Shoku_vjeter
Anëtar i Nderuar
KLIMA- e nxehët kushtëzonte ndërtimin e objekteve me oborr të brendshëm rreth të cilit ndërtoheshin kthinat me hapje të vogla. Muret e këtyre objekteve ishin të pjerrëta – që është edhe karakteristik dhe vecanti e arkitekturës egjiptase. MATERJALET NDثRTIMORE- ishte I pasur me lloje të ndryshme të gurit. Me dru I varfër kishte lloje të mira të argjilës nga e cila maronin qerpiqin dhe tullën e pjekur të cilat u përdorën për shtëpit e banimit dhe fortifikatat. Tulla si material I dobët zëvendësohet me gurin I cili ark. Së egjiptit I jep qëndrushmërin dhe monumentalitetin. RREGULLIMI SHOQEROR-shteti udhëheqi nga Faraoni I biri I Diellit sundimtar me pushtetin e pakufijshëm. Faraoni përëndive u ndërtonte tempujt ndrësa vetes varrin. Numri I madh I robëve, fshatarëve si dhe populli I Egjiptit mundësuan ndërtimin e objekteve kolosale. RELIGJIONI-perëndia kryesore ishte perëndia Diell-Ra të cilës më vonë iu bashkangjit edhe perëndia e ajrit dhe erës Amoni, dhe shpesh gjejmë tempuj kushtuar perëndisë Amon-ra.
EPOKAT ARTISTIKE Tث EGJIPTIT E. TINIKE-vlen të permendet ark. Sakrale e prezantuar me varrezat e faraonëve të tipit Mastabe.ktu përmendim mast. E mbretit Menes në Negade. E. E MBRETثRISث Sث VJETثR- epoka e fillimit të lulzimit të artit egjiptas.njihet si epoka e memfisit. u ndërtua kompleksi I Zoserit me piramidën e shkallzuar nga guri. Do të pasoj kompleksi grandioz të GIZES me piramidat e faraonëve të KEOPSIT, HEFRNIT, MIKERINIT. E.E MBR. SE MESME- epokë më e varfër. Arkitekt pasurohet me alea sfingash dhe shtylla të larta OBELISQE, vlen të përmendt piramida me terasa e MENTUHOTEPIT të I dhe II.Apl shtylla e Ozirisit me trajtë katrori me kapitel me trajtë të kokës së perëndisë OZIRIS. E. E MBR. SE RE-epoka më e ndritshme e artit egjiptas. Ndërt tempujte mdhenj në Luksor e Karnak.lajmërohen varret nën tokë në luginën e mbrërve. Muret janë edhe më tej të pjerrta, shtyllat e trajtes katrore e rethore me kapitel te kokës së perëndeshës HATOR, me gjethe papirusi,perd sht e ozirisit E. E VONSHME-arti egjiptian bie si pasoje e ndërrimit të shpeshtë të pushtëtit, e sidomos si pasojë e asirianëve, persianve, Aleksandrit të madh dhe Cezarit.
