Ashpersi

Goja ime eshte ajo e Odeonit, kaq ashper dhe hapur flas une per lepujt e veshur me mendafsh. Kunder burdullakeve te ngjyrave dhe dhelprave te penes tmerrshem me shperthejne fjalet. Dora ime eshte e lIahtarshme. Mjere tryezat dhe muret, qe u bejne vend bojatisjeve dhe shgarravinave te te marreve! Kemba ime eshte nje kembe si e kalit. Me to une sulem e rend revan mbi c'do pengore, kryq e terthor, duke provuar nje kenaqesi diabolike nga vrapimi i shpejte. Stomaku im eshte ndoshta stomak shqiponje? Sepse pelqen mbi te gjitha mishin e qingjit. Pa dyshim qe eshte stomak shpendi. Te ushqehem me ushqime te delira e te perkora, i gatshem, i pandalur per fluturime, per t'u leshuar hapesirave, - kjo eshte natyra ime, si nuk do te isha i perngjashem me shpend! Dhe mbi te gjitha meqe jam si zogu, jam armik i shpirtit te rendeses, armik i palekundur, i betuar dhe i lindur. Oh, gjer ku nuk fluturon dhe dalldiset armiqesia ime! Ketu lart do t'ia marr, megjithese pa njeri ne nje shtepi te shkrete e me duhet te kendoj per veten per veshet. Dikur predikoja qe duhet te dashurojme me nje dashuri te shendetshme e te mbare, por te mesosh te dashurosh, nuk eshte urdher as per sot, as per neser. Perkundrazi. Nga te gjitha artet eshte me i holli me dinaku, dhe me durimtari. Me kete predikim une dashuroj, dhe rralle me mbaron durimi. E pra keshtu them te vazhdoj edhe mbi kete maje mali. i shtrire me koken nder lule te harlisura, te vazhdoj te dashuroj sipas menyres sime, dhe ti kete e di?.

A kam akoma qellim? Nje liman, ku te me endet anija? Nje ere te mbare? Ah! Vec kushedi se per ku udheton, e di se cila ere eshte e mbare dhe cila per lundrim.
C'me mbeti? Nje zemer e lodhur dhe e pacipe, nje vullnet i paqendrueshem, nje krah i pasigurte dhe nje kurriz i derrmuar.
Ky kerkim per te gjetur nje strehe, sic e di, Odeon, ishte prova me e eger, qe me mori shpirtin. Ku eshte streha ime? Pyes, e kerkoj dhe e kerkoj dhe nuk e gjej. Ti je hija ime - tha Odeoni me trishtim. Nuk eshte i vogel rreziku, shpirt i lire dhe endacak. Kalove nje dite te keqe, ki mendjen mos te kesh edhe naten me te keqe.
Endacake si ti, ndiehen te lumtur edhe ne nje kaush burgu. A i ke pare si flene kriminelet e burgosur? Flene te qete, i gezohen sigurise se re.
Ki mendjen mos te mbertheje ndonje besim i ceket, ndonje iluzion i ashper dhe i rrepte, sepse, pak me pare, u joshe dhe u tundove nga gjithcka e forte dhe e ngushte!
Ti e ke humbur qellimin. Ah, si do te mund te ngushellohesh e te te qahet halli per humbjen? Mos ke humbur edhe udhen?
I gjori endacak, enderrimtar dhe i lodhuri fluturak! A do te kete mbremje nje vend prehjeje dhe strehimi? Ngjitu ne male Odeon! Ja rruga qe te con atje! me duhet te largohem me nxitim prej teje. Nje hije po nderet mbi mua, dua te bredh vetem, qe perseri gjithcka rreth meje te jete me drite. Per kete duhet te rri ne kembe, mbase dhe i trishtuar. Kjo mbremje prane meje mbase edhe nuk do te hedhe valle!

Ne keto kohe, me ne fund mund te ndodhe qe, mes dritash te papritura dhe nje shendeti te paplote, ende te ndryshueshem, nis te zbullohet per shpirtin e lire, gjithnje e me te lire, enigma e asaj ndarjeje te madhe qe deri atehere ishte pritur ne kujtesen e tij, e erret, e dyshimte, pothuajse e pakapshme. Nese, per nje kohe te gjate, ai mezi guxonte te bente pyetje te tilla: Perse kaq i veçuar? Kaq i vetmuar? Pse kam hequr dore nga gjithcka qe e nderoja dikur? Madje kam hequr dore nga vete nderimi? Perse kjo ashpersi, ky dyshim, kjo urrejtje per vete virtytet e mia? - tani guxon te pyese me ze te larte dhe guxon te jape nje lloj pergjigjeje. "Ti duhet te behesh zot i vetes, zot i virtyteve te tua". Me pare ato ishin sundueset e tua; por ato duhet te jene thjesht instrumenta, prane cdo mjeti qe te perket ty. Ti duhet te marresh sundimin mbi Pro-ne dhe Kundra-n tende dhe te mesosh t'i lidhesh e t'i zgjidhesh sipas qellimit tend me te larte.Duhet te te mesosh te kuptosh ate qe eshte perspektive ne cdo vleresim- zhvendosjen, shtremberimin dhe teologjine e horizonteve si dhe gjithcka; madje edhe sasine e budallalekut qe nevojitet kundrejt vlerave te kunderta dhe per te gjitha humbjet intelektuale me te cilat paguhet cdo pro dhe cdo kundra. Ti duhet te mesosh te kuptosh padrejtesine e nevojshme te cdo pro-je dhe kundra-je, padrejtesine si te pandare nga jeta, jeten vete site kushtezuar nga perspektiva dhe nga padrejtesia e saj. Ti duhet, mbi te gjitha, te shikosh me syte e tu vendin ku padrejtesia eshte gjithnje me e madhe: pra vendin ku jeta eshte me e vogel, me e ngushte, ku zhvillohet me e varfer dhe me primitive gjithsesi, nuk mundet ta marre veten e saj si qellim dhe mase te gjerave dhe, nga dashuria per ruajtjen e vetes, te derrmoje dhe te vere ne pikepyetje, fshehtas, pak nga pak dhe pa u lodhur, ate qe eshte me e larte, me e madhe dhe me e pasur- ti duhet te shikosh me sy problemin e hierarkise dhe menyren me te cilen fuqia, drejtesia dhe shtrirja e perspektives rriten se bashku sa me shume ngrihesh. Ti duhet...- mjaft tashme shpirti i lire e di se ciles ' ti duhet' i eshte bindur, madje e di edhe ate qe mundet te beje tani, ate qe duhet te beje tani.....

Keshtu jane shpirterat fisnike, nuk duan asgje prej gjeje, dhe aq me pak jeten. Ai qe i perket turmes, do te jetoje me kot; por neve qe na u dha jeta, ne vrasim mendjen se cfare do ti japim si shkembim.
Eshte fjala fisnike ajo qe thote: 'Ate qe na premton jeta, e duam, per te mbetur ne jete!'
Nuk duhet gezuar ajo qe nuk te jepet per ta gezuar! kenaqesia dhe pafajesia jane dy gjerat me te turpshme, asnje nga te dyja nuk do te kerkohet. Mund ti zoterosh, por me mire akoma te kerkosh fajin dhe dhimbjen!
O Odeonet e mi, ne te gjithe pergjakemi ne altarin e fshehte te sakrificave, ne digjemi dhe piqemi per nderin e idhujve te vjeter. Ajo qe eshte e mizore tek ne eshte akoma e re, ajo i acaron pallatet e motshme. Keshtu kerkon soji yne. Une i dua ata qe duan te ruhen. Ata qe perendojne i dua me gjithe zemer, sepse ata ikin pertej kesaj bote.

Oh, qielli mbi mua i pastër e i thellë ! Greminë drite ! Duke të soditur, drithem nga dëshira hyjnore.
Të vërtitem në lartësitë e tua, ja thellësia ime ! Të fshihem në dëlirësinë tënde – pafajësia ime !
I heshtur mbi detin në pështjellim më shfaqesh. Dashuria jote dhe trupi yt janë për mua një zbulim për shpirtin e trazuar.
Më erdhe e mbështjellë me bukurinë tënde. Më fole pa fjalë që tregojnë mënçurinë.
Oh, si nuk të kam zbuluar të gjithë turpin e shpirtit ! Erdhe tek unë përballë diellit, o vetmitare.
Ne jemi miq të përhershëm. Ne kemi të përbashkët trishtimin, tmerrin e gabimin. Ne kemi të përbashkët edhe diellin.
Ne nuk flasim. Mjaft gjëra i dimë. Ne rrimë në heshtje. Me një qeshje shfaqim atë që dimë.
A nuk je ti dritë e zjarrit tim? A nuk je ti shpirt Odeoni që më njeh e depërton gjer në thellësitë intime?
Së bashku kemi mësuar çdo gjë. Së bashku kemi mësuar të tejkalojmë veten, dhe të qeshim pa një hije reje.
Të qeshim me sytë e kthjellët, nga largësitë të paana, ndërsa ndën ne avullojnë si shiu shtrëngesa, synimi e gabimi.
Dhe kur endem i vetmuar, ç’kërkon shpirti im i vetmuar nëpër netët dhe shtigjet e gabimit? Dhe kur u kacavirrem maleve, ç’kërkoj tjetër veç teje?
Dhe gjithë këto bredhje e gjithë këto ngjitjet, janë për mua një nevojë dhe një dalje nga ngathtësia. Të fluturoj është e vetmja gjë që dëshiron vullneti im, të fluturoj tek ti.
Dhë ç’gjë urrej më tepër sesa retë që mërgohen e gjithçka që të errëson ty? Urrej edhe zemërimin tim sepse të njollos.
I kam inat retë që ikin, këto mace dredharake grabiqare. Ato marrin nga ti e nga unë çka kemi të përbashkët, - pafundësinë, “Po” – në e pambarim dhe “Amen !” – i.
Ne i urrejmë këto kodoshë e furacake. Retë që ikin. Këto qenie të dykuptimta, që nuk arrijnë as të bekojnë e as të mallkojnë nga thelbi i zemrës.
Do të desha më mirë të ngujohem brenda një fuçie e të mos e shoh këtë qiell. Të rri në këtë humnerë e të mos e shoh këtë kube qiellore fëlliqur nga retë që ikin.
Shpesh më ngërthen dëshira të gozhdohem në një fije ari, i dhëmbëzuar prej rrufesë e në barkun e tyre të fryrë t’i bie daulles si një shpërthim bubullime.
Daullexhi i zemëruar, sepse ato më kanë vjedhur “Po” – në dhe “Amen !” – in tënd.
Më pëlqen më fort rropama, bubullima dhe poshtërimi i kohës së keqe, sesa kjo prehje prej maçoku të kujdesshëm e imtar. Tek njerëzit urrej mbi të gjithë ata që ecin lehtë, gjysmëqeniet dyshimtare e imtare si retë.
Dhe “kush nuk di të bekojë, duhet të mësojë të mallkojë !” – kjo doktrinë e qartë më ka rënë nga qielli i kthjellët. Si yll më ndrin edhe netët më të errëta.
Unë bekoj, them “Po”, sepse ti më rrethon, ti e dëlirë, e ndritshme, greminë drite ! Në të gjitha qiejt do ta çoj “Po” – në time që bekon.
U bëra një bekimtar që pohon me krenari se luftova gjatë për këtë, gjersa çlirova duart për të bekuar.
Ky është bekimi im: qofsh sipër çdo gjëjë si qielli, si çatia e tij sferike, si kupola e kaltër, si siguria e vet e përjetshme. ثshtë i lumtur ai që bekon në mënyrë të tillë.
Të gjitha janë pagëzuar në burimim e përjetësisë, tej kufijve të së mirës e të së keqes. E mira dhe e keqja nuk janë veç hije endacake, trishtime të thella dhe re që kalojnë !
Unë bekoj dhe nuk blasfemoj kur predikoj se: “Mbi të gjitha gjërat mbretëron qieli i fatit, qielli i pafajësisë, qielli i paparashikuar, qielli i trillit”.
“Për fat” – ja fisnikëria më e lashtë e botës, që ia kthej të gjitha gjërave, dike çliruar nga skllavëria e një qëllimi. Këtë liri e kthjelltësi qiellore e vura si këmbanë të kaltër mbi gjithçka kur mësova që mbi ta dhe për ta, nuk duhet asnjë “vullnet i përjetshëm”. Këtë trill e këtë çmenduri e vendosa në vend të këtij vullneti kur mësova se, “mbi të gjitha vetëm një gjë është e pamundur, të qenit i arsyeshëm !”.
Pak arsye është e nevojshme. Një thërrime mençurie e shpërndarë nga ylli në yll. Ja tharmi i përzierë tek gjithçka. Për dashuri të çmendurisë, mençuria është e shpërndarë ngado.
Pak dituri është e mundur të fitohet. Kjo siguri e bekuar gjëndet në të gjitha gjërat që vallëzojnë nën këmbët e fatit.
Oh, qiell sipër meje i pastër e i lartë ! Imja është tani kjo dëlirësia jote, ku nuk ka asnjë merimangë të arsyes e asnjë pëlhurë të përjetshme të saj. Ti je për mua një vend vallëzimi për trillet hyjnore të fatit, një tryezë hyjnore për zarët e kumarxhinjve hyjnorë.
Ti u skuqe? Mos po flas gjëra që s’duhen thënë? Mos po blasfemoj kur dëshiroja të bekoja?
Apo turpi i të qënit i dyzuar të bën që të skuqesh?
Mos më thuaj të iki e të hesht, sepse po vjen dita?
Bota është e thellë, më e thellë nga ç’e beson dita. Nuk mund të thuhen të gjitha në praninë e ditës. Por dita erdhi, të ndahemi pra !
O qiell sipër meje, ti i turpshmi ! I zjarrti ! Oh, gëzimi im, përpara sesa dielli të zbardhë ! Dita erdhi, të ndahemi pra !?” –

shpirti im, Të dhashë liri mbi gjithçka që është krijuar dhe nuk është krijuar. Kush, porsi ti, njeh dëshirën e së ardhmes?
O shpirti im, të mësova përbuzjen që nuk vjen si një tenjë, por përbuzjen e dashur, e cila, kudo më shumë, ndien përbuzje më të thellë.
O shpirti im, të mësova të bindesh në të tillë mënyrë, sa dhe shkaku të të dorëzohet, ashtu si qielli që ia mbush mendjen edhe diellit të ngjitet në lartësitë e tij.
O shpirti im, çrrënjosa prej teje çdo bindje, çdo gjunjëzim, çdo servilizëm.
O shpirti im, të kam ngjitur emra lloj e lloj ngjyrash, të kam quajtur “fat” dhe “rreth i rretheve”, “litarth i kërthizës së kohës” dhe “këmbanë e kaltër”.
O shpirti im, të dhashë të pije në mbretërinë tënde tokësore të gjithë urtësinë time, të gjitha verërat e reja, dhe të gjitha verërat e forta dhe të vjetra të mençurisë.
O shpirti im, të derdha çdo diell dhe çdo natë, çdo heshtje dhe çdo dëshirë, dhe u rrite si një trung hardhie.
O shpirti im, tani je i ngarkuar dhe përplot me begati, një trung hardhie me gjinj të fryrë, plot me bistakë rrushi me një ngjyrë të zeshkët të praruar. I ngarkuar dhe e shtypur nga lumturia jote, në pritje e në mbushullim dhe i turpëruar nga pritja.
O shpirti im, nuk ka asgjëkundi një shpirt më të dashur, më të gatshëm për përqafim, më të gjerë. Ku gjetiu e ardhmja dhe e shkuara mund të jenë më afër njëra – tjetrës sesa tek ti !
O shpirti im, gjithçka të dhashë dhe në duar s’më ka mbetur më asgjë, dhe tani? Dhe tani më thuaj duke qeshur dhe plot melankoni “Cili nga ne duhet të falenderojë? A nuk duhet të falenderojë dhurimtari marrësin e dhuratës? Nuk është nevojë të dhuruarit? A nuk është mëshirë të marrurit?”
O shpirti im, duke qeshur e kuptuar buzëqeshjen e melankonisë, mbushullimi të shtrin duart plot dëshirë.
Bollëku yt e hedh vështrimin mbi detet që gjëmojnë. Kërkon dhe pret. Dëshira e pafund e tij hedh vështrimin në qiellin e qeshur të syve të tu.
Dhe, në të vërtetë, o shpirti im, kush do ta shihte buzëqeshjen tënde pa lotë? Dhe engjëjt vetë qajnë nga mirësia e madhe e buzëqeshjes sate. Mirësia dhe tejmirësia jote nuk i do ankimet dhe lotët por buzëqeshja të mallohet për lotë dhe për dënesa goja që dridhet.
“A nuk është çdo qarje një ankim? Dhe çdo ankim një akuzë?” Kështu i flet ti vetes, por përse buzëqesh, o shpirti im, përpara sesa ta zbrasësh dhimbjen; ta derdhësh në dallgë lotësh të gjithë dhimbjen që të shkakton mbushullimi dhe të gjithë ankthin e vreshtës për vreshtarin e biçakun e tij? Në nuk do të qash, mos qaj gjersa të neveritet mërzija jote e purpurtë. Ti duhet të këndosh, shpirti im ! Vështro, unë vetë po qesh, unë që të thoja: Këndo me zë të fuqishëm gjersa të heshtin edhe detet, nga dëshira jote e madhe, gjersa mbi detet e heshtur e të përndezur të shkasë varka, kjo mrekulli e artë, dhe rreth shkëlqimit të saj të vërsulen të gjitha gjërat e mira, të këqija e të mahnitshme. Shumë kafshë, të vogla e të mëdhaja, gjithçka që ka këmbë të lehta, do të sulet në shtigjet ngjyrë manushaqeje, drejt detit të praruar, drejt varkës së lirë dhe timonierit. Ai është vreshtari që të pret me një biçak të diamantë në dorë, çlirimtari i madh, shpirti im, i paemëri, të cilit do t’i venë një emër këngët e së ardhmes.
Dhe, në të vërtetë, frymëmarrja të ka aromën e këngëve të së ardhmes, ti tani digjesh dhe ëndërron, pi i etur në bunaret ngushullimtare që kumbojnë, dhe gëzimi të prehet në lumturinë e këngëve të së ardhmes.
O shpirti im, të dhashë gjithçka, edhe të mirën më të fundit. Në duar nuk më mbeti më asgjë, të fala dhe zjarrin e këngës, dhuratën time më të fundit. Të fala zjarrin e këngës. Fol, tani, fol, kush duhet të falenderojë?
Apo më mirë: këndo për mua, shpirti im ! Dhe më lër të të falenderoj !”

“Në sytë e tu vështrova, pak më parë, o jetë. Arin kundrova të shkëlqente në sytë e tu natorë dhe zemra m’u platit nga kënaqësia.
Një varkë të artë sodita të vetëtinte në ujrat e natës, një varkë e artë, që fundosej, përkundej dhe ngrihej sërish.
Më hodhe një vështrim tek këmbët e dalldisura për vallëzim, një vështrim të qeshur, pyetës dhe dëshirak.
Vetëm dy herë u re zileve me duart e vogla, dhe këmbët më fërgëlluan nga dehja e valles. Thembrat m’u nderën, gishtërinjtë e këmbëve mbajtën vesh, për të kuptuar. A nuk u dëgjojnë dhe gishtërinjtë e këmbëve valltarëve? Drejt teje kërceva, ti u stepe nga ky vrull, flokët e tu të gjatë e valimtarë më lëpinë me gjuhën e tyre.
Kërceva larg teje dhe gjarpërinjve të tu. Gjysmë e zhveshur, më hodhe vështrimin plot dëshirë. Me vështrime të tërthorta më mësove shtigje të tërthorta, dhe nëpër to këmbët më mësuan dredhinë.
Të trembem, kur të kam pranë. Të dëshiroj, kur më je larg. Ikja jote më josh, kërkimi yt më shtang. Vuaj, por kush nuk vuan nga dëshirimi !
Për ty, që ndez me ftohtësinë, të josh me urrejtjen, të bën për vete me ikjen, të prek thellë me talljen.
Kush nuk do të të urrente ty, magjistare dhe rrënimtare, joshëtare dhe kërkimtare, ledhatare dhe pendestare.
Kush nuk do të donte ty, e pafajshme dhe e paduruar, e nxituar dhe mëkatare me sy fëmijërorë.
Ku po më çon tani tek virtyti apo te vesi? Tani më ikën prapë, hutaqe, e ëmbël dhe mosmirënjohëse !
Të ndjek pas duke vallëzuar, edhe në shtigje të pasigurta. Ku je? Jepmë dorën ! Apo vetëm një gisht të saj ! Këtej ka zgafella dhe kaçube drizash, mund të humbasim udhën ! Ndalo ! Mos ec më tej ! A nuk sheh si fluturojnë përreth lakuriqë nate dhe hutinë?
Ti hutin ! Ti laskuriq nate ! Ti do të tallesh me mua ! Ku jemi?
Prej qenve e mësove këtë ulërimë edhe lehje.
Më rrëfen dhëmbët e vegjël e të bardhë, sytë që më shohin përmes flokëve të dredhura më plagosin.
Kjo është një valle nëpër male e lugina. Unë jam gjahtari, a do të jesh langoi apo kastori im? Afromu ! Më e shpejta vallëtare zemërkeqe !
Tani për lart ! Dhe tani nga ana tjetër ! Vaj medet, duke kërcyer rashë dhe u shëmba. Ah, shihmë si dergjem ! Dëgjoje si lutem !
Me ëndje do të ndiqja nëpër shtigje dhe më të përpjeta ! Nëpër shtigjet e dashurisë përmes kaçubeve shumëngjyrëshe. Apo, poshtë, në shtigjet e nënujshme të liqenit, ku notojnë dhe hedhin valle peshqit e artë. U lodhe? Atje poshtë kullosin delet dhe skuq dielli që po perëndon. Nuk është e bukur të flesh, kur barinjtë u bijen fyejve. Je tepër e lodhur? Për atje të çoj unë, vetëm më lër të mbahem te krahu ! Mos ke etje?
Do të ta shuaja etjen, por nuk dua ta pijë goja jote !
Ah, kjo nepërkë e nëmur, e shkathët, e zgjuar, kjo shtrigë e pangopur ! Ku je? Ndiej nëpër fytyrë shenjat e duarve të tua, si dy makje të kuqërremta. Jam lodhur së qeni bari për ty.
Për ty kam kënduar: moj zemërqene, tani duhet për mua të ulërish.
Duhet të kërcesh e të ulërish nën ritmin e kërbaçit !
Unë të harroj kërbaçin? Jo !”

Hej Odeon, mos te shkoje mendja se erdha ketu, per te ndrequr te keqen qe bete?
Apo qe t'i shtroj shtratin te menduarit? Apo t'u tregoj udhen te shqetesuarve, te perhumburve, apo te menduarve?
Jo! Jo! Dhe Jo! Duhet qe Odeone si ju te vuajne vuajtje me shume, edhe me te miret. Fati juaj duhet te jete me i ashper dhe me i lig. Vetem keshtu, vetem keshtu Odeoni rritet drejt lartesise, ku te qellon dhe te djeg rrufeja, i larte aq sa duhet.
Drejt te rralleve, te largetave, te lartave me priret mendja dhe shpirti. Ku ju futen ne sy vogelsia, shumimi dhe mjerimi juaj.
Vuajtjet qe heq me duken ende te pamjafueshme, vuaj per veten, dhe jo per njeriun. Do ju genjeja, sikur te thoshja te kunderten. Ju nuk vuani te gjithe, per çka vuaj une!
Nuk me vjen mire qe rrufeja nuk beri me shume deme, dhe as qe rropatem t'a shmang. Ajo duhet te mesoje te punoje per mua.
Dija me rritet e zgjerohet gjithnje e me teper, si nje re qe mbledh rrebesh, ajo behet gjithnje e me e heshtur dhe me e erret. Keshtu ndodh me te gjitha dijet, nga te cilat shkrep rrufeja.
Per njerezit e sotem s'dua te jem drite, dhe as te quhem drite. Ata dua ti verboj. Rrufe e dijes, verbojua syte!

Jetë - do të thotë: të flakësh vazhdimisht larg teje gjithçka që dëshiron të vdesë.
Jetë - do të thotë: të jesh i ashpër dhe i pamëshirshëm me gjithçka që plaket dhe dobësohet brenda nesh - dhe jo vetëm brenda nesh.
Jetë - do të thotë gjithashtu: të mos të të vijë keq aspak për ata në prag të vdekjes, të mjerët e pleqtë; Të jesh vazhdimisht vrasës; - Por ja që plaku Moisi tha: "Mos vrit!"

Fjala, madje edhe mendimi, me bëhen të urryeshme: a nuk dëgjoj unë pas çdo fjale të qeshurën dhe gabimin, imagjinatën dhe shpirtin e iluzionit? A nuk duhet që të tallem me mëshirën time? Që të tall veten me talljen time? – O det! O mbrëmje! Ju jeni mjeshtra qesëndisës! Ju i mësoni njeriut që të pushojë së qeni njeri! A duhet ta lemë veten të zhytet brenda jush? A duhet të bëhemi siç jeni ju tani, të zbehtë, të shkëlqyeshëm, të heshtur, të gjerë, duke pushuar brenda vetes sonë? Të ngritur përmbi veten tonë?
ثshtë mrekulli: një çast zgjat sa hap e mbyll sytë dhe me të njëjtën shpejtësi i përket së shkuarës; më parë një hiç, më pas një hiç, për t'u kthyer edhe një herë si lugat, që turbullon qetësinë e çastit tjetër pasardhës. Vazhdimisht griset një fletë nga libri i kohës, bie, fluturon, kthehet prapa dhe atëherë njeriu thotë: "Më kujtohet"

Keni kuraje, njerez? Jeni te vendosur? Jo kurajen e deshmimtarit, por te njeriut te vetmuar e te shqiponjes, qe nuk eshte pare nga asnje Zot!
Shpirtrat e ftohte, qeniet njerezore si mushka, te verberit, pijanecet nuk jane, per mua, me kuraje.
Eshte me kuraje ai qe e njeh friken, por e mposht, qe veshtron humneren, por me krenari.
Ai qe e sheh humneren me syshqiponje, qe kapet ne te me kthetra shqiponje, ky eshte me kurajo.

Une jam endrra ne sirtar, une jam fluturimi qe gjithnje keni deshiruar...
Jam mendimi qe ju ben te vuani. Une jam guri qe bie, veshtrimi i larget, jam zjarri, akulli, uji qe rrjedh, jam lufte, paqe dhe dhimbje... Jam furtune e stuhi, qe shemb pertoke çdo padrejtesi.
Jam mendafsh dhe gjemba trendafili, oaz dhe shkretetire. Une jam zemer, shpirt dhe tru. Jam fjale dhe heshtje, rruge, lum dhe mal.
Jam poezi dhe dhimbje, mekatar dhe shenjtor. Jam perendimi dhe fundi. Une jam ai qe juve ju le pa gjume...

Por edhe sikur te jem Apokalips, edhe sikur ditet te binin ne humneren e neteve, perseri, prape ka nje pus ku prehet qetesia. Dhe duhet te ulesh buze erresires dhe me durim te peshkosh driten- qe bie atje ......

Asgje me fort nuk i jep vrull gezimit, sesa nje vullnet i forte dhe i larte. Kjo eshte gjeja me e mire ketu. Nje peizazh i tere e mund bukuria e kesaj peme. Une e krahasoj me nje pishe, ate qe rritet keshtu si ti, shtathedhur, i heshtur, i forte, i vetem, prej drurit me te mire, qe hepohet madheshtor; si nje pishe qe shtrin deget e blerta e te fuqishme ne tere hapesiren, duke perballuar ererat e stuhite, dhe te gjitha te ligat qe i versulen ne keto lartesi, duke qendruar e patundur, si nje komandant trim e ngadhenjimtar. Kush nuk do te donte te shihte nje peme te tille madheshtore, duke ngjitur malin e larte drejt antenes qellimit tim momental?
Nga nje peme e tille , ngushellohet edhe ai qe eshte i zymte dhe nuk i ecen mbare; duke te pare me sy edhe i lekunduri fiton siguri dhe shendet. Dhe ne te vertete, te mali dhe te kjo peme jane drejtuar mjaft sy.

Jane fatkeqe te gjithe ata qe kerkojne vetem nje rrrugezgjidhje: te behen bisha te egra apo zbutes te pameshirshem te bishave. Prane tyre nuk do te ngrija kurre tenden. Jane fatkeqe edhe ata qe gjithmone presin, te gjithe keta doganiere, tregtare, mbreter dhe roje vendesh, sheshesh e dyqanesh. Kam mesuar edhe une te pres gjate, por te pres veten. Kam mesuar te rri ne kembe, te ec, te vrapoj, te kacavirrem e te valllezoj. Kjo eshte doktrina ime: kush deshiron nje dite te mesoje te fluturoje, duhet me pare te mesoje te rrije ne kembe, te ece, te vrapoje, te kerceje, te kacavirret e te vallezoje, sepse nuk mesohet fluturimi menjehere. Me shkalle litari mesova te ngjitem ne dritare, me kembe te shkathta te kacavirrem lart mbi direket e anijeve. ا'gezim te qendrosh mbi direket e vetedijes! ا'gezim te luhatesh mbi direket e larte si nje flakez apo si nje drite e vogel! ا'ngushellim i fal anijes se thyer dhe detareve mes dallgeve. Tek e verteta kam arritur permes shume udhesh e menyrash. Nuk jam ngjitur vetem permes nje shkalle ne lartesine ku me shohin syte larg. Nuk me ka pelqyer gjithnje te pyes per udhen. Kjo eshte kunder shijes sime. Gjithnje kam dashur ti gjej vete. Duke pyeturei çalltisur, keshtu kam vepruar gjithmone, por me duhet te mesoj t'u pergjigjem edhe pyetjeve te tilla. Kjo eshte shija ime. As e mire e as e keqe, por ama shija ime, per kete nuk me skuqet fytyra e nuk me shkrepet te fshihem.
Kjo tani eshte udha ime, por ku eshte e juaja? Keshtu iu drejtova te gjithe atyre qe me pyeten. Sepse udha e vertete nuk eshte asgjekundi.

Ky shkrim u eshte rezervuar pak njerezve, ndoshta mund te jene ata qe kuptojne Odeonin. Kushtet ne te cilat mund te me kuptojne, dhe atehere patjeter do te kuptojne, i njoh madje mjaft mire. Duhet te jesh i paperkulshem, deri ne ashpersi ne ceshtjet e shpirtit, per te duruar qofte edhe seriozitetin tim, pasionin tim. Duhet te jesh i pershtatur ne male, per te pare poshte vetes pallavrat meskine te epokes mbi dashurine dhe egoizmin e njerezve. Duhet te jesh bere indiferent, nuk duhet te pyesesh kurre nese e verteta sherben, nese per dike ajo shnderrohet ne fat te pashmangshem…Duhet nje prirje drejt forces per te bere pyetje te cilat sot asnjeri s'ka kurajon t'i beje: kurajoja per te ndaluaren, prirja per labirinthin. Nje pervoje permes shtate vetmish. Veshe te rinj per nje muzike te re. Sy te rinj per te pare shume larg. Nje ndergjegje te re per te verteta deri me sot te mbetura memece. Dhe vullnet per te ruajtur te paprekur energjine tende, entuziazmin tend….dhe respekt per vetveten, liri te pakushtezuar drejt vetvetes….

E mire pra! Vetem te tille jane lexuesit e mi te paracaktuar; ا'rendesi ka teprica?- teprica eshte vetem njerezimi. Ndaj njerezimit duhet te jesh patjeter superior per nga forca, per nga lartesia e shpirtit-per nga perçmimi.

Nuk mund të mblidhen gjethet e vjeshtës, e ndonjehere as shpirtërat nuk e gjejnë udhen e kthimit. Unë nuk e kam gjetur akoma, ndaj endem ngadalë në vende që kam parë, e atje, atje më vështrojnë. Ajo çka shohin sytë është formë, jashtë e brenda saj unë endem. Nuk po ju shkruaj për t'ju thënë se do shkruaj shumë, jo as për t’ju thënë se do meditoj më fort. Ajo që sot më shtyn të shkruaj është malli qe kam per te shkruar çdo dite. Vërtet në këto momente po ndjej mall.
Më prisni jashtë botës aty ku realiteti bëhet magji, më prisni aty ku urrejtja bëhet dashuri, ku lotët kthehen në rreze dielli. Me prisni aty ku lashe krenarinë për gjithmonë, më prisni aty ku mendimi im s’do të vuaj më! Sot asnje yll nuk shkelqen.

Oh, gjithcka eshte fishkur dhe e hirte, gjithcka qe me pare ishte e blerte dhe plot ngjyra! Sa mjalte shprese mbarta qe ketej per kosheret e mia! Kjo zemer djaloshare eshte plakur e gjitha, jo vetem eshte plakur, por eshte lodhur, eshte fishkur e eshte bere akull. Pak me pare e kam pare te vrapoje heret ne mengjes me kembet e shkatheta drejt qoshkut me diell, por per shkakun e mendimeve qe po shkulmojne ne mendje, me iku gjalleria. Tani i degjoj te me mallkojne edhe guximin e mengjesin tim te jeteshkurter.
Ne te vertete, disa u ngrihen si valltare ne kembe, se i shponte si hosten e i bente per te qeshur mencuria ime, pastaj u menduan dhe u topiten. Tani i shoh te kerrusen e te zvarriten para drites. Rreth drites se lirise vertiteshin si mushkonjat dikur, dhe poetet e rinj. Por sa me shume shtyheshin ne moshe, aq me teper I ftohej e u hollohej gjaku. Tani i ha malli per qetesine, erresiren, peshperitjet dhe soben e ngrohte. Ndodhta u eshte zbehur kurajoja, meqe vetmia me ka gelltitur si nje balene? Me kot u kane fryre vesheve me vrull, kthimi, bucima e borive dhe thirrja ime prej kasneci? –Ah gjithmone jane te paket ata qe kane ne zemer nje kurajo te gjate e te zellshme dhe ata qe kane nje shpirt durimtar. Gjithcka tjeter mbetet eshte vec poshtersi. Gjithckas tjeter qe mbetet; si gjithmone me te shumtit ne numer, te rendomtit, mendjecektit, ata qe gjithnje jane me tepri, keta te gjithe jane frikacake. Kush eshte nga soji im, do t’i takoje ne udhen e pervojes, keshtu qe shoket e tij te pare do jene kufomat dhe pehlivanet, shoket e dyte, qe do quhen besniket e tij, do jene nje turme, plot dashuri, plot cmenduri, plot adhurim feminor.
Me keta si une, nuk duhet te lidhe zemren kush, kush ne mes njerezve eshte nga soji im i kesaj pranvere edhe luadhi plot ngjyra.

Nuk dua te kursej armiqte e mi te medhej, madje as ata qe me shpirt me duan. Lermeni t’ju them te verteten!
Vellezerit e mi te luftes! Ju dua me gjithe shpirt, isha dhe jam nga sera juaj. Por une jam dhe armiku juaj me i madh. Lermeni t’ju them te verteten!
E njoh urrejtjen dhe ziline e zemres suaj. Nuk jeni aq te medhej te mos njihni urrejtjen dhe ziline. Qofshi se paku aq te medhenj sa te mos turperoheni syresh!
Ju keshilloj luften, e jo punen. Ju keshilloj fitoren dhe jo paqen. Qofte puna juaj lufte, e paqja juaj fitore. Mund te rrish urte e te qendrosh i vetmuar vetem kur ke shigjeta dhe hark, perndryshe do llapesh dhe do grindesh. Qofte paqja juaj fitore.

Dedikuar luftetareve virtuale....

Kush mes nesh do te guxonte te quhej një shpirti lire, nëse nuk do të donte të nderonte si pas mënyrës së tij ata njerëz te të cilët ky emër është ngjitur si një sharje, duke hequr nga supet e tyre një pjesë te ngarkesës te dëmit publik dhe te poshtërimit? Por pikërisht ne do te mund te quhemi me gjithë seriozitetin "shpirtra te shfrenuar" (dhe pa sfida krenare ose bujare) sepse ndjejmë vrapin drejt lirisë si instiktin më të fortë të shpirtit tonë dhe, në dallim me intelektet e vënë nën fre dhe te rrënjosur ne mënyrë te qëndrueshme, e shikojmë idealin tonë thuajse të një endacaku intelektual, për të përdorur një shprehje modeste dhe thuajse denigruese.

O mesdite e jetes! O kohe madheshtore! O lulishte verore! Lumturi e paqte per te qendruar, pergjuar dhe pritur: Miqte, presin, nate dhe dite, gati, Ku jeni, miq? Ejani, Erdh' koha! Erdh' koha! A nuk qe per ju e perhimta e akullit qe tani hijeshohet me trendafila? Ju kerkoni perroin, te permalluarit shtyhen dhe perplasen, ere dhe mjegull, sot me lart ne kaltersi, per te pergjuar mbi ju me shikimin me te larget te zogut. Ne maje fare u shtrua per ju tavolina ime: Kush banon ne yje, aq afer, kush ne largesite me te hirta te humneres? Mbreteria ime: cila mbreteri eshte shtrire me larg? Po mjaltin tim; kush e ka shijuar?.... Ja ku jam, o miq! Oh, a nuk jam une ai nga i cili doni te ikni? Ju ngurroni, jeni te marre, ah, do me pelqente te ndjenit inat! Une, nuk jam me une? Nje tjeter dore, hap, e fytyre? Dhe ajo qe jam une, per ju miq a nuk jam? U bera nje tjeter? I huaj per veten time? I larguar nga vetvetja, nje luftetar, qe shume shpesh ka zoteruar vetveten. Kerkova une atje ku era fryn me fort? mesova te banoj, atje ku nuk banon kush, ne vende te shkreta me arinj polare, harrova te jem njeri dhe perendi, mallkim dhe lutje, mos u bera nje hije qe ecen mbi akuj?
Mbase jam nje eremit qe endet nder male, e ndjej kete lartesi ne thellesine e amshimit tim Odeonik.

Te jetosh me nje gjakftohtesi te pafund dhe krenare, gjithmone matane. Te kesh dhe te mos kesh me deshire ndienjat e veta, te vetat pro dhe kunder, te perkulesh mbi to me ore te tera; te ulesh mbi to si mbi kale ose si mbi kurrizin e gomarit; ne te vertete eshte e nevojshme te dish te shfrytezosh si marrezine e tyre ashtu edhe zellin e tyre. Te ndjekesh te treqind paraskenat e tua, te mbash edhe syze te zeza, ka aty raste ne te cilat askush nuk duhet te shihet ne sy dhe ca me pak ne "brendesi" . Dhe te zgjedhesh per shok ate ves çapken dhe te gezuar, miresjelljen. Dhe te ngelesh zot i kater virtyteve te veta: i guximit, i mprehtesise, i dhembshurise, i vetmise. Ne te vertete, vetmia midis nesh eshte nje virtyt, nje prirje fisnike dhe e dhene pas pastertise e cila ndien se ne takimin midis qenies njerezore dhe qenies njerezore " ne shoqeri" eshte e pashmangshme nje mungese pastertie. اdo shoqeri, ne ndonje menyre, ne ndonje vend, ne ndonje rast, behet "vulgare"

Odeon me zemer, nga takimi me te cilin secili largohet i pasuruar, jo i falur dhe i mahnitur, jo i ndihmuar dhe i shtypur nga nje shpirtmadhesi e huaj, por i pasur ne vetvete, per veten me i ri se me pare, i hapur , i lulezuar i ruajtur nga nje ere qe shkrin, ndoshta me i pasigurt, me i brishte, me i thjeshte, me i copetuar, por i mbushur me shpresa qe nuk kane ende nje emer, plot me deshire dhe batice te re, plot me ngurrim dhe zbatice te re... Por cfare po bej, o miqte e mi? Per ke po ju flas? Kaq i harruar kam qene prane vetes sa te mos ju kem permendur emrin e tij? Gjithmone qe te mos e keni marre me mend ju vete cili eshte ky shpirt dhe zot i dyshimte, i cili me kete deshiron te lavderohet. Sic ndodh ne te vertete, qe i vogel, atij qe eshte gjithmone ne udhetim dhe ne toke te huaj, po keshtu edhe une kam kryqezuar disa shpirtra te rralle dhe jo pak te rrezikshem, por mbi te gjitha pikerisht ata per te cilet po flisja ne kete menyre te perseritur: deri edhe perendia Nietzsche, ate perendi te madhe te dyshimte dhe joshes, te cilit, sic e dini, dikur ne fshehtesi te madhe dhe nderim te thelle i kam marre prodhimet e hershme (me duket se une qeshe i fundit qe i bera nje propozim meqenese nuk gjeta asnje qe te kuptonte ate qe bera atehere).

Dedikuar Apostullit tim...

Fjala, madje edhe mendimi, me bëhen të urryeshme: a nuk dëgjoj unë pas çdo fjale të qeshurën dhe gabimin, imagjinatën dhe shpirtin e iluzionit? A nuk duhet që të tallem me mëshirën time? Që të tall veten me talljen time? – O det! O mbrëmje! Ju jeni mjeshtra qesëndisës! Ju i mësoni njeriut që të pushojë së qeni njeri! A duhet ta lemë veten të zhytet brenda jush? A duhet të bëhemi siç jeni ju tani, të zbehtë, të shkëlqyeshëm, të heshtur, të gjerë, duke pushuar brenda vetes sonë? Të ngritur përmbi veten tonë?
Kur jam ketu ne mal, një çast zgjat sa hap e mbyll sytë dhe me të njëjtën shpejtësi i përket së shkuarës; më parë një hiç, më pas një hiç, për t'u kthyer edhe një herë si lugat, që turbullon qetësinë e çastit tjetër pasardhës. Vazhdimisht griset një fletë nga libri i kohës, bie, fluturon, kthehet prapa dhe atëherë njeriu thotë: "Më kujtohet" Isha ne mal.

Miqësi kozmike : ne ishim miq dhe me vonë ne u bëm të huaj… ne jemi dy flota detare, çdo njeri në kendin e tij dhe në rrugë të ndryshme… me siguri forca e qëllimeve tona të forta, na ben që të ndahemi, duke naviguar nëpër detra të ndryshme dhe me siguri kurrë më nuk do të takohemi…
Arratisu, o miku im, në vetmi! Unë të shoh të shastisur nga poterja e njerëzve të mëdhenj e të pickuar nga thumbat e të vegjëlve.
Pylli dhe shkëmbi do të dinë të heshtin denjësisht për ty. Ji i ngjashëm me atë pemë që aq shumë e do, atë pemë të hijes së gjërë, që e varur rri mbi det dhe rri e dëgjon në heshtje.

I avashtë është proçesi i përvojës në të gjitha puset e thella; duhet të presësh gjatë për të kuptuar se ç’ka ndodhur në thellësi të tyre. Të gjitha gjërat e mëdha ndodhin jashtë tregut dhe famës. Arratisu o miku im në vetminë tënde! Unë të shoh të pickuar nga miza të helmëta. Arratisu atje lart, ku ka një atmosferë të fortë e të ashpër! Arratisu në vetminë tënde! Ke rrojtur kaq gjatë afër të vegjëlve dhe meskinëve.
Arratisu nga hakmarrja e tyre e padukshme; se me ty ata veçse mund të hakmerren!
Edhe kur je i butë me ta, të përçmuar ndihen ata gjithsesi dhe, t’i shkëmbejnë mirësitë e tua me ligësi të fshehta.
Krenaria jote e heshtur shkon gjithmonë kundër shijes së tyre; janë të lumtur kur t’i shfaqesh ndonjëherë aq modest sa të tregohesh mendjemadh.
.... ndaj ruhuni nga të vegjlit.

Si eshte e mundur qe ne mal, mendja ime zhytet thelle ne mendimet me te thella letargjike, pikerisht ne kete vend qenia ime perthith gjithçka, Syte e mi ngjyrat e pyllit i cili po vdes i zverdhelluar, Veshet e mi çdo kukatje e cicerime, Hunda ime perfton afshin e luleve dhe eren e myshkut neper drure, Lekura e trupit tim ndjen ajrin e fresket dhe ngrohtesine pa kushte te rrezeve diellore. اuditerisht keto ndjesi jane bashke me mua çdo dite por kushtezohen nga diçka hyjnore qe shfaqen vetem ne male ne masen e tyre te plote. Mbase e kam gjetur nje pergjigje; Malet jane lartesite qe jo gjithkush i deshiron, mbase vetem shpirtrat e etur per ashpersi dine ti perjetojne.
Sa shume flas me ty i larti, i ashpri, Ne fakt nuk te therres kurre i ashper, dhe nuk e di pse kur shkruaj per ty te quaj i ashper, Shume me thua me eren, stuhine, deboren, dhe ne fund ne grindemi me acarin, dhe me ne fund serish puthemi ne pranveren e rradhes.
Jemi miq dhe armiq, e ne fund ne duhemi, duhemi se falim drejtesi, duhemi se perjetojme pasterti, i bukuri, madheshtori, Mali im.

Filozofia eshte fitore, filozofia eshte liri, filozofia eshte te njohesh vetveten, filozofia eshte te flasesh shume edhe ato, qe kur nuk kishe menduar se do te thoje. Folozofi, eshte te zgjedhesh, te seleksionosh, te jetosh boten, qe te rrethon. Filozofi eshte te shohesh dhe te vezhgosh cdo gje edhe ato, qe kur nuk kishe kaq kohe ti vezhgoje. Filozofia eshte te ndjesh cicerimen e embel te zogjve, ne rruget e gjata kur kthehesh nga malet, duke ecur me kembe me hap te shpejte dhe duke perpire gjithe bukurine e kesaj bote, me koken lart dhe gjoksin e lumturuar. Filozofia eshte te shohesh kalimtaret dhe t'u japesh nje buzeqeshje te lehte dhe ti pershendesesh. filozofia eshte kur ti i afrohesh shtepise tende, e sodit nga larg dhe nuk le detaj te saj pa vezhguar, ku mund te besh nje riparim te vogel dhe gjitoni duke ujitur bacen, te pershendet "Hi, another nice day today, neighboor. Have a good night".

Filozofia eshte, qe ti sa arrin ne shtepi, mendon si t'u japesh pak pjese nga dashuria jote njerezve te tu te dashur, duke shkrire talentin ne krijimtarine tende te pergatitjes se tavolines per nje darke te thjeshte...

Filozofia eshte te rrish ne ballkonin e maleve dhe mos lesh syrin tend te dembeloset, te lexoje dhe vezhgoje cdo gje .... te kenaqe te tera ngjyrat e universit dhe te mendoje se keto ngjyra duhet te shkojne bukur ne rrobat e mija...... ne floket e mij, ne orendite e mija.... ne shpirtin tim, pikerisht atje dua ti vendos keto ngjyra, ne shpirtin tim, qe me ne fund u mesua me kete vetmine e bekuar.

E pra, ne qofte kjo vetmia, vertet vetmia qenka flori, flori i pashperblyeshem...


Kushtuar Krijuesve.

Per ju une mund te ve bast
Për ju unë mund,
të shkoj jashtë për të lypur,
Dhe të mbaj çdo turp,
Për ju unë mund të dal në rrugë lakuriq,
Në kundërshtim me ligjet dhe çdo sakrilegj,
Për ju unë mund të pres venat e mia,
të lë të rrjedhë gjakun tim si ujë,
Per ju unë mund,
Atdheun ta tradhtoj,
Perendi sa turp me vjen,
Por per ju une mundem.

Per ju une mundem,
Vrasesin ta adhuroj,
Lebrozin ta puth,
Po! per ju une mundem,
Nga andet te zbres,
Dhe malit me te larte ti ngjitem,
Per ju une mundem,
Ne nje beteje te saponisur te shkoj,
Dhe te qesh sikur shkoj ne feste,
Ta le gjakun tim te rrjedhe si uje,
pa thene asnje fjale po/jo dhe as perse,
Por une smundem kurre jo,
Apostujt te tradhtoj.

Si Krijoj Une: Une besoj se ne e zoterojme vetveten. E komandoj doren te pushtoj pelhuren ose fleten, Shqisat e mia perjetojne sensacionin stinor ngrohtesi, nxehtesi, lageshti e nganjehere edhe acar. Eshte ceshtje shpirterore gjithashtu; I bej bashke trurin, trupin dhe mendjen time, per t'i dhene jete nje tregimi. Qe nje dite mund ta ze syrin e dikujt, te arrij veshin e dikujt, te prek zemren e dikujt, dhe te kete jete permes mendjes se dikujt. Sepse virtyt dhe dhurate eshte kjo per njerezimin, te jesh ne gjendje te krijosh dhe inspirosh.

Dikur e pyeta Ashpersine; Si shkruan kaq fort.... E vura ne siklet dhe mu pergjigj me sinqeritet; Linda ne nje epoke ku gjerat nuk hidheshin por riparoheshin, dhe pikerisht nga kjo mendova qe rrudhat formojne shkrimet me te bukura te jetes. ..... E keshtu mbuloj ligesine time te zhveshur, me fjale te embla te ashpra te pakuptimta per mua, te vjedhura ne shkrimet e shenjta e me bejne te duket si nje engjell kur luaj rolin e djallit, Dhe kur njeriu nuk ndien as mall, as brengë, as dhimbje Nuk ndien as gaz, as hidhërim, as shpresë. Një gjë ju them me ndershmëri dhe bindje: lereni të vdesë.... Por gjithsesi do ta kerkosh kete djall serish; Do t’a kërkosh gjithnjë, është e kotë ta mohosh! Dhe në mes të njerëzve do ta ndjesh nevojën ta takosh si herën e parë që e ke parë. Dhe si herën e fundit, kur e humbe...