Nga Arthur C. Brooks, shkrimtar kontribues në The Atlantic, profesor i William Henry Bloomberg i praktikës së udhëheqjes publike në Shkollën Kennedy të Harvardit dhe profesor i praktikave të menaxhimit në Shkollën e Biznesit në Harvard.KUR BËHET FJALË PËR ROMANCËN E QËNDRUESHME, PASIONI NUK KA ASGJË NË MIQËSI.
“Mendoj se mund të kem takuar gruan time të ardhshme,” i thashë babait tim në telefon, “por ka disa çështje.” Për të qenë i saktë: Takova gruan në fjalë në një udhëtim njëjavor në Evropë. Ajo jetonte në Spanjë. Kishim vetëm disa takime dhe nuk flisnim asnjë fjalë të së njëjtës gjuhë. Natyrisht, i thashë babait tim i kënaqur, “ajo nuk e ka idenë që kam ndërmend të martohem me të.” Por unë isha 24 vjeç dhe i dashuruar, dhe asgjë nga ato nuk më ndaloi të filloja një aventurë romantike donkishoteske. Pas një viti saktësisht, nga dy vizita të shkurtra frustruese, lashë punën time në Nju Jork dhe u transferova në Barcelonë me planin për të mësuar gjuhën, dhe një lutje që kur ajo të mund të më kuptonte, të mund të më donte.Të rënit në dashuri ishte Sturm und Drang: ndonjëherë euforike, por gjithashtu e rrezikshme, e mbushur me emocione dhe e lodhshme. Marrëdhënia në distancë para se të transferohesha në Spanjë ishte e mbushur me telefonata agonizuese, letra të pakuptueshme dhe keqkuptime të vazhdueshme. Unë me siguri nuk kisha nevojë për një shkencëtar social me një Ph.D. – e ardhmja ime – për të më paraqitur të rinj me dëshmi shkencore se shumë pakënaqësi mund të ndjekin fazat e hershme të pasionit romantik. Për shembull, nëse do të më ishte treguar dëshmia se “besimet e fatit” për shpirtrat binjakw ose dashurinë që mund të parashikojw njw falje të vogël kur shoqërohet me ankthin e lidhjes, do të kisha thënë: “Epo, ja”.
Të biesh në dashuri mund të jetë emocionuese, por nuk është ky sekreti i lumturisë në vetvete. Me saktësi mund të thoni se të biesh në dashuri është kostoja fillestare për lumturinë – një fazë emocionuese, por stresuese, që duhet të durojmë për të arritur në marrëdhëniet që na përmbushin në të vërtetë.
Dashuria pasionante – periudha e rënies në dashuri – shpesh rrëmben trurin tonë në një mënyrë që mund të shkaktojë gëzim ose thellësi dëshpërimi. Emocionuese po, por vështirë se mund të mendohet se sjell kënaqësi; në të vërtetë, gjatë disa periudhave historike madje është e lidhur edhe me vetëvrasjen.
Studimi i Harvardit për Zhvillimin e të Rriturve ka vlerësuar lidhjen midis zakoneve të njerëzve dhe mirëqenies së tyre të mëvonshme që nga fundi i viteve 1930. Shumë nga modelet e zbuluara nga studimi janë të rëndësishme, por nuk janë befasuese: Njerëzit më të lumtur, më të shëndetshëm në pleqëri, nuk pinë duhan (ose kanë hequr dorë), nuk u ushtruan fizikisht, pinë mesatarisht ose aspak dhe qëndruan mendërisht aktivë, ndër modelet e tjera.
Por këto zakone janë të zbehta në krahasim me një më të madhe: Parashikuesit më të rëndësishëm të lumturisë në jetën e vonë janë marrëdhëniet e qëndrueshme dhe, veçanërisht, një partneritet i gjatë romantik. Pjesëmarrësit më të shëndetshëm në moshën 80 vjeç kanë tendencë të kenë qenë më të kënaqur në marrëdhëniet e tyre në moshën 50 vjeç.
Me fjalë të tjera, sekreti i lumturisë nuk është të biesh në dashuri; po qëndron në dashuri. Kjo nuk do të thotë thjesht të qëndroni së bashku ligjërisht: Studimet tregojnë se të qenit i martuar përbën më vonë vetëm 2 përqind të mirëqenies subjektive në jetë. Gjëja e rëndësishme për mirëqenien është kënaqësia në marrëdhënie, dhe kjo varet nga ajo që psikologët e quajnë “dashuri shoqëruese” – dashuria e bazuar më pak në ngritjet dhe uljet pasionante, dhe më shumë në dashurinë e qëndrueshme, mirëkuptimin reciprok dhe angazhimin.
Mund të mendoni se “dashuria shoqëruese” tingëllon pak, mirë, zhgënjyese. Unë me siguri e bëra herën e parë që e dëgjova, në këmbë të komedisë romantike amatore që përshkrova më lart. Unë nuk u transferova në Barcelonë si një kalorës i gabuar në kërkim të “dashurisë shoqëruese”, mund t’ju siguroj. Por më lejoni ta përfundoj historinë: Ajo tha po – në fakt, po – dhe ne kemi qenë të martuar lumturisht për 30 vjet. Komunikimi ynë është përmirësuar – i dërgojmë mesazhe të paktën 20 herë në ditë – dhe rezulton se nuk e duam vetëm njëri-tjetrin; gjithashtu e pëlqejmë njëri -tjetrin. Njëherë e përgjithmonë dashuria ime romantike, ajo është edhe shoqja ime më e mirë.
Të qenit i rrënjosur në miqësi është arsyeja që dashuria shoqëruese krijon lumturinë e vërtetë. Dashuria pasionante, e cila mbështetet në tërheqje, zakonisht nuk zgjat përtej risisë së marrëdhënies. Dashuria shoqëruese mbështetet në vetë familjaritetin e saj. Ndërsa një studiues përmbledh troç provat në Journal of Happiness Studies, “Përfitimet e mirëqenies së martesës janë shumë më të mëdha për ata që gjithashtu e konsiderojnë bashkëshortin e tyre si mikun e tyre më të mirë.”
Presidenti Calvin Coolidge dhe gruaja e tij, Grace, kishin një miqësi të tillë. Sipas një historie (ndoshta apokrife, të paprovuar), kur presidenti dhe zonja e parë po vizitonin një fermë të shpendëve, zonja Coolidge i tha fermerit – me zë të lartë që presidenti ta dëgjonte – se ishte e mahnitshme që kaq shumë vezë ishin fekonduar nga vetëm një gjel. Fermeri i tha asaj se gjelat bënin punët e tyre pa pushim çdo ditë. “Ndoshta ju mund t’ia tregoni këtë z. Coolidge,” i tha ajo me një buzëqeshje. Presidenti, duke vënë në dukje vërejtjen, pyeti nëse gjeli i shërbeu të njëjtës pulë çdo herë. Jo, i tha fermeri, kishte shumë pula për secilin gjel. “Ndoshta ju mund t’ia tregoni këtë zonjës Coolidge,” tha presidenti.
Pavarësisht nga gjelat e pabesueshëm, romanca e dashurisë shoqërore duket se i bën njerëzit më të lumtur kur është monogame. E them këtë si një shkencëtar social, jo si një moralist: Në vitin 2004, një sondazh i 16,000 të rriturve amerikanë zbuloi se si për burrat ashtu edhe për gratë, “Numri i partnerëve seksualë që maksimizojnë lumturinë vitin e kaluar llogaritet të jetë 1”.
Sidoqoftë, miqësia e thellë e dashurisë shoqëruese nuk duhet të jetë ekskluzive. Në vitin 2007, studiuesit në Universitetin e Miçiganit zbuluan se njerëzit e martuar të moshës 22 deri në 79 vjeç, të cilët thanë se kishin të paktën dy miq të ngushtë – që do të thotë të paktën një përveç bashkëshortit të tyre – kishin nivele më të larta të kënaqësisë nga jeta dhe vetëbesimit, dhe nivele më të ulëta të depresionit sesa bashkëshortët që nuk kishin miq të ngushtë jashtë martesës së tyre. Me fjalë të tjera, dashuria shoqëruese afatgjatë mund të jetë e nevojshme, por nuk është e mjaftueshme për lumturinë.
Nuk do të jetë befasi për ju që ndërsa më pëlqen të lexoj Shekspir, Pablo Neruda dhe Elizabet Baret Brouning mbi dashurinë pasionante, romanca ime spanjolle shprehet më së miri nga Migel de Servantes. Te Don Kishoti, Servantes i jep heroit këtë këngë për Dylqinjën e tij të dashur:
Tobosani hyjnor, i drejtë
Dylqinja, më pretendon të tërë;
Asgjë nuk mund të zhbëjë imazhin e saj;
Është një substancë me shpirtin tim.
Kjo përcjell në mënyrë perfekte intensitetin e dashurisë pasionante. Por kur bëhet fjalë për lumturinë, është e rëndësishme t’i kushtohet vëmendje jo-poetit Fridrih Niçe, i cili shkroi: “Nuk është mungesa e dashurisë, por mungesa e miqësisë që i bën martesat të palumtura.” Vërtetë, Niçe nuk u martua kurrë dhe thuhet se u refuzua në propozime tri herë nga e njëjta grua. (Nihilizmi nuk është shumë afrodiziak, me sa duket.) Ai megjithatë ka të drejtë.
Të gjitha të dhënat dhe studimet mënjanë, dëshmia më e mirë që kam për lumturinë dhe dashurinë shoqëruese është jeta ime. Tre dekada dhe duke u llogaritur pas animit në mullinjtë e erës të një romance të pamundur, Dylqinja ime më shoqëron në kohë të mira dhe të këqija. Ne ndajmë gëzimet tona dhe dridhemi së bashku nga frika – frika se, për shembull, një nga tre fëmijët tanë të rritur mund të bëjë diçka qesharake, si të ikë në Evropë duke ndjekur dashurinë pasionante. Shpresojmë të gëzojmë shumë më tepër dekada të jetës në dashuri dhe miqësi së bashku. Dhe pastaj, lutem, a do të jetë fytyra e saj që shoh teksa tërheq frymën time të fundit – imazhi i saj, një substancë me shpirtin tim.
/Psikologjia