fcbesia
Anëtar i Respektuar
Nga Dr. Jorgji KOTE
Eshte vertet sfide intriguese shoqerore; sic pohohet dhe nga personalitete te fushes, gjuha simbolizon mjetin me te bukur te qenies njerezore dhe produktin me te mire te pronesise shpirterore te nje populli. Sot edhe gjuhet kryesore ne bote kercenohen nga te njejtat dukuri dhe rreziqe: mungesa e frymezimit letrar dhe gjuhesor ne familje, ne shkolle dhe ne institucione, mangesi ne kulturen e leximit, zevendesimi i tij me DVD, mospraktikimi i lojerave te perbashketa me programe kompjuterike, etj. Shtoju ketyre dhe " mekatet " e medias, gazetareve, pse jo dhe te disa politikaneve qe me perdorimin fare te panevojshem te fjaleve te huaja, kane ndikuar ne " permbytjen" e nje gjuhe me fjale te huaja. Ndaj mjaft vende kane shpalosur strategji dhe veprime te shumta qytetare dhe institucionale. Keshtu, Gjermania para nje viti hapi siparin e "Festivalit te Gjuhes" pikerisht aty ku me 1802 Getja do te krijonte teatrin e pare gjerman. Ne vijim te tij organizohen me dhjetera veprimtari per mbrojtjen dhe zhvillimin e gjuhes gjermane. Nismetare eshte " diva" e operas gjermane dhe boterore, Edda Moser e cila ka kenduar per gati 35 vjet ne skenat me te medha te botes me Pavarotin dhe yje te tjere. Bie ne sy mbeshtetja dhe shoqerimi i ketyre veprimtarive edhe nga yjet e politikes gjermane, duke filluar me ish-Kancelarin historik te ribashkimit H.Kohl dhe Ish- Ministrin e Jashtem legjendar, H. D. Genscher, per te ardhur tek artistet, poeti me i madh gjerman i diteve tona, Hans Markus Enzenberger, i perkthyer edhe ne shqip. Synimi ne kete rast eshte qe te shmanget zevendesimi, sic thone atje, i gjuhes gjermane "deutsch" ne "danglisht" (mbushja e gjermanishtes me fjale anglisht).
Edhe ne vendin tone po verehen me shume perpjekje, sensibilizim dhe nje vullnet me i madh per te "shpetuar" edhe shqipen, po ta shprehnim keshtu per analogji, nga "shanglishtja". Qeveria ka leshuar nje thirrje te fuqishme para disa kohesh, te shoqeruar me masa konkrete. Ministria e Turizmit, Kultures, Rinise dhe Sporteve thote se po ecen me nje strategji te sajen, po shtohen programet, e po keshtu kane rritur rolin e tyre edhe media dhe shtypi i shkruar. Per hir te se vertetes, ka mjaft politikane dhe personalitete te tjera qe flasin e shkruajne shqipe te pasur dhe te pastruar nga " parazitet" e huaj; ketu mund te permendim edhe drejtuesit kryesore te diplomacise, qe edhe pse te kualifikuar jashte vendit dhe ne shumicen e kohes ne kontakt me te huaj perdorin nje shqipe korrekte. Po behet gjithnje e me e qarte se kulture dhe qytetari tregojne ata qe perdorin ne cdo rast nje shqipe te lire nga fjalet e huaja te panevojshme. Keshtu, vec mjeshterise se tij, Noli e beri Shekspirin te " flase" shqip, edhe fale pasurise dhe forces shprehese te shqipes. Mirepo, kjo edukate fillon me te folurin dhe te shkruarin e perditshem, pa pritur realizimin e strategjive te medha dhe afat-gjate. Ndaj, per te qene konkret, me poshte jane rreshtuar 100 nga fjalet qe hasen me shpesh te perdorura pa vend ne gjuhe te huaj, kur shqipja i ka fjalet e duhura, madje dhe tingelluese. Nuk jane pak, kur mendon se cdo dite ne perdorim afersisht rreth 1500-2000 fjale.
