edhe organeve individuale. Falë këtyre rikonstruksioneve, kirurgët, për shembull, mund të vendosin se si të kryejnë një operacion madje para se të hyjnë në sallën e operacionit dhe fizikantët të simulojnë planin më të mirë të trajtimit të rrezatimit që godet objektivin e tumorit duke mbrojtur zonat e shëndetshme përreth. Ju gjithashtu mund të studioni arteriet koronare dhe të kryeni kolonoskopjet në mënyrë virtuale, pa pasur nevojë të futni hetime ose katetera në pacient.
Rezonanca magnetike
Falë studimit të kimistit Paul Lauterbur dhe fizikanit Peter Mansfield janë kryer ndërmjet 1976 dhe 1978, pajisjet e para të rezonancës magnetike për përdorim mjekësor, për të cilat të dyja marrin اmimin Nobel për mjekësi në vitin 2003. “Nuclear Magnetic Resonance emrin (MRI) do të thotë në praktikë kjo, – shpjegon Stasi: zhyt një trup në një fushë magnetike dhe dërgon një sinjal për një radio frekuencave (rezonancë) që ndërvepron vetëm me protonet e përfshira në bërthamë (bërthamore) të atomeve që përbëjnë trupin tonë. Prandaj, rrezatimet jonizuese që mund të dëmtojnë qelizat nuk përdoren por, duke dërguar radiofrekuencën e duhur, indet e organizmit shqyrtohen me milimetër milimetër dhe, sipas sinjalit të përgjigjes, është e mundur të njihet nëse është ind i dhjamosur. , muskulare, nervore, kockore dhe kështu me radhë. Në këtë mënyrë, ne mund të dallojmë indet e buta më mirë se CT scan dhe studim në detaje, për shembull, indet nervore, sidomos të trurit dhe palcës kurrizore, gjë që e bën rezonancë magnetike një mjet të domosdoshëm në fushën neurologjike”.
PET
Në vitin 1933, gjatë disa studimeve mbi rrezatimin kozmik, Carl D. Anderson demonstron ekzistencën e një grimce elementare që ka të njëjtën masë si elektron, por një ngarkesë pozitive elektrike, për të cilën ajo jep emrin e “pozitronit”. Për këtë zbulim, Anderson do të marrë اmimin Nobel në Fizikë në vitin 1936, pa menduar se kjo grimcë do të shfrytëzohej për realizimin e një prej teknikave më të rëndësishme të imazhit në fushën mjekësore:
tomografinë e emitimit të pozitonit (PET). PET bazohet në të njëjtin parim të skintigrafisë dhe ofron informacion mbi funksionin dhe metabolizmin e organeve ose indeve. Radio-droga (e përbërë nga një molekulë tipike e glukozës e lidhur me radioizotopin fluor-18) është fiksuar në mënyrë selektive në tumoret që janë lakmitarë për sheqernat, duke theksuar gjithashtu gjendjen e rritjes ose regresionit të sëmundjes. Në fakt, PET jo vetëm që lejon lokalizimin e zonave të tumorit dhe metastazave të mundshme, por, duke regjistruar akumulimin apo jo të glukozës, është thelbësore të vlerësohet nëse një terapi onkologjike po hyn në fuqi.
b:gazeta-Shqip.
, like per postimin