korado
President
Bota post-amerikane
Një sfidë e madhe për Shtetet e Bashkuara të Amerikës: Dielli po shkëlqen në Lindje
Në një artikull të vitit 2003, të shkruar në prag të pushtimit të Irakut, Farid Zakaria - opinioni i mediave amerikane - shkroi: "Sot është e qartë që epoka në të cilën jetojmë ka vetëm një emër, botë unipolare - epokë ku dominon vetëm një fuqi globale. Pozicioni i sotëm i Amerikës është i paprecedent". Vazhdoi duke deklaruar se "dominimi amerikan nuk është thjesht i karakterit ushtarak. Ekonomia amerikane është po aq e madhe sa tre të tjerat - japoneze, gjermane dhe britanike - të marra së bashku". Më pas shtoi se "është më dinamike ekonomikisht, më e re demografikisht dhe më fleksible kulturalisht nga çdo pjesë tjetër e botës". Ajo që i shqetëson mbi gjithçka tjetër njerëzit në mbarë botën, shkroi, "është jetesa në një botë me trajta të përcaktuara nga një vend i vetëm - Shtetet e Bashkuara të Amerikës".
Në librin e tij të ri, "Bota post-amerikane", Zakaria shkruan se Amerika vazhdon të mbetet një superfuqi politiko-ushtarake, por "në çdo dimension tjetër - industrial, financiar, edukativ, social, kulturor - shpërndarja e fuqisë po ndryshon, po rrëshqet nga duart e Amerikës". Me ngritjen e Kinës, Indisë dhe tregjeve të tjera në zhvillim dhe me faktin se bota po bëhet gjithnjë e më e decentralizuar, autori mendon se "po ecim drejt një bote post-amerikane, e drejtuar dhe e përcaktuar nga shumë vende e shumë njerëz".
Lidhur me këtë, Zakaria mendon se jemi në mes të ndryshimit të tretë të madh (në fakt përdor termin tektonik) të fuqive të vërejtura gjatë këtyre pesëqind viteve të fundit: i pari ishte ngritja e Perëndimit, i cili prodhoi "modernizmin siç e njohim sot: shkencë e teknologji, tregti dhe kapitalizëm, revolucionet agrikulturore dhe industriale"; i dyti ishte ngritja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në shekullin XX; dhe i treti ishte ai që e quan "ngritja e të tjerëve", me Kinën dhe Indinë, që bëhen "aktorë të mëdhenj në rajonet e tyre dhe përtej", me "Rusinë që bëhet më agresive" dhe me Evropën që "vepron me synime dhe forcë të jashtëzakonshme", mbi çështje si tregtia dhe ekonomia.
Shumë nga argumentet e mprehta të shtjelluara në libër janë të përafërta me ato të bëra nga disa analistë të tjerë amerikanë, por Zakaria shfrytëzon njohjet e shkëlqyera në botën ekonomike, politikën e huaj dhe politikën kulturore për t‘i ofruar lexuesit një pikturë të qartë të botës së globalizuar (dhe rolit të Amerikës brenda saj).
Zakaria vëren se ironia e "ngritjes së të tjerëve" është në pjesën më të madhe rezultat i ideve dhe veprimeve amerikane: "Për 60 vjet, politikanët dhe diplomatët amerikanë kanë udhëtuar anekënd botës, duke i shtyrë vendet të hapnin tregjet, të çlironin politikën dhe të përqafonin tregtinë e teknologjinë. Kemi shtyrë njerëzit e vendeve të largëta të pranojnë sfidën e kompeticionit në ekonominë globale, të hapnin politikat monetare dhe të zhvillonin industri të reja. I mësuam të mos u trembeshin ndryshimeve, si dhe i njohëm me sekretet e suksesit. Dhe gjërat funksionuan".
Por njëherësh, vazhdon autori në libër, "Amerika po sheh me dyshim pikërisht ato gjëra që i ka mbështetur me forcë për shumë kohë - tregjet e lira, tregtinë, emigracionin dhe ndryshimet teknologjike".
Ndërsa lexuesit, duke parë rënien e dollarit jashtë kufijve dhe deficitin e jashtëzakonshëm tregtar, mendojnë se ekonomia amerikane është në telashe. Zakaria beson se Shtetet e Bashkuara të Amerikës (në të kundërt të Britanisë, e cila reshti së qeni fuqi e madhe për shkak të "dobësimit të pakthyeshëm ekonomik") janë në gjendje të mbajnë një "ekonomi vitale e të fortë përballë revolucioneve të ardhshme në shkencë, teknologji dhe industri - për sa kohë do jetë në gjendje t‘u përshtatet sfidave dhe të dijë të përballet me to".
Siç e sheh Zakaria, "keqfunksionimet ekonomike të Amerikës së ditëve tona" nuk janë produkt "i mungesës së fortë të eficensës brenda ekonomisë amerikane", por i politikave specifike qeveritare - të cilat mund të reformohen "relativisht lehtë", duke e kthyer vendin në shina më të qëndrueshme. "Një numër i mirë reformash mund të vihet në jetë që nesër", shkruan, "për të zvogëluar shpenzimet e tepërta, për të shtuar kursimet, për të rritur trajnimet në shkencë e në teknikë, për të garantuar pensionet, për të krijuar një proces të kontrolluar emigracioni dhe për të arritur një eficensë lidhur me shfrytëzimin me kritere të energjisë".
Duke qenë se roli i Shteteve të Bashkuara në arenën ndërkombëtare po ndryshon me shpejtësi, për t‘u hedhur në një sistem shumë më dinamik e me shumë aktorë, Zakaria mendon se shtetit të tij do t‘i duhet të sillet si "agjent burse", të ngrejë marrëdhënie të ngushta me shtetet e tjera të fuqishme, duke e transformuar rolin drejtues prej superfuqie në atë të "konsultuesit, bashkëpunuesit, madje edhe të atij që di të bjerë në kompromise" - me pak fjalë, të heqë dorë nga shteti kauboj, i favorizuar nga administrata e Bushit dhe të përqafojë qëndrimin e fuqisë që rri prapa skenës, duke "krijuar axhenda, përcaktuar çështje të rëndësishme dhe duke mobilizuar koalicione".
Sipas asaj që shkruan Zakaria, sfida më e rëndësishme për diplomacinë amerikane ka të bëjë me Kinën: si të frenojë agresivitetin dhe ekspansionin e saj, ndërkohë që mirëpret rritjen e saj legjitime. Shton se në një botë ku Amerika "vërehet si hegjemonia me dorë të rëndë", Kina mund të kërkojë ta pozicionojë veten si "alternativa ndaj Amerikës arrogante e të ashpër".
Një sfidë e madhe për Shtetet e Bashkuara të Amerikës: Dielli po shkëlqen në Lindje
Në një artikull të vitit 2003, të shkruar në prag të pushtimit të Irakut, Farid Zakaria - opinioni i mediave amerikane - shkroi: "Sot është e qartë që epoka në të cilën jetojmë ka vetëm një emër, botë unipolare - epokë ku dominon vetëm një fuqi globale. Pozicioni i sotëm i Amerikës është i paprecedent". Vazhdoi duke deklaruar se "dominimi amerikan nuk është thjesht i karakterit ushtarak. Ekonomia amerikane është po aq e madhe sa tre të tjerat - japoneze, gjermane dhe britanike - të marra së bashku". Më pas shtoi se "është më dinamike ekonomikisht, më e re demografikisht dhe më fleksible kulturalisht nga çdo pjesë tjetër e botës". Ajo që i shqetëson mbi gjithçka tjetër njerëzit në mbarë botën, shkroi, "është jetesa në një botë me trajta të përcaktuara nga një vend i vetëm - Shtetet e Bashkuara të Amerikës".
Në librin e tij të ri, "Bota post-amerikane", Zakaria shkruan se Amerika vazhdon të mbetet një superfuqi politiko-ushtarake, por "në çdo dimension tjetër - industrial, financiar, edukativ, social, kulturor - shpërndarja e fuqisë po ndryshon, po rrëshqet nga duart e Amerikës". Me ngritjen e Kinës, Indisë dhe tregjeve të tjera në zhvillim dhe me faktin se bota po bëhet gjithnjë e më e decentralizuar, autori mendon se "po ecim drejt një bote post-amerikane, e drejtuar dhe e përcaktuar nga shumë vende e shumë njerëz".
Lidhur me këtë, Zakaria mendon se jemi në mes të ndryshimit të tretë të madh (në fakt përdor termin tektonik) të fuqive të vërejtura gjatë këtyre pesëqind viteve të fundit: i pari ishte ngritja e Perëndimit, i cili prodhoi "modernizmin siç e njohim sot: shkencë e teknologji, tregti dhe kapitalizëm, revolucionet agrikulturore dhe industriale"; i dyti ishte ngritja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në shekullin XX; dhe i treti ishte ai që e quan "ngritja e të tjerëve", me Kinën dhe Indinë, që bëhen "aktorë të mëdhenj në rajonet e tyre dhe përtej", me "Rusinë që bëhet më agresive" dhe me Evropën që "vepron me synime dhe forcë të jashtëzakonshme", mbi çështje si tregtia dhe ekonomia.