Absorboj thith;
adoptoj/aprovoj miratoj
adaptim/adaptoj pershtas/pershtatje
aksion/veprim
amendoj/ndryshoj
akseptoj/pranoj
akseleroj/pershpejtoj
aktivitet/veprimtari
aplikim/kerkese
aproksimim/perafrim
aproach/perqasje
asete/pasuri
atraktiv/terheqes
bilateral/multilateral dypalesh/shumepalesh
benefic/perfitim
civilizim/qyteterim
curriculumVitae/ Jeteshkrim
deadline/afat kohor
definicion/perkufizim
deskribsion/pershkrim
determinoj/percaktoj
draftoj/draftim hartoj/hartim
elaboroj/perpunoj
elektoral/zgjedhore
eskalacion/pershkallezim
eveniment/ngjarje
esencial/thelbesor
ekselent/i shkelqyer;
ekspansion/zgjerim
eksplozion/shperthim;
ekspoze/paraqitje
eksepsion/perjashtim;
ekstrem/i tejskajshem
ekskluzivisht/perjashtimisht
follow - up vijues
fundamental/themelor
fluktuacion/luhatje
fraxhil/i brishte
implementoj/zbatoj
impakt/ndikim
incentiv/stimul
interlokutor/bashkebisedues
imazhe/pamje
interference/intervenim nderhyrje
imediat/ i menjehershem
impresionant/mbreselenes
inicioj/ nis/filloj
indikacion/tregues
inkludoj/inkluziv perfshij/perfshires
kalkulim/perllogaritje
kooperim/bashkepunim
kontemporan/bashkekohor
koordinoj/bashkerendoj
kualitativ/cilesor;
kuantitativ/sasior
konformitet/perputhshmeri
kolokium/bashkebisedim
konkluzion/perfundim
konkludoj/perfundoj
komerc/tregti
kompeticion/kompetitiv gare/konkurrence
komprehensiv/teresor;
koncesion/leshim;
koshient/koshienca i ndergjegjshem/ ndergjegja
konfrontim/ballafaqim
kreativ/krijues
kualitativ/cilesor
kuantitativ/sasior
lokal(e)/vendor(e)
lancoj nis/leshoj/ hap;
legal(e)/ligjor(e)
materializoj/sendertoj
menaxheriale/drejtuese
minoritet/pakice;
mazhoranca/shumica
maniere/menyra;
mediator/ndermjetesues
nacionalitet/kombesia;
nuclear/berthamor
opinion/mendim;
parafinoj/sigloj
performanca/ecuria;
poll anketim/sondazh
procedim penal/ndjekje penale;
prominent/i shquar
promocion/nxitje;
relata/raporte
servise/sherbime;
star/yll
solucion/zgjidhje;
supervision/mbikqyrje
stabil i/qendrueshem
show/shfaqje
shokues/shokant trondites;
trend/tendence prirje
trafik i automjeteve/qarkullimi i automjeteve
tentative/orvajtje
tete ل tete / koke me koke
updejtoj / perditesoj;
xhenuine / i vertete
Eshte vertet sfide intriguese shoqerore; sic pohohet dhe nga personalitete te fushes, gjuha simbolizon mjetin me te bukur te qenies njerezore dhe produktin me te mire te pronesise shpirterore te nje populli. Sot edhe gjuhet kryesore ne bote kercenohen nga te njejtat dukuri dhe rreziqe: mungesa e frymezimit letrar dhe gjuhesor ne familje, ne shkolle dhe ne institucione, mangesi ne kulturen e leximit, zevendesimi i tij me DVD, mospraktikimi i lojerave te perbashketa me programe kompjuterike, etj. Shtoju ketyre dhe " mekatet " e medias, gazetareve, pse jo dhe te disa politikaneve qe me perdorimin fare te panevojshem te fjaleve te huaja, kane ndikuar ne " permbytjen" e nje gjuhe me fjale te huaja. Ndaj mjaft vende kane shpalosur strategji dhe veprime te shumta qytetare dhe institucionale. Keshtu, Gjermania para nje viti hapi siparin e "Festivalit te Gjuhes" pikerisht aty ku me 1802 Getja do te krijonte teatrin e pare gjerman. Ne vijim te tij organizohen me dhjetera veprimtari per mbrojtjen dhe zhvillimin e gjuhes gjermane. Nismetare eshte " diva" e operas gjermane dhe boterore, Edda Moser e cila ka kenduar per gati 35 vjet ne skenat me te medha te botes me Pavarotin dhe yje te tjere. Bie ne sy mbeshtetja dhe shoqerimi i ketyre veprimtarive edhe nga yjet e politikes gjermane, duke filluar me ish-Kancelarin historik te ribashkimit H.Kohl dhe Ish- Ministrin e Jashtem legjendar, H. D. Genscher, per te ardhur tek artistet, poeti me i madh gjerman i diteve tona, Hans Markus Enzenberger, i perkthyer edhe ne shqip. Synimi ne kete rast eshte qe te shmanget zevendesimi, sic thone atje, i gjuhes gjermane "deutsch" ne "danglisht" (mbushja e gjermanishtes me fjale anglisht).
Edhe ne vendin tone po verehen me shume perpjekje, sensibilizim dhe nje vullnet me i madh per te "shpetuar" edhe shqipen, po ta shprehnim keshtu per analogji, nga "shanglishtja". Qeveria ka leshuar nje thirrje te fuqishme para disa kohesh, te shoqeruar me masa konkrete. Ministria e Turizmit, Kultures, Rinise dhe Sporteve thote se po ecen me nje strategji te sajen, po shtohen programet, e po keshtu kane rritur rolin e tyre edhe media dhe shtypi i shkruar. Per hir te se vertetes, ka mjaft politikane dhe personalitete te tjera qe flasin e shkruajne shqipe te pasur dhe te pastruar nga " parazitet" e huaj; ketu mund te permendim edhe drejtuesit kryesore te diplomacise, qe edhe pse te kualifikuar jashte vendit dhe ne shumicen e kohes ne kontakt me te huaj perdorin nje shqipe korrekte. Po behet gjithnje e me e qarte se kulture dhe qytetari tregojne ata qe perdorin ne cdo rast nje shqipe te lire nga fjalet e huaja te panevojshme. Keshtu, vec mjeshterise se tij, Noli e beri Shekspirin te " flase" shqip, edhe fale pasurise dhe forces shprehese te shqipes. Mirepo, kjo edukate fillon me te folurin dhe te shkruarin e perditshem, pa pritur realizimin e strategjive te medha dhe afat-gjate. Ndaj, per te qene konkret, me poshte jane rreshtuar 100 nga fjalet qe hasen me shpesh te perdorura pa vend ne gjuhe te huaj, kur shqipja i ka fjalet e duhura, madje dhe tingelluese. Nuk jane pak, kur mendon se cdo dite ne perdorim afersisht rreth 1500-2000 fjale.
Absorboj thith;
adoptoj/aprovoj miratoj
adaptim/adaptoj pershtas/pershtatje
aksion/veprim
amendoj/ndryshoj
akseptoj/pranoj
akseleroj/pershpejtoj
aktivitet/veprimtari
aplikim/kerkese
aproksimim/perafrim
aproach/perqasje
asete/pasuri
atraktiv/terheqes
bilateral/multilateral dypalesh/shumepalesh
benefic/perfitim
civilizim/qyteterim
curriculumVitae/ Jeteshkrim
deadline/afat kohor
definicion/perkufizim
deskribsion/pershkrim
determinoj/percaktoj
draftoj/draftim hartoj/hartim
elaboroj/perpunoj
elektoral/zgjedhore
eskalacion/pershkallezim
eveniment/ngjarje
esencial/thelbesor
ekselent/i shkelqyer;
ekspansion/zgjerim
eksplozion/shperthim;
ekspoze/paraqitje
eksepsion/perjashtim;
ekstrem/i tejskajshem
ekskluzivisht/perjashtimisht
follow - up vijues
fundamental/themelor
fluktuacion/luhatje
fraxhil/i brishte
implementoj/zbatoj
impakt/ndikim
incentiv/stimul
interlokutor/bashkebisedues
imazhe/pamje
interference/intervenim nderhyrje
imediat/ i menjehershem
impresionant/mbreselenes
inicioj/ nis/filloj
indikacion/tregues
inkludoj/inkluziv perfshij/perfshires
kalkulim/perllogaritje
kooperim/bashkepunim
kontemporan/bashkekohor
koordinoj/bashkerendoj
kualitativ/cilesor;
kuantitativ/sasior
konformitet/perputhshmeri
kolokium/bashkebisedim
konkluzion/perfundim
konkludoj/perfundoj
komerc/tregti
kompeticion/kompetitiv gare/konkurrence
komprehensiv/teresor;
koncesion/leshim;
koshient/koshienca i ndergjegjshem/ ndergjegja
konfrontim/ballafaqim
kreativ/krijues
kualitativ/cilesor
kuantitativ/sasior
lokal(e)/vendor(e)
lancoj nis/leshoj/ hap;
legal(e)/ligjor(e)
materializoj/sendertoj
menaxheriale/drejtuese
minoritet/pakice;
mazhoranca/shumica
maniere/menyra;
mediator/ndermjetesues
nacionalitet/kombesia;
nuclear/berthamor
opinion/mendim;
parafinoj/sigloj
performanca/ecuria;
poll anketim/sondazh
procedim penal/ndjekje penale;
prominent/i shquar
promocion/nxitje;
relata/raporte
servise/sherbime;
star/yll
solucion/zgjidhje;
supervision/mbikqyrje
stabil i/qendrueshem
show/shfaqje
shokues/shokant trondites;
trend/tendence prirje
trafik i automjeteve/qarkullimi i automjeteve
tentative/orvajtje
tete ل tete / koke me koke
updejtoj / perditesoj;
xhenuine / i vertete
Redaktimi i fundit: