Love
βeℓℓe â๓e
Ka një çerek shekulli që Saint-John Perse-i konsiderohet si poet i vështirë.
Ai nuk i përket asnjë kategorie, nuk ka në letërsi as ngjashmëri dhe as pararendës; poema e tij nuk mund të shpjegohet veçse nëpërmjet vetë poemës – këto janë fjalët e Tomas S. Eliotit drejtuar poetit francez, që vjen shqip me poezi të përzgjedhura nga Alket اani, botimet “Odeon”.
Më poshtë kemi shkëputur disa nga cikli “Recitim për të lëvduar një Mbretëreshë”
G.Standart
Saint-John Perse
Recitim për të lëvduar një Mbretëreshë
I
“Strehë e lartë dhjami drejt të cilit shtegtojnë dëshirat
e një populli luftëtarësh memecë gëlltitës pështyme,
o Mbretëreshë! Thyeje guaskën e syve të tu, shpall
në supin tënd që të rrojë!
o Mbretëreshë, thyeje guaskën e syve të tu, na qofsh e mbarë, dhe mirëprit
një dëshirë krenare, o Mbretëreshë! Si një lojë nën
vajin, për t’u larë lakuriq para Teje,
rioshë!”
-Po kush do dijë nga ky hyhet në zemrën e Saj?
II
“Thashë pa llogaritur titujt e saj mbi gishtat e mi:
O Mbretëreshë nën roku? trup i madh ngjyrë zhgualli,
o trup si një
tryezë flijimesh! Dhe tabelë e ligjit tim!
Më e madhe! O më Paqësore se një shpinë lumi, ne
Gëzojmë
Që një kom i feksur e kuqërrem të zbukurojë ijen tënde
të fshehur,
që ambasadori e ëndërron të niset në udhë
veshur me fustanin më të bukur!”
-Po kush do dijë nga ku hyhet në zemrën e Saj?
III
“Thashë veç kësaj, duke ngarë sytë e mi si dy bushtra
plot dhunti:
O e gjithulur, o e Rëndë! Duart e tua paqësore e të gjera
janë si një barrë e fuqishme palmash mbi rehatinë
e këmbëve të tua,
këtu dhe atje, ku feks dhe vërtitet
mburoja e ndritshme e gjunjëve të tu; dhe asnjë frut në
atë bark shterpë dyllosur nga kërthizë e lartë nuk dëshiron
të varë, në mos
nga nuk di ç’kërcell i fshehtë,
kokat tona!”
-Po kush do dijë nga ku hyhet në zemrën e Saj?
IV
“Dhe thashë edhe, duke ngarë sytë e mi si rioshë të
mënjanuar:
…Mbretëreshë e dhjamosur, ngreje
atë këmbë mbi tjetrën; dhe kështu duke dhuruar aromën
e trupit tënd,
o Gjakëmbla! o e Vakta, o pak-e- Lagta dhe e ثmbla,
është e thënë që ti të na
zhveshësh nga një kujtim që përvëlon prej fushave
të piperit dhe prej zallishteve ku rritet pema-hi dhe prej
thelpinjve në moshë martese dhe prej bishave me xhep
erëmyshku!”
-Po kush do dijë nga ku hyhet në zemrën e Saj
V
“Ha!E pashmangshme! Dhe e Vetme!…mundet që
në tri palët e atij barku të qëndrojë
gjithë siguria e mbretërisë tënde:
qofsh e patundur dhe e sigurt, qofsh gardhi i transeve
tona nokturne!
Sapotila bie nën një aromë temjani; Ai që lëviz midis
gjetheve, Dielli
ka lule dhe ar për supin tënd të larë
dhe Hëna që qeveris baticë-zbaticë është po ajo që
komandon , o Legatë!
ritin kryelartë të menstruacioneve të tua!”
-Po kush do dijë nga ku hyhet në zemrën e Saj?
Historia e regjentit
Ti fitove! Ti fitove! Sa i bukur ish gjaku, dhe dora
Që me pulqer dhe me gisht fshinte një teh!…Ishte
ka hëna. Dhe ne shpëtuam paq. Më kujtohen gratë
që ia mbathnin me kafazë zogjsh të gjelbër; sakatët që
përqeshnin; dhe laradashët paqësore në më të madhin
liqen të këtij vendi…; profeti që vraponte mbas gardheve,
mbi një gamile qorre…
Dhe gjithë mbrëmjes, rreth zjarreve, rreshtuan më të
zotët nga ata
që me fyell dhe ksilofon dinë të mbajnë një këngë.
Dhe turrat e druve shembeshin ndën peshën e frutit
Njerëzor. Dhe Mbretërit shtriheshin lakuriq në aromën e
Vdekjes. Dhe kur afshi i braktisi hirnat vëllazërorë,
ne mblodhëm eshtrat e bardha që ja tek janë,
të zhytura në verën e kulluar.
Kënga e të hamendsuarit
Të gjallët nderoj, kam faqe mes jush.
Dhë njëri flet më të djathtën time në zhurmën e shpirtit të tij
Dhe tjetri u ngjitet anijeve,
Kalorësi mbështetet mbi heshtë për të pirë.
(Futeni në hije, mbi prag, karrigen e lyer të plakut)
*
Të gjallët nderoj, kam hir përmes jush
U thoni grave të mëndin,
Të mëndin mbi tokë atë curril të hollë tymnaje…
Dhe burri ecën në ëndrra dhe shtegton drejt detit
Dhe tymnaja ngrihet në majë të kepeve
*
Të gjallët nderoj, kam ngut përmes jush.
Qen, o qentë e mi, ne ju fishkëllejmë…
Dhe shtëpia plot nderime dhe viti i verdhë mes gjetheve
Janë pako gjë në zemrën e burrit nëse ai mendon:
Gjithë udhët e botës na shtrihen ndër këmbë!
Ai nuk i përket asnjë kategorie, nuk ka në letërsi as ngjashmëri dhe as pararendës; poema e tij nuk mund të shpjegohet veçse nëpërmjet vetë poemës – këto janë fjalët e Tomas S. Eliotit drejtuar poetit francez, që vjen shqip me poezi të përzgjedhura nga Alket اani, botimet “Odeon”.
Më poshtë kemi shkëputur disa nga cikli “Recitim për të lëvduar një Mbretëreshë”
G.Standart
Saint-John Perse
Recitim për të lëvduar një Mbretëreshë
I
“Strehë e lartë dhjami drejt të cilit shtegtojnë dëshirat
e një populli luftëtarësh memecë gëlltitës pështyme,
o Mbretëreshë! Thyeje guaskën e syve të tu, shpall
në supin tënd që të rrojë!
o Mbretëreshë, thyeje guaskën e syve të tu, na qofsh e mbarë, dhe mirëprit
një dëshirë krenare, o Mbretëreshë! Si një lojë nën
vajin, për t’u larë lakuriq para Teje,
rioshë!”
-Po kush do dijë nga ky hyhet në zemrën e Saj?
II
“Thashë pa llogaritur titujt e saj mbi gishtat e mi:
O Mbretëreshë nën roku? trup i madh ngjyrë zhgualli,
o trup si një
tryezë flijimesh! Dhe tabelë e ligjit tim!
Më e madhe! O më Paqësore se një shpinë lumi, ne
Gëzojmë
Që një kom i feksur e kuqërrem të zbukurojë ijen tënde
të fshehur,
që ambasadori e ëndërron të niset në udhë
veshur me fustanin më të bukur!”
-Po kush do dijë nga ku hyhet në zemrën e Saj?