ARKITEKTURA E BANIMIT- obj. e banimit në Egjipt ishin të punuara nga qerpiqi dhe tulla dhe në vete përmbanin oborrin e mbrendshëm nga I cili kalohej nëpër kthinat e vecanta.robërit banonin në objekte individuale, ndërsa objektet e banimit të qytetarëve dhe zejtarëve përb nga një nr I madh I kthinave. Zak. Kthina e mesit kishte lart. dhe dim. më të mdha dhe konsiderohej si kthina kryesore.muret ishin nga qerpiqi te zbukuruara me piktura morale nga jeta e përditshme. PIRAMIDA E ZOSERIT-e ndërtuar nga blloqe guritë bardhe gelqerorë të gdhendur në trajta shumë të regullta. Forma e shkallzuar shtë arritur me vendosjen e 6 mastabave te vend njëra mbi tjetrën,që arrin lart 60m.varri është nën tokë dhe I gdhendur nën shkëmb.në cdo anë ka hyrje dhe korridore të cilat krijojn një labirinth,në fundin e të cilit ndodhet kthina për sarkofag. P. E KEOPSIT- me lart. 148m dhe brinjën e bazës 232m,e ndërt prej gurit gëlqeror dhe përmban kthinën e përmotshme ku ndodhet mumia e faraonit. Me anën ekoridoreve bëhet lidhje e kthinave në piramidë. Hyrja është përafërsisht në mesin e anës veriore 14-16m mbi sip, e tokës. Prej hyrjes vazhdon një koridor I lartë 1,06m dhe I gjerë 1,22m, I cili përfundon me disa kthina nën dhe.më e rëndësishmja në këtë koridor është galeria e gjatë 45m e lartë 8,5m e gjer 2m, e cila është punuar me gurë të zmaltuar dhe mbuluar me një cemer interesant. Galeria përfundon me parahyrjen e cila e ndan nga kthina me dim. 10,23x5, 20x5,81 ku ruhet sarkofagu I faraonit. P. E HEFRENIT-135/215m fillon me dy koridore njëri në nivel të platformës tjetri në lart 15m. kthina e përmotshme gjendet nën piramidë,në shkëmb tek e cila do të shpiejn dy koridore. P.E MIKERINIT-66/108m, kthina e përmotshme gjendet në thelsi prej 10m.nga jashtë kjo piramid është e mveshur me granit të kuqrremt.
VARREZAT NE SHKEMB-hyrjet kanë qene të mshefura ngase nbroheshin nga plackitësit.kanë radhitje sipas aksit gjatsorë,është bërë përjashtim atëherë kur është hasur në shkëmb të fortë. Gjat. Arrin 60-150m, pas hyrjes ndodhet nj hapësirë katrore apo e zgjatur që shërbente për kapellë apo sallë pritjeje.varri mund të jetë nen kapell tek I cili shpie kanali vertikal, horiz apo I pjerrt,varsisht nga tereni.
TEMPUJT-përbëhen prej 4 pjesve kryesore
borrit, hapsirës festive, shtëpisë së hyjnisë,hapsirave përcjellse.OBORRI-eshtë hapsira me e madhe e tempullit qëzakonisht e rethuar nga njëra anë me pilone nga ana tjetër me sallën hipostile.SALLA HIPOSTILE-vazhdon me boshtin gjatësor pas oborrit dhe ka gjerësinë e njejt por me sip. më të vogël. Hapsira është e ndarë me shtylla, ku ato rë mesit janë me dist më të madhe dhe mundsojnë ndricimin e tempullit. TEMP. KLASIK EGJIPTAS-T. Kons në Karnak, T. I Amonitnë Karnak. T. në Luksor-Ramzeseumi. T. I Horusit në Edefë. T. I Ramzesit III në Medinet-Habu. T.NEN SHKEMB-SPEOS- planimetria e tij zhv nën shkëmb dhe përmban të gjitha kthinat e tempullit me pilone përveq oborrit.i tillë është ai në Abu-Simbel, në fasadën e të cilit qëndrojn 6 statujat e faraonit Ramzes, në mesin e të cilave është hapja e punuar me propilon të përfunduar me simën egjiptase.pas hyrjes vazhd salla me 6 shtylla hator e cila përms 3 hyrjeve vazhdon në një vestibul në boshtin e të cilit ndodhet Cela(Sekosi). T.HEMISPEOS-I ka pilonet, oborrin dhe sallën e shtyllave nën qiellin e hapur, kurse Cellën nën shkëmb. I tillë është temp I perëndshës Hatçepsut që përb prej 3 oboreve të niveleve të ndryshme nga të cilat vazhdohej për në cellën e gdhendur në gur. T. PERIPTERAL-është tempme planimetri më të thjeshtë,me një kthinë të rethuar me një shtyllë katrore e rethore. Tempujt e tillë janë të ngritur me postamente të larta dhe shkalët monumentale janë të vendosura kah pjesa hyrëse.
