Karakteristikat e përgjithshme.
Afrika shtrihet ne dy anet e ekuatorit ne mënyrë simetrike prej tij.
Ne perëndim laget nga Oqeani Atlantik
Ne lindje nga Oqeani Indian Ndahet dhe lidhet me Azine nëpërmjet detit te Kuq , gjirit te Adenit dhe Ismit te Suezit..
Ne Veri nga deti Mesdhe i cili e ndan nga Europa
Pikat skajore te saj janë:
Ne veri kepi Abiat ose Blanko.
Ne lindje kepi Ras Hafun
Ne perëndim kepi i GJelbert
Ne jug kepi i Gjilperes ose Aguljas
Shtrirja veri - jug është 8 mijë km
Shtrirje lindje - perëndim 7.5 mijë km
Siperfaqja 30.2 milion km ne katrore ( vjen e dyta pas Azise)
Afrika është kontinent kompakt ne trajte bllokuku gadishujt dhe ishujt zënë një perqindje te vogël.
Gati terë Afriken e perben platforma Kristalike parakembrianee ndertuar nga shkembinj kristalike e metamorfike te rrudhosura gjatë orogjenezave parakembriane.
afrika perben një kontinent ne te cilën mbizoteropjne pllajat dhe rrafshnaltat dhe gropat ndermjet tyre.. Pllajatz dhe rrafshnaltat perfundojne drejt bregdetitit ose ne gropat e brendshme me një pjerresi te madfhe.
Ultesirat zënë një sip te vogël dhe shtrihen si një brez i ngushtë gjatë bregdetit te Atlantikut ( ultesira e Senegambias )
Pika me e lartë është maja Kibo 5895 m ne Kilimanxharo.
Pika me e ulet është ne depresionion Asal ne Danaki.
Pikat më të larta në kontinentin e Afrikës
1. Kilimandscharo ( Kenia) 5985 m
2. Mt.Kenya ( Kenia ) 5199 m
3. Ras Dashan (Etiopia) 4620 m
4. Tubkal ( Maroko ) 4165 m
Lumenjtë më të gjatë në Afrikë
1. Nili 6671 km
2. Kongo 4650 km
3.Nigeri 4160 km
4. Zambezi 2660 km
Rreth lumenjve te Afrikes
Nili lumi me i gjate jo vetem i Afrikes por edhe ne gjithe boten.. Si fillim i tij meret lumi Kagera ne jug te ekuatorit ne Afriken LIndore dhe qe derdhet ne LLiqenin Viktoria. Mbas daljes nga Liqeni Viktoria quhet Nili i VIktorise dhe derdhet ne liqenini Kioga e me pas ne liqenini Albert. Ne kete sektor gjenden 6 ujevara te Mercison. Mbas daljes nga ky liqen quhet Nili i Albertit.....Duje vazhduar me ne veri perfundun ne gropen e NIlit te Siperm dhe merr emrin Bahr - el - Xhebel ( Nili Malor ) pastaj bashkohet me Nilin e Kalter dhe vazhdon rrugen si Lumi Nili. Ky lum perfundon ne Mesdhe dhe aty formon nje delte me nje sip prej 22 mije km ne katror.
Kongo
Eshte lume ne Afriken QEndrore. Si burim te tij disa marin lumin Cambezi qe buron nga pjesa veriore e pllajes se Rodezise dhe mbasi kalon liq Bangveolo mer emrin Luapula deri sa bashkohet me lumin Lualaba. Lumi perfundon ne Atlantik.
Lumi Kongo ka shume dege si Lomani Lukuga Ubangi Kasai..Luvua etj
Limpopo
Ndodhet ne JL te Afrikes Buron ne afersi te pllajes Bush Veld dhe derdhet ne oqeanin Indian.. Ka gjate rreth 1600 km.
Nigeri
Vjen i dyti per ujshmeri pas Kongos. Buron nga malet e Guinese e drejtohet ne brendesi te kontinentit, pastaj ben nje kthese te madhe dhe drejtohet oqeanit Atlantik dhe perfundon aty nepermejet gjirit te Guinese.
Oranxhe
I perket Afrikes jugore. Ka gjatesi prej 1860 km. Buron nga malet e Dragoit ne Lesoto Dhe derdhet ne Atlantik.
Senegali
Eshte lume ne Afriken Perendimore Buron nga malet Futa Xhalon ne Guine e derdhet ne Atlantik.
Gjatesia 1430 km.
Zambezi
Eshte lume ne Afriken JL. Buron nga Zambia dhe perfundon ne oqeanin Indian.. Ze vendin e trezte per sasine e ujit. Ky lum dallohet per ujevarat dhe pragjet e shumta. Degat kryesore jane Kuando dhe Kafie
Volta
Eshte lume ne Afriken Perendimore. Dhe formohet nga bashkimi i Voltes se Zese dhe VOltes se Bardhe Gjatesia 1900 km. Derhet ne Oqeanin Atlantik ne gjirin e Guinese.
Xhuba
Eshte lume ne Ariken Lindore ne Somali. Buron nga malet e Etiopise Jugore dhe derdhet ne oqeanin Indian. Ka gjatesi 1600 km
Liqenet e Afrikes
Albert Eshte liq ne Afriken veriore ne kufi te Kongos dhe Ugandes. Ka sip prej 5400 km katror. Thellesia maksimale 57 m.. Liqeni ka origjine tektonike
U zbulua nga anglezet Spit dhe Grank me 1862.
Bangveolo Eshte liq ne Afriken LIndore ne Zambia me sip 4900 km katror Thellesia me e madhe 56 m.
Liqeni u zbulua me 1868 nga Livingstoni.
Cadi Liqeni ndodhet ne kufij te Nigerit, NIgerise, Kamerunit dhe CaditSip e tij leviz nga 11 . 40 mije km katror. Liqeni eshte i ceket 4 . 7 m thellesi. Brigjet e tij jane mocalore dhe rritet kallami
U zbulua me 1823.
Eduart Ndodhet ne kufi te Kongos dhe Ugandes
Sioperfaqa 2500 km katror
Thellesia maksimale 130 m
Kiva Ndodhet mne kufijt e Kongos dhe Ruandes.
Siperfaqa 2370 km katror
Thellesia 780 m
Niasa ose Malavi liqeni 8i trete per nga madhesia ne Afrike me sip 30 mije km
Thellesia 706 m
Mueru Eshte liq ne Afriken Lindore ne kufijt e Kongos dhe Zambias. Eshte me origjine tektonike
Siperfaqa 4920 km
Thellesia 15 m
Tana Liqen ne Etiopi
Siperfaqa 3150 km katror
Thellesia 70 m.
Nga ky liqen buron Nili I Kalter.
Tanganika
Ka origjine tektonike
Siperfaqa 32,9 mije km katror
Thellesia 1432 m Per nga thellesia eshte liqeni i dyrte ne Bote pas Bajkalit ne Azi. Dhe nga sip eshte i dyte ne Afrike pas LIq Viktoria.
Turkan ose Rudolf Ndodhet ne kufijt e Kenias Sudanit dhe Etiopise,
Siperfaqa 8660 km katror
Thellesia maksimale 73 m
Liqeni ka uje te kripur dhe eshte pa rrjedhje.
U zbulua nga hungarezi Teleki
Viktoria Liqen ne AFRIKEN lindare ne kufijt e Kenias Ugandes dhe Tanzanise
Siperfaqa 68,8 mije km katror
Liqeni me i madh ne Afrike dhe i treti ne bote pas Kaspikut ne Azi dhe Liqenit te Siperm ne Ameriken e Veriut.
Thellesia max 92 m
Malet Atlas
Jane male ne pjesen VP te Afrikes deri ne detin Mesdhe ne territorin e Marokut, Algjerise dhe TuniziseGjatesia mbi 2000 km ndersa gjeresia mesatare 350 km Siperfaqa 35o mije km ne katror . Jane male te formuara ne orogjenezen alpine
Atlaset ndahen ne dy zona te medha rrudhosese.
Atlaset e brendshme ose Rif - Atlas ne perendim
dhe Tel - Atlas ne Lindje
Atlaset e jashtme perbehen nga Atlaset e Mesme dhe Atlaset e Larta.
Pika me e larte e gjithe Atlaseve eshte maja Tobkal4165 m
Atlaset jane male te larta e ne pjesen derrmuese me reliev Alpin
Malet e Kapit
Shtrihen ne skajin jugor te Afrikes. Jane formuar gjate orogjenezes herciane dhe kane strukture te rrudhosur
Perbehen kryesisht nga sy vargje me drejtimin lindje - perendim. Me i madhi quhet Vargu i Maleve te Gjata dhe eshte 2080 m i larte . Ky varg perbehet nga ngritje antiklinale
Malet e Gragonit
Shtrihen ne Afriken jugore, ne jug te gropes se Kalaharit. Kane shtritrje JP - VL
dhe arrijne lartesine maksimale 3657 m ne majen e Kathkin PIk
Malet kane pamjen e nje rrafshnalte te copetuar Nga luginat terthore dege te lumit Oranxhe
Fusha e Mozambikut
Shtrihet ne brigjet e Oqeanit Indian, nidis rrjedhes se poshte te lumenjve Zambezi dhe Limpopo. Kjo fushe formon nje brez te ngushte bregdetar me bregdet lagunoreme bredet lagunor dhe deltor dhe perfaqson nje ultesire aluvionale, njekohesisht dhe nje plite te perbere nga depozitime te paleogjenit dhe neogjenit.
Ultesira e Senegambias Senegalit dhe Gambias
Shtrihet gjate Bregdetit te Oqeanit Atlantik dhe perbehet nga ultesira Aluvionale e gambias qe zihet nga savana dhe pyje mjafte te pasura. dhe ultesira ranore e Senegalitqe mbulohet nga bimesia Stepore.
Popullsia e Afrikes ka kaluar shifren e nje miliard personash, dyfishin ne krahasim me 27 vite me pare.
Me keto ritme do te arrije dy miliardet ne 2050-en. Te dhenat i referohen raportit vjetor te UNFP-se, organizmi i OKB-se qe merret me popullsine boterore.
“Mosplanifikimi familjar eshte nje nder shkaqet kryesore te rritjes se madhe demografike”, thuhet ne raport.
Afrika shtrihet ne dy anet e ekuatorit ne mënyrë simetrike prej tij.
Ne perëndim laget nga Oqeani Atlantik
Ne lindje nga Oqeani Indian Ndahet dhe lidhet me Azine nëpërmjet detit te Kuq , gjirit te Adenit dhe Ismit te Suezit..
Ne Veri nga deti Mesdhe i cili e ndan nga Europa
Pikat skajore te saj janë:
Ne veri kepi Abiat ose Blanko.
Ne lindje kepi Ras Hafun
Ne perëndim kepi i GJelbert
Ne jug kepi i Gjilperes ose Aguljas
Shtrirja veri - jug është 8 mijë km
Shtrirje lindje - perëndim 7.5 mijë km
Siperfaqja 30.2 milion km ne katrore ( vjen e dyta pas Azise)
Afrika është kontinent kompakt ne trajte bllokuku gadishujt dhe ishujt zënë një perqindje te vogël.
Gati terë Afriken e perben platforma Kristalike parakembrianee ndertuar nga shkembinj kristalike e metamorfike te rrudhosura gjatë orogjenezave parakembriane.
afrika perben një kontinent ne te cilën mbizoteropjne pllajat dhe rrafshnaltat dhe gropat ndermjet tyre.. Pllajatz dhe rrafshnaltat perfundojne drejt bregdetitit ose ne gropat e brendshme me një pjerresi te madfhe.
Ultesirat zënë një sip te vogël dhe shtrihen si një brez i ngushtë gjatë bregdetit te Atlantikut ( ultesira e Senegambias )
Pika me e lartë është maja Kibo 5895 m ne Kilimanxharo.
Pika me e ulet është ne depresionion Asal ne Danaki.
