Titulli: A duhet ribotuar libri i Hitlerit ?
Mbasi qe eshte i perkthyer edhe ne shqip besoj qe dikush eshte kureshtar te lexoj ndonje pjese.
KREU I
Nث SHTثPINث E PRINDثRVE Tث MI
Ndjehem vërtet fatlum sot që fati më caktoi Braunau mbi Inin si vendlindje. E them ketë sepse kjo qytezë e vogël gjendet pikërisht në kufirin midis atyre dy shteteve, bashkimi i të cilave duket, të paktën për ne të brezit të ri, një detyrë së cilës duhet t’i kushtojmë jetën dhe për arritjen e së cilës ia vlen të përdoret çdo mjet.
Gjermani-Austria duhet të shndërrohet në Mëmëdheun e madh të gjermanëve. Por jo sipas llogaritjeve për përfitime ekonomike. Jo, jo. Edhe nëse bashkimi nuk do të kishte fare interes ekonomik, madje edhe nëse do të ishte jo i favorshëm nga pikëpamja ekonomike, përsëri duhet kryer patjetër. Njerëzit e të njëjtit gjak duhet të jenë nën të njëjtin Rajh (1). Populli gjerman nuk ka pse të përfshihet në politika kolonialiste për aq kohë sa të gjithë fëmijët e tij të futen së bashku në një shtet. Kur territori i Rajhut të përfshijë të gjithë gjermanët dhe të mos jetë më në gjendje t’u sigurojë atyre kushtet minimale të jetesës, vetëm atëherë nevoja e njerëzve mund të ngrejë të drejtën morale për të zotëruar territore të huaja. Atëherë plugu bëhet shpatë dhe lotët e luftës do të prodhojnë bukën e përditshme për brezat që do të vijnë.
Dhe kështu, kjo qytezë e vogël kufitare më duket si simboli i një detyre të madhe. Por në një këndvështrim tjetër, ai më tregon edhe një mësim që mund të zbatohet në ditët tona. Mëse njëqind yjet më parë, ky vend i izoluar qe skena e një katastrofe tragjike që ndikoi mbi tërë kombin gjerman dhe që do të kujtohet përjetë, të paktën në analet e historisë gjermane. Në kohën e turpërimit më të thellë të Atdheut tonë, një librashitës, Johanes Palm, nacionalist i paepur dhe armik i francezëve, u dënua me vdekje këtu vetëm sepse pati fatkeqësinë ta donte shumë Gjermaninë. Ai nuk pranoi të tregonte emrat e bashkëpunëtorëve të tij, më mire të them, të atyre që ishin përgjegjësit kryesorë të kësaj çështjeje. Pikërisht siç ngjau me Leo Shlageterin. I pari, si dhe i dyti, u denoncuan te francezët nga agjentë të qeverisë. Ky ishte një drejtor policie nga Augsburgu dhe fitoi një shpërblim të turpshëm me këtë rast si dhe dha një shembull i cili u kopjua më pas nga zyrtarët neo-gjermanë të Rajhut nën regjimin e zotit Severing (2).
Im atë ishte punonjës i administratës civile dhe i përmbushte detyrat me shumë përpikmëri. Nëna ishte shtëpiake dhe me dashuri ia kushtoi jetën kujdesit për fëmijët e saj. Nuk mbaj mend shumë nga kjo periudhë, pasi pas disa vitesh im atë u detyrua të largohej nga qyteti kufitar, të cilin e doja shumë, dhe filloi një punë të re poshtë luginës In, në Pasau, tamam brenda në Gjermani.
Në ato kohë ishte e zakonshme që një nëpunës i administratës civile austriake të transferohej herë pas here nga një vend në tjetrin. Shumë pak kohë qëndruam në Pasau, më pas im atë u transferua në Line, ku u shkëput përfundimisht nga puna dhe doli në pension. Por kjo nuk do të thoshte se ky zotëri i vjetër do të pushonte së punuari.
Ai ishte bir i një fshatari të varfër, kur ishte ende fëmijë u rrit para kohe dhe u largua nga shtëpia. Kur ishte vetëm 13 vjeç, mori një çantë shpine dhe iku nga fshati i lindjes. Pavarësisht nga këshillat e fshatarëve, të cilët i flisnin nga “përvojat” e veta, shkoi në Vjenë për të mësuar zanatin e tregtisë. Kjo ndodhi në vitet pesëdhjetë të shekullit të shkuar. Vendimi për t’u larguar nga shtëpia duke përballuar të panjohurën vetëm me tre gulden në xhep, ishte një lloj prove e dhimbshme. Por kur djaloshi trembëdhjetë yjeçar arriti moshën shtatëmbëdhjetë vjeçare dhe kur kaloi provimin si zanatçi, nuk ishte i kënaqur. Ndodhi krejt e kundërta.