III
“Thashë veç kësaj, duke ngarë sytë e mi si dy bushtra
plot dhunti:
O e gjithulur, o e Rëndë! Duart e tua paqësore e të gjera
janë si një barrë e fuqishme palmash mbi rehatinë
e këmbëve të tua,
këtu dhe atje, ku feks dhe vërtitet
mburoja e ndritshme e gjunjëve të tu; dhe asnjë frut në
atë bark shterpë dyllosur nga kërthizë e lartë nuk dëshiron
të varë, në mos
nga nuk di ç’kërcell i fshehtë,
kokat tona!”
-Po kush do dijë nga ku hyhet në zemrën e Saj?
IV
“Dhe thashë edhe, duke ngarë sytë e mi si rioshë të
mënjanuar:
…Mbretëreshë e dhjamosur, ngreje
atë këmbë mbi tjetrën; dhe kështu duke dhuruar aromën
e trupit tënd,
o Gjakëmbla! o e Vakta, o pak-e- Lagta dhe e ثmbla,
është e thënë që ti të na
zhveshësh nga një kujtim që përvëlon prej fushave
të piperit dhe prej zallishteve ku rritet pema-hi dhe prej
thelpinjve në moshë martese dhe prej bishave me xhep
erëmyshku!”
-Po kush do dijë nga ku hyhet në zemrën e Saj
V
“Ha!E pashmangshme! Dhe e Vetme!…mundet që
në tri palët e atij barku të qëndrojë
gjithë siguria e mbretërisë tënde:
qofsh e patundur dhe e sigurt, qofsh gardhi i transeve
tona nokturne!
Sapotila bie nën një aromë temjani; Ai që lëviz midis
gjetheve, Dielli
ka lule dhe ar për supin tënd të larë
dhe Hëna që qeveris baticë-zbaticë është po ajo që
komandon , o Legatë!
ritin kryelartë të menstruacioneve të tua!”
-Po kush do dijë nga ku hyhet në zemrën e Saj?
Historia e regjentit
Ti fitove! Ti fitove! Sa i bukur ish gjaku, dhe dora
Që me pulqer dhe me gisht fshinte një teh!…Ishte
ka hëna. Dhe ne shpëtuam paq. Më kujtohen gratë
që ia mbathnin me kafazë zogjsh të gjelbër; sakatët që
përqeshnin; dhe laradashët paqësore në më të madhin
liqen të këtij vendi…; profeti që vraponte mbas gardheve,
mbi një gamile qorre…
Dhe gjithë mbrëmjes, rreth zjarreve, rreshtuan më të
zotët nga ata
që me fyell dhe ksilofon dinë të mbajnë një këngë.
Dhe turrat e druve shembeshin ndën peshën e frutit
Njerëzor. Dhe Mbretërit shtriheshin lakuriq në aromën e
Vdekjes. Dhe kur afshi i braktisi hirnat vëllazërorë,
ne mblodhëm eshtrat e bardha që ja tek janë,
të zhytura në verën e kulluar.
Kënga e të hamendsuarit
Të gjallët nderoj, kam faqe mes jush.
Dhë njëri flet më të djathtën time në zhurmën e shpirtit të tij
Dhe tjetri u ngjitet anijeve,
Kalorësi mbështetet mbi heshtë për të pirë.
(Futeni në hije, mbi prag, karrigen e lyer të plakut)
*
Të gjallët nderoj, kam hir përmes jush
U thoni grave të mëndin,
Të mëndin mbi tokë atë curril të hollë tymnaje…
Dhe burri ecën në ëndrra dhe shtegton drejt detit
Dhe tymnaja ngrihet në majë të kepeve
*
Të gjallët nderoj, kam ngut përmes jush.
Qen, o qentë e mi, ne ju fishkëllejmë…
Dhe shtëpia plot nderime dhe viti i verdhë mes gjetheve
Janë pako gjë në zemrën e burrit nëse ai mendon:
Gjithë udhët e botës na shtrihen ndër këmbë!