Titulli: Une studjoj jashe shtetit
Kjo ceshtje eshte shume komplekse per mendimin tim. Jo te gjitha shtetet jashte shqiperise kane sisteme arsimore qe ja vlen te quhen me te mira se ato ne shqiperi dhe jo te gjithe shqiptaret qe studjojne jashte mesojne sesi ta vejne ate qe mesojne ne praktike. Por dallime te rendesishem eshte shume e qarte qe egzistojne midis sistemit arsimor shqiptar dhe atyre te jashtem, sidomos atyre ne perendim.
Avantazhi i padiskutueshem i te studjuarit jashte qendron ne keto aspekte:
I. Njeh kulture, vend dhe sistem tjeter
a. Ky te ndihmon te krahasosh kulturen, vendin dhe sistemin nga vjen dhe ku jeton.
b. Kjo te ndihmon te mesosh me shume jo vetem per kulturen dhe vendin e huaj por edhe per shqiperine.
II. Perparesit e Sistemit Arsimore
a. Prania apo jo e korrupsionit
- Ne shqiperi korrupsionin ne arsim eshte shume i pranishem, psh ne SHBA kjo eshte teper e rralle. Kjo i ndan notat ne e merituar e dhuruar.
b. Niveli i profesoreve
- Ne shqiperi te mjafton nje master per te dhene mesim ne universitet, ne SHBA psh duhet te kesh nje doktorature (PhD).
c. Numri i klasave
- Kjo ben dallim te rendesishem, ne nje klase ku ka 100 studenta diskutimi eshte pothaujse i pamundur ndryshe me nje klase me 25 studente.
d. Paisjet
- Infrastruktura ne shkolle, jo rralle ne shqiperi studjojne me dy turne sepse po behen ndertime ne shkolle.
- Laboratoret dhe paisjet e tjera per kerkime shkencore, mungojne shume ne shqiperi, ne SHBA gjithcka eshte ne internet; notat, te dhenat e klases, pr etj...
- Ne klase, monitor, shkumesa apo gjithcka elektronike, sistem zeri, mundesi per prezantime elektronike (powerpoint)...
- Ne biblioteke, kompjutera, printera, fakse...
e. Niveli shkolles
- Eshte shume e qarte qe jo te gjitha shkollat jane ne te njejtin nivel qofte ne shqiperi apo jashte; Harvard eshte krejt ndryshe me shumicen e shkollave ne amerike, psh shkolla ku ka mesuar Erjon Veliaj eshte shkolle e grupimit te dyte sipas standarteve amerikane sikurse eshte ndryshe te meosh ne Universitetin e Tiranes me ate te Vlores apo Shkodres qe ka te beje edhe me vendndodhjen e shkolles, zone urbane e mesme apo zone metropolitane.
- Niveli finaciar i shkolles, nje shkolle e pasur mund te investoje shume ne kerkime shkencore, te kete ligjerues te famshem, imagjino te kesh Obamen, Bill Gejts, Kadaren... te vijne te japin ligjerata te shkolla
- Kjo ben dallimin ne c'fare niveli eshte shkolla per jeten kulturore; teater, kinema, kampus, aktivitete sportive; psh shkolla ku shkoj une ka mbi 5 stadjume me i madh rreth 50 000 vendesh dhe deri te pallati i sportit me mbi 5 vende, te gjitha prone te shkolles.
f. Ndershmeria
- Ky eshte nje aspekt i panegocjueshem, te kopjosh ne shkolle do te thote te rrezikosh te perjashtohesh, te shkosh ne burg, te te vihet gjobe, jo shume e rrespektuar ne sistemin shqiptar.
g. Kerkimet shkencore
- E trishte por e vertete, shqiperia dhe aq me teper universitet shqiptare jane shume prapa me kete. Mjafton te shikosh numrin e patentave qe shqiperia ka ne rang boterore per vit persa ju perket zbulimeve te reja.
h. Njohja e Universitetit/Diplomes
- Nje diplome e Universitetit te Shkodres njihet shume pak jashte shqiperise. Nje diplome nga SHBA njihet ne shumicen e vendeve te botes.
I. Qellimi i Universitetit
- Ne qender te universiteteve amerikane eshte mendimi i lire; studentet te njihen me informacionin dhe te zgjedhin vete se ku qendrojne ne lidhje me c'eshtjen apo temen qe diskutohet, psh nese diskutohet komunizmi me demokracine askush nuk te paragjykon se c'fare mbeshtet ti perderisa jep arsye te logjikshme ne ate qe shkruan. (Gjithmone ne detyra, ne klase kjo nuk eshte e garantuar). Universitetet shqiptare e kane te paqarte kete, megjithate ato kerkojne te percjellin idete se individi duhet te pranoje ato qe i shpjegohen nga profesoret dhe jo ta pyes vertetesine apo logjikshmerine e tyre.
J. Diversiteti
- Ne SHBA, nje shkolle e madhe ka shume organizata ne te cilat studentet mund te marrin pjese, nese nuk egziston nje qe eshte ne interesin tuaj mund te krijoni nje te tille; disa psh, Studentet e Bashkuar Afrikan, Aleanca e Studenteve Evropian... gjithashtu ka student nga gjithe bota, gjitha rracat dhe gjithe grupet e jetes, te varfer, te pasur, te zi, te verdhe, te bardhe, hindu, te krishtere, ateist, musliman... kinez, gjerman, amerikan, pakistanez, afgani, arab, brazilian, korean, kinez, australian... ne shqiperi jane pothuajse vetem shqiptare. Nje i zi do te ishte risi sikurse do te ishte nje aziatik, latin apo edhe nje evropjan tjeter.
Sic shihet perparesit e sistemit jane te panumerta. Megjithate kjo nuk eshte e padiskutueshme per te gjithe, pasi studentet qe studjojne jashte nuk jane me doemos me te mencur, te moderuar apo edukuar pasi disa mund te kene nota te mira por jane pasiv ne jete, mund te kene mundesi por te mos perfitojne prej tyre, mund te jene te sofistikuar ne menyren e te folurit por jo ne te menduar dhe vepruar.