Titulli: Teknologji jasht kohe.
Një reaktor nuklear 2 miliard vjet i vjetër në Afrikë
Dy miliard vite më parë pjesë të një depozite afrikane të uraniumit papritur dolën të jenë bomba me bërthamë atomike
Më 1971, një punëtor në një impiant me karburante nukleare kishte vërejtur diçka dyshuese dhe pas një analize rutinë të uraniumit ku u arrit në përfundim se ai vjen nga një burim normal mineral në Afrikë. Pasi që rasti ishte se kemi të bëjmë vetëm për uranium natyral, materiali në studim përmbante tri izotope – apo tri forma me masa të ndryshme atomike: uranium 238, lloji më i pasur i tij; dhe uranium 234, që është i rrallë dhe uranium 235, izotop që është i konvertuar sepse mund të mbështet reaksionin e zinxhirit nuklear. Për disa jave, specialistet e Komisionit francez për Energjinë Atomike (CEA) mbeten të hutuar.
Përpos kësaj koreja e tokës, edhe në hënë madje edhe në meteorë, mund të gjendet uranium me 235 atome që përmban sasinë prej 0.720 për qind të totalit. Por në shembujt që u analizuan, e të cilit vinin nga depozita Oklo në Gabon, një ish koloni franceze në Afrikën Perëndimore, uraniumi 235 formohet me 0.717 për qind. Dallimi i vogël ishte i mjaftueshëm për të vënë në alarm shkencëtarët francez pasi që kishte diçka të habitshme me këto minerale. Këto detale të vogla dërguan në hulumtime të mëtutjeshme të cilat treguan që se paku një pjesë e minierës nën nivel kishte sasi normale të uraniumit 235: rreth 200 kilogram duket se janë shkëputur në një largësi të kaluar, që sot, është një sasi e mjaftueshme për të bërë një gjysmë dyzine të bombave nukleare. Së shpejti, hulumtueset dhe shkencëtarët nga e tërë bota u mblodhën në Gabon për të gjurmuar se çfarë po ndodh me uraniumin nga Oklo.
Shiko fotografinë 1845578
Shiko fotografinë 1845579
اfarë u zbulua në Oklo befasoi të gjithë ata që ishin aty, harta arkeologjike ku e kishte origjinën uraniumi kishte për origjinë një reaktor të përparuar nuklear që shkon shumë më larg kapaciteteve dhe njohurive tona shkencore. Hulumtuesit besonin që ky reaktor antik nuklear është i vjetër rreth 1.8 miliard vjet dhe kishte operuar së paku 500 000 vite në të kaluarën. Shkencëtarët kanë bërë edhe një numër të tërë hulumtimesh në minierën e uraniumit dhe rezultatet u bën publik në konferencën për Agjencinë e Energjisë Atomike. Sipas agjencive të lajmeve nga Afrika, hulumtuesit kishin gjetur gjurmë të produkteve të bombave atomike dhe mbeturina të karburanteve në vende të ndryshme brenda zonës së minierës.
E pabesueshme, por nëse krahasohet me një reaktor të madh nuklear të ditëve të sotme, në të vërtetë nuk janë të krahasueshëm as në dizajn as në funksion. Sipas studimeve, ku reaktor antik nuklear është disa kilometra më i gjatë. Interesante, për reaktor të mëdhenj sikurse ky, impakti termal drejt ambientit ishte i kufizuar vetëm në 40 metra në të gjitha anët. Ajo çfarë zbuluan studiuesit ishte e mahnitshme, a janë këto mbetje radioaktive që ende nuk kanë lëvizur jashtë kufijve të hartës pasi që në ato ende ka të vendosura cisterna që janë gjetur në gjenealogjinë e zonës.
اfarë është befasuese për këtë reaktor nuklear është mënyra se si është përdorur plutoniumi, nënprodukt që është krijuar që reagimi nuklear vetvetiu të kontrollohet nga diçka që konsiderohet si “grali i shenjtë” në shkencat atomike. Mundësia për ta moderuar reaksionin do të thotë që së pari pasi reaksioni fillon, është e mundshme që me anë të sistemit të levave të kontrollohet shpërthimi i bombës, me mundësinë që të ndalojmë eksplodimet katastrofike të tyre apo lëshimin e energjisë në një herë të vetme.
Hulumtuesit mendojnë që reaktori nuklear i Oklos është një “reaktor natyral nuklear”, por e vërtetë është më shumë se sa një kuptim normal i situatës. Disa nga hulumtuesit që kanë marrë pjesë në testimin e reaktorit nuklear kanë konkluduar që mineralet kanë qenë të pasuruara në një të kaluare të largët, rreth 1.8 miliard vite më parë, që më vonë kanë prodhuar një reaksion zinxhiror. Ata po ashtu kanë konkluduar që uji është përdorur për të kontrolluar dhe moderuar reaksionin në të njëjtë mënyrë sikurse tek reaktorët modern nuklear që përdoren për të ftohur duke përdorur boshtet grafike të kadiumit që mbron reaktorin nga gjendje kritike dhe eksplodimi. E tërë kjo “të quhet proces natyror”.
Megjithatë, Dr. Glenn T Seaborg, ish shef i Komisionit për Energji Atomike në ShBA dhe fitues i çmimit Nobel për studimet e tij në fizikë në sintezë me elementet e rënda, thekson që uraniumi për t’u “djegur” në një reaksion, kushtet duhet të jenë shumë të sakta. Për shembull, uji që përdoret në një reaksion nuklear duhet të jetë jashtëzakonisht i pastër. Madje edhe pak pjesën në miliona do të “helmojnë” reaksionin, duke e sjell atë në një ndalim të tij. Problemi është se nuk ka ujë kaq të pastër që ekziston në natyrë diku në Botë.
Disa specialist kanë folur për reaktorin e jashtëzakonshëm nuklear në Oklo, duke theksuar që në asnjë kohë në historinë gjeologjike të Oklos nuk ka pasur depozita të mjaftueshme me uranium të pastër 235, ku mund të thuhet se kemi të bëjmë me një reaksion natyral nuklear. Kur këto depozita ishin formuar në të kaluarën e largët, në saj të ngadalësimit të kalbjes redioaktive U-235, një material bombardues që mund ta përmban rreth 3 për qind të depozitave totale – që është shumë e ulët nëse flasim matematikisht për një shpërthim nuklear në një vend. Megjithatë, një shpërthim ka ndodhur në këtë vend në mënyrë misterioze, që tregon që uraniumi origjinal ishte shumë më i pasur sesa Uraniumi 235 se sa është një formacion natyral.
/Express/