PIRAMIDAT E EGJIPTIT-CKA dhe CILAT?-ishin njëri prej llojeve të varezave, dhe janë mjaftë monumentale. Ato janë ndërtuar në kohëra të ndryshme dhe për atë arsye ato ndryshojn m’varsisht prej kohës kur janë ndërtu. Piramidat janë ndër format më elementare arkitektonike. Bërthama e piramidës është nga muri i plotë prej gurit gëlqeror. Hapsirat e vogla kanë shërbyer si dhoma të varrit në mes të të cilave kanë qenë koridoret. Më të njohurat janë e Keopsit h=148,b=232; Kefreni h=135,b=215, etj.
EPOKAT ARTISTIKE Tث EGJIPTIT E. TINIKE-vlen të permendet ark. Sakrale e prezantuar me varrezat e faraonëve të tipit Mastabe.ktu përmendim mast. E mbretit Menes në Negade. E. E MBRETثRISث Sث VJETثR- epoka e fillimit të lulzimit të artit egjiptas.njihet si epoka e memfisit. u ndërtua kompleksi I Zoserit me piramidën e shkallzuar nga guri. Do të pasoj kompleksi grandioz të GIZES me piramidat e faraonëve të KEOPSIT, HEFRNIT, MIKERINIT. E.E MBR. SE MESME- epokë më e varfër. Arkitekt pasurohet me alea sfingash dhe shtylla të larta OBELISQE, vlen të përmendt piramida me terasa e MENTUHOTEPIT të I dhe II.Apl shtylla e Ozirisit me trajtë katrori me kapitel me trajtë të kokës së perëndisë OZIRIS. E. E MBR. SE RE-epoka më e ndritshme e artit egjiptas. Ndërt tempujte mdhenj në Luksor e Karnak.lajmërohen varret nën tokë në luginën e mbrërve. Muret janë edhe më tej të pjerrta, shtyllat e trajtes katrore e rethore me kapitel te kokës së perëndeshës HATOR, me gjethe papirusi,perd sht e ozirisit E. E VONSHME-arti egjiptian bie si pasoje e ndërrimit të shpeshtë të pushtëtit, e sidomos si pasojë e asirianëve, persianve, Aleksandrit të madh dhe Cezarit.
ARKITEKTURA E BANIMIT- obj. e banimit në Egjipt ishin të punuara nga qerpiqi dhe tulla dhe në vete përmbanin oborrin e mbrendshëm nga I cili kalohej nëpër kthinat e vecanta.robërit banonin në objekte individuale, ndërsa objektet e banimit të qytetarëve dhe zejtarëve përb nga një nr I madh I kthinave. Zak. Kthina e mesit kishte lart. dhe dim. më të mdha dhe konsiderohej si kthina kryesore.muret ishin nga qerpiqi te zbukuruara me piktura morale nga jeta e përditshme. PIRAMIDA E ZOSERIT-e ndërtuar nga blloqe guritë bardhe gelqerorë të gdhendur në trajta shumë të regullta. Forma e shkallzuar shtë arritur me vendosjen e 6 mastabave te vend njëra mbi tjetrën,që arrin lart 60m.varri është nën tokë dhe I gdhendur nën shkëmb.në cdo anë ka hyrje dhe korridore të cilat krijojn një labirinth,në fundin e të cilit ndodhet kthina për sarkofag. P. E KEOPSIT- me lart. 148m dhe brinjën e bazës 232m,e ndërt prej gurit gëlqeror dhe përmban kthinën e përmotshme ku ndodhet mumia e faraonit. Me anën ekoridoreve bëhet lidhje e kthinave në piramidë. Hyrja është përafërsisht në mesin e anës veriore 14-16m mbi sip, e tokës. Prej hyrjes vazhdon një koridor I lartë 1,06m dhe I gjerë 1,22m, I cili përfundon me disa kthina nën dhe.më e rëndësishmja në këtë koridor është galeria e gjatë 45m e lartë 8,5m e gjer 2m, e cila është punuar me gurë të zmaltuar dhe mbuluar me një cemer interesant. Galeria përfundon me parahyrjen e cila e ndan nga kthina me dim. 10,23x5, 20x5,81 ku ruhet sarkofagu I faraonit. P. E HEFRENIT-135/215m fillon me dy koridore njëri në nivel të platformës tjetri në lart 15m. kthina e përmotshme gjendet nën piramidë,në shkëmb tek e cila do të shpiejn dy koridore. P.E MIKERINIT-66/108m, kthina e përmotshme gjendet në thelsi prej 10m.nga jashtë kjo piramid është e mveshur me granit të kuqrremt.
VARREZAT NE SHKEMB-hyrjet kanë qene të mshefura ngase nbroheshin nga plackitësit.kanë radhitje sipas aksit gjatsorë,është bërë përjashtim atëherë kur është hasur në shkëmb të fortë. Gjat. Arrin 60-150m, pas hyrjes ndodhet nj hapësirë katrore apo e zgjatur që shërbente për kapellë apo sallë pritjeje.varri mund të jetë nen kapell tek I cili shpie kanali vertikal, horiz apo I pjerrt,varsisht nga tereni.
TEMPUJT-përbëhen prej 4 pjesve kryesore
borrit, hapsirës festive, shtëpisë së hyjnisë,hapsirave përcjellse.OBORRI-eshtë hapsira me e madhe e tempullit qëzakonisht e rethuar nga njëra anë me pilone nga ana tjetër me sallën hipostile.SALLA HIPOSTILE-vazhdon me boshtin gjatësor pas oborrit dhe ka gjerësinë e njejt por me sip. më të vogël. Hapsira është e ndarë me shtylla, ku ato rë mesit janë me dist më të madhe dhe mundsojnë ndricimin e tempullit. TEMP. KLASIK EGJIPTAS-T. Kons në Karnak, T. I Amonitnë Karnak. T. në Luksor-Ramzeseumi. T. I Horusit në Edefë. T. I Ramzesit III në Medinet-Habu. T.NEN SHKEMB-SPEOS- planimetria e tij zhv nën shkëmb dhe përmban të gjitha kthinat e tempullit me pilone përveq oborrit.i tillë është ai në Abu-Simbel, në fasadën e të cilit qëndrojn 6 statujat e faraonit Ramzes, në mesin e të cilave është hapja e punuar me propilon të përfunduar me simën egjiptase.pas hyrjes vazhd salla me 6 shtylla hator e cila përms 3 hyrjeve vazhdon në një vestibul në boshtin e të cilit ndodhet Cela(Sekosi). T.HEMISPEOS-I ka pilonet, oborrin dhe sallën e shtyllave nën qiellin e hapur, kurse Cellën nën shkëmb. I tillë është temp I perëndshës Hatçepsut që përb prej 3 oboreve të niveleve të ndryshme nga të cilat vazhdohej për në cellën e gdhendur në gur. T. PERIPTERAL-është tempme planimetri më të thjeshtë,me një kthinë të rethuar me një shtyllë katrore e rethore. Tempujt e tillë janë të ngritur me postamente të larta dhe shkalët monumentale janë të vendosura kah pjesa hyrëse.PIRAMIDAT E EGJIPTIT-CKA dhe CILAT?-ishin njëri prej llojeve të varezave, dhe janë mjaftë monumentale. Ato janë ndërtuar në kohëra të ndryshme dhe për atë arsye ato ndryshojn m’varsisht prej kohës kur janë ndërtu. Piramidat janë ndër format më elementare arkitektonike. Bërthama e piramidës është nga muri i plotë prej gurit gëlqeror. Hapsirat e vogla kanë shërbyer si dhoma të varrit në mes të të cilave kanë qenë koridoret. Më të njohurat janë e Keopsit h=148,b=232; Kefreni h=135,b=215, etj.
Redaktimi i fundit: