Love
βeℓℓe â๓e
Nga: Aida Tuci
Në librin “Flamuri që ringjalli një komb” shohin dritën e botimit për herë të parë edhe disa nga procesverbalet e Qeverisë së Vlorës
Në këtë debat që është nxehur së tepërmi këtë 100-vjetor, ju sillni për lexuesin atë pjesë të historisë që po diskutohet më së shumti. Rrethanat që çuan në shpalljen e Pavarësisë. Ka qenë e qëllimshme kjo?
Ka një debat kinse historik mbi çështjen e Pavarësisë së Shqipërisë. ثshtë më tepër një debat mediatik në rrafsh diletant. Asnjë debat shkencor nuk mund të realizohet pa u bazuar mbi burimologjinë e dokumenteve. ثshtë për t’u ardhur keq që ngjarjen e Pavarësisë ose e nënvlerësojnë, ose e varfërojnë tej kufirit logjik normal. Një njeri serioz që merret me historinë mund të konstatojë shumë lehtë se elementet historike dhe dokumentet që artikulojnë shpalljen e Pavarësisë janë shumë herë më të pasura dhe më interesante sesa historitë e shkruara deri më sot për këtë ngjarje epokale. Mungon, fjala vjen deri më sot, botimi i gjithë shkrimeve në rrafsh akademik të Ismail Qemalit, librat, relacionet, intervistat e tij në disa gjuhë, të cilat ai i zotëronte në gazetat më të mëdha të Evropës dhe të Amerikës. Nga ky material i hatashëm do të kuptohej fare mirë se shqiptarët e ditur të kohës, të kryesuar nga Ismail Qemali, sendërtuan institucionin e një diplomacie shqiptare të një niveli të lartë. Të mos harrojmë se rrethanat historike kanë qenë in extremis, gati në skaj të katastrofave. Fjala vjen, po të mos ishte Kongresi i Berlinit mundet që shqiptarët ta kishin kthyer Lidhjen Shqiptare të Prizrenit që në 1878, e cila mori edhe atribute të një Qeverie të Përkohshme në formën më të hershme të Pavarësisë së Shqipërisë. Thelbi i idesë së Shtetit Shqiptar Modern u manifestua që në 1878. Por rrethanat shumëfish të mëdha dhe të rënda qenë kundër shqiptarëve. Por kjo nuk do të thotë se nuk ekzistonte vetëdija e shqiptarëve. Duket sikur vonesa kronologjike në shpalljen e Pavarësisë ka qenë fatale për ne shqiptarët. Kjo realisht (jo diletantisht!) duhet kuptuar. Shekulli XIX ishte edhe për popuj më të mëdhenj caku i krijimeve të shteteve kombëtare. Italia u bë shtet kombëtar me Garibaldin në këtë shekull, Gjermania u bë shtet unitar po në këtë shekull me Bismarkun. Kjo është një e vërtetë e patjetërsueshme. Nëse historia evropiane (kancelaritë e mëdha evropiane) ishte kundër shqiptarëve në shekullin XIX, kjo ka një rëndësi konvencionale, por jo konceptuale. E them këtë se diletantët e pafund, që kinse merren me historinë politike të shqiptarëve, nuk arrijnë dot të bëjnë një analizë objektive. Pavarësia e Shqipërisë u bë në rrethana akoma më shumëfish in extremis në kohën e Luftërave Ballkanike, ku nëse nuk do të ishte bërë shpallja e kësaj Pavarësie më 28 Nëntor 1912, nuk do të ekzistonte asnjëlloj akti formal juridik i vetë shqiptarëve për t’u marrë në konsideratë nga Konferenca e Ambasadorëve në Londër, e cila ka një meritë se njohu kufijtë politikë të shtetit të pavarur të Shqipërisë dhe njëkohësisht krijoi një padrejtësi historike që gjysmën e kombit shqiptar e la jashtë kufijve politikë. Kjo e ngre në reliev rëndësinë kolosale të shpalljes së Pavarësisë jo vetëm në rrafshin kombëtar, por edhe në atë ndërkombëtar. Po të mos ishte ky Akt, ka gjasa që ne shqiptarët të përjetonim një variant tjetër akoma më të ndërlikuar dhe të vonuar të historisë sonë politike. Po ajo që u bë më 28 Nëntor 1912 nuk mund të zhbëhej më në jetë të jetëve!
Së fundmi po hidhen dhe teza që në fakt, historia na i ka mësuar krejt ndryshe. P.sh. është rasti i Marigo Pozios, që ju dhe në këtë libër i mëshoni asaj që na është mësuar deri më sot, se ajo ka qenë qëndistarja e flamurit. Ndërkohë që historianët kanë nxjerrë dhe 2-3 variante të tjera, siç është p.sh. teza që, flamuri erdhi nga shqiptarët e Rumanisë apo mërgimtarët në SHBA, shtoi këtyre varianteve dhe atë çfarë thotë Eqrem Bej Vlora në kujtimet e tij. اfarë mendimi keni për këtë?
Rasti i Marigosë nuk është ndonjë rast substancial i Pavarësisë. Nuk ka fare rëndësi historike se cili e qëndisi apo përgatiti flamurin që u ngrit më 28 Nëntor. Rëndësi ka vetë flamuri. Këtu dua të theksoj një hollësi. Flamuri i shtetit komb të Francës dihet që u bë flamuri trengjyrësh dhe nuk u mor parasysh stema heraldike me zambakët e mbretërve të Francës. Po kështu edhe flamuri italian apo edhe ai gjerman, të cilët krijuan simbolika të reja pa respektuar heraldikat mesjetare. Flamuri shqiptar i vitit 1912 respektoi heraldikën e Gjergj Kastriot Skënderbeut të shek. XV. Kujtimet e Eqerem Bej Vlorës kanë një karakter subjektiv, në to duket qartë një lloj mllefi ndaj Ismail Qemalit. Dihet që shkenca historike nuk i fut në optikën e saj, pra nuk përbëjnë burimologji dokumentare-, kujtimet (memuaret) e personaliteteve të ndryshme. Nuk ka rëndësi kush e solli apo e qëndisi flamurin, kjo mund të jetë pjesë e kureshtjes, por jo e substancës së historisë.
A është ky libër ajo pjesë e historisë që duhet t’u mësohet nxënësve në shkolla?
Ky libër është konceptualizuar edhe për specialistët e fushës, por edhe për lexuesin e gjerë, pra edhe për nxënësit e shkollave. Përgjithësisht ky libër i ruan tezat kryesore dhe të pranuara nga të gjithë për ngjarjen e Pavarësisë, ka një gërshetim të analizës historike, të botimit të dokumenteve kryesore, disa që botohen edhe për herë të parë, siç është rasti i procesverbaleve të Qeverisë së Vlorës, është njëkohësisht edhe një lloj fjalori enciklopedik i emrave të personaliteteve kryesore të historisë, si dhe ka një ikonografi të veçantë të fotografive, pikturave, që funksionalizojnë dhe konkretizojnë vizualisht aktin e Pavarësisë së Shqipërisë. Pa dyshim që ky libër respekton arritjet kryesore të historiografisë shqiptare jashtë politizimit të saj. Politizimi i historisë është një marrëzi dhe një mendjeshkurtësi, që tregon se nuk kuptohet në thelb shkenca e historisë, e cila ka autonominë e saj në raport me politikën. Nga ana tjetër nuk duhet harruar se koordinatat historike janë të tilla që determinojnë një ngjarje historike pavarësisht emrave të personaliteteve që luajnë role në sendërtimin e ngjarjes. Ajo që është e rëndësishme të theksojmë është fakti se Shpallja e Pavarësisë ishte një fenomen gjithëpërfshirës, si dhe gjithëkombëtar. Akt i momentit të duhur historik! Ndryshimi i rrethanave do të thotë një dinamikë e re, konceptualisht e re e politikës vizionare shqiptare. Kjo shpjegon pse shqiptarët nga teza e autonomisë së katër vilajeteve ngulën këmbë që në 1900 (deklaratat e Ismail Qemalit) për Shtetin e Pavarur dhe të Mëvetshëm Shqiptar. Ka qenë një punë titanike dhe shumë herë më e ndërlikuar nga ç’mund të mendohet. Dua të shtoj këtu se formimi i Shtetit Modern Shqiptar më 1912-in është një fitore e madhe, në një kohë që kombe të tjera më të mëdha sesa shqiptarët ende nuk e kanë arritur edhe sot sendërtimin e shtetit të tyre kombëtar. Po kujtoj këtu Skocinë, popullin e baskëve, katalanasit, kurdët, një pjesë të irlandezëve. Shqiptarët i kanë tri Pavarësi. Në shekullin XV Shtetin e Skënderbeut, në 1912 Pavarësinë e Shqipërisë dhe më 2008 Pavarësinë e Kosovës. Teoritë e egra, dinake, mitologjike dhe shoviniste se gjoja shqiptarët nuk kanë aftësi shtetformuese me këto shëmbëlltyra sfumohen dhe bien poshtë. Historia flet, tregon, analizon, fakton, s’mohon .ثshtë tjetër gjë emancipimi i Qytetërimit Etatist të shqiptarëve që akoma dhe sot ka një problematikë të fortë. Por zhvillimi është i pandalshëm.
Në këtë botim ju sillni dhe disa gravura, harta e foto që më thatë, bëhen publike për herë të parë. A mund të na tregoni më shumë për to?
Libri që ka edhe atributin e albumit, ka të botuar për herë të parë shumë fotografi dhe piktura. Po përmend këtu një fotografi krejt të panjohur të Ismail Qemalit në vitin 1900 në Bruksel, ku ai takohet me Faik Konicën dhe boton tek “Albania” rrëfimet për jetën e tij, janë fotografitë e dijetarëve amerikanë siç është William Fullertoon, George Gawrych, apo grafika gjermane e shek. XVI që tregon ngritjen e flamurit në kështjellën e Krujës, kur u kthye Skënderbeu më 1443. Po kështu janë botuar fotografi dhe fakte nga themeluesit e Albanologjisë, si Georg Hani, Franc Bop-i, piktura dhe grafika jo shumë të njohura të Leon Zheromit etj., si dhe disa fotografi të botuara në një album prej Robert Elsie, i cili bëri publike një koleksion të madh fotografish gati të panjohura më parë, kryesisht të fundit të shek. XIX, si dhe të fillimit të shek. XX, që i takojnë Georg Hahnit, Franc Nopçes dhe Edit Durhamit. Po kështu ka interes edhe një fotografi që tregon penën me të cilën u shkrua Akti i Pavarësisë në një mbishkrim dygjuhësh, në frëngjisht dhe në shqip për këtë Akt. Mund të shtoj këtu një saktësi se, dokumenti që sot quhet si dokumenti i Aktit të Pavarësisë, është në fakt është procesverbali i nënshkrimeve të 83 delegatëve, origjinali i të cilit nuk është gjetur akoma. Ky dokument ka vetëm faqen e parë, kurse faqen nga pas me mbishkrimet ende nuk e njohim. Kam besim që ky dokument origjinal do të gjendet një ditë. Ky dokument që përfaqëson substancën e Shpalljes së Pavarësisë është Akti Juridik më i madhi i shqiptarëve në të gjitha kohërat. Ka një karakter të thukët ekskluziv sepse përfaqëson Themelimin e Shtetit Modern Shqiptar që kemi deri më sot.
Në librin “Flamuri që ringjalli një komb” shohin dritën e botimit për herë të parë edhe disa nga procesverbalet e Qeverisë së Vlorës
Në këtë debat që është nxehur së tepërmi këtë 100-vjetor, ju sillni për lexuesin atë pjesë të historisë që po diskutohet më së shumti. Rrethanat që çuan në shpalljen e Pavarësisë. Ka qenë e qëllimshme kjo?
Ka një debat kinse historik mbi çështjen e Pavarësisë së Shqipërisë. ثshtë më tepër një debat mediatik në rrafsh diletant. Asnjë debat shkencor nuk mund të realizohet pa u bazuar mbi burimologjinë e dokumenteve. ثshtë për t’u ardhur keq që ngjarjen e Pavarësisë ose e nënvlerësojnë, ose e varfërojnë tej kufirit logjik normal. Një njeri serioz që merret me historinë mund të konstatojë shumë lehtë se elementet historike dhe dokumentet që artikulojnë shpalljen e Pavarësisë janë shumë herë më të pasura dhe më interesante sesa historitë e shkruara deri më sot për këtë ngjarje epokale. Mungon, fjala vjen deri më sot, botimi i gjithë shkrimeve në rrafsh akademik të Ismail Qemalit, librat, relacionet, intervistat e tij në disa gjuhë, të cilat ai i zotëronte në gazetat më të mëdha të Evropës dhe të Amerikës. Nga ky material i hatashëm do të kuptohej fare mirë se shqiptarët e ditur të kohës, të kryesuar nga Ismail Qemali, sendërtuan institucionin e një diplomacie shqiptare të një niveli të lartë. Të mos harrojmë se rrethanat historike kanë qenë in extremis, gati në skaj të katastrofave. Fjala vjen, po të mos ishte Kongresi i Berlinit mundet që shqiptarët ta kishin kthyer Lidhjen Shqiptare të Prizrenit që në 1878, e cila