Pikat më të larta në kontinentin e Afrikës
1. Kilimandscharo ( Kenia) 5985 m
2. Mt.Kenya ( Kenia ) 5199 m
3. Ras Dashan (Etiopia) 4620 m
4. Tubkal ( Maroko ) 4165 m
Lumenjtë më të gjatë në Afrikë
1. Nili 6671 km
2. Kongo 4650 km
3.Nigeri 4160 km
4. Zambezi 2660 km
Rreth lumenjve te Afrikes
Nili lumi me i gjate jo vetem i Afrikes por edhe ne gjithe boten.. Si fillim i tij meret lumi Kagera ne jug te ekuatorit ne Afriken LIndore dhe qe derdhet ne LLiqenin Viktoria. Mbas daljes nga Liqeni Viktoria quhet Nili i VIktorise dhe derdhet ne liqenini Kioga e me pas ne liqenini Albert. Ne kete sektor gjenden 6 ujevara te Mercison. Mbas daljes nga ky liqen quhet Nili i Albertit.....Duje vazhduar me ne veri perfundun ne gropen e NIlit te Siperm dhe merr emrin Bahr - el - Xhebel ( Nili Malor ) pastaj bashkohet me Nilin e Kalter dhe vazhdon rrugen si Lumi Nili. Ky lum perfundon ne Mesdhe dhe aty formon nje delte me nje sip prej 22 mije km ne katror.
Kongo
Eshte lume ne Afriken QEndrore. Si burim te tij disa marin lumin Cambezi qe buron nga pjesa veriore e pllajes se Rodezise dhe mbasi kalon liq Bangveolo mer emrin Luapula deri sa bashkohet me lumin Lualaba. Lumi perfundon ne Atlantik.
Lumi Kongo ka shume dege si Lomani Lukuga Ubangi Kasai..Luvua etj
Limpopo
Ndodhet ne JL te Afrikes Buron ne afersi te pllajes Bush Veld dhe derdhet ne oqeanin Indian.. Ka gjate rreth 1600 km.
Nigeri
Vjen i dyti per ujshmeri pas Kongos. Buron nga malet e Guinese e drejtohet ne brendesi te kontinentit, pastaj ben nje kthese te madhe dhe drejtohet oqeanit Atlantik dhe perfundon aty nepermejet gjirit te Guinese.
Oranxhe
I perket Afrikes jugore. Ka gjatesi prej 1860 km. Buron nga malet e Dragoit ne Lesoto Dhe derdhet ne Atlantik.
Senegali
Eshte lume ne Afriken Perendimore Buron nga malet Futa Xhalon ne Guine e derdhet ne Atlantik.
Gjatesia 1430 km.
Zambezi
Eshte lume ne Afriken JL. Buron nga Zambia dhe perfundon ne oqeanin Indian.. Ze vendin e trezte per sasine e ujit. Ky lum dallohet per ujevarat dhe pragjet e shumta. Degat kryesore jane Kuando dhe Kafie
Volta
Eshte lume ne Afriken Perendimore. Dhe formohet nga bashkimi i Voltes se Zese dhe VOltes se Bardhe Gjatesia 1900 km. Derhet ne Oqeanin Atlantik ne gjirin e Guinese.
Xhuba
Eshte lume ne Ariken Lindore ne Somali. Buron nga malet e Etiopise Jugore dhe derdhet ne oqeanin Indian. Ka gjatesi 1600 km
Liqenet e Afrikes
Albert Eshte liq ne Afriken veriore ne kufi te Kongos dhe Ugandes. Ka sip prej 5400 km katror. Thellesia maksimale 57 m.. Liqeni ka origjine tektonike
U zbulua nga anglezet Spit dhe Grank me 1862.
Bangveolo Eshte liq ne Afriken LIndore ne Zambia me sip 4900 km katror Thellesia me e madhe 56 m.
Liqeni u zbulua me 1868 nga Livingstoni.
Cadi Liqeni ndodhet ne kufij te Nigerit, NIgerise, Kamerunit dhe CaditSip e tij leviz nga 11 . 40 mije km katror. Liqeni eshte i ceket 4 . 7 m thellesi. Brigjet e tij jane mocalore dhe rritet kallami
U zbulua me 1823.
Eduart Ndodhet ne kufi te Kongos dhe Ugandes
Sioperfaqa 2500 km katror
Thellesia maksimale 130 m
Kiva Ndodhet mne kufijt e Kongos dhe Ruandes.