Shumë nga argumentet e mprehta të shtjelluara në libër janë të përafërta me ato të bëra nga disa analistë të tjerë amerikanë, por Zakaria shfrytëzon njohjet e shkëlqyera në botën ekonomike, politikën e huaj dhe politikën kulturore për t‘i ofruar lexuesit një pikturë të qartë të botës së globalizuar (dhe rolit të Amerikës brenda saj).
Zakaria vëren se ironia e "ngritjes së të tjerëve" është në pjesën më të madhe rezultat i ideve dhe veprimeve amerikane: "Për 60 vjet, politikanët dhe diplomatët amerikanë kanë udhëtuar anekënd botës, duke i shtyrë vendet të hapnin tregjet, të çlironin politikën dhe të përqafonin tregtinë e teknologjinë. Kemi shtyrë njerëzit e vendeve të largëta të pranojnë sfidën e kompeticionit në ekonominë globale, të hapnin politikat monetare dhe të zhvillonin industri të reja. I mësuam të mos u trembeshin ndryshimeve, si dhe i njohëm me sekretet e suksesit. Dhe gjërat funksionuan".
Por njëherësh, vazhdon autori në libër, "Amerika po sheh me dyshim pikërisht ato gjëra që i ka mbështetur me forcë për shumë kohë - tregjet e lira, tregtinë, emigracionin dhe ndryshimet teknologjike".
Ndërsa lexuesit, duke parë rënien e dollarit jashtë kufijve dhe deficitin e jashtëzakonshëm tregtar, mendojnë se ekonomia amerikane është në telashe. Zakaria beson se Shtetet e Bashkuara të Amerikës (në të kundërt të Britanisë, e cila reshti së qeni fuqi e madhe për shkak të "dobësimit të pakthyeshëm ekonomik") janë në gjendje të mbajnë një "ekonomi vitale e të fortë përballë revolucioneve të ardhshme në shkencë, teknologji dhe industri - për sa kohë do jetë në gjendje t‘u përshtatet sfidave dhe të dijë të përballet me to".
Siç e sheh Zakaria, "keqfunksionimet ekonomike të Amerikës së ditëve tona" nuk janë produkt "i mungesës së fortë të eficensës brenda ekonomisë amerikane", por i politikave specifike qeveritare - të cilat mund të reformohen "relativisht lehtë", duke e kthyer vendin në shina më të qëndrueshme. "Një numër i mirë reformash mund të vihet në jetë që nesër", shkruan, "për të zvogëluar shpenzimet e tepërta, për të shtuar kursimet, për të rritur trajnimet në shkencë e në teknikë, për të garantuar pensionet, për të krijuar një proces të kontrolluar emigracioni dhe për të arritur një eficensë lidhur me shfrytëzimin me kritere të energjisë".
Duke qenë se roli i Shteteve të Bashkuara në arenën ndërkombëtare po ndryshon me shpejtësi, për t‘u hedhur në një sistem shumë më dinamik e me shumë aktorë, Zakaria mendon se shtetit të tij do t‘i duhet të sillet si "agjent burse", të ngrejë marrëdhënie të ngushta me shtetet e tjera të fuqishme, duke e transformuar rolin drejtues prej superfuqie në atë të "konsultuesit, bashkëpunuesit, madje edhe të atij që di të bjerë në kompromise" - me pak fjalë, të heqë dorë nga shteti kauboj, i favorizuar nga administrata e Bushit dhe të përqafojë qëndrimin e fuqisë që rri prapa skenës, duke "krijuar axhenda, përcaktuar çështje të rëndësishme dhe duke mobilizuar koalicione".
Sipas asaj që shkruan Zakaria, sfida më e rëndësishme për diplomacinë amerikane ka të bëjë me Kinën: si të frenojë agresivitetin dhe ekspansionin e saj, ndërkohë që mirëpret rritjen e saj legjitime. Shton se në një botë ku Amerika "vërehet si hegjemonia me dorë të rëndë", Kina mund të kërkojë ta pozicionojë veten si "alternativa ndaj Amerikës arrogante e të ashpër".
