Hard Styler
ђєค๔ђยภtєг
Shqiperia shtrihet ne Evropen Juglindore, ne Perendim te Gadishullit Ballkanik, ne koordinatat gjeografike: 39 16' gjatesi dhe 42 39' gjeresi. Shqiperia ka nje siperfaqe prej 28.748 km2. Gjatesia e vijes kufitare te Republikes se Shqiperise eshte 1094 km; nga te cilat - 657-km – vije kufitare tokesore, 316-km vije bregdetare, 48-km vije ndarese e lumenjve and 73 km e liqeneve. Republika e Shqiperise kufizohet ne veri nga Mal i Zi, ne veri-lindje nga Kosova, ne lindje me Maqedonine, dhe ne jug dhe jug-lindje ajo kufizohet me Greqine. Ne perendim, Shqiperia laget nga deti Adriatik dhe deti Jon. Lartesia mesatare eshte 708-m, dmth dy here me e madhe se ajo e Evropes. Shqiperia perfshihet ne zonen sub-tropikale me lageshtire te Hemisferes Veriore, dhe ne zonen me klime mesdhetare.Kromi, hekur-nikeli, bakri, qymyrguri, nafta dhe gazi jane disa nga mineralet nentokesore me te rendesishme qe gjenden ne Shqiperi.
Klima: Ne zonat bregdetare: Mesdhetare mesatare, dimer i bute dhe i lagesht, vere e nxehte dhe e thate. Ne zonat malore: mesatare Kontinentale, dimer i ftohte dhe i ashper, vere e lagesht.
Relievi: Fushor (ne Shqiperine Perendimore), Pllajor (ne Shqiperine Lindore), Malor (ne Shqiperine Veriore dhe Qendrore); Maja me e larte: Mali i Korabit (2,753m).
Vija Bregdetare: 362 kilometer
Popullsia: 3,364,571 (Qershor 1999) - 95% Shqiptare, 3% Greke dhe 2% te tjere
Shkalla e rritjes se popullsise: 1,05% (1999)
Kryeqyteti: Tirana (nga viti 1920)
Gjuha zyrtare: Shqipja
Gjuha shqipe eshte nje gjuhe indo-evropiane dhe perfaqeson nje dege te veçante ne familjen e gjuheve indo-evropiane. Gjeografi grek, Ptholemeous, ka deshmuar ekzistencen e shqiptareve dhe te gjuhes shqipe qe ne shekullin e dyte te eres sone. Emri "Shqiperi" zevendesoi emrin e "vjeter "Arberi" (ose Arbani) ne fund te shekullit XVII, per shkak te kushteve te reja historike te krijuara ne kete periudhe. Ky emer kishte per qellim t’i jepte rendesi lidhjes ndermjet emrit te vendit dhe gjuhes, e cila ne ate kohe quhej "Shqip". Dokumenti i pare i shkruar i gjuhes bashkekohore shqipe i perket vitit 1462. Vepra e pare letrare "Meshari" (Gjon Buzuku) u botua me 1555, dhe qe nga ajo kohe gjuha shqipe eshte zhvilluar ne dy dialekte kryesore, veçanerisht gjate periudhes se Rilindjes Kombetare Shqiptare: "Gegerisht", dmth gjuha e folur ne Veri te Shqiperise dhe "Toskerisht", dmth gjuha e folur ne Jug te Shqiperise. Alfabeti i gjuhes letrare shqipe ka 36 shkronja dhe perdoret alfabeti latin, i aprovuar nga Kongresi Kombetar i Manastirit me 1908. Gjuha shqipe (e folur dhe e shkruar) perdoret gjithashtu dhe ne disa pjese te populluara nga shqiptare si Kosove, Mali i Zi, Serbi dhe Maqedoni.
Ngjarje te rendesishme historike
Territori i Shqiperise eshte banuar qe ne lashtesi. Gjurme te jetes jane gjetur ne Xare, si dhe ne Shpellen e Shen Marines ne Sarande qe nga koha e Paleolitit te mesem dhe te vone (100 000 – 10 000 vjet me pare). Shqiptaret jane pasardhes te drejteperdrejte te Ilireve. Fiset ilire shtriheshin ne pjesen perendimore te Ballkanit, deri ne lumenjte Sava dhe Danub ne Veri, Morava dhe Vardar ne Lindje (qe eshte dhe vija kufitare me Thraken), dhe vargmalet e Pindit ne Jug dhe Juglindje (ne kufi me greket dhe maqedonet). Zhvillimi i shpejte ekonomik, veçanerisht ai i metalurgjise se bronzit dhe hekurit (ne shekujt XI-V para eres sone) krijoi bazat e kultures se perbashket shpirterore dhe materiale te fiseve ilire. Ne fund te shekullit V p.e.s., iliret u futen ne peridhen e skllavopronarise, dhe themeluan pergjate bregdetit qytete shume te njohura ne ate kohe, te cilat ekzistojne dhe sot, si Durrahium (Durresi), Apolonia, Butroti (Butrinti), Scodra (Shkodra), Lissus (Lezha), etj. Pushtimi Roman (ne vitin 168 p.e.s.) pati pasoja te renda per iliret. Megjithate, ata e perballuan me sukses politiken asimiluese te romaneve, kryesisht si rrjedhoje e standarteve te larta te zhvillimit dhe identitetit te kristalizuar etnik. Pas thyrjes se romaneve ne vitin 395 te eres sone, Iliria mbeti nen sundimin e Perandorise Bizantine. Ne periudhen pasuese, Iliria u pushtua nga fise te ndryshme barbare, si Gothet, Avaret etj. Ne shekujt IV - VI, sllavet pushtuan nje pjese te Ilirise Veriore dhe Lindore, dhe Maqedonia pushtoi pjese te cilat me vone u asimiluan. Fundi i mijevjeçarit te pare shenon kristalizimin e kombit shqiptar. Me vone, formacionet politike shqiptare te shekullit XIV mbuluan territoret nga Tivari dhe Prizreni deri ne Kostur dhe Vlore. Nderkohe, ne zona te pjeses jugore ruhej ende emri historik i Epirit, i cili ne vitet pasardhese sherbeu si sinomin per Arberine (shume shpesh, Heroi Kombetar Gjergj Kastrioti Skenderbeu (1405-1468) quhej "Princi i Epirit"). Pushtimi otoman (XIV) vendosi sistemin feudal ushtarak ne Arberi (Shqiperi), por kryengritjet e njepasnjeshme te princerve shqiptare pergatiten rezistencen e madherishme te popullit shqiptar nen udheheqjen e Heroit Komebtar Gjergj Kastrioti, i njohur me emrin Skenderbe. Gjergj Kastrioti Skenderbeu arriti te krijonte nje shtet te centralizuar (Arberia) dhe flamuri i tij u be flamuri kombetar i Shqiperise. Shekulli XVIII shenon lulezimin e dy "Pashalleqeve" te organizuara dhe shume te fuqishme: Pashalleku i Bushatllinjve (me qendren e tij ne Shkoder dhe i qeverisur nga nga Karamahmut Pashe Bushatlliu); dhe Pashalleku i Janines (me qendren e tij ne Janine dhe i qevrisur nga Ali Pashe Tepelena). Lufta per pavaresi dhe identitet kombetar arriti kulmin e saj me Levizjen e Rilindjes Kombetare, e cila filloi me 1830. Me 1878, kjo levizje u organizua me mire pas Lidhjes se Prizrenit, e cila sherbeu si udheheqja e pare ushtarake dhe politike e kryengritjeve shqiptare. por, Per fat te keq, te te nejtin vit Kongresi i Berlinit vendosi ndarjen e territoreve shqiptare, nga e cila perfituan shtetet fqinje, Mali i zi, Serbia dhe Greqia. Megjithate, levizja shqiptare per liri u kurorezua me Shpalljen e Pavaresise, me 28 nentor 1912. Gjate viteve te Luftes se Pare Boterore, Shqiperia u shnderrua ne nje beteje lufte per fuqite nderluftuese, dhe u pushtua nga Italia, Serbia, Mali i Zi, Greqia, Franca dhe Austro-Hungaria. Me 1920, Kongresi i Lushnjes (nje qytet qe ndodhet 90 km ne jug te Tiranes), shpalli Tiranen si kryeqytet te Shqiperise me konsensusin e perfaqesuesve nga e gjithe Shqiperia. Me 21 janar 1925, Asamblea Kushtetuese e shpalli Shqiperine Republike Parlamentare dhe Ahmet Zogu u zgjodh President i Shqiperise. Por ai pati shume pushtet, dhe Republika funksiononte me teper si Republike Presidenciale. Me 1 shtator 1928, Shqiperia u shpall Mbreteri Demokratike Parlamentare dhe Ahmet Zogu u shpall Mbret i Shqiperise, duke marre titullin mbreteror "Zogu I". Me 7 prill 1939, Italia fashiste pushtoi Shqiperine, dhe si rrjedhim, e ashtuquajtura Asamble Kushtetuese shpalli fundin e Mbreterise se Zogut dhe ia ofroi kuroren Viktor Emanuelit III. Shteti Shqiptar mbeti formalisht Mbreteri Kushtetuese nen sundimin e Dinastise se Savojes. Me 29 nentor 1944, Shqiperia u çlirua nga pushtuesit nazi-fashiste. Qe nga ajo kohe, ne Shqiperi sundoi regjimi komunist i Enver Hoxhes, i cili ndikoi ne izolimin e vendit. Me 11 janar 1946, Asamblea Kushtetuese e shpalli Shqiperine Republike Popullore, si nje nga format e diktatures se proletariatit, e cila zgjati pothuajse gjysem shekulli, deri me 29 prill 1991, kur Parlamenti i pare pluralist shpalli Republiken Parlamentare te Shqiperise.
Sistemi Politik: Republike Parlamentare
Parlamenti shqiptar eshte parlament me nje dhome dhe 140 deputete, te cilet zgjidhen nje here ne kater vjet me zgjedhje te pergjithshme.
Presidenti i Republikes: Z.Bamir Topi u zgjodh President i Shqipërisë më 20 Korrik 2007 per nje periudhe pese-vjeçare.
Kryetari i Keshillit te Ministrave: Z. Sali Berisha (Partia Demokratike)
Qeveria: Perbehet nga Koalicioni ndermjet PD, PR, PDR, PBDNJ dhe PA.
Kushtetuta: Kushtetuta e re e Republikes se Shqiperise eshte aprovuar me referendum popullor me 28 nentor 1998.
Festa Kombetare: 28 nentor (Dita e Flamurit)
Flamuri: Flamuri kombetar i Republikes se Shqiperise paraqitet me nje shqiponje te zeze me dy koke dhe me krahe te hapura, te vendosur ne qender te nje sfondi te kuq.
Emblema: Emblema e Republikes se Shqiperise paraqitet me nje shqiponje te zeze, te vendosur ne nje mburoje te kuqe te tipit "variaz". Mburoja e kuqe rrethohet nga nje shirit i zi. Ne pjesen e siperme, me te kuqe eshte shkruar Republika e Shqiperise.
Ekonomia
Ekonomia shqiptare konsiderohet si Ekonomi e Tregut ne tranzicion. Sektori privat ze pjesen me te madhe te GDP-se. Ne Strategjine e Zhvillimit Ekonomik te Shqiperise per vitet 2000-2003 Vlen te permenden reforma e pergjithshme strukturore sipas standarteve te vendeve me ekonomi tregu te forte, privatizimi i sektoreve strategjike, dhe stabilizimi i treguesve makro-ekonomike me qellim kryesor rritjen e investimeve nepermjet zbatimit te Programit Publik te Investimeve dhe thithjen e Investimeve te Drejteperdrejta te Huaja. Bashkepunimi i ngushte me organizatat nderkombetare si: Banka Boterore, Fondi Monetar Nderkombetar, EBDR etj. perbejne garanci per nje zhvillim te qendrueshem ekonomik dhe perfundimin e fazes se tranzicionit. Nderkohe, implementimi i Paktit te Stabilitetit perben nje nga angazhimet e Qeverise per zhvillimin social-ekonomik te vendit me qellim kryesor integrimin ne Strukturat Euro-Atlantike.
Pasurite Natyrore
Pasuri nentokesore (Nafte, gaz natyror, krom, qymyrguri, hekur nikel, xeherore, mermer); Burime te konsiderueshme hidrike; Zona te konsiderueshme me pyje dhe kullota (rreth 38% e territorit te vendit). Burime te pashfrytezuara ne fushat e Turizmit Blu, Te Gjelber dhe Te Bardhe.
Klima: Ne zonat bregdetare: Mesdhetare mesatare, dimer i bute dhe i lagesht, vere e nxehte dhe e thate. Ne zonat malore: mesatare Kontinentale, dimer i ftohte dhe i ashper, vere e lagesht.
Relievi: Fushor (ne Shqiperine Perendimore), Pllajor (ne Shqiperine Lindore), Malor (ne Shqiperine Veriore dhe Qendrore); Maja me e larte: Mali i Korabit (2,753m).
Vija Bregdetare: 362 kilometer
Popullsia: 3,364,571 (Qershor 1999) - 95% Shqiptare, 3% Greke dhe 2% te tjere
Shkalla e rritjes se popullsise: 1,05% (1999)
Kryeqyteti: Tirana (nga viti 1920)
Gjuha zyrtare: Shqipja
Gjuha shqipe eshte nje gjuhe indo-evropiane dhe perfaqeson nje dege te veçante ne familjen e gjuheve indo-evropiane. Gjeografi grek, Ptholemeous, ka deshmuar ekzistencen e shqiptareve dhe te gjuhes shqipe qe ne shekullin e dyte te eres sone. Emri "Shqiperi" zevendesoi emrin e "vjeter "Arberi" (ose Arbani) ne fund te shekullit XVII, per shkak te kushteve te reja historike te krijuara ne kete periudhe. Ky emer kishte per qellim t’i jepte rendesi lidhjes ndermjet emrit te vendit dhe gjuhes, e cila ne ate kohe quhej "Shqip". Dokumenti i pare i shkruar i gjuhes bashkekohore shqipe i perket vitit 1462. Vepra e pare letrare "Meshari" (Gjon Buzuku) u botua me 1555, dhe qe nga ajo kohe gjuha shqipe eshte zhvilluar ne dy dialekte kryesore, veçanerisht gjate periudhes se Rilindjes Kombetare Shqiptare: "Gegerisht", dmth gjuha e folur ne Veri te Shqiperise dhe "Toskerisht", dmth gjuha e folur ne Jug te Shqiperise. Alfabeti i gjuhes letrare shqipe ka 36 shkronja dhe perdoret alfabeti latin, i aprovuar nga Kongresi Kombetar i Manastirit me 1908. Gjuha shqipe (e folur dhe e shkruar) perdoret gjithashtu dhe ne disa pjese te populluara nga shqiptare si Kosove, Mali i Zi, Serbi dhe Maqedoni.
Ngjarje te rendesishme historike
Territori i Shqiperise eshte banuar qe ne lashtesi. Gjurme te jetes jane gjetur ne Xare, si dhe ne Shpellen e Shen Marines ne Sarande qe nga koha e Paleolitit te mesem dhe te vone (100 000 – 10 000 vjet me pare). Shqiptaret jane pasardhes te drejteperdrejte te Ilireve. Fiset ilire shtriheshin ne pjesen perendimore te Ballkanit, deri ne lumenjte Sava dhe Danub ne Veri, Morava dhe Vardar ne Lindje (qe eshte dhe vija kufitare me Thraken), dhe vargmalet e Pindit ne Jug dhe Juglindje (ne kufi me greket dhe maqedonet). Zhvillimi i shpejte ekonomik, veçanerisht ai i metalurgjise se bronzit dhe hekurit (ne shekujt XI-V para eres sone) krijoi bazat e kultures se perbashket shpirterore dhe materiale te fiseve ilire. Ne fund te shekullit V p.e.s., iliret u futen ne peridhen e skllavopronarise, dhe themeluan pergjate bregdetit qytete shume te njohura ne ate kohe, te cilat ekzistojne dhe sot, si Durrahium (Durresi), Apolonia, Butroti (Butrinti), Scodra (Shkodra), Lissus (Lezha), etj. Pushtimi Roman (ne vitin 168 p.e.s.) pati pasoja te renda per iliret. Megjithate, ata e perballuan me sukses politiken asimiluese te romaneve, kryesisht si rrjedhoje e standarteve te larta te zhvillimit dhe identitetit te kristalizuar etnik. Pas thyrjes se romaneve ne vitin 395 te eres sone, Iliria mbeti nen sundimin e Perandorise Bizantine. Ne periudhen pasuese, Iliria u pushtua nga fise te ndryshme barbare, si Gothet, Avaret etj. Ne shekujt IV - VI, sllavet pushtuan nje pjese te Ilirise Veriore dhe Lindore, dhe Maqedonia pushtoi pjese te cilat me vone u asimiluan. Fundi i mijevjeçarit te pare shenon kristalizimin e kombit shqiptar. Me vone, formacionet politike shqiptare te shekullit XIV mbuluan territoret nga Tivari dhe Prizreni deri ne Kostur dhe Vlore. Nderkohe, ne zona te pjeses jugore ruhej ende emri historik i Epirit, i cili ne vitet pasardhese sherbeu si sinomin per Arberine (shume shpesh, Heroi Kombetar Gjergj Kastrioti Skenderbeu (1405-1468) quhej "Princi i Epirit"). Pushtimi otoman (XIV) vendosi sistemin feudal ushtarak ne Arberi (Shqiperi), por kryengritjet e njepasnjeshme te princerve shqiptare pergatiten rezistencen e madherishme te popullit shqiptar nen udheheqjen e Heroit Komebtar Gjergj Kastrioti, i njohur me emrin Skenderbe. Gjergj Kastrioti Skenderbeu arriti te krijonte nje shtet te centralizuar (Arberia) dhe flamuri i tij u be flamuri kombetar i Shqiperise. Shekulli XVIII shenon lulezimin e dy "Pashalleqeve" te organizuara dhe shume te fuqishme: Pashalleku i Bushatllinjve (me qendren e tij ne Shkoder dhe i qeverisur nga nga Karamahmut Pashe Bushatlliu); dhe Pashalleku i Janines (me qendren e tij ne Janine dhe i qevrisur nga Ali Pashe Tepelena). Lufta per pavaresi dhe identitet kombetar arriti kulmin e saj me Levizjen e Rilindjes Kombetare, e cila filloi me 1830. Me 1878, kjo levizje u organizua me mire pas Lidhjes se Prizrenit, e cila sherbeu si udheheqja e pare ushtarake dhe politike e kryengritjeve shqiptare. por, Per fat te keq, te te nejtin vit Kongresi i Berlinit vendosi ndarjen e territoreve shqiptare, nga e cila perfituan shtetet fqinje, Mali i zi, Serbia dhe Greqia. Megjithate, levizja shqiptare per liri u kurorezua me Shpalljen e Pavaresise, me 28 nentor 1912. Gjate viteve te Luftes se Pare Boterore, Shqiperia u shnderrua ne nje beteje lufte per fuqite nderluftuese, dhe u pushtua nga Italia, Serbia, Mali i Zi, Greqia, Franca dhe Austro-Hungaria. Me 1920, Kongresi i Lushnjes (nje qytet qe ndodhet 90 km ne jug te Tiranes), shpalli Tiranen si kryeqytet te Shqiperise me konsensusin e perfaqesuesve nga e gjithe Shqiperia. Me 21 janar 1925, Asamblea Kushtetuese e shpalli Shqiperine Republike Parlamentare dhe Ahmet Zogu u zgjodh President i Shqiperise. Por ai pati shume pushtet, dhe Republika funksiononte me teper si Republike Presidenciale. Me 1 shtator 1928, Shqiperia u shpall Mbreteri Demokratike Parlamentare dhe Ahmet Zogu u shpall Mbret i Shqiperise, duke marre titullin mbreteror "Zogu I". Me 7 prill 1939, Italia fashiste pushtoi Shqiperine, dhe si rrjedhim, e ashtuquajtura Asamble Kushtetuese shpalli fundin e Mbreterise se Zogut dhe ia ofroi kuroren Viktor Emanuelit III. Shteti Shqiptar mbeti formalisht Mbreteri Kushtetuese nen sundimin e Dinastise se Savojes. Me 29 nentor 1944, Shqiperia u çlirua nga pushtuesit nazi-fashiste. Qe nga ajo kohe, ne Shqiperi sundoi regjimi komunist i Enver Hoxhes, i cili ndikoi ne izolimin e vendit. Me 11 janar 1946, Asamblea Kushtetuese e shpalli Shqiperine Republike Popullore, si nje nga format e diktatures se proletariatit, e cila zgjati pothuajse gjysem shekulli, deri me 29 prill 1991, kur Parlamenti i pare pluralist shpalli Republiken Parlamentare te Shqiperise.
Sistemi Politik: Republike Parlamentare
Parlamenti shqiptar eshte parlament me nje dhome dhe 140 deputete, te cilet zgjidhen nje here ne kater vjet me zgjedhje te pergjithshme.
Presidenti i Republikes: Z.Bamir Topi u zgjodh President i Shqipërisë më 20 Korrik 2007 per nje periudhe pese-vjeçare.
Kryetari i Keshillit te Ministrave: Z. Sali Berisha (Partia Demokratike)
Qeveria: Perbehet nga Koalicioni ndermjet PD, PR, PDR, PBDNJ dhe PA.
Kushtetuta: Kushtetuta e re e Republikes se Shqiperise eshte aprovuar me referendum popullor me 28 nentor 1998.
Festa Kombetare: 28 nentor (Dita e Flamurit)
Flamuri: Flamuri kombetar i Republikes se Shqiperise paraqitet me nje shqiponje te zeze me dy koke dhe me krahe te hapura, te vendosur ne qender te nje sfondi te kuq.
Emblema: Emblema e Republikes se Shqiperise paraqitet me nje shqiponje te zeze, te vendosur ne nje mburoje te kuqe te tipit "variaz". Mburoja e kuqe rrethohet nga nje shirit i zi. Ne pjesen e siperme, me te kuqe eshte shkruar Republika e Shqiperise.
Ekonomia
Ekonomia shqiptare konsiderohet si Ekonomi e Tregut ne tranzicion. Sektori privat ze pjesen me te madhe te GDP-se. Ne Strategjine e Zhvillimit Ekonomik te Shqiperise per vitet 2000-2003 Vlen te permenden reforma e pergjithshme strukturore sipas standarteve te vendeve me ekonomi tregu te forte, privatizimi i sektoreve strategjike, dhe stabilizimi i treguesve makro-ekonomike me qellim kryesor rritjen e investimeve nepermjet zbatimit te Programit Publik te Investimeve dhe thithjen e Investimeve te Drejteperdrejta te Huaja. Bashkepunimi i ngushte me organizatat nderkombetare si: Banka Boterore, Fondi Monetar Nderkombetar, EBDR etj. perbejne garanci per nje zhvillim te qendrueshem ekonomik dhe perfundimin e fazes se tranzicionit. Nderkohe, implementimi i Paktit te Stabilitetit perben nje nga angazhimet e Qeverise per zhvillimin social-ekonomik te vendit me qellim kryesor integrimin ne Strukturat Euro-Atlantike.
Pasurite Natyrore
Pasuri nentokesore (Nafte, gaz natyror, krom, qymyrguri, hekur nikel, xeherore, mermer); Burime te konsiderueshme hidrike; Zona te konsiderueshme me pyje dhe kullota (rreth 38% e territorit te vendit). Burime te pashfrytezuara ne fushat e Turizmit Blu, Te Gjelber dhe Te Bardhe.