Siperfaqa 2370 km katror
Thellesia 780 m
Niasa ose Malavi liqeni 8i trete per nga madhesia ne Afrike me sip 30 mije km
Thellesia 706 m
Mueru Eshte liq ne Afriken Lindore ne kufijt e Kongos dhe Zambias. Eshte me origjine tektonike
Siperfaqa 4920 km
Thellesia 15 m
Tana Liqen ne Etiopi
Siperfaqa 3150 km katror
Thellesia 70 m.
Nga ky liqen buron Nili I Kalter.
Tanganika
Ka origjine tektonike
Siperfaqa 32,9 mije km katror
Thellesia 1432 m Per nga thellesia eshte liqeni i dyrte ne Bote pas Bajkalit ne Azi. Dhe nga sip eshte i dyte ne Afrike pas LIq Viktoria.
Turkan ose Rudolf Ndodhet ne kufijt e Kenias Sudanit dhe Etiopise,
Siperfaqa 8660 km katror
Thellesia maksimale 73 m
Liqeni ka uje te kripur dhe eshte pa rrjedhje.
U zbulua nga hungarezi Teleki
Viktoria Liqen ne AFRIKEN lindare ne kufijt e Kenias Ugandes dhe Tanzanise
Siperfaqa 68,8 mije km katror
Liqeni me i madh ne Afrike dhe i treti ne bote pas Kaspikut ne Azi dhe Liqenit te Siperm ne Ameriken e Veriut.
Thellesia max 92 m
Malet Atlas
Jane male ne pjesen VP te Afrikes deri ne detin Mesdhe ne territorin e Marokut, Algjerise dhe TuniziseGjatesia mbi 2000 km ndersa gjeresia mesatare 350 km Siperfaqa 35o mije km ne katror . Jane male te formuara ne orogjenezen alpine
Atlaset ndahen ne dy zona te medha rrudhosese.
Atlaset e brendshme ose Rif - Atlas ne perendim
dhe Tel - Atlas ne Lindje
Atlaset e jashtme perbehen nga Atlaset e Mesme dhe Atlaset e Larta.
Pika me e larte e gjithe Atlaseve eshte maja Tobkal4165 m
Atlaset jane male te larta e ne pjesen derrmuese me reliev Alpin
Malet e Kapit
Shtrihen ne skajin jugor te Afrikes. Jane formuar gjate orogjenezes herciane dhe kane strukture te rrudhosur
Perbehen kryesisht nga sy vargje me drejtimin lindje - perendim. Me i madhi quhet Vargu i Maleve te Gjata dhe eshte 2080 m i larte . Ky varg perbehet nga ngritje antiklinale
Malet e Gragonit
Shtrihen ne Afriken jugore, ne jug te gropes se Kalaharit. Kane shtritrje JP - VL
dhe arrijne lartesine maksimale 3657 m ne majen e Kathkin PIk
Malet kane pamjen e nje rrafshnalte te copetuar Nga luginat terthore dege te lumit Oranxhe
Fusha e Mozambikut
Shtrihet ne brigjet e Oqeanit Indian, nidis rrjedhes se poshte te lumenjve Zambezi dhe Limpopo. Kjo fushe formon nje brez te ngushte bregdetar me bregdet lagunoreme bredet lagunor dhe deltor dhe perfaqson nje ultesire aluvionale, njekohesisht dhe nje plite te perbere nga depozitime te paleogjenit dhe neogjenit.
Ultesira e Senegambias Senegalit dhe Gambias
Shtrihet gjate Bregdetit te Oqeanit Atlantik dhe perbehet nga ultesira Aluvionale e gambias qe zihet nga savana dhe pyje mjafte te pasura. dhe ultesira ranore e Senegalitqe mbulohet nga bimesia Stepore.
Popullsia e Afrikes ka kaluar shifren e nje miliard personash, dyfishin ne krahasim me 27 vite me pare.
Me keto ritme do te arrije dy miliardet ne 2050-en. Te dhenat i referohen raportit vjetor te UNFP-se, organizmi i OKB-se qe merret me popullsine boterore.
“Mosplanifikimi familjar eshte nje nder shkaqet kryesore te rritjes se madhe demografike”, thuhet ne raport.
,..