Vështirësitë e përhershme ekonomike të asaj kohe, dëshirat e vazhdueshme dhe varfëria ia përforcuan idenë për të hequr dorë nga tregtia dhe për t’u përpjekur për “diçka më të lartë”. Kur ishte i vogël i dukej se pozicioni i priftit të fshatit të tij ishte më i larti në shkallën e arritjes njerëzore, por tani që qyteti i madh ia zgjeroi vështrimin, ky i ri e shikonte dinjitetin e zyrtarit të shtetit si delyrën më të lartë nga të gjitha. Me besimin e një njeriu që varfëria dhe shqetësimet e kishin plakur që në mes të rrugës së rinisë, djaloshi shtatëmbëdhjetë vjeçar nisi të punojë për projektin e tij të ri dhe nuk iu nda deri sa fitoi. Ai u bë punonjës i administratës civile. Mendoj se ishte rreth njëzetetre vjeç kur arriti të bëhej ai që kishte vendosur të bëhej. Kështu arriti të përmbushte premtimin që i bëri vetes kur ishte djalë i varfër për të mos u kthyer në fshatin e lindjes: derisa të mos ishte “dikushi”.
E arriti qëllimin e tij. Por në fshat askush nuk e mbante mend të vogël ndërsa atij vetë fshati i dukej si i huaj.
Tani më në fiind, kur ishte pesëdhjetegjashtë vjeç, hoqi dorë nga karriera aktive, por nuk ia lejonte vetes të rrinte pa punuar qoftë edhe për një ditë të vetme. Në periferitë e qytetit të vogël tregtar Lambah në Austrinë e Sipërme, bleu një fermë të cilën e kultivonte vetë. Kështu, në fund të një pune të gjatë dhe të lodhshme, iu rikthye jetës që dikur kishte bërë i ati i tij.
Pikërisht në këtë periudhë m’u shfaqen edhe mua idealet.
Përgjatë rrugës së shkollës dhe shoqërohesha me disa nga djemtë më çapkënë, gjë që i ka shkaktuar shumë çaste tensioni sime mëje. Gjithë kjo më bëri krejt të kundërt me ata që rrinë të mbyllur në shtëpi. Nuk kisha menduar seriozisht se çfarë profesioni do të zgjidhja në jetë, por nuk më pëlqente aspak lloji i punës që kishte ndjekur im atë. Mendoj se një talent i lindur për oratori nisi të zhvillohej dhe të merrte formë te bisedat pak a shumë energjike që bëja me shokët e mi. U bëra si një lloj udhëheqës grupi, mësoja mirë dhe lehtë në shkollë por e kisha të vështirë të përmbahesha. Gjatë kohës së lirë, këndoja në korin e manastirit të kishës në Lambah dhe kështu që ndodhesha gjithnjë në vende të favorshme për t’u mahnitur. Të paktën për një farë kohe, këtë ide kisha. Por debatet e rinisë që kisha me tim atë e bënë atë të mos i vlerësonte aftësitë oratorike të të birit aq sa të shihte te ato një premisë të favorshme për një karrierë të tillë, natyrisht nuk mund t’i kuptonte idetë djaloshare që kisha në kokë asaj kohe. Kjo kontradiktë në karakterin tim e bënte të ndjehej paksa i merakosur.
Në fakt, kjo dëshirë kalimtare pas një prirjeje të tillë, shpejt u hapi rrugë shpresave që i përshtateshin më mirë temperamentit tim. Duke u endur nëpër librat e tim eti, rastësisht pashë disa shkrime që kishin të bënin më tema ushtarake. Një nga këto shkrime ishte një histori popullore për luftën franko-gjermane të 1870-71-shit. Përbëhej nga dy vëllime të një periodiku të ilustruar që datonte këto vite. Ky u bë një nga leximet e mia më të pëlqyera. Shumë shpejt, ky konflikt i madh dhe heroik, filloi të zërë vend në mendjen time. Dhe që prej asaj kohe e në vazhdim, u bëra përherë e më tepër entuziast për çdo gjë që, në njëfarë mënyre, lidhej me luftën ose me çështjet ushtarake.
Por kjo histori e luftës franko-gjermane pati një kuptim të veçantë për mua edhe në aspekte të tjera. Për herë të parë, edhe pse në mënyrë të zbehtë e të mjegullt, lindi pyetja: A ka ndonjë dallim – dhe nëse po, cili është – mes gjermanëve që luftuan këtë luftë dhe gjermanëve të tjerë? Përse Austria nuk mori pjesë në të? Përse im atë dhe gjithë të tjerët nuk morën pjesë në atë luftë? Mos vallë ne nuk jemi të njëjtë me gjermanët e tjerë? A nuk i përkasim njëri-tjetrit?
Ishte hera e parë që ky problem filloi të shqetësojë mendjen time të vogël. Dhe nga përgjigjet që iu dhanë pyetjeve të cilat i shtrova në mënyrë tepër të kujdesshme, u detyrova të pranoja faktin, edhe pse me një zili të fshehtë, se jo të gjithë gjermanët kishin fatin e mirë t’i përkisnin perandorisë së Bismarkut. Kjo ishte diçka që nuk mund ta kuptoja.
Familja vendosi që unë duhet të studioja. Duke mbajtur parasysh gjithë karakterin, dhe veçanërisht temperamentin tim, im atë vendosi që lëndët klasike që studioheshin në lice nuk i përshtateshin talenteve të mia natyrore. Ai mendonte se Realshule (3) do të ishte më mirë për mua. Talenti për të vizatuar ia përforconte mendimin pasi, sipas tij, vizatimi ishte një lëndë e lënë tepër pas dore në gjimnazet austriake. Ndoshta edhe kujtimi i rrugës së vështirë që i ishte dashur të përshkonte ndikoi që ai t’i shikonte studimet klasike si jo praktike e, si rrjedhim, t’u jepte pak vlerë atyre. Thellë në mendje, kishte idenë që edhe i biri duhej të bëhej zyrtar i qeverisë. Në të vërtetë, e kishte vendosur këtë karrierë për mua. Vështirësitë mes të cilave iu desh të luftonte për karrierën e vet, bënte që ta mbivlerësonte atë që kishte arritur, sepse ajo ishte padyshim rezultat i aftësisë dhe energjisë së tij të palodhur. Krenaria karakteristike e këtij burri e nxiti drejt idesë se edhe biri duhej të ndiqte të njëjtën rrugë dhe, nëse ishte e mundur, të ngrihej në një pozicion më të lartë. Mbi të gjitha, kjo ide u përforcua nga konsiderata se rezultatet e vetë jetës së tij e kishin vënë në një pozicion që do ta lehtësonte ngritjen e të birit në të njëjtën karrierë.
Por nuk e imagjinonte dot se unë mund ta refuzoja atë që ishte kuptimi i gjithë jetës së tij. Vendimi i tim eti ishte i thjeshtë, i përcaktuar, i qartë dhe, sipas tij, ishte diçka që arrihej lehtë. Një burrë i një natyre të tillë, i cili qe ashpërsuar për shkak të luftës së ashpër për ekzistencë, nuk mund ta mendonte që të lejonte të rinjtë e papërgjegjshëm dhe papërvojë* ta zgjidhnin vetë profesionin e tyre. Të veproje në një mënyrë të tillë, kur bëhej fjalë për të ardhmen e djalit, i dukej dobësi e madhe dhe e turpshme në ushtrimin e autoritetit dhe përgjegjësisë prindërore, diçka krejtësisht e papajtueshme me sensin e tij karakteristik të detyrës.
Megjithatë, ndodhi krejt ndryshe.
Për herë të parë në jetën time – atëherë isha njëmbëdhjetë vjeç – e ndjeva veten të detyruar të kundërshtoja hapur. Nuk kishte rëndësi sesa ashpër dhe me vendosmëri mund t’i vinte im atë në jetë planet e tij, biri i tij nuk kishte ndërmend të pranonte ide që i dukeshin si me pak ose me aspak vlera.
Unë nuk do të bëhesha nëpunës i administratës civile.
Nuk kishte forcë argumentuese apo paralajmëruese sado “të rëndë” që të më ndryshonte mendjen. Nuk do të bëhesha nëpunës shteti në asnjë mënyrë. Të gjitha përpjekjet që bëri im atë për të rritur te mua dashurinë apo lidhjet me këtë profesion, duke më përshkruar karrierën e tij, bënin efektin e kundërt. Më trazoheshin zorrët e barkut kur mendoja se do të përfundoja i ulur pranë tryezës së punës, se do të isha i privuar nga liria e veprimit duke u detyruar të kaloja gjithë jetën duke plotësuar dokumente.
Mund ta merrni me mend se çfarë mendimesh zgjonte kjo në kokën e një djali të ri i cili padyshim quhej “djalë i mirë” me plot kuptimin e fjalës.
lol