mori edhe atribute të një Qeverie të Përkohshme në formën më të hershme të Pavarësisë së Shqipërisë. Thelbi i idesë së Shtetit Shqiptar Modern u manifestua që në 1878. Por rrethanat shumëfish të mëdha dhe të rënda qenë kundër shqiptarëve. Por kjo nuk do të thotë se nuk ekzistonte vetëdija e shqiptarëve. Duket sikur vonesa kronologjike në shpalljen e Pavarësisë ka qenë fatale për ne shqiptarët. Kjo realisht (jo diletantisht!) duhet kuptuar. Shekulli XIX ishte edhe për popuj më të mëdhenj caku i krijimeve të shteteve kombëtare. Italia u bë shtet kombëtar me Garibaldin në këtë shekull, Gjermania u bë shtet unitar po në këtë shekull me Bismarkun. Kjo është një e vërtetë e patjetërsueshme. Nëse historia evropiane (kancelaritë e mëdha evropiane) ishte kundër shqiptarëve në shekullin XIX, kjo ka një rëndësi konvencionale, por jo konceptuale. E them këtë se diletantët e pafund, që kinse merren me historinë politike të shqiptarëve, nuk arrijnë dot të bëjnë një analizë objektive. Pavarësia e Shqipërisë u bë në rrethana akoma më shumëfish in extremis në kohën e Luftërave Ballkanike, ku nëse nuk do të ishte bërë shpallja e kësaj Pavarësie më 28 Nëntor 1912, nuk do të ekzistonte asnjëlloj akti formal juridik i vetë shqiptarëve për t’u marrë në konsideratë nga Konferenca e Ambasadorëve në Londër, e cila ka një meritë se njohu kufijtë politikë të shtetit të pavarur të Shqipërisë dhe njëkohësisht krijoi një padrejtësi historike që gjysmën e kombit shqiptar e la jashtë kufijve politikë. Kjo e ngre në reliev rëndësinë kolosale të shpalljes së Pavarësisë jo vetëm në rrafshin kombëtar, por edhe në atë ndërkombëtar. Po të mos ishte ky Akt, ka gjasa që ne shqiptarët të përjetonim një variant tjetër akoma më të ndërlikuar dhe të vonuar të historisë sonë politike. Po ajo që u bë më 28 Nëntor 1912 nuk mund të zhbëhej më në jetë të jetëve!
Së fundmi po hidhen dhe teza që në fakt, historia na i ka mësuar krejt ndryshe. P.sh. është rasti i Marigo Pozios, që ju dhe në këtë libër i mëshoni asaj që na është mësuar deri më sot, se ajo ka qenë qëndistarja e flamurit. Ndërkohë që historianët kanë nxjerrë dhe 2-3 variante të tjera, siç është p.sh. teza që, flamuri erdhi nga shqiptarët e Rumanisë apo mërgimtarët në SHBA, shtoi këtyre varianteve dhe atë çfarë thotë Eqrem Bej Vlora në kujtimet e tij. اfarë mendimi keni për këtë?
Rasti i Marigosë nuk është ndonjë rast substancial i Pavarësisë. Nuk ka fare rëndësi historike se cili e qëndisi apo përgatiti flamurin që u ngrit më 28 Nëntor. Rëndësi ka vetë flamuri. Këtu dua të theksoj një hollësi. Flamuri i shtetit komb të Francës dihet që u bë flamuri trengjyrësh dhe nuk u mor parasysh stema heraldike me zambakët e mbretërve të Francës. Po kështu edhe flamuri italian apo edhe ai gjerman, të cilët krijuan simbolika të reja pa respektuar heraldikat mesjetare. Flamuri shqiptar i vitit 1912 respektoi heraldikën e Gjergj Kastriot Skënderbeut të shek. XV. Kujtimet e Eqerem Bej Vlorës kanë një karakter subjektiv, në to duket qartë një lloj mllefi ndaj Ismail Qemalit. Dihet që shkenca historike nuk i fut në optikën e saj, pra nuk përbëjnë burimologji dokumentare-, kujtimet (memuaret) e personaliteteve të ndryshme. Nuk ka rëndësi kush e solli apo e qëndisi flamurin, kjo mund të jetë pjesë e kureshtjes, por jo e substancës së historisë.
A është ky libër ajo pjesë e historisë që duhet t’u mësohet nxënësve në shkolla?
Ky libër është konceptualizuar edhe për specialistët e fushës, por edhe për lexuesin e gjerë, pra edhe për nxënësit e shkollave. Përgjithësisht ky libër i ruan tezat kryesore dhe të pranuara nga të gjithë për ngjarjen e Pavarësisë, ka një gërshetim të analizës historike, të botimit të dokumenteve kryesore, disa që botohen edhe për herë të parë, siç është rasti i procesverbaleve të Qeverisë së Vlorës, është njëkohësisht edhe një lloj fjalori enciklopedik i emrave të personaliteteve kryesore të historisë, si dhe ka një ikonografi të veçantë të fotografive, pikturave, që funksionalizojnë dhe konkretizojnë vizualisht aktin e Pavarësisë së Shqipërisë. Pa dyshim që ky libër respekton arritjet kryesore të historiografisë shqiptare jashtë politizimit të saj. Politizimi i historisë është një marrëzi dhe një mendjeshkurtësi, që tregon se nuk kuptohet në thelb shkenca e historisë, e cila ka autonominë e saj në raport me politikën. Nga ana tjetër nuk duhet harruar se koordinatat historike janë të tilla që determinojnë një ngjarje historike pavarësisht emrave të personaliteteve që luajnë role në sendërtimin e ngjarjes. Ajo që është e rëndësishme të theksojmë është fakti se Shpallja e Pavarësisë ishte një fenomen gjithëpërfshirës, si dhe gjithëkombëtar. Akt i momentit të duhur historik! Ndryshimi i rrethanave do të thotë një dinamikë e re, konceptualisht e re e politikës vizionare shqiptare. Kjo shpjegon pse shqiptarët nga teza e autonomisë së katër vilajeteve ngulën këmbë që në 1900 (deklaratat e Ismail Qemalit) për Shtetin e Pavarur dhe të Mëvetshëm Shqiptar. Ka qenë një punë titanike dhe shumë herë më e ndërlikuar nga ç’mund të mendohet. Dua të shtoj këtu se formimi i Shtetit Modern Shqiptar më 1912-in është një fitore e madhe, në një kohë që kombe të tjera më të mëdha sesa shqiptarët ende nuk e kanë arritur edhe sot sendërtimin e shtetit të tyre kombëtar. Po kujtoj këtu Skocinë, popullin e baskëve, katalanasit, kurdët, një pjesë të irlandezëve. Shqiptarët i kanë tri Pavarësi. Në shekullin XV Shtetin e Skënderbeut, në 1912 Pavarësinë e Shqipërisë dhe më 2008 Pavarësinë e Kosovës. Teoritë e egra, dinake, mitologjike dhe shoviniste se gjoja shqiptarët nuk kanë aftësi shtetformuese me këto shëmbëlltyra sfumohen dhe bien poshtë. Historia flet, tregon, analizon, fakton, s’mohon .ثshtë tjetër gjë emancipimi i Qytetërimit Etatist të shqiptarëve që akoma dhe sot ka një problematikë të fortë. Por zhvillimi është i pandalshëm.
Në këtë botim ju sillni dhe disa gravura, harta e foto që më thatë, bëhen publike për herë të parë. A mund të na tregoni më shumë për to?
Libri që ka edhe atributin e albumit, ka të botuar për herë të parë shumë fotografi dhe piktura. Po përmend këtu një fotografi krejt të panjohur të Ismail Qemalit në vitin 1900 në Bruksel, ku ai takohet me Faik Konicën dhe boton tek “Albania” rrëfimet për jetën e tij, janë fotografitë e dijetarëve amerikanë siç është William Fullertoon, George Gawrych, apo grafika gjermane e shek. XVI që tregon ngritjen e flamurit në kështjellën e Krujës, kur u kthye Skënderbeu më 1443. Po kështu janë botuar fotografi dhe fakte nga themeluesit e Albanologjisë, si Georg Hani, Franc Bop-i, piktura dhe grafika jo shumë të njohura të Leon Zheromit etj., si dhe disa fotografi të botuara në një album prej Robert Elsie, i cili bëri publike një koleksion të madh fotografish gati të panjohura më parë, kryesisht të fundit të shek. XIX, si dhe të fillimit të shek. XX, që i takojnë Georg Hahnit, Franc Nopçes dhe Edit Durhamit. Po kështu ka interes edhe një fotografi që tregon penën me të cilën u shkrua Akti i Pavarësisë në një mbishkrim dygjuhësh, në frëngjisht dhe në shqip për këtë Akt. Mund të shtoj këtu një saktësi se, dokumenti që sot quhet si dokumenti i Aktit të Pavarësisë, është në fakt është procesverbali i nënshkrimeve të 83 delegatëve, origjinali i të cilit nuk është gjetur akoma. Ky dokument ka vetëm faqen e parë, kurse faqen nga pas me mbishkrimet ende nuk e njohim. Kam besim që ky dokument origjinal do të gjendet një ditë. Ky dokument që përfaqëson substancën e Shpalljes së Pavarësisë është Akti Juridik më i madhi i shqiptarëve në të gjitha kohërat. Ka një karakter të thukët ekskluziv sepse përfaqëson Themelimin e Shtetit Modern Shqiptar që kemi deri më sot.
